Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 18 maja 2023 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie, XXIII Wydział Gospodarczy Odwoławczy i Zamówień Publicznych w składzie:

Przewodniczący: SSO Bolesław Wadowski

Sędziowie: SO Magdalena Nałęcz

SO Andrzej Sobieszczański

po rozpoznaniu w dniu 18 maja 2023 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy w postępowaniu upadłościowym D. O. osoby fizycznej nieprowadzącej działalność gospodarczej

o umorzenie zobowiązań bez ustalania planu spłat wierzycieli

na skutek zażalenia upadłej

od postanowienia Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie

z dnia 11 września 2022r. sygn. akt XIX GUp 239/21

postanawia:

oddalić zażalenie.

Andrzej Sobieszczański Bolesław Wadowski Magdalena Nałęcz

Sygn. akt XXIII Gz 10/23

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 11 października 2022 roku Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy w Warszawie w pkt 1 ustalił że w planie spłaty wierzycieli upadłej D. O. uczestniczą następujący wierzyciele:

Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego W.-B. z wierzytelnością w kwocie 7 383,09 zł (siedem tysięcy trzysta osiemdziesiąt trzy złote dziewięć groszy), z czego kwota 5 693,09 zł (pięć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt trzy złote dziewięć groszy) w kategorii II, kwota 1 690,00 zł (jeden tysiąc sześćset dziewięćdziesiąt złotych zero groszy) w kategorii III;

M. R. z wierzytelnością w kwocie 85 475,00 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć złotych zero groszy), z czego kwota 85 475,00 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć złotych zero groszy) w kategorii IV;

Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz (...) z siedzibą w W. z wierzytelnością w kwocie 2 228,10 zł (dwa tysiące dwieście dwadzieścia osiem złotych dziesięć groszy), z czego kwota 1 770,95 zł (jeden tysiąc siedemset siedemdziesiąt złotych dziewięćdziesiąt pięć groszy) w kategorii II, kwota 457,15 zł (czterysta pięćdziesiąt siedem złotych piętnaście groszy) w kategorii III;

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. z wierzytelnością w kwocie 11 525,13 zł (jedenaście tysięcy pięćset dwadzieścia pięć złotych trzynaście groszy), z czego kwota 9 477,44 zł (dziewięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt siedem złotych czterdzieści cztery grosze) w kategorii II, kwota 2 047,69 zł (dwa tysiące czterdzieści siedem złotych sześćdziesiąt dziewięć groszy) w kategorii III;

(...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. z wierzytelnością w kwocie 3 583,47 zł (trzy tysiące pięćset osiemdziesiąt trzy złote czterdzieści siedem groszy), z czego kwota 3 142,84 zł (trzy tysiące sto czterdzieści dwa złote osiemdziesiąt cztery grosze) w kategorii II, kwota 440,63 zł (czterysta czterdzieści złotych sześćdziesiąt trzy grosze) w kategorii III;

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. z wierzytelnością w kwocie 14 934,29 zł (czternaście tysięcy dziewięćset trzydzieści cztery złote dwadzieścia dziewięć groszy), z czego kwota 12 020,45 zł (dwanaście tysięcy dwadzieścia złotych czterdzieści pięć groszy) w kategorii II, kwota 2 913,84 zł (dwa tysiące dziewięćset trzynaście złotych osiemdziesiąt cztery grosze) w kategorii III;

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Z. z wierzytelnością w kwocie 6 295,19 zł (sześć tysięcy dwieście dziewięćdziesiąt pięć złotych dziewiętnaście groszy), z czego kwota 5 385,42 zł (pięć tysięcy trzysta osiemdziesiąt pięć złotych czterdzieści dwa grosze) w kategorii II, kwota 909,77 zł (dziewięćset dziewięć złotych siedemdziesiąt siedem groszy) w kategorii III;

