Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt XVII AmA 51/22

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, Wydział XVII Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów

w składzie:

Przewodniczący – Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Protokolant – starszy sekretarz sądowy Joanna Nande

po rozpoznaniu w dniu 20 maja 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W.

przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów

o stwierdzenie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

na odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 30 grudnia 2021 r., Nr (...)

1. uchyla punkty I, II, III, IV, VI i VII zaskarżonej decyzji;

2. zasądza od Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na rzecz (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. kwotę 1720 (tysiąc siedemset dwadzieścia złotych) tytułem kosztów postępowania wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego za czas od dnia uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia SO Bogdan Gierzyński

Sygn. akt XVII AmA 51/22

UZASADNIENIE

Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzją z dnia 30 grudnia 2021 r., Nr (...)

I. Na podstawie art. 27 ust. 2 w zw. z art. 27 ust 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. (dalej również jako „Bank”) polegającą na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do możliwości zawarcia przez dotychczasowych klientów Banku umowy kredytu konsumenckiego na warunkach opisywanych w treści kierowanych do nich indywidualnych, pisemnych propozycji zawarcia umowy, podczas gdy ostateczna ocena zdolności kredytowej oraz dopasowanie oferty następowało w czasie wizyty konsumenta w oddziale Banku, co w wielu przypadkach prowadziło ostatecznie do odmowy udzielenia kredytu lub udzielenia go na warunkach innych niż w kierowanych do konsumentów pismach, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w treści art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i stwierdził zaniechanie jej stosowania z dniem 30 września 2018 r.

II. Na podstawie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu wszczętego z urzędu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. polegające na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – składkę ubezpieczeniową, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów, a w konsekwencji stanowi praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów, o której mowa w art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów i nakazał zaniechanie jej stosowania.

III. Na podstawie art. 103 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) nadał decyzji w zakresie pkt II sentencji decyzji rygor natychmiastowej wykonalności.

IV. 1. Na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, o którym mowa w pkt II sentencji decyzji, w postaci skierowania do konsumentów, którzy zawarli z (...) Bank Spółką Akcyjną, po dniu 20 grudnia 2016 r., umowę kredytu konsumenckiego, w ramach której sfinansowali koszt składki ubezpieczeniowej, a kwota składki ujęta została w całkowitej kwocie kredytu, na adres korespondencyjny, oświadczenia następującej treści:

„W związku z wydaniem przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzji nr (...) z dnia 30.12.2021r., niniejszym informujemy, iż (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. stosował wobec konsumentów praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów polegającą na wprowadzeniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – składkę ubezpieczeniową, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.

Szczegółowe informacje dostępne są w decyzji Prezesa UOKiK nr (...) opublikowanej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod adresem www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.

Jednocześnie informujemy, iż prawomocne decyzje Prezesa UOKiK mają charakter prejudykatu w postępowaniu sądowym. Oznacza to, że ustalenia Prezesa Urzędu co do faktu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów są dla sądu wiążące. Nie musi on w tym zakresie prowadzić własnego postępowania dowodowego. Konsumenci mogą się powołać na prawomocną decyzję Prezesa UOKiK, gdy będą chcieli dochodzić swoich praw w sądzie.”, w formie korespondencji listowej (listem poleconym) w terminie 3 (trzech) miesięcy od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, na swój koszt, w sposób czytelny dla odbiorcy (tj. sporządzony czcionką w rozmiarze co najmniej 11, kolorze czarnym na białym tle i rodzaju Times New Roman).

W sytuacji, w której na dzień wysłania ww. korespondencji konsument uprawniony do otrzymania przedmiotowego oświadczenia, nie będzie już stroną umowy kredytu konsumenckiego, której dotyczy praktyka wskazana w pkt II sentencji niniejszej decyzji, to oświadczenie powinno zostać przesłane na ostatni znany (...) Bank Spółce Akcyjnej z siedzibą we W. adres korespondencyjny konsumenta.

2. Na podstawie art. 26 ust. 2 oraz art. 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 225), po przeprowadzeniu postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. obowiązek usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, o którym mowa w pkt I i II sentencji decyzji, poprzez:

A/ opublikowanie, na swój koszt, w terminie 1 (jednego) miesiąca od dnia uprawomocnienia się niniejszej decyzji, na stronie internetowej (...) Bank Spółki Akcyjnej z siedzibą we W. - na dzień wydania decyzji pod adresem www.santanderconsumer.pl (na stronie głównej) - oświadczenia o następującej treści:

„W związku z wydaniem przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów decyzji nr (...), niniejszym informujemy, iż (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. stosował wobec konsumentów praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów polegające na wprowadzeniu konsumentów w błąd co do:

1) możliwości zawarcia przez dotychczasowych klientów Banku umowy kredytu konsumenckiego na warunkach opisywanych w treści kierowanych do nich indywidualnych, pisemnych propozycji zawarcia umowy, podczas gdy ostateczna ocena zdolności kredytowej oraz dopasowanie oferty następowało w czasie wizyty konsumenta w oddziale Banku, co w wielu przypadkach prowadziło ostatecznie do odmowy udzielenia kredytu lub udzielenia go na warunkach innych niż w kierowanych do konsumentów pismach, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową opisaną w treści art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów - praktyka ta została zaniechana z końcem września 2018 r.,

2) proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – składkę ubezpieczeniową, co stanowi nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz. U. z 2017 r. poz. 2070) oraz godzi w zbiorowe interesy konsumentów.

Szczegółowe informacje dostępne są w decyzji Prezesa UOKiK nr (...) opublikowanej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod adresem www.uokik.gov.pl. Decyzja jest prawomocna.

w ten sposób, że:

a) treść przedmiotowego oświadczenia będzie dostępna i utrzymana na ww. stronie internetowej przez okres 4 miesięcy od dnia jego zamieszczenia na stronie internetowej,

b) tekst przedmiotowego oświadczenia będzie wyjustowany oraz wpisany czarną czcionką (kod szesnastkowy RGB #000000) ARIAL na białym tle (kod szesnastkowy RGB #ffffff),

c) tekst zostanie zamieszczony w górnej części strony głównej z możliwością zamknięcia informacji przez użytkownika poprzez naciśnięcie „krzyżyka” w górnym prawym rogu; oświadczenie ma być widoczne przez cały czas, gdy użytkownik jest na stronie, chyba że zostanie ręcznie zamknięte przez użytkownika (oświadczenie nie może przybrać formy np. rotacyjnego banera czy slajdera),

d) wielkość czcionki powinna odpowiadać wielkości czcionki zwyczajowo używanej na ww. stronie internetowej, tekst umieszczony w ramce, o rozmiarze takim, aby była ona w całości wypełniona oświadczeniem, o którym mowa w niniejszym punkcie, z uwzględnieniem marginesu 2,5 cm z każdej strony,

e) fragment oświadczenia o treści „na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów pod adresem www.uokik.gov.pl” powinien być zamieszczony w formie hiperłącza (linku) do niniejszej decyzji umieszczonej na stronie Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

f) w przypadku zmiany nazwy Banku, jej przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem Banku lub następcy prawnego, ze wskazaniem nazw dawnej i nowej;

B/ opublikowania w mediach społecznościowych, w których obecny jest (...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W., na swój koszt, w terminie 14 (czternastu) dni od dnia uprawomocnienia się decyzji, i utrzymywania przez okres 3 (trzech) miesięcy, komunikatu o treści:

„Konsumencie, Prezes #UOKiK wydał decyzję nr (...), stwierdzającą stosowanie przez(...) Bank praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w obszarze kredytu konsumenckiego.

Szczegóły na www.santanderconsumer.pl lub www.uokik.gov.pl”.

w następujący sposób:

a) komunikat będzie zamieszczony jako post na prowadzonych przez (...) Bank Spółka Akcyjna profilach w social mediach,

b) komunikat w social mediach zostanie sformułowany zgodnie z przyjętą strategią komunikacyjną w zakresie marki(...) Bank, tj. post o decyzji Prezesa UOKiK będzie opublikowany na tych samych zasadach jak wszystkie inne i z użyciem takiej samej czcionki i wizualizacji jak w przypadku innych postów i wiadomości,

c) w przypadku zmiany nazwy Banku, jej przekształcenia lub przejścia praw i obowiązków na inny podmiot pod jakimkolwiek tytułem, publikacja zostanie zrealizowana odpowiednio przez lub za pośrednictwem Banku lub następcy prawnego, ze wskazaniem nazw dawnej i nowej.

