Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XVI Wydział Gospodarczy w składzie:

Przewodniczący: SSO Joanna Kornatka

Protokolant: sekr. sąd. Marta Tomaszewska

po rozpoznaniu w dniu 03 kwietnia 2023 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W., (...) w N. (F.)

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W.

o zapłatę kwoty 336.282,00 zł

1.  zasądza od (...) Spółka Akcyjna w W.:

a.  na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 215.220,48 (dwieście piętnaście tysięcy dwieście dwadzieścia 48/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty,

b.  na rzecz (...) w N. (F.) kwotę 121.061,52 (sto dwadzieścia jeden tysięcy sześćdziesiąt jeden 52/100) złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 23 listopada 2016 roku do dnia zapłaty,

2.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W.:

a.  na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. kwotę 17.684,48 (siedemnaście tysięcy sześćset osiemdziesiąt cztery 48/100) złote tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w tym kwotę 6.912,00 (sześć tysięcy dziewięćset dwanaście) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.,

b.  na rzecz na rzecz (...) w N. (F.) kwotę 9.947,52 (dziewięć tysięcy dziewięćset czterdzieści siedem 52/100) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, w tym kwotę 3.888,00 (trzy tysiące osiemset osiemdziesiąt osiem) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

SSO Joanna Kornatka

Sygn. akt XVI GC 575/19

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym 20 listopada 2018 r. (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. (powódka nr 1) oraz (...) z siedzibą w N. – F. reprezentowana przez Oddział w Polsce (powódka 2), wniosły o zasądzenie od pozwanej (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W. kwoty 336.282,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od 23 listopada 2016 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że strony łączyła umowa o zamówienie publiczne, przedmiotem której było wykonanie dokumentacji projektowej i przetargowej dla budowy (...)”. Umowa obejmowała pięć zadań. Za wykonanie umowy było przewidziane wynagrodzenie ryczałtowe. W trakcie realizacji umowy między stronami wyniknął spór dotyczący interpretacji postanowień umowy odnoszących się do sposobu realizacji oraz rozliczenia wynagrodzenia za wykonanie zadania nr 2. Ostatecznie powódki wykonały przedmiot umowy prawidłowo, a pozwana odebrała przedmiot umowy w całości bez zastrzeżeń. Powódki otrzymały wynagrodzenie za wykonanie umowy, za wyjątkiem wynagrodzenia za zadanie nr 2, za które otrzymały jedynie część przewidzianego wynagrodzenia. (pozew k. 2 - 480)

Sąd Okręgowy w Warszawie 29 listopada 2018 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał pozwanej, aby zapłaciła powódkom kwotę 336.282,00 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 23 listopada 2016 r. do dnia zapłaty oraz kwotę 11.420,75 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym kwotę 7.217,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z 17,00 zł opłaty od pełnomocnictwa. (nakaz k. 493)

W sprzeciwie od ww. nakazu zapłaty, pozwana zaskarżyła nakaz w całości, wniosła o oddalenie powództwa oraz o zasądzenie solidarnie od powódek na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwany wskazała, że powódki żądają wynagrodzenia za prace, których w rzeczywistości nie wykonały. Powołała się na Harmonogram Rzeczowo – Finansowy, będący integralną częścią umowy, który określał wynagrodzenie za każdą odrębną część zadania. Powódki wykonały jedynie pkt 2.2. i 2.3. Harmonogramu, co nie przekłada się automatycznie na wykonanie również pkt 2.1. i 2.4. Skoro powódki zrezygnowały z wykonania niektórych części zadania, to bezpodstawne jest ich żądanie wynagrodzenia za elementy, których nie wykonały. Powódki nie mogą żądać płatności za niewykonanie części przedmiotu umowy, bowiem wynagrodzenie ryczałtowe było należne powódkom za realizację wszystkich odrębnie wyliczonych części zadania. Pozwana przyznała, iż powódki zasadniczo wykonały zadanie nr 2. Miały trzy możliwość wyboru sposobu realizacji zamówienia i wybrały prostsze i mniej czasochłonne rozwiązanie, co skutkowało zmniejszeniem ostatecznego wynagrodzenia. (sprzeciw k. 540– 572)

W toku dalszego postępowania strony podtrzymały tak zaprezentowane stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W celu realizacji usługi pod nazwą „(...)”” 6 sierpnia 2014 r. między (...) Sp. z o.o. z siedzibą w W. a (...) S.A. z siedzibą w N. (F.) zawarta została umowa konsorcjum.

(umowa konsorcjum nr (...) k. 183 – 187, okoliczność bezsporna)

7 sierpnia 2014 r. między (...) S.A. w W. jako zamawiającym a konsorcjum w składzie: (...) Sp. z o.o. (lider) oraz (...) S.A. z siedzibą w N. (F.) (partner) jako wykonawcą zawarta została umowa nr (...) o przygotowanie dokumentacji projektowej i przetargowej dla budowy (...)”. Wykonawca został wyłoniony w trybie przetargu nieograniczonego. Przedmiotem umowy było przygotowanie przez wykonawcę dokumentacji projektowej i przetargowej dla budowy (...)”.