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wierzytelnością w kwocie 141 317,70 zł (sto czterdzieści jeden tysięcy trzysta siedemnaście złotych siedemdziesiąt groszy), z czego kwota 29 828,20 zł (dwadzieścia dziewięć tysięcy osiemset dwadzieścia osiem złotych dwadzieścia groszy) w kategorii I, kwota 61 841,50 zł (sześćdziesiąt jeden tysięcy osiemset czterdzieści jeden złotych pięćdziesiąt groszy) w kategorii II, kwota 49 648,00 zł (czterdzieści dziewięć tysięcy sześćset czterdzieści osiem złotych zero groszy) w kategorii III;

J. F., R. R. prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą (...) S.C. z wierzytelnością w kwocie 3 320,56 zł (trzy tysiące trzysta dwadzieścia złotych pięćdziesiąt sześć groszy), z czego kwota 2 351,49 zł (dwa tysiące trzysta pięćdziesiąt jeden złotych czterdzieści dziewięć groszy) w kategorii II, kwota 969,07 zł (dziewięćset sześćdziesiąt dziewięć złotych siedem groszy) w kategorii III;

(...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. z wierzytelnością w kwocie 5 599,74 zł (pięć tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt dziewięć złotych siedemdziesiąt cztery grosze), z czego kwota 4 834,15 zł (cztery tysiące osiemset trzydzieści cztery złote piętnaście groszy) w kategorii II, kwota 765,59 zł (siedemset sześćdziesiąt pięć złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy) w kategorii III;

(...)Spółka Akcyjna z siedzibą w W. z wierzytelnością w kwocie 24 863,70 zł (dwadzieścia cztery tysiące osiemset sześćdziesiąt trzy złote siedemdziesiąt groszy), z czego kwota 10 075,03 zł (dziesięć tysięcy siedemdziesiąt pięć złotych trzy grosze) w kategorii II, kwota 14 788,67 zł (czternaście tysięcy siedemset osiemdziesiąt osiem złotych sześćdziesiąt siedem groszy) w kategorii III;

w pkt 2 dokonał podziału funduszów uzyskanych z likwidacji ujętego w spisie inwentarza pod numerem 1 składnika masy upadłości, którym jest nieruchomość (...)położoną w miejscowości I., dla której prowadzona jest księga wieczysta nr (...), w ten sposób, że:

1) określić, że suma przeznaczona do podziału pomiędzy wierzycieli wynosi 107 647,70 zł (sto siedem tysięcy sześćset czterdzieści siedem złotych siedemdziesiąt groszy);

2) wskazać, że w planie podziału uczestniczą następujący wierzyciele:

a) M. R. z wierzytelnością w kwocie 85 475,00 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć złotych zero groszy), której zabezpieczeniem jest hipoteka przymusowa zwykła do kwoty 85.475 zł wpisana na rzecz M. R. na miejscu I;

b) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z wierzytelnością w kwocie 26 949,35 zł (dwadzieścia sześć tysięcy dziewięćset czterdzieści dziewięć złotych trzydzieści pięć groszy), której zabezpieczeniem jest hipoteka przymusowa kaucyjna do kwoty 26.949,35 wpisana na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) Oddział w S. na miejscu II i III;

3) określić, że wskazani niżej wierzyciele otrzymają z podziału następujące kwoty:

a) M. R. otrzyma kwotę 85 475,00 zł (osiemdziesiąt pięć tysięcy czterysta siedemdziesiąt pięć złotych zero groszy);

b) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzyma kwotę 22 172,70 zł (dwadzieścia dwa tysiące sto siedemdziesiąt dwa złote siedemdziesiąt groszy);

przy czym sumy, które przypadają uczestnikom podziału mają być im wypłacone przez syndyka;

wskazać, że wskutek sprzedaży składnika masy upadłości, wygasły następujące prawa:

hipoteka przymusowa zwykła do kwoty 85 475 zł wpisana na rzecz M. R. na miejscu I,