V. Na podstawie art. 105 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491, 2052) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275) umorzył jako bezprzedmiotowe postępowanie w sprawie stosowania przez (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W., praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w art. 24 ust. 2 pkt 3 ww. ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów polegającej na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – w części dotyczącej prowizji oraz opłaty za wybrany przez klienta sposób przekazania środków.

VI. Na podstawie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 275), Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów nałożył na (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W., płatną na rzecz Funduszu (...), karę pieniężną w wysokości:

1/ 5 951 708 zł (słownie: pięć milionów dziewięćset pięćdziesiąt jeden tysięcy siedemset osiem złotych) z tytułu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w pkt. I sentencji decyzji,

2/ 38 260 980 zł (słownie: trzydzieści osiem milionów dwieście sześćdziesiąt tysięcy dziewięćset osiemdziesiąt złotych) z tytułu stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów określonej w pkt. II sentencji decyzji.

VII. Na podstawie art. 77 ust. 1 i art. 80 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 225) oraz na podstawie art. 263 § 1 i art. 264 § 1 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2021 r. poz. 735, 1491, 2052) w związku z art. 83 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów, Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów obciążył (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. kosztami postępowania w sprawie stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów, określonych w pkt. I i II sentencji niniejszej decyzji, w kwocie 227,20 zł (słownie: dwieście dwadzieścia siedem złotych, dwadzieścia groszy) i zobowiązuje (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. do zwrotu tych kosztów Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w terminie 14 dni od daty uprawomocnienia się niniejszej decyzji.

Od powyższej decyzji odwołanie złożył (...) Bank Spółkę Akcyjną z siedzibą we W. zaskarżając ją w części, tj. w zakresie punktu I, punktu II, punktują punktu IV, punktu VI oraz punktu VII Decyzji oraz co do uzasadnienia Decyzji.

Odwołujący zarzucił zaskarżonej decyzji:

1. Zaskarżonej Decyzji zarzucił:

(a) naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 Ustawy w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że działania Banku polegające na prezentowaniu w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać składkę ubezpieczeniową, stanowią nieuczciwą praktykę rynkową, polegającą na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, bowiem składka ubezpieczeniowa stanowi w tym przypadku kredytowany koszt kredytu (punkt II sentencji Decyzji);

(b) naruszenie art. 24 ust. 2 pkt 3 Ustawy w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich niewłaściwe zastosowanie i stwierdzenie, że Bank dopuścił się stosowania nieuczciwej praktyki rynkowej poprzez wprowadzanie konsumentów w błąd co do możliwości zawarcia przez dotychczasowych klientów Banku umowy kredytu konsumenckiego na warunkach opisywanych w treści kierowanych do nich indywidualnych, pisemnych propozycji zawarcia umowy, podczas gdy ostateczna ocena zdolności kredytowej oraz dopasowanie oferty następowało w czasie wizyty konsumenta w oddziale Banku (punkt I sentencji Decyzji);

(c) naruszenie art. 26 ust. 2 i 4 oraz 27 ust. 4 w zw. z art. 26 ust. 2 Ustawy poprzez zastosowanie w Decyzji środków w celu usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, które nie spełniają zasady proporcjonalności, jak również adekwatności, w szczególności w zakresie kosztów, z jakimi związane jest wykonanie nałożonych na Bank obowiązków, jak również mogą wprowadzać w błąd przeciętnego konsumenta (punkt IV sentencji Decyzji):

(d) naruszenie art. 28 ust. 1 Ustawy w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. oraz art. 11 k.p.a. w związku z art. 83 OKiK poprzez zaniechanie wydania decyzji zobowiązującej na podstawie art. 28 Ustawy w związku z prowadzeniem postępowania administracyjnego z przekroczeniem granic uznania administracyjnego, naruszeniem zasady proporcjonalności, zasady równości, zasady zaufania obywatela do państwa, co skutkowało wydaniem Decyzji stwierdzającej naruszenie zbiorowych interesów i nałożeniem kary pieniężnej: oraz

(e) naruszenie zasad prowadzenia postępowania administracyjnego mających istotny wpływ na treść Decyzji, w wyniku czego doszło m.in. do naruszenia art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (dalej „EKPCz") polegającego na naruszeniu prawa do obrony Banku realizującego się w możliwości skutecznego prowadzenia sporu, odnoszenia się do całości materiału

dowodowego zawartego w aktach postępowania, przedstawienia i udowodnienia swojej oceny stanu faktycznego analizowanego przez organ w niniejszym postępowaniu, co doprowadziło do błędnego stwierdzenia przez organ naruszenia prawa przez Bank i nałożenia kary pieniężnej w nadmiernej wysokości, tj.:

(i) naruszenie zasady wysłuchania stron wyrażonej w art. 10 § 1. k.p.a. poprzez zaniechanie poinformowania Banku o finalnym zakończeniu zbierania materiału dowodowego oraz zaniechanie umożliwienia zapoznania się z całością materiału dowodowego i wypowiedzenia się co do wszystkich zebranych dowodów i materiałów przed wydaniem Decyzji, a w konsekwencji naruszenie art. 74 Ustawy poprzez uwzględnienie w Decyzji zarzutów i dowodów, co do których Bank nie mógł się ustosunkować, stwierdzenie naruszania prawa oraz nałożenie kary pieniężnej;

(ii) naruszenie zasady pogłębiania zaufania wyrażonej głównie w art. 8 § 1 k.p.a. oraz zasady udzielania informacji wyrażonej w art. 9 k.p.a. poprzez prowadzenie intensywnych rozmów z Bankiem w kierunku wydania decyzji zobowiązującej na podstawie art. 28 OKiK oraz udzielaniu Bankowi zapewnień przez pracowników Urzędu o takim planowanym rozstrzygnięciu postępowania, w sytuacji, w której na finalnym etapie postępowania Prezes Urzędu bez uprzedniego poinformowania Banku odstąpił od prowadzenia rozmów i wydał Decyzję stwierdzającą naruszenie zakazu praktyk naruszających zbiorowe interesy i nałożył karę pieniężną;

(iii) naruszenie zasady adekwatności i proporcjonalności wyrażonej w art. art. 8 § 1 k.p.a., poprzez nadanie Decyzji w zakresie pkt. II rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacji, w której nie zachodziły przesłanki uzasadniające zastosowanie rygoru, w szczególności z okoliczności sprawy nie wynikało, żeby wymagał tego jakikolwiek ważny interes konsumentów i zachodziła niezbędność podjęcia takiego nadzwyczajnego środka w sytuacji prowadzenia postępowania przeszło 6 lat i zaniechania podjęcia innych rozwiązań proceduralnych, które doprowadziłyby do szybszego zakończenia postępowania;

(iv) naruszenie zasady prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 k.p.a. oraz zasady przekonywania, wyrażonej w art. 11 k.p.a. poprzez brak należytego wyjaśnienia okoliczności sprawy, stosowanie uproszczeń i błędnych wniosków, całkowite pomijanie twierdzeń i dowodów składanych przez Bank, brak zainteresowania rzetelnym wyjaśnieniem sprawy i w konsekwencji bezpodstawne stwierdzenie naruszenia prawa przez Bank i nałożenie kary pieniężnej w nadmiernej wysokości.

