Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 25 października 2012 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku C. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

o emeryturę

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. W..

od wyroku Sądu Okręgowego - VIII Wydział Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu

z dnia 7 lutego 2012 r. sygn. akt VIII U 3663/11

1.oddala apelację;

2. zasądza od pozwanego na rzecz C. M. kwotę 120 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

UZASADNIENIE

Decyzją z 29 września 2011 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, odmówił C. M. przyznania emerytury.

Uzasadniając decyzję organ rentowy wskazał, że przedłożone przez wnioskodawcę świadectwo pracy wystawione przez Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa w J., obejmujące okres od 1 marca 1974 roku do 15 lipca 1993 roku oraz świadectwo pracy obejmujące ten okres, wystawione przez Agencje Nieruchomości Rolnych Oddział Terenowy w S. Składnicę Akt, są nieprawidłowe, nie zostały bowiem sporządzone ściśle według przepisów resortowych. Ponieważ wnioskodawca nie wykazał co najmniej 15 letniego okresu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, nie spełnia przesłanek koniecznych do przyznania emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej.

W odwołaniu do decyzji C. M. wskazał świadków, którzy mogą potwierdzić fakt wykonywania przez niego pracy w warunkach szczególnych.

Wyrokiem z 7 lutego 2012 roku, w sprawie VIII U. 3663/11 Sąd Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu zmienił zaskarżoną decyzję przyznając odwołującemu prawo do emerytury począwszy od 18 lipca 2011 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, że C. M. od 1 marca 1974 roku do 15 lipca 1993 roku był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w O., Zakładzie Rolnym (...), na stanowisku kierowcy ciągnika. Odwołujący pracował przez cały rok i nie korzystał z urlopów bezpłatnych. Po przekształceniu Zakładu Rolnego (...) w spółkę (...) S.A., odwołujący pracował w niej nadal na tym samym stanowisku od 16 lipca 1993 roku do 21 stycznia 2004 roku, z tym samym zakresem obowiązków.

Razem z odwołującym w Zakładzie Rolnym (...), jako traktorzyści pracowali J. M. (od 1956 roku do 1993 roku) oraz A. R. (od 1974 roku do 1993 roku). Ten ostatni posiada świadectwo pracy o treści analogicznej jak odwołujący w zakresie pracy w szczególnych warunkach i otrzymuje z tego tytułu emeryturę.

Odwołujący na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymuje się okresem zatrudnienia 31 lat i 1 miesiąc okresów składkowych i nieskładkowych, nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego i nie jest zatrudniony; od 1 lipca 2005 roku pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Apelację od wyroku wniósł pozwany organ rentowy, zaskarżając orzeczenie w całości i podnosząc zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. z § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zakład wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie dowołania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Swoje uprawnienie do emerytury C. M. wywiódł z przepisu art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (w dalszej części uzasadnienia - ustawy), zgodnie z którym ubezpieczonym urodzonym po 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Zgodnie z treścią przepisu art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949 roku będącym pracownikami zatrudnionymi w szczególnych warunkach lub w szczególnych charakterze przysługuje emerytura w wieku niższym niż określony w art. 27 pkt 1 (dla mężczyzn 65 lat). Natomiast wiek emerytalny, rodzaje prac lub stanowiska oraz warunki na podstawie, których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 ww. ustawy przysługuje prawo do emerytury ustala się na podstawie "przepisów dotychczasowych", tj. rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Zatem wnioskodawca aby uzyskać prawo do emerytury przy ukończonym 60 roku życia musiał wykazać co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Podstawą do ustalenia tego, czy praca była wykonywana w szczególnych warunkach jest wymienione rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku (w dalszej części uzasadnienia – rozporządzenia). Okresy pracy w warunkach szczególnych, stosownie do § 2 ust. 2 rozporządzenia stwierdza zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według określonego wzoru, lub w świadectwie pracy.

Powyższe nie było kwestionowane przez żadną ze stron postępowania.