hipoteka przymusowa kaucyjna do kwoty 26 949,35 wpisana na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na miejscu II i III,

hipoteka przymusowa do kwoty 52 070,79 zł wpisana na rzecz Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego w G. na miejscu IV,

hipoteka przymusowa do kwoty 38 100,00 zł wpisana na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na miejscu V-VIII,

hipoteka przymusowa do kwoty 7 913,77 zł wpisana na rzecz (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w K. na miejscu IX,

hipoteka przymusowa do kwoty 22 483,98 zł wpisana na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na miejscu X,

hipoteka przymusowa do kwoty 11 208,25 zł wpisana na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością spółki komandytowej na miejscu XI,

hipoteka przymusowa do kwoty 12 368,46 zł wpisana na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością na miejscu XII;

w pkt 3 dokonał podziału funduszy masy upadłości w wysokości 2 064,85 zł (dwa tysiące sześćdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt pięć groszy) pomiędzy wierzycieli, w ten sposób, że kwotę tę otrzyma na zaspokojenie wierzytelności w kategorii I wierzyciel Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S., przy czym kwota ta zostanie wypłacona wierzycielom przez syndyka masy upadłości niezwłocznie po uprawomocnieniu się niniejszego postanowienia;

w pkt 4 ustalił, że upadła nie doprowadziła do swojej niewypłacalności ani nie zwiększyła istotnie jej stopnia umyślnie ani wskutek rażącego niedbalstwa;

w pkt 5 ustalił, plan spłaty wierzycieli upadłej polegający na tym, że upadła przez okres 23 (dwudziestu trzech) miesięcy, w terminie do 15 (piętnastego) dnia każdego następującego po sobie miesiąca, począwszy od miesiąca następującego po miesiącu, w którym uprawomocni się niniejsze postanowienie, będzie spłacała wierzycieli, w następujący sposób:

w okresie od pierwszego do szesnastego miesiąca wierzyciel Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzyma kwotę 1 700,00 zł (jeden tysiąc siedemset złotych zero groszy) miesięcznie;

w siedemnastym miesiącu wierzyciel:

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzyma kwotę 563,35 zł (pięćset sześćdziesiąt trzy złote trzydzieści pięć groszy),

- Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego W.-B. otrzyma kwotę 68,54 zł (sześćdziesiąt osiem złotych pięćdziesiąt cztery grosze),

- (...)Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz (...) z siedzibą w W. otrzyma kwotę 21,32 zł (dwadzieścia jeden złotych trzydzieści dwa grosze),

- (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. otrzyma kwotę 114,09 zł (sto czternaście złotych dziewięć groszy),

- (...)Wierzytelności Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. otrzyma kwotę 37,83 zł (trzydzieści siedem złotych osiemdziesiąt trzy grosze),

- (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. otrzyma kwotę 144,71 zł (sto czterdzieści cztery złote siedemdziesiąt jeden groszy),

- (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Z. otrzyma kwotę 64,83 zł (sześćdziesiąt cztery złote osiemdziesiąt trzy grosze),

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzyma kwotę 477,55 zł (czterysta siedemdziesiąt siedem złotych pięćdziesiąt pięć groszy),

- J. F., R. R. prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą (...) S.C. otrzyma kwotę 28,31 zł (dwadzieścia osiem złotych trzydzieści jeden groszy),

- (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. otrzyma kwotę 58,20 zł (pięćdziesiąt osiem złotych dwadzieścia groszy),

- (...)Spółka Akcyjna z siedzibą w W. otrzyma kwotę 121,29 zł (sto dwadzieścia jeden złotych dwadzieścia dziewięć groszy);

w okresie od osiemnastego do dwudziestego trzeciego miesiąca w każdym miesiącu wierzyciel:

- Skarb Państwa - Naczelnik Urzędu Skarbowego W.-B. otrzyma kwotę 102,50 zł (sto dwa złote pięćdziesiąt groszy),