(f) naruszenie art. 103 Ustawy poprzez nadanie Decyzji w pkt. i! rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacji, w której nie zachodziły przesłanki uzasadniające jego zastosowanie, w szczególności z okoliczności sprawy nie wynikało, żeby wymagał tego jakikolwiek ważny interes konsumentów i zachodziła niezbędność zastosowania takiego nadzwyczajnego środka wobec prowadzenia postępowania przeszło 6 lat i zaniechania podjęcia innych rozwiązań proceduralnych, które doprowadziłyby do szybszego zakończenia postępowania, a w konsekwencji nałożenie rygoru z naruszeniem zasady adekwatności i proporcjonalności wyrażonej w art. 8 § 1 k.p.a. (punkt III sentencji Decyzji);

(g) naruszenie art. 103 Ustawy poprzez nadanie Decyzji w pkt. II rygoru natychmiastowej wykonalności w sytuacji, w której sentencja Decyzji w pkt. II jest sformułowana w sposób wadliwy z uwagi na użycie nieprecyzyjnych i niejednoznacznych sformułowań, a tym samym z naruszeniem art. 107 § 1 pkt 5

k.p.a., co uniemożliwia jej wykonanie i uzasadnia uchylenie nadanego Decyzji rygoru natychmiastowej wykonalności (punkt III sentencji Decyzji);

(h) naruszenie art. 106 ust 1 pkt 4 w zw. z art. 112 ust. 2 OKiK poprzez nałożenie kar pieniężnych, podczas gdy działania Banku opisane w pkt. liii sentencji Decyzji nie stanowiły naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 3 OKiK (punkt VI sentencji Decyzji);

(i) naruszenie art. 106 OKiK w związku z art. 2, art. 7 oraz art. 42 Konstytucji RP, poprzez nieuwzględnienie precedensowego charakteru niniejszej sprawy i nałożenie kary pieniężnej na Bank w sytuacji, w której jego działania w zakresie punktu ll sentencji Decyzji oparte były o jedną z możliwych interpretacji przepisów prawa, co doprowadziło do nałożenia kary pieniężnej w wygórowanej wysokości (punkt VI sentencji Decyzji);

(j) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 OKiK poprzez nieuwzględnienie przy nakładaniu kary pieniężnej w pkt. Vl.2 sentencji Decyzji co najwyżej nieumyślnego stopnia winy Banku, co narusza standard rozpoznawania spraw, w których odpowiedzialność ma charakter analogiczny jak w sprawach karnych, co doprowadziło do nałożenia kary pieniężnej, względnie do nałożenia kary pieniężnej w wysokości nieodpowiadającej zarzucanemu naruszeniu przepisów OKiK (punkt VI sentencji Decyzji);

(k) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 OKiK oraz art. 6 EKPCz poprzez nieprawidłowe wyznaczenie przy nakładaniu kar pieniężnych w pkt. VI sentencji Decyzji stopnia i skutków rynkowych naruszenia Banku, co narusza standard rozpoznawania spraw, w których odpowiedzialność ma charakter analogiczny jak w sprawach karnych co doprowadziło do nałożenia kary, względnie do nałożenia kary w wysokości nieodpowiadającej zarzucanemu naruszeniu przepisów OKiK (punkt VI sentencji Decyzji);

(l) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 OKiK poprzez zbyt wysokie określenie kwoty bazowej, z naruszeniem zasady proporcjonalności oraz równości wobec prawa wyrażonych odpowiednio w art. 31 ust. 3 oraz art. 32 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, przez co doszło do nałożenia kary pieniężnej w wygórowanej wysokości (punkt VI sentencji Decyzji);

(m) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 OKiK poprzez nieuwzględnienie przy nakładaniu kar w punkcie VL2 Decyzji kwestii wielkości przychodów ze sprzedaży produktów, których dotyczyły zakwestionowane praktyki, z naruszeniem zasady proporcjonalności wyrażonej w art. 31 ust. 3 Konstytucji Rzeczpospolitej Polskiej, przez co doszło do nałożenia kary pieniężnej w wygórowanej wysokości (punkt VI sentencji Decyzji);

(n) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 w związku z art. 111 ust. 3 OKiK poprzez nieuwzględnienie przy nakładaniu kar pieniężnych w pkt VI sentencji Decyzji faktu, że działania Banku realizowały przesłanki wydania decyzji zobowiązującej (punkt VI sentencji Decyzji);

(o) naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 OKiK w związku z art. 111 ust. 3 OKiK poprzez nieuwzględnienie wszystkich okoliczności łagodzących, a w szczególności nieuwzględnienie faktu zaprzestania stosowania zarzucanych naruszeń, co skutkowało nałożeniem w punkcie VI.1 zaskarżonej Decyzji kary pieniężnej w nadmiernie wygórowanej wysokości (punkt VI sentencji Decyzji);

naruszenie art. 106 ust. 1 pkt 4 OKiK w związku z art. 111 ust. 3 OKiK poprzez nieuwzględnienie wszystkich okoliczności łagodzących w zakresie punktu II sentencji Decyzji, w szczególności faktu współpracy Banku z Prezesem Urzędu, co skutkowało nałożeniem kary pieniężnej w nadmiernie wygórowanej wysokości.

2. W związku z postawionymi zarzutami wniósł o:

(a) zmianę przez tut. Sąd Decyzji w zakresie pkt I oraz II poprzez stwierdzenie, że Odwołujący nie stosował praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów poprzez działania opisane w pkt. I oraz II Decyzji i umorzenie postępowania;

ewentualnie

(b) uchylenie przez tut. Sąd Decyzji w zakresie pkt. I, El, ill, IV, VI i VII i umorzenie postępowania;

ewentualnie

(c) uchylenie na podstawie art. 479 ^31a § 3 zd. 2 k.p.c przez tut. Sąd Decyzji w całości ze względu na wydanie Decyzji z rażącym naruszeniem prawa, którego nie da się konwalidować na etapie postępowania sądowego;

ewentualnie

(d) zmianę przez tut. Sąd Decyzji w pkt. III poprzez uchylenie rygoru natychmiastowej wykonalności;

(e) zmianę przez tut. Sąd Decyzji w pkt. IV przez jego uchylenie lub zmianę treści, zgodnie z przedstawionymi zarzutami;

(f) zmianę przez tut. Sąd Decyzji w pkt. VI poprzez odstąpienie od nałożenia kary lub nałożenie jej w najniższej dopuszczalnej prawem wysokości z uwzględnieniem wszystkich okoliczności sprawy, w tym okoliczności łagodzących.

3. Na podstawie art. 479³⁰ § 1 k.p.c. wniósł o wstrzymanie przez tut. Sąd wykonania Decyzji w części obejmującej pkt. II sentencji Decyzji do czasu prawomocnego rozstrzygnięcia sprawy z odwołania Banku od Decyzji.

4. Wniósł o zasądzenie od Prezesa Urzędu na rzecz Banku zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa prawnego, według norm przepisanych.

5. Wniósł o rozpoznanie sprawy na rozprawie.

6. Wniósł o przeprowadzenie rozprawy także w nieobecności Odwołującego.

7. W razie wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego wniósł o zwolnienie Odwołującego na zasadzie art. 2055 § 3 zd. 2 k.p.c. od obowiązku stawienia się na posiedzeniu przygotowawczym, oraz przeprowadzenie posiedzenia przygotowawczego także w razie nieobecności pełnomocnika Odwołującego na zasadzie art. 2055 § 4 k.p.c.

8. Wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodów z dokumentów znajdujących się w aktach postępowania administracyjnego (...)przytoczonych w uzasadnieniu niniejszego Odwołania na potwierdzenie faktów w nim określonych.

W odpowiedzi na odwołanie pozwany Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów wniósł o:

I. oddalenie odwołania w całości;

II. przeprowadzenie dowodów z dokumentów wskazanych w treści odpowiedzi na Odwołanie na okoliczność faktów w niej wskazanych;

III. w przypadku wyznaczenia posiedzenia przygotowawczego - o zwolnienie Prezesa Urzędu od obowiązku osobistego stawiennictwa;

IV. zasądzenie od Odwołującego na rzecz Prezesa Urzędu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Bank Spółka Akcyjna z siedzibą we W. jest przedsiębiorcą wpisanym do Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego przez Sąd Rejonowy dla Wrocławia Fabrycznej we Wrocławiu, VI Wydział Gospodarczy, pod numerem (...). Przedmiotem działalności Banku są m.in. pozostałe formy udzielania kredytów. (dowód: informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z Rejestru Przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, karty 802-810)

W okresie od 1 stycznia 2015 r. Bank kierował do swoich klientów (będących klientami w momencie wysyłki) indywidualne propozycje zawarcia umów kredytu konsumenckiego (w przeważającej większości dotyczące kredytu gotówkowego). Propozycje te kierowane były do konsumentów na masową skalę - m.in. za pomocą poczty tradycyjnej.