W § 5 umowy zawarto postanowienie dotyczące wynagrodzenia. Strony ustaliły, iż za wykonanie przedmiotu umowy wykonawcy należy się wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 3.417.500,00 zł netto (4.203.525,00 zł brutto). Wynagrodzenie było stałe do końca trwania umowy i nie podlegało zmianom, za wyjątkiem rozwiązania umowy. Płatność wynagrodzenia miała następować w drodze płatności częściowych zgodnie z Harmonogramem Rzeczowo – Finansowym. Podstawą wystawienia faktur częściowych oraz faktury końcowej były protokoły odbioru, sporządzone dla części przedmiotu umowy wyszczególnionych w Harmonogramie Rzeczowo – Finansowym.

Integralną częścią umowy był m.in. Harmonogram Rzeczowo – Finansowy (HRF), Opis Przedmiotu Zamówienia (dalej OPZ), Oferta Wykonawcy oraz I część SIWZ. (§ 22)

Zgodnie OPZ na przedmiot umowy składały się następujące zadania:

Zadanie nr 1 - opracowanie koncepcji programowo – przestrzennej,

Zadanie nr 2 – opracowanie wniosków oraz uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego,

Zadanie nr 3 – opracowanie projektów budowalnych,

Zadanie nr 4 – uzyskanie decyzji o pozwoleniu na budowę,

Zadanie nr 5 – opracowanie materiałów przetargowych na roboty budowalne oraz kosztorysu inwestorskiego.

Zadanie nr 2 zostało podzielone na następujące części:

5.2.1. weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie organów o których mowa w art. 9o ust. 3 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym w zakresie opisanym poniżej,

5.2.2. opracowanie, uzgodnienie i przekazanie zmawiającemu wniosków o ustalenie lokalizacji wraz z załącznikami. Opracowanie wniosków o wydanie decyzji o ustalenie lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wraz z załącznikami,

5.2.3. uzyskanie ostatecznych decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz dostarczenie zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych.

W OPZ ustalono, że zamawiający uzna część 5.2.1. zadania za zakończoną po otrzymaniu opinii, o których mowa w art. 9o ust 3 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym; część 5.2.2. zadania za zakończoną po zatwierdzeniu przez zamawiającego wniosków o wydanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wraz z załącznikami; a część 5.2.3. zadania za zakończoną po uzyskaniu ostatecznej decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego i dostarczeniu zamawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych.

W pkt 7 OPZ ustalono harmonogram według, którego usługa miała być realizowana. Harmonogram miał na celu podział całego zamówienia na elementy rozliczeniowe. Za wykonanie zadania 2 przewidziano 19 % wartości wynagrodzenia. Zgodnie z podziałem na poszczególne elementy zadania 2, płatność kształtowała się następująca: za wykonanie pkt 2.1. – 4%, za wykonanie pkt 2.2. – 5 %, za wykonanie pkt 2.3 – 6 %, za wykonanie pkt. 2.4. – 4 %.

Harmonogram Rzeczowo - Finansowy zgodnie z definicją zawartą w § 1 pkt 12 umowy stanowił zestawienie terminów wykonania poszczególnych części i rodzajów prac wchodzących w skład przedmiotu zamówienia wraz z ceną za te części i prace. Zgodnie z Harmonogramem Rzeczowo – Finansowym zadanie nr 2 zostało podzielone na cztery etapy:

2.1 weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie do organów, o których mowa w art. 9o ust 3 pkt 4 ust. o transporcie kolejowym – o wartości wynagrodzenia 136.700,00 zł,

2.2. opracowanie, uzgodnienie i przekazanie zamawiającemu wniosków o ustalenie lokalizacji wraz z załącznikami o wartości wynagrodzenie – o wartości wynagrodzenia 170.875,00 zł,

2.3. uzyskanie ostatecznych decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego - o wartości wynagrodzenia 205.050,00 zł,

2.4. dostarczenie zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych - o wartości wynagrodzenia 136.700,00 zł.

(umowa k. 84 -181, OPZ k. 97 – 132, harmonogram rzeczowo – finansowy k. 133 – 134, siwz k. 161 - 181)

Wykonawca realizował prace objęte zamówieniem w okresie od sierpnia 2014 r. do 31 grudnia 2015 r. Wykonanie prac objętych zakresami OPZ potwierdzone było każdorazowo protokołem odbioru. Celem zadania nr 2 był uzyskanie decyzji lokalizacyjnej. Wykonawcy pozostawiono możliwość co do wyboru wykonania zadania 2 poprzez uzyskanie decyzji o lokalizacji linii kolejowej lub poprzez uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Wykonawca uzyskał decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego. Zamawiający nie wnosił o wykonanie pozostałych zadań określonych w pkt 2.1. i 2.4. HRF i zaakceptował sposób wykonania zadania nr 2. Wykonawca wykonał przedmiot umowy w całości, został on przez zamawiającego odebrany. Zamawiający w oparciu o decyzję lokalizacyjną uzyskaną przez wykonawcę, uzyskał pozwolenie na budowę i realizował dalsze etapy inwestycji na jego podstawie.