- (...) Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz (...) z siedzibą w W. otrzyma kwotę 31,89 zł (trzydzieści jeden złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy),

- (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. otrzyma kwotę 170,64 zł (sto siedemdziesiąt złotych sześćdziesiąt cztery grosze),

- AGIO Wierzytelności Niestandaryzowany Sekurytyzacyjny Fundusz Inwestycyjny Zamknięty z siedzibą w W. otrzyma kwotę 56,59 zł (pięćdziesiąt sześć złotych pięćdziesiąt dziewięć groszy),

- (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w K. otrzyma kwotę 216,42 zł (dwieście szesnaście złotych czterdzieści dwa grosze),

- (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w Z. otrzyma kwotę 96,96 zł (dziewięćdziesiąt sześć złotych dziewięćdziesiąt sześć groszy),

- Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. otrzyma kwotę 714,23 zł (siedemset czternaście złotych dwadzieścia trzy grosze),

- J. F., R. R. prowadzący działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej pod nazwą (...) S.C. otrzyma kwotę 42,34 zł (czterdzieści dwa złote trzydzieści cztery grosze),

- (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w K. otrzyma kwotę 87,04 zł (osiemdziesiąt siedem złotych cztery grosze),

- (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. otrzyma kwotę 181,40 zł (sto osiemdziesiąt jeden złotych czterdzieści groszy);

W pkt 6 określił że po wykonaniu przez upadłą planu spłaty wierzycieli jej pozostałe zobowiązania powstałe przed ogłoszeniem upadłości w dniu 10 marca 2021 r. – poza zobowiązaniami, o których mowa w art. 491 ²¹ ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 roku Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2020 r., poz. 1228 tekst jednolity) – zostaną w całości umorzone.

Upadłość D. O. została ogłoszona postanowieniem Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie w dniu 10 marca 2021 r.

Sąd I instancji wskazał, że zadłużenie upadłej związane było z uprzednio prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Dłużniczka pracowała jako (...) lecz zdecydowała się założyć i prowadzić działalność gospodarczą, gdyż musiała samodzielnie utrzymywać dwoje małoletnich dzieci, wobec braku płatności alimentów przez jej byłego męża. Z biegiem czasu działalność gospodarcza prowadzona przez upadłą przestała być rentowna i zaczęło powstawać zadłużenie upadłej. W wyniku podziału majątku wspólnego małżonków upadła otrzymała sprzedaną w toku niniejszego postępowania nieruchomość, lecz jej były mąż uniemożliwiał jej sprzedaż. Na skutek niewystarczających dochodów, zbyt wysokich kosztów prowadzonej działalności gospodarczej, problemów zdrowotnych upadłej utraciła ona zdolność do regulowania swoich zobowiązań. W ocenie Sądu, nie ujawniły się okoliczności, które świadczyłyby, że upadła doprowadziła do swojej niewypłacalności albo zwiększyła jej stopień chociażby na skutek rażącego niedbalstwa.

Sąd ustalił, że upadła D. O. posiada wykształcenie zawodowe – jest technikiem ekonomistą. Po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej upadła pracowała jako (...), odbyła kursy (...). Aktualnie upadła wraz mężem, który pracuje jako (...)przebywa w N. w miejscowości T.. Wcześniej w toku postępowania upadłościowego upadła mieszkała w H.. Upadła zamieszkuje w mieszkaniu służbowym męża. Koszty utrzymania upadłej za granicą upadłą szacuje na około (...) zł. Upadła za granicą wykonuje pracę (...). W W. upadła dysponuje przyznanym jej mieszkaniem socjalnym o pow. 50 m2, w którym mieszkają jej córki w wieku (...) lat. Czynsz najmu i opłaty za media wynoszą ok. (...) zł miesięcznie i są pokrywane przez córki upadłej. Upadła nie choruje na choroby przewlekłe, jest zdolna do pracy. Uprzednio leczyła się (...). Obecnie odbywa(...) uczestnicząc w jednej sesji w tygodniu.