(dowód: pismo Banku z dnia 4 marca 2016 r., karty 5-12)

Kierowane do konsumentów propozycje miały charakter spersonalizowany i podkreślały dotychczasową dobrą współpracę z Bankiem, jak również określone cechy adresata, m. in. poprzez następujące sformułowania:

- „Szanowna Pani (imię), cieszymy się, że już od 10 lat jest Pani w gronie naszych Klientów. W podziękowaniu za dotychczasową współpracę przygotowaliśmy dla Pani wyjątkową propozycję:”;

- „Szanowny Panie (...), właśnie zakończył Pan spłatę kredytu gotówkowego w naszym banku. Bardzo dziękujemy za okazane zaufanie. Doceniając naszą współpracę, przygotowaliśmy dla Pana nową propozycję lekkiego kredytu gotówkowego:”;

- „Pani H., (...) w S. C. bank doceniamy wymagających klientów, dlatego mamy przyjemność zaoferować Pani:”,

co miało uzasadniać skierowanie do adresatów kolejnej, dedykowanej im propozycji finansowania.

(dowód: wzory pism - propozycji kierowanych do konsumentów oraz przykłady faktycznie skierowanych do konsumentów imiennych propozycji załączone do pisma Banku z dnia 4 kwietnia 2016 r., karty 16-39)

W ramach otrzymywanych indywidualnych propozycji kredytowych konsumenci byli informowani przez Bank o skonkretyzowanej ofercie kredytu za pomocą określeń m.in. takich jak: „Szanowna Pani J. (...), specjalnie dla Pani z tej okazji przygotowaliśmy kredyt gotówkowy do 5.000 zł, a z nim: 0 % prowizji, niskie oprocentowanie”, „Mamy przyjemność zaoferować Pani nawet 50.000 zł na dowolny cel z oprocentowaniem 4,99 %, bez ukrytych kosztów”.

Kierowane w ten sposób do konsumentów propozycje zawarcia umów kredytu konsumenckiego wskazywały na warunki odrębne, korzystniejsze od warunków standardowych produktów kredytowych dostępnych w ofercie Banku

W dalszej części pisma, konsument informowany był o adresie najbliższej placówki Banku, gdzie możliwe jest zawarcie umowy (przy czym z treści niektórych pism wynikało, że „wystarczy tylko odwiedzić jeden z naszych oddziałów”). Dodatkowo, niektóre propozycje, obok wyeksponowanej informacji o wysokości oprocentowania kredytu, zawierały informacje o tym, że kredyt ten udzielany jest „bez dodatkowych warunków”. Powyższe informacje przedstawione były dużą, czytelną czcionką.

(...) S.A. ”, (dowód: wzory pism - propozycji kierowanych do konsumentów oraz przykłady faktycznie skierowanych do konsumentów imiennych propozycji załączone do pisma Banku z dnia 4 kwietnia 2016 r., karty 16-39)

Część konsumentów, będących adresatami tak zindywidualizowanych propozycji, spośród tych, którzy zdecydowali się na wizytę w oddziale po otrzymaniu propozycji zawarcia umowy, po udaniu się do placówki Banku informowana była jednak o braku możliwości uzyskania kredytu, albo o możliwości uzyskania kredytu na warunkach mniej korzystnych niż przedstawione w otrzymanej propozycji. Ostateczna ocena zdolności kredytowej oraz dopasowanie oferty następowało bowiem dopiero w czasie wizyty konsumenta w oddziale Banku, co w wielu przypadkach prowadziło ostatecznie do odmowy udzielenia kredytu lub udzielenia go na warunkach innych niż w kierowanych do konsumentów pismach (przykładowo, w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 29 lutego 2016 r. Bank wystosował 2.669.556 tego typu propozycji, na skutek których zawarł 34.138 umów kredytowych na warunkach wskazanych w korespondencji kierowanej do konsumentów oraz 1.043 umowy na warunkach innych niż przedstawione w indywidualnych propozycjach zawarcia umowy, a nadto Bank odmówił udzielenia kredytu 12.707 konsumentom, którzy uprzednio otrzymali indywidualne propozycje zawarcia umowy kredytowej, dostosowane do ich „segmentu”.

(dowód: pisma Banku z dnia 4 kwietnia 2016 r., karty 5-12 oraz z dnia 4 maja 2016 r., karty 59-62)

Różnice pomiędzy produktami kredytowymi opisywanymi w propozycjach kierowanych indywidualnie do konsumentów (oferowanych w sposób zindywidualizowany), a standardowymi produktami z oferty Banku, dotyczyły przede wszystkim wysokości kwoty kredytu, okresu kredytowania, prowizji, oprocentowania, a także dostępności karencji w spłacie kredytu. Wynikały one z faktu przypisywania konsumentów przez Bank do określonej grupy (segmentu), wyodrębnianej na podstawie indywidualnych cech odbiorcy. Jednakże mimo zakwalifikowania konsumenta przez Bank do danego segmentu, konsument (adresat indywidualnej propozycji) - w momencie weryfikacji dokonywanej w placówce Banku, do której się udawał - mógł nie spełniać warunków do udzielenia kredytu na warunkach przedstawionych w propozycji z uwagi np. na brak zdolności kredytowej, ocenianej na miejscu w placówce Banku. W momencie wysyłania do klientów spersonalizowanych listów zawierających propozycję zawarcia umowy kredytu konsumenckiego Bank w wielu przypadkach nie dysponował aktualnymi danymi niezbędnymi do dokonania oceny zdolności kredytowej.

Dopiero pracownicy Banku w czasie spotkania z konsumentem w oddziale Banku, mając dostęp do systemu informatycznego, za jego pomocą ustalali, które produkty kredytowe są dostępne dla danego klienta (po dokonaniu pozytywnej oceny aktualnej sytuacji konsumenta na miejscu w oddziale) - i wówczas w pierwszej kolejności przedstawiana była propozycja, która była dla konsumenta dedykowana (tj. ta, którą otrzymał uprzednio drogą listowną).

(dowód: pismo Banku z dnia 4 kwietnia 2016 r., karty 5-12)

Do końca września 2018 r. Bank sukcesywnie wdrażał deklarowane w trakcie prowadzonego przez Prezesa Urzędu postępowania zmiany we wzorach kierowanych do konsumentów indywidualnych propozycji zawarcia umowy kredytowej, na poparcie czego przekazał nowe ich wzory, stosowane odpowiednio - do końca kwietnia 2018 r., do końca września 2018 r. oraz od końca września 2018 r.

(dowód: pismo Banku z dnia 21 czerwca 2019 r. wraz z załączonymi wzorami pism, karty 542-556)

Bank nadal kieruje do konsumentów indywidualne propozycje zawarcia umowy kredytowej w kształcie stosowanym od końca września 2018 r.

(dowód: pismo Banku z dnia 21 lipca 2021 r. karta 671)

Z dokumentacji kredytowej przekazanej przez Bank w postępowaniu wyjaśniającym wynikało, że Bank oferuje konsumentom możliwość zawarcia wraz z umową kredytu konsumenckiego dodatkowej umowy ubezpieczenia kredytu lub też objęcia dodatkowym pakietem usług - Pakietem usług bankowych oraz Pakietem „(...)”.

(dowód: dokumentacja kredytowa załączona do pisma Banku z dnia 4 maja 2016 r., karty 63-409)

Prezes Urzędu ustalił także, że Bank w umowach o kredyt gotówkowy (w wariancie z ubezpieczeniem i pakietami usług dodatkowych) podaje różne wielkości kwotowe w odniesieniu do udzielanego kredytu, stosując przy tym różne nazewnictwo dla podawanych kwot, takie jak: „kredyt w kwocie”, „środki przeznaczone na cele konsumpcyjne”, „całkowita kwota kredytu”.

W umowach kredytowych przedłożonych w ramach prowadzonego postępowania Bank w punkcie 1.1. umowy kredytowej wskazywał wysokość udzielanego przez siebie kredytu jako sumę całkowitej kwoty kredytu oraz kredytowanych kosztów kredytu, stanowiącą podstawę obliczania oprocentowania, prezentując ją odrębnie od całkowitej kwoty kredytu, która wraz z wysokością całkowitego kosztu kredytu i wartością RRSO prezentowana była w punkcie I.5 przedmiotowej umowy. Kwota udzielanego kredytu (określona w punkcie 1.1 umowy kredytowej) obejmowała zatem - poza środkami przeznaczonymi na cele konsumpcyjne oraz ewentualnie środkami przeznaczonymi na spłatę zobowiązań finansowych kredytobiorcy, także środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu dodatkowej usługi ubezpieczenia (która finansowana była w ciężar kredytu), prowizji Banku za udzielenie kredytu i opłaty za wybrany przez kredytobiorcę sposób przekazania środków przeznaczonych na cele konsumpcyjne.