(raporty miesięczne k. 300 – 451, protokoły odbioru k. 291 – 291v, 453 – 464, niekwestionowane co do możliwości wyboru sposobu wykonania zadania 2 oraz uzyskania przez wykonawcę decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego, zeznania M. A. k. 1094, zeznania M. K. k. 1170 - 1172)

W trakcie realizacji przedmiotu umowy między stronami postał spór co do wykonania przez wykonawcę zadania określonego w pkt 2.1. i 2.4. HRF.

Pismem z 27 maja 2015 r. pozwana poinformowała powódki, że wykonawca nie przekazał w terminie dokumentów określonych w pkt 2.1. i 2.2 HRF. W odpowiedzi wykonawca poinformował, że wszystkie wnioski o ustalenie lokalizacji wraz z załącznikami zostały przekazane zmawiającemu pismami w okresie od stycznia do maja 2015 r. Ponadto wykonawca wykonał już podzadania zadania nr 2, czyli zadania 2.3. i 2.4.

Zamawiający uznał, że skoro wykonawca uzyskał decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, a nie podjął starań o uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, brak jest podstaw do uznania za wykonane zadania nr 2.1. (pismo z 8 czerwca 2015 r. )

15 czerwca 2015 r. wykonawca przekazał zamawiającemu 2 egzemplarze opracowanego i kompletnego wniosku o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego. W odpowiedzi zamawiający stwierdził, że nie może uznać prac objętych zadaniem nr 2.1. za wykonane w sytuacji, gdy nie doszło do ich zrealizowania. Nie może potwierdzić również ich wykonania protokołem odbioru.

W piśmie z 17 sierpnia 2015 r. zamawiający podtrzymał swoje stanowisko o braku podstaw do uznania zadania nr 2.1. za wykonane, bowiem wykonawca uzyskał decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, a nie podjął starań o uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej.

Pismem z 26 sierpnia 2015 r. wykonawca wniósł o potwierdzenie protokołem odbioru realizacji zadania nr 2 określonego w pkt 5.2. OPZ, w tym o dokonanie odbioru zadania nr 2.1.

W piśmie z 9 października 2015 r. wykonawca podtrzymywał stanowisko, że wykonał zadaniem określone w pkt 5.2. OPZ oraz, że przysługuje mu całość wynagrodzenia za wykonania zadania.

Zamawiający niezmiennie stał na stanowisku, że niemożliwe jest dokonanie odbioru zadania 2.1 i 2.4. Brak wykonania tych zadań uniemożliwia dokonanie zapłaty. Wykonawca podtrzymywał swoje stanowisko w kwestii rozliczenia zadań określonych pkt 2.1. i 2.4. Harmonogramu.

(korespondencja stron 2015 r. k. 261 – 289, 293, 295, 297, zeznania D. B. k. 1138, zeznania W. L. (1) k. 1158)

Wnioskiem z 13 maja 2016 r. złożonym do Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie powódki zawezwały pozwaną do próby ugodowej w sprawie o zapłatę kwoty 336.282,00 zł tytułem wynagrodzenia za realizację umowy z 7 sierpnia 2014 r. 22 listopada 2016 r. odbyło się posiedzenie w sprawie ugody, strony jednak nie doszły do porozumienia.

Pismami z 27 marca 2017 r. oraz z 28 czerwca 2018 r. powódka nr 1 zwróciła się do pozwanej o ponowne przeanalizowanie wniosku o zawezwanie do próby ugodowej i rozliczenie zadań nr 2.1. i 2.4.

(wniosek o zawezwanie do próby ugodowej k. 466 -471, protokół z posiedzenia k. 474, pisma powódki k. 476, k. 478 - 480)

Kwota której domagają się powódki wynika z wykonania zadań: weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie organów, o których mowa w art. 9o ust 3 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym – pkt 2.2.1. Harmonogramu Rzeczowo - Finansowego; pkt 5.2.1 OPZ oraz dostarczenia zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustalenie lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych – pkt .2.2.4 Harmonogramu, pkt 5.2.3 OPZ.

Stan faktyczny ustalono na podstawie ww. dowodów z dokumentów przedstawionych przez stron. Dokumenty te nie były kwestionowane przez strony co do ich autentyczności i wiarygodności, nie budziły również wątpliwości Sądu.

W sprawie na podstawie art. 271 ¹ k.p.c. zeznania na piśmie złożyli świadkowie: M. A. (k. 1088 - 1095), D. B. (k. 1135 - 1140), K. C. (k. 1145 -1151), W. L. (2) (k. 1156 - 1158), M. K. (k. 1169 - 1173).