Sąd podzielił przyjęte przez syndyka w projekcie planu spłaty wierzycieli ustalenie co do możliwości zarobkowych upadłej w wysokości ok. 4 000 zł miesięcznie. W ocenie Sądu, wynikającej również z rozpoznawania innych spraw upadłościowych, upadła mogłaby uzyskiwać takie dochody pracując jako(...)w W. w pełnym wymiarze czasu pracy. Jednocześnie należy zauważyć, że ustalenia poczynionego w projekcie planu spłaty wierzycieli co do możliwości zarobkowych upadłej nie podważają wyjaśnienia upadłej, które w części odnoszącej się do braku regularnego wykonywania przez nią pracy zarobkowej zostały podważone przez Sąd.

Sąd miał również na względzie, że wynagrodzenie minimalne w N., gdzie upadła aktualnie mieszka wynosi 12 EUR za godzinę, która to stawka przy uwzględnieniu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy jest istotnie wyższa od ustalonych możliwości zarobkowych. Mając jednak na uwadze nieznany okres przez jaki upadła będzie mieszkała i pracowała za granicą Sąd uwzględnił możliwości zarobkowe upadłej jakie ma mieszkając w kraju. Jakkolwiek upadła wskazała, że wszystkie jej koszty utrzymania pokrywa jej mąż, Sąd ustalając koszty utrzymania upadłej określił je na kwotę 2 300 zł, odpowiadającą w przybliżeniu minimalnemu wynagrodzeniu za pracę netto w Polsce i która to kwota wynagrodzenia nie podlega egzekucji, a co za tym idzie stanowi również pewien ustawowo określony pułap kosztów utrzymania osoby wykonującej pracę zarobkową.

Uwzględniając ustalone możliwości zarobkowe w wysokości 4 000 zł netto oraz koszty utrzymania na poziomie około 2 300 zł netto Sąd ustalił wysokość raty planu spłaty wierzycieli w wysokości 1 700 zł – odpowiadającej różnicy pomiędzy ww. kwotami. W ocenie Sądu kwota ta jest adekwatna do możliwości zarobkowych upadłej i uwzględnia koszty jej utrzymania oraz interesy wierzycieli. W wykonaniu planu spłaty wierzycieli dojdzie do zaspokojenia wierzytelności uznanych w postępowaniu w 49%.

Zażalenie na powyższe rozstrzygnięcie wniosła upadła, zaskarżając postanowienie w części w zakresie ustalenia planu spłaty wierzycieli, zarzucając:

- brak dostatecznego rozważenia możliwości finansowych upadłej i orzeczenie o planie spłaty znacznie przekraczającym możliwości finansowe upadłej.

W konsekwencji skarżąca wniosła o zmianę postanowienia poprzez umorzenie zadłużenia bez obowiązku spłaty wierzycieli, ewentualnie o obniżenie kwot, którymi upadła będzie spłacała wierzycieli.

W odpowiedzi na zażalenie wierzyciel M. R. wniósł o nieuwzględnienie zażalenia.

Odpowiedź złożył również wierzyciel Naczelnik Urzędu Skarbowego W. – B., wnosząc o oddalenie zażalenia.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd okręgowy w całości podziela poczynione przez sąd pierwszej instancji ustalenia faktyczne, a także dokonaną na ich podstawie ocenę prawną i w konsekwencji przyjmuje je za własne.