Całkowita kwota kredytu (wskazywana kwotowo w punkcie I.5 umowy kredytowej oraz - w tej samej wysokości - w formularzu informacyjnym) obejmowała kwotę środków przeznaczonych na cele konsumpcyjne (oraz ewentualnie kwotę środków przeznaczonych na spłatę zobowiązań finansowych kredytobiorcy), a także składkę z tytułu dodatkowej umowy ubezpieczenia. Przeprowadzona analiza przedłożonych przez Bank umów o kredyt gotówkowy nie potwierdziła natomiast, by całkowita kwota kredytu wskazana w punkcie I.5 umowy kredytowej oraz w formularzu informacyjnym obejmowała kwotę prowizji za udzielenie kredytu i opłaty za wybrany sposób przekazania środków.

Z kolei całkowity koszt kredytu, wskazywany kwotowo w tym samym punkcie I.5 umowy kredytowej, obejmował, poza odsetkami, prowizję za udzielenie kredytu oraz opłatę za wybrany sposób przekazania środków, nie uwzględniając jednak składki z tytułu dodatkowej usługi ubezpieczenia.

Tym niemniej w punkcie I.7. umowy wskazywane były przez Bank koszty związane z umową kredytu w postaci prowizji, opłaty za wybrany sposób przekazania środków, oraz - o ile występowały - składki z tytułu dodatkowej umowy ubezpieczenia i opłat z tytułu pakietów dodatkowych - tj. Pakietu usług bankowych oraz Pakietu „Pomoc na zawołanie” (płatnych miesięcznie z dołu i doliczanych do każdej raty kapitałowo-odsetkowej) w kwocie doliczanej do raty miesięcznej.

Także w formularzu informacyjnym Bank wskazywał w punkcie 3.7 jako „Inne koszty, które kredytobiorca zobowiązany będzie ponieść w związku z umową” - sumę całkowitego kosztu kredytu (tj. odsetek, prowizji i opłaty) oraz (o ile występowały) składki z tytułu dodatkowej usługi ubezpieczenia, a także opłat z tytułu ww. pakietów dodatkowych wybranych przez kredytobiorcę (w wielkości zagregowanej za cały okres umowy).

(dowód: dokumentacja kredytowa załączona do pisma Banku z dnia 4 maja 2016 r., karty 63-409)

W przedłożonych przez Bank umowach kredytowych (o kredyt gotówkowy) z roku 2017 i 2018 Bank wskazywał w punkcie 1.1 umowy jako jeden z celów kredytowania - środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia na życie oraz środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia assistance (zaś w punkcie I.7. umowy Bank wskazywał jako koszty związane z umową kredytu, do których poniesienia kredytobiorca jest zobowiązany - koszty prowizji za udzielenie kredytu, opłaty za wybrany sposób przekazania środków, oraz - według swojego wyboru - składki z tytułu ubezpieczenia na życie i ubezpieczenia assistance).

(dowód: umowy kredytowe załączone do pisma Banku z dnia 10 lipca 2018 r., karty od 513-1 do 513- 281)

Natomiast w umowach kredytowych zawieranych obecnie przez Bank (tj. przynajmniej od kwietnia 2021) w punkcie 1.1 umowy jako jeden z celów kredytowania Bank wskazuje środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia indywidualnego oraz środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia assistance; zaś w punkcie 1.8. umowy o kredyt gotówkowy (punkt 1.7 umowy o kredyt na zakup towarów i usług) Bank wskazuje, że „w związku z umową kredytobiorca jest zobowiązany do poniesienia (...) innych kosztów (...), tj. prowizji (...) oraz według swojego wyboru składki z tytułu ubezpieczenia indywidualnego i ubezpieczenia assistance w wysokości określonej w pkt 1.1 oraz opcjonalnych opłat za usługi dodatkowe...”. Analogicznie koszty te są wskazywane przez Bank w fomularzu informacyjnym, w pozycji „Inne koszty, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową”.

(dowód: umowy kredytowe załączone do pisma Banku z dnia 8 listopada 2021 r., przekazane na nośniku cyfrowym (pendrive) - karta 730, umowa kredytowa załączona do skargi konsumenckiej z dnia 3 września 2021 r., karta 740)

Dodatkowo, w związku z oferowaniem ubezpieczenia również w ramach Umowy grupowego ubezpieczenia na życie kredytobiorców, w niektórych przypadkach w punkcie 1.1 umowy o kredyt na zakup towarów i usług, jako jeden z celów kredytowania Bank wskazuje środki przeznaczone na sfinansowanie składki z tytułu ubezpieczenia grupowego. (dowód: umowy kredytowe załączone do pisma Banku z dnia 8 listopada 2021 r., przekazane na nośniku cyfrowym (pendrive) - karta 730)

Dodatkowa usługa ubezpieczenia (w zakresie ubezpieczenia na życie) oferowana wraz z umową kredytową do października 2016 r. oznaczała umowę indywidualnego ubezpieczenia na życie, zawieraną pomiędzy kredytobiorcą (osobą fizyczną, która zawarła umowę kredytową z Bankiem) jako ubezpieczającym i (...)Towarzystwo Ubezpieczeń (...) S.A. jako ubezpieczycielem, do której znajdowały zastosowanie Ogólne Warunki Ubezpieczenia Nr (...). Umowa zawierana była na okres do dnia ostatecznej spłaty kredytu udzielonego na podstawie umowy kredytu zgodnie z harmonogramem obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytu. Suma ubezpieczenia równa była kwocie kapitału pozostałej do spłaty, wynikającej z harmonogramu, obliczanej na dzień wymagalności najbliższej raty kredytu przypadającej po dniu zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego oraz kwocie odsetek będących częścią kapitałowo - odsetkowej raty kredytu w wysokości ustalonej na dzień wymagalności ww. najbliższej raty kredytu. Jako uposażony w przypadku śmierci kredytobiorcy - w przekazanych przez Bank w trakcie prowadzonego postępowania umowach - wskazywany był przez kredytobiorcę Bank. Bank działał przy tym jako agent ubezpieczeniowy, uprawniony do podpisania umowy ubezpieczenia oraz pobrania składki ubezpieczeniowej w imieniu i na rzecz ubezpieczyciela. Umowa zawierała nadto klauzulę, według której ubezpieczający przyjmował do wiadomości, że ubezpieczenia to jest dobrowolne, odpłatne i nie wpływa na decyzję o przyznaniu przez Bank kredytu.

Od października 2016 r. Bank w zakresie ubezpieczenia współpracuje z ubezpieczycielem - (...) ((...)) z siedzibą w D., I., oraz z (...) ( (...)) z siedzibą w D., I., na analogicznych zasadach, na jakich współpracował poprzednio z (...) Towarzystwem Ubezpieczeń (...)S.A. Kredytobiorca oświadcza, że zawarł umowę ubezpieczenia dobrowolnie, jest świadomy, że korzystanie z ubezpieczenia jest dobrowolne oraz, że jego decyzja o skorzystaniu z ubezpieczenia nie wpłynęła na decyzję Banku w przedmiocie udzielenia mu kredytu.

Z przedstawionej przez Bank dokumentacji wynika, że ubezpieczający w każdym przypadku posiada możliwość zarówno odstąpienia od umowy ubezpieczenia w ciągu 30 dni od daty zawarcia umowy ubezpieczenia, jak również ma prawo do pisemnego wypowiedzenia umowy ubezpieczenia w całym okresie jej trwania, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów.

(dowód: umowy ubezpieczenia załączone jako część dokumentacji kredytowej do pisma Banku z dnia 4 maja 2016 r., karty 63-409; umowy ubezpieczenia załączone jako część dokumentacji kredytowej do pismo Banku z dnia 10 lipco 2018 r., karty od 513-1 do 513-281)

Według informacji Banku w okresie od 01.01.2015 r. do 31.05.2018 r. na (...)ogółem zawartych umów kredytowych:

- (...) umów zawarto wraz z umową ubezpieczenia (tj. (...)),

- (...)umowy zawarto bez dodatkowej umowy ubezpieczenia (tj. (...)).