Sąd uznał za wiarygodne zeznania świadków, którzy potwierdzili, że powódki wykonały zakres prac objęty umową, a pozwana zaakceptowała wybór realizacji zadania nr 2 i nie wnosiła żadnych zastrzeżeń w tej kwestii. Sąd nie dał wiary zeznaniom W. L. (1) w kwestii oczekiwania przez zmawiającego wykonania również pozostałych pkt zadania nr 2, tj. pkt 2.1. i 2.4. HRF. Nie potwierdzają tego ani dowody zgromadzone w aktach sprawy, ani zeznania pozostałych świadków. Co więcej zeznania innych świadków przeczą twierdzeniom o oczekiwaniach zamawiającego, co do realizacji również pkt 2.1. i 2.4. Nie było zastrzeżeń zamawiającego co do wykonania przedmiotu umowy przez wykonawcę.

Na rozprawie 3 kwietnia 2023 r. Sąd dopuścił dowód z przesłuchania stron, na podstawie art. 299 k.p.c. w zw. z 302 § 1 k.p.c. ograniczając go do przesłuchania przedstawiciela powódki nr 1 -wiceprezesa zarządu spółki (...) Sp. z o.o. P. P. (k. 1377 – 1378). Zeznania przedstawiciela powódki były spójne, logiczne, korespondowały z pozostałym materiałem dowodowym zebranym w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Powództwo było uzasadnione i należało je uwzględnić.

Powódki wniesionym pozwem domagały się zasądzenia nieuiszczonej części umówionego wynagrodzenia ryczałtowego w kwocie 336.282,00 zł za wykonanie zadania nr 2. Powódki wskazały, że zakres umowy zostały wykony w całości, co zostało potwierdzone przez pozwaną w protokole końcowym. Skoro przedmiot umowy został odebrany bez zastrzeżeń, odmowa przez pozwaną zapłaty całego przewidzianego wynagrodzenia była nieuzasadniona.

Pozwana kwestionowała żądanie powódek, podnosząc iż nie mogą żądać wynagrodzenia za prace, których w rzeczywistości nie wykonały.

Bezsporna w sprawie była treść umowy oraz fakt, że powódki wykonały zobowiązanie w umówionym zakresie, a przedmiot umowy został przez pozwaną odebrany bez zastrzeżeń. Umowa również zasadniczo została między stronami rozliczona, poza sporną częścią wynagrodzenia. Nie było sporu również co do tego, jakie prace wykonały powódki w kwestii realizacji zadania nr 2, tj. że uzyskały decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego, natomiast nie uzyskały decyzji o lokalizacji linii kolejowej. Spór dotyczył interpretacji postanowień umowy, szczególnie w zakresie wykonania zadania nr 2 oraz należnego za nie wynagrodzenia.

Umowa łącząca strony była umową o dzieło. Zgodnie z art. 627 k.c. przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia. Umowa o dzieło jest umową wzajemną, odpłatną oraz konsensualną, bowiem do jej zawarcia wystarczające są zgodne oświadczenia zamawiającego i przyjmującego zamówienie. Umowa o dzieło jest również umową rezultatu, gdyż obowiązkiem przyjmującego zamówienie jest stworzenie oznaczonego dzieła o cechach wskazanych przez strony umowy. Przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania zindywidualizowanego działa o cechach oznaczonych przez zamawiającego.

Na podstawie zawartej 7 sierpnia 2014 r. umowy, powódki działające jako konsorcjum zobowiązały się do przygotowanie dokumentacji projektowej i przetargowej dla budowy (...)” dla pozwanej. Nie było kwestionowane, że powódki wykonały umowę w zleconym im zakresie, przedmiot umowy został przez pozwaną odebrany. Pozwana na etapie realizowania umowy oraz na etapie odbiorów nie zgłaszała zastrzeżeń co do wykonania umowy.

Zadanie nr 2 zgodnie z OPZ dotyczyło przygotowania wniosków i uzyskania decyzji o lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego dla odcina od km 170.300 do km 211.506. Zadanie nr 2 zostało podzielone na 3 części: weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie organów o których mowa w art. 9o ust. 3 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym w zakresie opisanym poniżej (5.2.1.), opracowanie, uzgodnienie i przekazanie zmawiającemu wniosków o ustalenie lokalizacji wraz z załącznikami; opracowanie wniosków o wydanie decyzji o ustalenie lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego wraz z załącznikami (5.2.2.) oraz uzyskanie ostatecznych decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego oraz dostarczenie zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych (5.2.3.).