Ustosunkowując się jednak do treści argumentacji skarżącego, na wstępie poczynić wypada kilka uwag natury ogólnej dotyczących ratio legis postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Podkreślić przede wszystkim należy, że nadrzędnym celem postępowania upadłościowego tzw. konsumentów jest ich oddłużenie, tak by osoby objęte tą procedurą, powróciły do normalnego życia. Ta okoliczność winna być decydująca przy ustalaniu planu spłaty. Kwota przeznaczona na spłatę nie powinna być tak wysoka by spłata dokonywana była kosztem utrzymania siebie czy swoich dzieci, bowiem przedmiotowe prowadziłoby do wypaczenia celu postępowania upadłościowego prowadzonego wobec konsumentów. Zwrócić nadto trzeba szczególną uwagę na zasadę optymalizacji wyrażoną w art. 2 ust. 1 pr. upadł., która ulega modyfikacji wobec osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w ust. 2 tego przepisu, w którym ustawodawca wskazał, że postępowanie uregulowane ustawą wobec osób fizycznych należy prowadzić również tak, aby umożliwić umorzenie zobowiązań upadłego niewykonanych w postępowaniu upadłościowym. Z powyższej redakcji wynika jednoznacznie, że charakter windykacyjny postępowania upadłościowego prowadzonego w stosunku do osób fizycznych traci swą rolę pierwszoplanową. Zrównana z nią został bowiem funkcja oddłużeniowa. Zasadę optymalizacji należy oczywiście stosować, pamiętać jednak należy, że równie ważna w postępowaniu upadłościowym osób fizycznych jest funkcja oddłużeniowa. Zwrócić należy przy tym uwagę, że o ile w stanie prawnym obowiązującym przed wejściem w życie ustawy z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1802 ze zm.), tj. przed dniem 24 marca 2020 r. można było mówić o prymacie funkcji oddłużeniowej postępowania upadłościowego osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej i w razie kolizji interesów niewypłacalnego dłużnika z interesami jego wierzycieli pierwszeństwo powinna uzyskiwać funkcja oddłużeniowa. O tyle w aktualnie obowiązującym stanie prawnym (od 24 marca 2020 r.) ustawodawca zdecydował o zrównaniu funkcji windykacyjnej i funkcji oddłużeniowej, przy czym, na co wypada zwrócić uwagę, odnosi się to zarówno do upadłości osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, jak i upadłości osoby fizycznej, która nigdy takiej działalności nie prowadziła (tak: S. Gurgul „ Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz.”, C.H. Beck).

Nie ma zatem obecnie podstaw by w przypadku kolizji interesów niewypłacalnego dłużnika będącego osobą fizyczną i jego wierzycieli pierwszeństwo zyskiwała funkcja oddłużeniowa. Nie można też tracić z pola widzenia, że w obecnym stanie prawnym umorzenie zobowiązań dłużnika nie stanowi już naczelnego celu postępowania upadłościowego prowadzonego wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej. Reguła zawarta w art. 2 ust. 2 pr. upadł. jest więc wskazówką również dla prawidłowej wykładni przepisów zawartych w art. 491 ¹ i nast. pr. upadł. w razie kolizji interesów niewypłacalnego dłużnika niebędącego przedsiębiorcą i jego wierzycieli.

W świetle art. 491 ¹⁵ ust. 1 pkt 3 pr. upadł. sąd upadłościowy w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli ustala, czy upadły doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.

Pojęcie rażącego niedbalstwa nie zostało zdefiniowane w prawie upadłościowym. Podobnie również w innych aktach normatywnych próżno szukać definicji legalnej tego pojęcia mogącej stanowić wskazówki interpretacyjne na potrzeby wykładni art. 491 ⁴ ust. 1 pr. upadł. Należy jednak dostrzec, iż z uwagi na fakt występowania pojęcia „rażące niedbalstwo” w licznych przepisach prawnych jako tzw. zwroty niedookreślone, doczekało się ono licznych interpretacji w doktrynie i orzecznictwie.