Natomiast z całej puli umów kredytowych zawartych wraz z umową ubezpieczenia w podanym wyżej okresie:

- (...) konsumentów odstąpiło od umowy ubezpieczenia (tj. (...)),

- (...)konsumentów wypowiedziało umowę ubezpieczenia (z czego jednak (...)dokonało wypowiedzenia w związku z wcześniejszą spłatą kredytu - pozostałe wypowiedzenia, niewynikające z wcześniejszej spłaty - w liczbie (...) stanowią (...) ogólnej liczby umów kredytowych zawartych wraz z umową kredytową).

(dowód: pismo Banku z dnia 10 lipca 2018 r., karty 510-513)

Ubezpieczenie na życie kredytobiorcy Bank oferuje w formule ubezpieczenia indywidualnego (a dodatkowo, w odniesieniu do produktu w postaci kredytu ratalnego na zakup towarów i usług - poza możliwością ubezpieczenia indywidualnego - Bank oferuje także ubezpieczenia w formule ubezpieczenia grupowego kredytobiorców, wskazywane wówczas w umowie kredytowej jako „ubezpieczenie grupowe”).

Przedmiotem tego ubezpieczenia jest - w zależności od wybranego wariantu, m.in.: śmierć ubezpieczonego, śmierć ubezpieczonego na skutek nieszczęśliwego wypadku, trwała i całkowita niezdolność do pracy ubezpieczonego, poważne zachorowanie ubezpieczonego, czasowa niezdolność do pracy ubezpieczonego, hospitalizacja ubezpieczonego na skutek choroby lub nieszczęśliwego wypadku trwająca co najmniej 4 doby, operacja ubezpieczonego na skutek nieszczęśliwego wypadku lub zabieg chirurgiczny ubezpieczonego na skutek nieszczęśliwego wypadku czy utrata pracy.

Jak wynika z przedłożonej przez Bank dokumentacji kredytowej - w treści umowy kredytu konsumenckiego ubezpieczenie to określane jest obecnie jako „ubezpieczenie indywidualne” (w poprzednich latach również jako „dodatkowa usługa ubezpieczenia” i „ubezpieczenie na życie”)

(dowód: pismo Banku z dnia 4 października 2021 r., karty 702-710, dokumentacja kredytowa oraz ubezpieczeniowa załączona do pisma Banku z dnia 8 listopada 2021 r., przekazana na nośniku cyfrowym (pendrive) - karta 730)

Bank oferuje ponadto kredytobiorcom ubezpieczenie assistance Pomoc na zawołanie (od którego składka ubezpieczeniowa finansowana jest kredytem konsumenckim i jest zaliczana do całkowitej kwoty kredytu), a także szereg tzw. ubezpieczeń standalone - w tym m.in. ubezpieczenie na życie oraz od następstw nieszczęśliwego wypadku, ubezpieczenia osobowe obejmujące ryzyka wystąpienia nieszczęśliwego wypadku, utraty pracy, niezdolności do pracy, poważnego zachorowania, ubezpieczenia assistance w zakresie pakietów medycznych (działając w charakterze agenta ubezpieczeniowego w imieniu i na rzecz zakładu ubezpieczeń) oraz ubezpieczenia majątkowe z elementami assistance (przy czym jedynie w tym ostatnim przypadku Bank nie uczestniczy aktywnie w zawieraniu umowy ubezpieczenia). Są to ubezpieczenia oferowane pod nazwą: pakiet (...), pakiet (...), (...)Pakiet, (...)Pakiet (...), (...)Pakiet, (...), (...), a także (...), (...), OC (...), (...), (...). (dowód: pismo Banku z dnia 4 października 2021 r., karty 702-710)

Ubezpieczenie assistance Pomoc (...) oferowane jest przez (...) C S.A. Oddział w Polsce z siedzibą w W.. W skład tego ubezpieczenia wchodzi: pomoc medyczna i opiekuńcza, teleopieka kardiologiczna, bezpieczne rachunki, pomoc w domu, pomoc prawna, concierge. Zgodnie z informacją zawartą na karcie produktu jest to ubezpieczenie dedykowane osobom fizycznym, które zawarły z Bankiem umowę kredytową. Składka ubezpieczeniowa płatna jest przez ubezpieczającego (konsumenta) jednorazowo za cały okres ochrony ubezpieczeniowej, który kończy się z upływem ostatniego dnia trwania umowy kredytowej, zgodnie z harmonogramem obowiązującym w dniu zawarcia umowy kredytowej.

Spośród umów ubezpieczenia zawartych w latach 2019-2021, w których Bank jest jednocześnie agentem albo ubezpieczającym w grupowej umowie ubezpieczenia - w roku 2019 Bank zawarł: 421 199 umów kredytu konsumenckiego wraz z umową ubezpieczenia na życie i 237 565 umów kredytowych wraz z ubezpieczeniem assistance Pomoc na zawołanie, w roku 2020 odpowiednio: 314 638 umowy wraz z ubezpieczeniem na życie i 158 292 wraz z ubezpieczeniem assistance, zaś w roku 2021: 192 793 umowy wraz z ubezpieczeniem na życie oraz 112 397 umów wraz z ubezpieczeniem assistance.

Wszystkie składki z tytułu ww. ubezpieczeń sfinansowane były w ciężar udzielonego

przez Bank kredytu konsumenckiego (tym samym w żadnym przypadku składka ubezpieczeniowa nie była sfinansowana z własnych środków konsumenta - tj. bez kredytu). Zgodnie z dyspozycją kredytobiorcy i postanowieniem umowy kredytowej (pkt 1.2) kwota składki z tytułu obu ww. ubezpieczeń przekazywana jest przez Bank bezpośrednio na rachunek ubezpieczycieli.

Umowy tzw. ubezpieczenia standalone mogą natomiast zostać zawarte przez konsumenta (ubezpieczającego) bez względu na to, czy jest on zainteresowany skorzystaniem z oferty finansowania Banku (w praktyce są dostępne również bez takiego finansowania). Składki z tytułu tych ubezpieczeń mogą być finansowane zarówno ze środków udzielonego kredytu, jak i ze środków własnych konsumenta. W przypadku ubezpieczeń standalone, w przypadku których zawarta została umowa kredytu, to klient decyduje w jaki sposób planuje pokryć składkę ubezpieczenia (tj. ze środków pochodzących kwoty udzielonego kredytu czy też w innej formie, np. gotówką lub przelewem).

(dowód: pismo Banku z dnia 8 listopada 2021 r. , karty 721-728 oraz z dnia 7 grudnia 2021 r., karty 746-755)

Należy przy tym zaznaczyć, że nawet w przypadku sfinansowania składki ubezpieczeniowej z tytułu tzw. ubezpieczenia standalone ze środków udzielanego kredytu, powyższe finansowanie nie znajdowało odzwierciedlenia w treści umowy kredytowej (wskazującej na cel udzielenia kredytu), ani też w treści formularza informacyjnego. Dodatkowo (zgodnie z wyjaśnieniami Banku), zdecydowana większość powyższych ubezpieczeń standalone nabywanych w latach 2019-2021 była opłacana przez konsumentów w formie gotówkowej (w kasie Banku). Zdarzały się także przypadki zawierania przez konsumentów za pośrednictwem Banku umów ubezpieczenia standalone bez jednoczesnego zawarcia umowy kredytu konsumenckiego (przykładowo w roku 2019 było 460 takich przypadków w odniesieniu do pakietu Bezpiecznego i 369 przypadków w odniesieniu do (...)).

(dowód: pismo Banku z dnia 7 grudnia 2021 r., karty 746-755)

W przypadku kredytów udzielanych na zakup dóbr konsumpcyjnych sprzedawanych przez sieci handlowe wraz z ubezpieczeniem składka ubezpieczeniowa wskazywana jest w umowie kredytowej (w tym przypadku - w umowie kredytu wiązanego w rozumieniu art. 5 pkt 14 ukk) jako cel kredytowania obok należności za nabywany przez konsumenta produkt i finansowana kredytem (powiększając całkowitą kwotę udzielonego kredytu). Dotyczy to takich ubezpieczeń jak: (...), (...), (...), (...). (dowód: pismo Banku z dnia 4 października 2021 r., karty 702-710 oraz 7 grudnia 2021 r., karty 746- 755)

Powyższy stan faktyczny został ustalony w oparciu o bezsporne twierdzenia stron postępowania oraz o dowody z dokumentów zgromadzonych w postępowaniu administracyjnym, które nie były przez żadną ze stron niniejszego postępowania kwestionowane, jak też w ocenie Sądu nie budziły wątpliwości.