Kwestia wykonania zadania nr 2 w ten sposób, że powódki uzyskały decyzję o lokalizacji celu pożytku publicznego nie była sporna. Nie było wątpliwości, że powódki wykonały to zadanie uzyskując decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego, a nie uzyskały decyzji o lokalizacji linii kolejowej. Spór między stronami dotyczył głównie płatności za wykonanie zadań: weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie organów, o których mowa w art. 9o ust 3 pkt 4 ustawy o transporcie kolejowym – pkt 2.2.1. HRF; pkt 5.2.1 OPZ oraz dostarczenia zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustalenie lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych – pkt .2.2.4 Harmonogramu, pkt 5.2.3 OPZ. Sporne między stronami było, czy w przypadku wyboru sposobu realizacji zadania nr 2, poprzez uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego wykonawcy, należy się całe wynagrodzenia przewidziane za wykonanie tej części umowy, czy wynagrodzenie to uległo zmniejszeniu stosownie do postanowień HRF. Innymi słowy należało ustalić, czy wybór sposobu wykonania zadania nr 2 miał wypływ na wysokość należnego za nie wynagrodzenia.

Strony odmiennie interpretowały postanowienie OPZ w zakresie, w jakim odnosi się do obowiązków wykonawcy co do pozyskania decyzji lokalizacyjnych na podstawie art. 5.2 OPZ. Zdaniem powódek wykonały one zadanie nr 2 zgodnie z umową, miały bowiem wybór co do sposobu realizacji i należy im się całe wynagrodzenie przewidziane za wykonanie zadania. Natomiast w ocenie pozwanej, skoro powódki uzyskały decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego, a nie uzyskały decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej wynagrodzenie im należne uległo zmniejszeniu o wysokość wynagrodzenia wskazanego w HRF za czynności określone w pkt 2.1. i 2.4.

Umowa została zawarta w trybie udzielenia zamówienia publicznego, zatem konieczne dla oceny wysokości należnego powódkom wynagrodzenia jest uwzględnienie nie tylko treści samej umowy o zamówienia publiczne, ale również wszystkich załączników stanowiących jej integralną część, jak Opis Przedmiotu Zamówienia, Harmonogram Rzeczowo – Finansowy oraz SIWZ.

Opis przedmiotu zamówienia opisuje zakres zadania nr 2, elementy które wchodzą w skład zadania oraz wskazuje w jakim przypadkach zamawiający uznaje kolejne pkt zadania za wykonane. Zgodnie z OPZ pozwana pozostawiła wykonawcy wybór co do sposobu realizacji zadania. Zgodnie z brzmieniem pkt 5.2. OPZ wykonawca mógł wykonać zakres określony w spornym punkcie na trzy sposoby: uzyskać decyzję o lokalizacji linii kolejowej, decyzję o lokalizacji inwestycji celu publicznego lub obie te decyzje. Ponieważ to pozwana jako zamawiająca odpowiadała za sporządzenie OPZ, takie opisanie zadania nr 2 dawało podstawy do uznania, że każdy sposób był przez zamawiającą akceptowany.

Ani postanowienia umowy ani postanowienia OPZ nie dają podstaw do stwierdzenia, że powódki były zobowiązane do uzyskania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Umowa dawała możliwość wykonania tego zadania wykonawcy w sposób przez niego wybrany, przy czym było to powiązane zarówno z możliwością uzyskania poszczególnych decyzji, jak również było obwarowane terminem realizacji zadania, o czym poniżej. Powódki pozyskały decyzję o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego. Decyzja została uzyskana, pozwana zaakceptowała taki sposób wykonania zadania.

Wykonawca został zobligowany do uzyskania decyzji lokalizacyjnej w sposób maksymalnie sprawny. Zatem istotnym czynnikiem wpływającym na sposób realizacji zdania oprócz celowości był również czas uzyskania decyzji. Również zeznania świadków potwierdzają, że zamawiającemu zależało na uzyskaniu decyzji w możliwie jak najkrótszym terminie z uwagi na upływ terminu ważności decyzji środowiskowej, która z kolei warunkowała uzyskanie pozwolenia na budowę. Skoro wykonawca musiał uwzględnić sprawność uzyskania decyzji lokalizacyjnej uznał, że zasadne będzie uzyskanie decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, właśnie ze względu na czas potrzeby do uzyskania decyzji. Gdyby wykonawca wybrał inny sposób i wnioskował o decyzję o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, której uzyskanie wymaga dłuższego czasu, mógłby nie zmieścić się w zakreślonym przez zmawiającego okresie ważność decyzji środowiskowej. To z kolei przełożyłoby także się na dłuższy czas realizacji całej inwestycji. Zamawiający musiałby bowiem ponownie zwracać się o wydanie decyzji środowiskowej. Podkreślić należy, iż to pozwana żądała zmieszczenia się w czasie obowiązywania decyzji środowiskowej, co warunkowało wybór wykonawcy sposobu realizacji zadania nr 2. Decyzje obie wywołują ten sam skutek w kontekście możliwości realizacji w przyszłości zaplanowanej realizacji inwestycji kolejowej na bazie dokumentacji opracowanej przez powódki. Uzyskanie decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego stanowi prawidłowe wykonanie umowy w zakresie zadania nr 2 i pozwana na podstawie uzyskanej decyzji realizowała kolejne etapy inwestycji.