Rażące niedbalstwo stanowi jedną z postaci winy. Pojęcie winy również nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę na gruncie prawa cywilnego. Przyjmuje się, że wina zachodzi wówczas, gdy osobie można postawić zarzut obiektywnej oraz subiektywnej niewłaściwości zachowania. Obiektywny element winy wypełnia każde zachowanie niewłaściwe, a więc niezgodne z przepisami prawa, bądź z zasadami etycznymi, czy w ogóle z obowiązkiem ostrożności, jakiej każdy człowiek w społeczeństwie powinien przestrzegać, aby drugiemu nie wyrządzić szkody (wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 18 listopada 2013 r., VI ACa 674/13). Stopnie winy stanowią problem związany w istocie z oceną jej elementu subiektywnego. Tradycyjnie odróżnia się w tej materii umyślność (dolus) i niedbalstwo (culpa). Stopnie te kryją w sobie wiele gradacji pośrednich (por. W. Czachórski (red.), Zobowiązania, Zarys wykładu, Warszawa 2007, s. 237).

O ile przy winie umyślnej sprawca ma świadomość szkodliwego skutku swego zachowania się i przewiduje jego nastąpienie, celowo do niego zmierza lub co najmniej na wystąpienie tych skutków się godzi, o tyle przy winie nieumyślnej (niedbalstwie) sprawca wprawdzie przewiduje możliwość wystąpienia szkodliwego skutku, lecz bezpodstawnie przypuszcza, że zdoła go uniknąć, albo też nie przewiduje możliwości nastąpienia tych skutków, choć powinien i może je przewidzieć. Pojęcie niedbalstwa wiąże się więc z niezachowaniem staranności wymaganej w stosunkach danego rodzaju, niezbędnej do uniknięcia skutku, którego sprawca nie chciał wywołać (wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 4 lutego 2015 r., I ACa 1093/14). Rażące niedbalstwo jest wyższym od niedbalstwa stopniem winy nieumyślnej. Niedbalstwo określa się jako niedołożenie należytej staranności, tj. staranności ogólnie wymaganej w stosunkach danego rodzaju (art. 355 § 1 k.c.). Za miernik należytej staranności uznaje się więc miernik obiektywny, odnoszący się do każdego, kto znajdzie się w określonej sytuacji, formułowany zatem np. dla profesjonalnego wykonawcy inwestycji budowlanych, lekarza określonej specjalności, nauczyciela wychowania fizycznego, kierowcy samochodowego, na podstawie takich dotyczących ich reguł, jak: zasady współżycia społecznego, szczegółowe normy prawne, pragmatyki zawodowe, zwyczaje itp. Przypisanie określonej osobie niedbalstwa uznaje się za uzasadnione wtedy, gdy osoba ta zachowała się w określonym miejscu i czasie w sposób odbiegający od właściwego dla niej miernika należytej staranności (...). Przez rażące niedbalstwo rozumie się natomiast niezachowanie minimalnych (elementarnych) zasad prawidłowego zachowania się w danej sytuacji (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 marca 2004 r., IV CK 151/03, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2007 r., II CSK 170/07).

Przede wszystkim należy zgodzić się z Sądem Rejonowym, że w niniejszej sprawie nie zaistniały okoliczności które świadczyłyby, że upadła doprowadziła do swojej niewypłacalności albo zwiększyła jej stopień chociażby na skutek rażącego niedbalstwa. Dodać należy, że powyższa kwestia nie była kwestionowana przez skarżącą czy wierzycieli. Na marginesie Sąd Okręgowy wskazuje, że zadłużenie upadłej związane było z uprzednio prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą. Na skutek niewystarczających dochodów, zbyt wysokich kosztów prowadzonej działalności gospodarczej, problemów zdrowotnych upadłej, utraciła ona zdolność do regulowania swoich zobowiązań.

W świetle art. 491 ¹⁵ ust. 4 pr. upadł. sąd upadłościowy ustalając plan spłaty wierzycieli powinien uwzględnić możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Podkreślenia jednak wymaga, że każdorazowo należy badać indywidualną sytuację upadłego.