Sąd Okręgowy w Warszawie – Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, po ponownym rozpoznaniu sprawy zważył, co następuje.

Odwołanie zasługuje na uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 24 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów.

Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności nieuczciwe praktyki rynkowe lub czyny nieuczciwej konkurencji.

Praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. (art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym)

Nieuczciwą praktyką rynkową jest w myśl art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym jest praktyka rynkowa stosowana przez przedsiębiorców wobec konsumentów jest nieuczciwa, jeżeli jest sprzeczna z dobrymi obyczajami i w istotny sposób zniekształca lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed zawarciem umowy dotyczącej produktu, w trakcie jej zawierania lub po jej zawarciu. Za nieuczciwą praktykę rynkową uznaje się w szczególności praktykę rynkową wprowadzającą w błąd oraz agresywną praktykę rynkową, a także stosowanie sprzecznego z prawem kodeksu dobrych praktyk. Praktyki te nie podlegają ocenie w świetle przesłanek określonych w ust. 1.

Odnosząc powyższy stan prawny do zarzutu zawartego w pkt I zaskarżonej decyzji, zarzucającej naruszenie tych norm i stosowanie przez powoda praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów poprzez wprowadzanie konsumentów w błąd co do możliwości zawarcia przez dotychczasowych klientów Banku umowy kredytu konsumenckiego na warunkach opisywanych w treści kierowanych do nich indywidualnych, pisemnych propozycji zawarcia umowy, podczas gdy ostateczna ocena zdolności kredytowej oraz dopasowanie oferty następowało w czasie wizyty konsumenta w oddziale Banku, co w wielu przypadkach prowadziło ostatecznie do odmowy udzielenia kredytu lub udzielenia go na warunkach innych niż w kierowanych do konsumentów pismach, zważyć należało, iż nie dawał on podstaw do jego postawienia.

Zawarte w puncie I zaskarżonej decyzji rozstrzygnięcie nie zawiera wskazania które indywidualne, pisemne propozycje zawarcia umowy wprowadzały w błąd mimo, że powód stosował różne wzory takich pism o zróżnicowanej formie i treści. Decyzja organu administracji państwowej, nakładająca na stronę postępowania administracyjnego obowiązek określonego zachowania luz zarzucająca naruszenie prawa powinna obowiązek ten wyrażać precyzyjnie, bez niedomówień i możliwości różnej interpretacji (por. wyrok NSA w Gdańsku z 30.12.1987 r., SA/Gd 1045/87, ONSA 1987/2, poz. 94,). Nie jest dopuszczalne rozstrzyganie o części uprawnień lub obowiązków stron w osnowie decyzji, a o pozostałej części w uzasadnieniu (anal. NSA w wyroku z 10.01.2017 r., II OSK 910/15, LEX nr 2248150). Dodatkowo, skoro skutkiem stwierdzonego naruszenia prawa jest nakładana kara pieniężna to w decyzji nakładającej karę pieniężną obowiązuje wyższy standard ochrony praw przedsiębiorcy ze względu na konieczność zapewnienia skuteczności w polskim porządku prawnym przepisom Europejskiej konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wartości w zakresie w jaki Europejski Trybunał Praw Człowieka przyjmuje gdy dochodzi do wymierzenia przedsiębiorcy kary pieniężnej, zasady sądowej weryfikacji prawidłowości orzeczenia organu regulacji w tym zakresie, powinny odpowiadać wymogom analogicznym do tych, które obowiązują sad orzekający w sprawie karnej (vide Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21.09.2010 r. sygn. III Sk 8/10 niepubl. i Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 12.01.2011 r. syn VI Ca 782/10 niepubl.). Decyzja taka musi zawierać dokładny opis czynu, który został uznany za działanie sprzeczne z prawem i za który wymierzona została kara.

Bezspornym faktem jest, że w okresie od 1 stycznia 2015 r. powód kierował do swoich klientów-konsumentów indywidualne propozycje zawarcia umów kredytu konsumenckiego.

- „Szanowny Panie (…), właśnie zakończył Pan spłatę kredytu gotówkowego w naszym banku. Bardzo dziękujemy za okazane zaufanie. Doceniając naszą współpracę, przygotowaliśmy dla Pana nową propozycję lekkiego kredytu gotówkowego:”;

- „Pani H., (…) w (...) bank doceniamy wymagających klientów, dlatego mamy przyjemność zaoferować Pani:”,

co miało uzasadniać skierowanie do adresatów kolejnej, dedykowanej im propozycji finansowania.

W ramach otrzymywanych indywidualnych propozycji kredytowych konsumenci byli informowani przez Bank o skonkretyzowanej ofercie kredytu za pomocą określeń m.in. takich jak: „Szanowna Pani J. (…), specjalnie dla Pani z tej okazji przygotowaliśmy kredyt gotówkowy do 5.000 zł, a z nim: 0 % prowizji, niskie oprocentowanie”, „Mamy przyjemność zaoferować Pani nawet 50.000 zł na dowolny cel z oprocentowaniem 4,99 %, bez ukrytych kosztów”.

Na odwrocie tego typu pism natomiast, dużo mniejszą czcionką (niekiedy jasnoszarą na białym tle) umieszczana była informacja o tym, że „Niniejsza propozycja nie jest ofertą w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego. Ostateczna decyzja o przyznaniu limitu kredytowego z uwzględnieniem oceny aktualnej sytuacji Klienta zostanie podjęta przez (...) Bank S.A.”. Prezes UOKiK nie odnosi się do poszczególnych pism i nie wskazuje, które i w jaki sposób wprowadzały w błąd (np. czy wnikało to z miejsca zamieszczenia informacji, że ostateczna decyzja o przyznaniu limitu kredytowego z uwzględnieniem oceny aktualnej sytuacji klienta zostanie podjęta przez (...) Bank S.A., koloru lub wielkości użytej czcionki, czy też innego wpływania na stan świadomości konsumenta).

Zgodnie z przepisem art. 2 pkt 8 upnpr za przeciętnego konsumenta uznaje się konsumenta, który jest dostatecznie dobrze poinformowany, uważny i ostrożny. Należy zatem uznać, że przeciętny konsument czyta w całości kierowana do niego korespondencje indywidualną, w tym zawartą na końcu informację że „Niniejsza propozycja nie jest ofertą w rozumieniu art. 66 Kodeksu cywilnego. Ostateczna decyzja o przyznaniu limitu kredytowego z uwzględnieniem oceny aktualnej sytuacji Klienta zostanie podjęta przez (...) Bank S.A.”. W ocenie Sądu, mniejsza czcionka i jaśniejszy odcień wydruku powyższych zastrzeżeń nie utrudniał w istotny sposób ich dostrzeżenia i przeczytania. Przeciętny konsument powinien uznać kierowane do niego pismo jako zaproszenie do rokowań w rozumieniu art. 71 k.c. i mieć świadomość, że ostateczna decyzja o przyznaniu limitu kredytowego zostanie podjęta przez powoda po uwzględnieniu oceny aktualnej sytuacji klienta. Zauważyć przy tym należy, że w pismach określano jedynie przedział wysokości kredytu, który może być udzielony i przykładowe wysokości rat. Mimo zatem indywidualnego zaadresowania pisma nie zwierało ono elementów istotnych przyszłej umowy, co dyskwalifikowało je jako ofertę (art.66 § 1 k.c.).

Należy mieć też na względzie treść art. 9 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim zgodnie z którym, kredytodawca przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki jest zobowiązany do dokonania oceny zdolności kredytowej konsumenta. Konieczność oceny zdolności kredytowej wynika zatem z powszechnie obowiązującego prawa, a zatem wiedza w tym zakresie mieści się w modelu przeciętnego konsumenta.