Kolejnym dokumentem wchodzącym w skład łączącej strony umowy był Harmonogram Rzeczowo – Finansowy stanowiący załącznik nr 2 do umowy. HRF stanowił harmonogram, zgodnie z którym wykonawca miał realizować kolejne etapy umowy, wskazywał bowiem termin, do którego należy przekazać poszczególne części dokumentacji oraz wartość wynagrodzenia za wykonanie kolejnych punktów. Zgodnie z treścią HRF zadanie nr 2 zostało podzielone na cztery etapy: weryfikacja i przygotowanie wystąpień o opinie do organów o których mowa w art. 9o ust 3 pkt 4 ust. o transporcie kolejowym, opracowanie, uzgodnienie i przekazanie zamawiającemu wniosków o ustalenie lokalizacji wraz z załącznikami, uzyskanie ostatecznych decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej i/lub decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, dostarczenie zmawiającemu wszystkich dokumentów niezbędnych do ustalenia i wypłaty odszkodowań za nieruchomości objęte decyzją o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej, w tym operatów szacunkowych, aktualnych wypisów z ewidencji gruntów i budynków, aktualnych odpisów ksiąg wieczystych o wartości wynagrodzenie za pkt 2.1. i 2.4. w kwotach po 136.700,00 zł. Pozwana odmówiła zapłaty wynagrodzenia za elementy 2.1. i 2.4 harmonogramu podnosząc, że te elementy nie zostały wykonane, w związku z czym powódkom nie należy się za nie wynagrodzenie.

Dokumentacja została przygotowana przez zamawiającego. Treść załącznika nr 2 nie była przez strony negocjowana. Zgodnie ze SIWZ (pkt 13.2) wykonawca musiał przestawić cenę oferty w Formularzu Ofertowym oraz w załączniku A do Formularza Ofertowego. Wykonawca zobowiązany był do rozbicia procentowego ceny oferty zgodnie z pkt 7 OPZ. HRF stanowił dokument wymagany specyfikacją i miał znaczenie przy ocenie zgodności oferty z treścią specyfikacji istotnych warunków zamówienia, a jego brak w ofercie oznaczał naruszenie treści specyfikacji. Zamawiający oczekiwał sporządzenia HRF w formie przez siebie przewidzianej. Nie złożenie przez wykonawcę HRF wymaganego przez zmawiającego ocenione byłoby jako niezgodność oferty z treścią SIWZ. Brak wypełnienia tego dokumentu mógł sprawić, że wykonawca nie zostałby dopuszczony do przetargu, ewentualnie że przetargu by nie wygrał. Co istotne w SIWZ zaznaczono, że nie ma możliwości składania ofert wariantowych. Zatem wykonawca był zobligowany do wypełnienia sporządzonego harmonogramu i nie miał możliwości jego modyfikacji.

Przechodząc do treści samej umowy zawartej 7 sierpnia 2014 r. zauważyć należy, iż w umowie określono, że wynagrodzenie wykonawcy z tytułu wykonania wszelkich zobowiązań na nim ciążących, a wynikających z umowy, w tym za wykonanie przedmiotu umowy zgodnie z jej postanowieniami, wynosi 3.417.500,00 zł netto. W § 5 ust. 2 ustalono, że „wynagrodzenie o którym mowa w ust. 1 jest stałe do końca trwania umowy i nie podlega zmianom, z zastrzeżeniami ust 10.” Zatem powołując się na powyższy zapis, w umowie wykluczona została możliwość zmiany wynagrodzenia. Takie sformułowanie zapisów odnośnie wynagrodzenia należnego wykonawcy jasno świadczy o tym, że wynagrodzenie to miało charakter ryczałtowy.

Prawo zamówień nie definiuje pojęcia wynagrodzenia ryczałtowego. Jest ono sprecyzowane w art. 632 k.c. W myśl tego przepisu, jeżeli strony umówiły się na wynagrodzenie ryczałtowe przyjmujący zamówienie nie może żądać podwyższenia wynagrodzenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac.

Wynagrodzenie ryczałtowe polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej, przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie domagać się wynagrodzenia wyższego, a zamawiający zmniejszenia wynagrodzenia. Istotą wynagrodzenia ryczałtowego jest określenie jego wysokości z góry, niezależne od tego jaki w konsekwencji realizacji robót będzie rzeczywisty rozmiar i koszt prac. Decydując się na wynagrodzenie ryczałtowe, strony muszą liczyć się z jego bezwzględnym i sztywnym charakterem. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 11 lutego 2014 r. (sygn. akt I ACa 218/13), „ryczałt polega na umówieniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie absolutnej, przy wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie się domagać zapłaty wynagrodzenia wyższego. Taka sama zasada obowiązuje odnośnie inwestora przy ustalaniu czy nie doszło do nadpłaty z jego strony wynagrodzenia za prace, których wykonawca nie wykonał”. Wynagrodzenie ryczałtowe daje zamawiającemu gwarancję zapłaty umówionej kwoty, z drugiej jednak strony – nie pozwala zamawiającemu na obniżenie wynagrodzenia wykonawcy w sytuacji, gdy okaże się, że wykonanie prac było znacznie tańsze niż pierwotnie szacowano. Innymi słowy wartość należnego wynagrodzenia nie jest uzależniona od czynników określających przewidywany i zrealizowany zakres prac, ilości zużytego materiału ani od przyjętych cen jednostkowych lub stawek robocizny.