Ocena sytuacji osobistej upadłej dokonana przez Sąd pierwszej instancji nie nosi znamion dowolności. Ponowna ocena przez Sąd Okręgowy sytuacji D. O. prowadzi do tożsamych wniosków, jakie wyciągnął z przedmiotowej analizy Sąd pierwszej instancji. Zarzuty skarżącej w tym zakresie nie znajdują żadnego uzasadnienia. Za ustaleniem planu spłaty wierzycieli w kształcie ustalonym przez Sąd Rejonowy oraz umorzeniem zobowiązań upadłej powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości, przemawiał szereg następujących okoliczności faktycznych.

Upadła ma 47 lat, nie choruje przewlekle, jest zdolna do pracy. Z wykształcenia dłużniczka jest technikiem ekonomistą. Po zakończeniu prowadzenia działalności gospodarczej upadła pracowała jako (...), odbyła także kursy (...). Aktualnie upadła wraz z mężem który pracuje jako (...) przebywa w N. w miejscowości T.. W Polsce upadła dysponuje przyznanym jej mieszkaniem socjalnym w którym mieszkają jej dorosłe córki w wieku (...) lat. Opłaty za mieszkanie i media wynoszą ok. (...) zł. W toku postępowania ustalono, że koszty utrzymania rzędu ok. (...) zł pokrywa praktycznie w całości mąż upadłej. Upadła pracuje aktualnie jako (...) w N.. W ocenie Sądu Okręgowego, słusznie uznał Sąd I instancji, iż zarobione pieniądze przez upadłą przeznaczane są na kupno towaru zużywanego podczas wykonywania usługi. W toku postępowania upadła nie wykazała, ile dokładnie zarabia, ani tez nie przedstawiła ile wydaje na kosmetyki związane z wykonywanym zawodem. Zasadnie Sąd Rejonowy przyjął, że możliwości zarobkowe upadłej kształtują się na poziomie ok. 4.000 zł miesięcznie. W ocenie Sądu II jak i I instancji upadła mogłaby uzyskiwać takie dochody pracując jako (...) w W. w pełnym wymiarze czasu pracy. Słusznie zauważył Sąd Rejonowy, że minimalne wynagrodzenie w N., gdzie obecnie przebywa upadła, wynosi 12 euro za godzinę. Stawka ta przy uwzględnieniu pracy w pełnym wymiarze czasu pracy jest istotnie wyższa od ustalonych możliwości zarobkowych upadłej. Sąd II instancji wskazuje, że (...) posiadający wyłącznie ukończone szkolenie czy kurs, zarabiają średnio 1.778 euro brutto miesięcznie tj. blisko 8.000 zł miesięcznie. Trudno jest określić jak długo upadła będzie przebywać za granicą, należałoby przyjąć dla ustalenia możliwości zarobkowych upadłej stawki w Polsce, których mediana kształtuje się właśnie na poziomie ok. 4.390 zł.

W ocenie Sądu II instancji brak jest jakichkolwiek przesłanek do umorzenia zobowiązań upadłej bez ustalenia planu spłaty, jak również tut. Sąd nie znalazł podstaw do obniżenia ustalonego planu spłaty wierzycieli.

Biorąc pod uwagę powyższe, zdaniem Sądu Okręgowego upadła będzie w stanie realizować ustalony przez Sąd I instancji plan spłaty wierzycieli. W wykonaniu planu spłaty dojdzie do zaspokojenia wierzytelności uznanych w postępowaniu w 49 %.

Zdaniem sądu drugiej instancji całokształt materiału dowodowego, jak i w szczególności cel postępowania upadłościowego konsumentów, przemawia za zaakceptowaniem rozstrzygnięcia sądu rejonowego.

Ostatecznie podkreślenia wymaga, że kwestia ustalenia planu spłaty należy do dyskrecjonalnej władzy sędziowskiej i jest w znacznym stopniu uznaniowa.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.
w zw. z art. 491 ² ust. 1 pr. upadł. w zw. z art. 229 pr. upadł, sąd okręgowy oddalił zażalenie.

Andrzej Sobieszczański Bolesław Wadowski Magdalena Nałęcz