Ustalenia dokonane przez pozwanego nie pozwalają na przyjęcie, że konsumenci wprowadzani byli w błąd co do możliwości zawarcia umowy kredytu konsumenckiego na warunkach opisywanych w treści kierowanych do nich indywidualnych, pisemnych propozycji zawarcia umowy. Nie zostało bowiem ustalone, że kredytów na opisanych warunkach nie udzielał w ogóle swoim klientom. Przeciwnie, z uzasadnienia zaskarżonej decyzji wynika, że „ustaleń Prezesa Urzędu, pracownicy Banku w toku spotkania z konsumentami, pomimo wysyłanych uprzednio propozycji, w odniesieniu do części konsumentów podejmowali decyzję o odmowie udzielenia kredytu lub też oferowali kredyt na innych, często mniej korzystnych warunkach”. Oznacza to, że w odniesieniu do pozostałej części konsumentów podejmowano decyzje o udzieleniu kredytu.

Zważyć też należy, że pozwany uznał za wprowadzające w błąd wszystkie wzory pism kierowanych przez powoda do swoich klientów mimo ich zróżnicowanej treści. Pominął w ten sposób, że niektóre z nich były sformułowane w sposób bardzo ogólny oferując kredyt gotówkowy np. „od 1000 zł. do 6500 zł z atrakcyjnym oprocentowaniem” (k-22 akt admin.) „od 1000 zł do 19 000 zł z niska i wygodna ratą” (k-24 akt admin.), „do 5000 zł z 0 % prowizji, niskie oprocentowanie” (k-26 akt admin.). Ustalenie pozwanego, że pracownicy banku „oferowali kredyt na innych, często mniej korzystnych warunkach” jest całkowicie niepoparte jakąkolwiek argumentacją, gdyż brak jest jakiegokolwiek porównania warunków zawartych w kierowanych do konsumenta pismach z faktycznie oferowanymi.

Wobec powyższego należało uznać za trafny zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 5 ust. 1 i ust. 3 pkt. 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich niewłaściwe zastosowanie w odniesieniu do pkt I zaskarżonej decyzji.

Zasadny jest także zarzut naruszenia art. 24 ust. 2 pkt 3 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym poprzez ich błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że działania powoda polegające na prezentowaniu w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać składkę ubezpieczeniową, stanowią nieuczciwą praktykę rynkową, polegającą na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu.

Również i w odniesieniu do praktyki wymienionej w pkt II decyzji brak jest określenia jakiego zachowania się powoda dotyczy. Pozwany uznał za praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów działania powoda polegające na wprowadzaniu konsumentów w błąd co do proporcji pomiędzy całkowitym kosztem kredytu a całkowitą kwotą kredytu, poprzez prezentowanie w umowach kredytu konsumenckiego oraz w dołączonych do nich formularzach informacyjnych, informacji o całkowitej kwocie kredytu obliczonej przy założeniu, że powinna ona uwzględniać kredytowane koszty kredytu – składkę ubezpieczeniową, co stanowi jego zdaniem nieuczciwą praktykę rynkową w rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 pkt 1 w zw. z art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Pozwany jednak nie sprecyzował jakiego ubezpieczenia to dotyczy. Tak ogólnikowe sformułowanie rozstrzygnięcia uniemożliwia kontrolę instancyjną, uniemożliwiając stronie ochronę jej praw poprzez sformułowanie zarzutów odwołania.

Jest bezsporne, że powód oferował konsumentom dodatkowe usługi ubezpieczenia, obejmująca swoim zakresem rozmaite rodzaje ubezpieczeń osobowych (które są wskazywane w umowach kredytowych jako „ubezpieczenie indywidualne” lub „ubezpieczenie grupowe”, a wcześniej również jako „dodatkowa usługa ubezpieczenia” i „ubezpieczenie na życie”), a także majątkowe ubezpieczenie assistance Pomoc na zawołanie, dedykowane wyłącznie kredytobiorcom Banku, a także ubezpieczenia w rodzaju (...) czy (...)– w przypadku których składka ubezpieczeniowa finansowana jest udzielonym przez Bank kredytem wiązanym na zakup określonego towaru nabywanego wraz z umową ubezpieczenia oferowaną przez sprzedawcę.

Zgodnie z art.5 ust. 6 ustawy o kredycie konsumenckim, całkowity koszt kredytu stanowią wszelkie koszty, które konsument jest zobowiązany ponieść w związku z umową o kredyt, w szczególności:

a) odsetki, opłaty, prowizje, podatki i marże jeżeli są znane kredytodawcy oraz

b) koszty usług dodatkowych, w szczególności ubezpieczeń, w przypadku gdy ich poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach,

- z wyjątkiem kosztów opłat notarialnych ponoszonych przez konsumenta.

Ubezpieczenie stanowi zatem koszt usług dodatkowych w przypadku gdy jego poniesienie jest niezbędne do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach. Powoływana w uzasadnieniu decyzji „utrwalona linia orzecznicza, którą prezentuje Prezes Urzędu, całkowity koszt kredytu prezentowany przez Bank, co wynika z przywołanej definicji ustawowej, powinien zawierać wszystkie koszty, jakimi obciążony jest konsument w związku z zawarciem umowy kredytu, przy czym koszty te nie powinny być prezentowane w całkowitej kwocie kredytu” jest w sposób oczywisty sprzeczna z przytoczoną wyżej normą. Koszt kredytu w zakresie usług dodatkowych stanowią wyłącznie koszty niezbędne ( a więc nie wszystkie) do uzyskania kredytu lub do uzyskania go na oferowanych warunkach.

Należy zatem odróżnić sytuację w której bank uzależnia udzielenie kredytu lub udzielenie go na określonych warunkach, od zawarcia umowy lub umów ubezpieczenia osobowego lub majątkowego, od sytuacji gdy konsument otrzymuje ofertą ubezpieczenia, która nie jest niezbędna do uzyskania kredytu lub uzyskania go na oferowanych warunkach.

W pierwszym przypadku, składka ubezpieczeniowa stanowić będzie koszt kredytu i jeśli jest opłacana z udzielonego kredytu będzie zaliczana do całkowitej kwoty kredytu. W drugim przypadku, składka ubezpieczeniowa nie będzie kosztem kredytu i nawet jeśli opłacana z kredytu nie będzie zaliczana do jego całkowitej kwoty, gdyż stanowi ona świadczenie wypłacana na podstawie zawartej na zasadzie pełnej dobrowolności umowy ubezpieczenia. W tym przypadku pokrycie składki ubezpieczeniowej z kredytu jest wykonaniem dyspozycji konsumenta w ramach jego rozporządzenia kwotą przyznanego kredytu.

W rozpoznawanej sprawie pozwany nie wykazał, że zawarcie którejkolwiek z umów ubezpieczenia stanowiło warunek do uzyskania kredytu lub uzyskania go na oferowanych warunkach. Należy przy tym podkreślić, że powód w toku postępowania przeczył aby oferowane umowy ubezpieczenia były warunkiem uzyskania kredytu lub wpływały na jego warunki i wobec powyższego na Prezesie UOKiK ciążył obowiązek przeprowadzenia dowodu przeciwnego.

Uwzględnienie powyższych zarzutów, jako idących najdalej powoduje, że bezprzedmiotowe stały się zarzuty odnoszące się do środków w celu usunięcia trwających skutków naruszenia zbiorowych interesów konsumentów, nadania decyzji w pkt. II rygoru natychmiastowej wykonalności oraz nałożonych kar pieniężnych, gdyż brak skoro brak było podstaw do stwierdzenia stosowania praktyki, to brak było również podstaw do określenia środków ich usunięcia, nadania rygoru natychmiastowej wykonalności i nałożenia kar pieniężnych.

Bezprzedmiotowy stał się też zarzut naruszenie art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów w zw. z art. 8 § 1 k.p.a. oraz art. 11 k.p.a. w związku z art. 83 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów poprzez zaniechanie wydania decyzji zobowiązującej.

Z przedstawionych wyżej względów decyzję należało uchylić w zaskarżonej części na podstawie art. 479 ^31a § 3 k.p.c.

O kosztach postępowania orzeczono stosownie do wyniku sporu, zasądzając na rzecz pozwanego koszty zastępstwa procesowego według norm przepisanych (art.98 k.p.c.).

XVII AmA 51/22

Powołane przepisy:

Korekty wprowadzone przez SAOS:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

UZASADNIENIE