Podkreślić należy, iż to pozwana była odpowiedzialna za treść postanowień umowy. Nic nie stało na przeszkodzie by określając wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy w postaci wynagrodzenia ryczałtowego, strony ustaliły możliwość modyfikacji tego wynagrodzenia w zależności od sposobu jego realizacji. Skoro pozwana sama w umowie oraz OPZ określiła, iż daje wykonawcy wybór co do sposobu realizacji zadania nr 2, uzyskanie decyzji lokalizacyjnej niezalenie do tego czy była to decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej czy o ustaleniu inwestycji celu publicznego, jest wykonaniem ciążącego na nim zobowiązania.

Nie ma znaczenia ilość pracy powódek poświęcona na uzyskanie decyzji, skoro efekt jest ten sam i cel umowy został spełniony. Podkreślić należy, iż to do zmawiającego należało sporządzenie dokumentacji i wszelkie niejasność w umowie obciążają pozwaną. Zamawiający powinien dążyć do takiego sformułowania postanowień umowy, by nie budziły one wątpliwości interpretacyjnych. Wszelkie nieścisłości w umowie należy zatem rozstrzygać na korzyść wykonawcy. Poza tym to pozwana wybrała wynagrodzenie w formie ryczałtu. Gdyby zamawiający uzależniał wysokość wynagrodzenia wykonawcy od sposobu wykonania umowy, powinien to wyraźnie zaznaczyć w umowie, jaka kwota należy się w przypadku wykonania umowy poprzez uzyskanie decyzji o uzyskaniu lokalizacji linii kolejowej i jaka kwota w przypadku uzyskania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.

W ocenie Sądu powódki wykonały cały zakres przedmiotu umowy, zatem należy im się przewidziane w umowie wynagrodzenie. W przypadku wynagrodzenia ryczałtowego jedynie zmiana zakresu umowy uzasadniałaby obniżenie umówionego wynagrodzenia. W niniejszej sprawie nie było jednak wątpliwości, że zakres umowy się nie zmienił. Powódki zgodnie z postanowieniami umowy oraz OPZ wykonały prawidłowo całą umowę, w tym zadanie nr 2, co potwierdziła pozwana. Pozwana na żadnym etapie realizacji zadania nie żądała od powódek sporządzenia wniosku o ustalenie lokalizacji linii kolejowej. Pozwana zaakceptowała wybór powódek, a cel umowy został spełniony.

Strony łączyła umowa o dzieło zawarta w trybie udzielenia zamówienia publicznego. Umowa między zamawiającym a wykonawcą musi być zgodna z przepisami ustawy prawo zamówień publicznych. Zgodnie z art. 91 ust. 1 ustawy z 11 września 2019 r. przepisy wprowadzające ustawę prawo zamówień publicznych (Dz.U. poz. 2020 ze zm.) do umów w sprawie zamówienia publicznego zawartych przed dniem 1 stycznia 2021 r. lub po dniu 31 grudnia 2020 r., w następstwie postępowań o udzielenie zamówienia wszczętych przed dniem 1 stycznia 2021 r. stosuje się przepisy dotychczasowe tj. ustawy z 29.01.2004 r. – prawo zamówień publicznych (Dz.U. z 2019 poz. 1843 ze zm.) – dalej p.z.p. Sporną umowę strony zawarły w sierpniu 2014 r. zatem zastosowanie w niniejszej sprawie znajdą przepisy ustawy prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 r., w brzmieniu aktualnym na sierpień 2014 r.

Mając na uwadze, że umowa została zawarta w trybie ustawy prawo zamówień publicznych z 29 stycznia 2004 r. zmiany w umowie mogą zostać wprowadzone, pod warunkiem spełnienia ustawowych przesłanek, w drodze wspólnego działania stron umowy, a nie poprzez jednostronną czynność zamawiającego, chyba, że taka możliwość była przewidziana w umowie jako element jej realizacji. Możliwości wprowadzania zmian w umowie zwartej po przeprowadzaniu postępowania określone zostały w art. 144 ust. 1 p.z.p. i co do zasady zamawiający i wykonawca mają prawo skorzystać z możliwość zmian wyłącznie w przewidzianych tam okolicznościach. Zmiany te mogą zostać wprowadzone w drodze wspólnego działania obu stron umowy, poprzez zawarcie stosownego aneksu. Nie ma zatem możliwości ich dokonania przez jednostronną czynność zamawiającego. Zamawiający mógłby jednostronnie zmieniać zakres zamówienia wyłącznie w przypadku, gdyby taka możliwość była przewidziana w umowie jako element jej realizacji. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 25 marca 2015 r., II CSK 389/14 "w umowie o roboty budowlane, uregulowanej w art. 647 k.c. i następne, strony mogą określić wynagrodzenie za wykonane roboty, jako wynagrodzenie ryczałtowe, przewidziane w art. 632 § 1 k.c., jak też zastrzec możliwość jego modyfikacji, w zależności od zaistnienia konieczności wykonania robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych. Prawnymi konsekwencjami ukształtowania wynagrodzenia ryczałtowego bez takiej klauzuli jest zarówno niedopuszczalność podwyższenia go, jak też obniżenia, nawet gdyby dochód osiągnięty przez wykonawcę był wyższy od założonego w kalkulacji będącej podstawą określenia wysokości ryczałtu."

Podkreślić należy, że całość prac została wykonana i został dokonany odbiór robót. niewykonanie elementu wynikającego z HRF tj. jednej pozycji częściowej, nie daje możliwości dokonania zmiany wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy. Szczególnie, że przepisy umowy nie przewidywały modyfikacji jej postanowień, nie zawarto żadnego aneksu do umowy, nie zostały spełnione również przesłanki zmiany umowy określone w art. 144 p.z.p. Biorąc pod uwagę przyjętą formę wynagrodzenia ryczałtowego wykonawca miał prawo domagać się wynagrodzenia umownego w pełnej wysokości.

Na marginesie można dodać, iż w świetle prawa cywilnego możliwa jest zmiana umówionego wynagrodzenia, jeśli jednocześnie przedmiotowej zmianie towarzyszy odpowiednie obniżenie świadczenia drugiej strony, powyższe wynika ze swobody kształtowania umów wynikającej z art. 353 ¹ k.c. oraz ekwiwalentności świadczenia pochodzącej z art. 487 ust. 2 k.c. Przy określeniu wynagrodzenia w formie ryczałtowej jedyną możliwością poza zmianą umowy, obniżenia wykonawcy wynagrodzenia było niewykonanie prac przez wykonawcę w całości, a jedynie w części. W omawianej sprawie nie było wątpliwości, że wykonawca wykonał całość prac, zatem nie istnieje możliwość proporcjonalnego obniżenia wynagrodzenia. Ostatecznie należy wskazać, że pozwana nie podała argumentów, z których wynikałoby, że sposób wykonania zadania nr 2 miał wpływ na wysokość wynagrodzenia należnego powodowi. W ocenie Sądu punktem odniesienia do wynagrodzenia powódek nie może być wartość wykonanych robót, a umówiony ryczałt.

Odsetki od zasądzonej kwoty zaliczono zgodnie z art. 481 k.c. zgodnie z żądaniem pozwu. Powódki nie wezwały pozwanej do zapłaty, zatem jako wezwanie do zapłaty należało potraktować zawezwanie do próby ugodowej wnioskiem z 13 maja 2016 r. Posiedzenie w sprawie wniosku odbyło się 22 listopada 2016 r., nie doszło na nim do zawarcia ugody, zatem odsetki zasądzono od dni następnego – 23 listopada 2016 r.

Mając na uwadze przedstawione okoliczności Sąd uwzględnił żądanie powódek w całości. Z uwagi na to, że powódki łączyła umowa konsorcjum, Sąd, zważywszy na zarzut strony pozwanej, zasądził dochodzoną kwotę w częściach, jakie przypadały na każdą z powódek udziały w konsorcjum. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 20 listopada 2014 roku, wynikająca z art. 141 Prawa zamówień publicznych solidarność bierna wykonawców, nie rodzi po ich stronie solidarności czynnej. W przedmiocie dochodzenia roszczeń o zapłatę, należy dokonać w pierwszej kolejności wykładni postanowień umowy, celem ustalenia sposobu rozliczeń miedzy stronami. Skoro strony wprost określiły, iż na rzecz lidera konsorcjum przypada 64 % wynagrodzenia, a na rzecz partnera konsorcjum 36 % wynagrodzenia, Sąd odpowiednio zasądził na rzecz powódki ad 1 kwotę 215.220,48 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie. Na rzecz powódki ad 2 kwotę 121.061,52 zł wraz z należnymi odsetkami ustawowymi za opóźnienie.

O kosztach procesu rozstrzygnięto odpowiednio do treści art. 98 § 1 k.p.c. i 99 k.p.c., również mając na uwadze procentowy udział stron w podziale należności z tytułu umowy konsorcjum (64 i 36 %). Na koszty procesu złożyły się: opłata stosunkowa od pozwu, koszty wynagrodzenia pełnomocnika profesjonalnego w stawce minimalnej 10.800,00 zł i opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17,00 zł.

SSO Joanna Kornatka

ZARZĄDZENIE

(...)

SSO Joanna Kornatka