Organ rentowy podniósł natomiast, iż przeprowadzone przed Sądem I instancji postępowanie dowodowe nie daje podstaw do ustalenia, że odwołujący w okresie od 1 marca 1974 roku do 15 lipca 1993 roku wykonywał pracę zaliczaną do pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Uzasadniając powyższe stanowisko organ rentowy powołał niespójną w ocenie Sądu Apelacyjnego argumentację.

Skarżący wskazał z jednej strony, iż rodzaj pracy wykonywanej przez osobę ubiegającą się o wcześniejszą emeryturę, stosownie do przepisów ustawy emerytalnej oraz rozporządzenia, winien odpowiadać jednemu z rodzajów prac figurujących w załączniku do rozporządzenia, stanowisko zaś winno być, na zasadzie delegacji wynikającej z przepisu § 1 ust. 2 tego rozporządzenia, określone przez ministra resortowego albo dyrektora urzędu centralnego. Apelujący podkreślił, iż wykazy resortowe powinny ściśle odnosić się do wykazu stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z 8 lutego 1983 roku, ponieważ to w nim zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanych w szczególnych warunkach.

Organ rentowy nie kwestionował pracy C. M. jako kierowcy ciągnika wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jednakże postawił zarzut, że przepisy rozporządzenia nie dotyczą odwołującego. Zdaniem apelującego wynika to z faktu, że rodzaje prac, na które powołał się Sąd Okręgowy, tj. prace kierowców ciągników, kombajnów lub pojazdów gąsiennicowych umiejscowione zostały jedynie w dziale dotyczącym prac wykonywanych w transporcie i łączności, a Gospodarstwo Rolne Skarbu Państwa nie należało do sektora transportowego gospodarki.

Z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika wyraźnie, że praca odwołującego polegała głównie na wykonywaniu prac ciągnikiem na polach rolników, za pomocą ciągnika robione były wszystkie prace polowe - opryski, nawożenia i zbiory. Nie można więc przyjąć, że wnioskodawca wykonywał stale i w pełnym wymiarze, pracę kierowcy ciągnika w transporcie. Organ rentowy uznał, iż prace transportowe były przez odwołującego wykonywane w okresie zimowym, zważywszy jednak, że są to cztery miesiące w ciągu roku, na przestrzeni całego okresu zatrudnienia nie dało to wymaganych ustawą 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Stanowisko powyższe okazało się nietrafne.

W tym miejscu omówienia wymagała kwestia tzw. wykazów resortowych.

Zgodnie z § 1 ust. 2 rozporządzenia z 7 lutego 1983 roku właściwi ministrowie, kierownicy urzędów centralnych oraz centralne związku spółdzielcze w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych ustalają w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowiska pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B.

W świadectwie pracy C. M. z Gospodarstwa Rolnego Skarbu Państwa w O. Zakładu Rolnego (...) wskazano, iż odwołujący w okresie od 1 marca 1974 roku do 15 lipca 1993 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy ciągnika wymienioną w wykazie A dziale VIII poz. 3 pkt 1 wykazu stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Zajmując się zagadnieniem zakresu stosowania powyższego rozporządzenia w świetle art. 32 ust. 1 ustawy o emerytach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Sąd Najwyższy w uchwale z 13 lutego 2002 roku, w sprawie III ZP. 30/01 stwierdził, że odesłanie do wykazów obejmujących świadczenie pracy w warunkach szczególnych nie obejmuje przepisów kompetencyjnych § 1 ust. 2-3 rozporządzenia. Przyjąć zatem należało, że brak kompetencji do tworzenia wykazów obejmujących stanowiska, na których świadczona jest praca w szczególnych warunkach na poziomie resortowym, pozbawił mocy akty niższego rzędu, zawierające wykazy prac w szczególnych warunkach wykonywanych w poszczególnych zakładach.

W wyroku z 22 kwietnia 2011 roku, w sprawie I UK. 351/10 Sąd Najwyższy wskazał nadto, że upoważnienie wynikające z § 2 ust. 2 rozporządzenia nie stwarzało podstawy prawnej do wydawania aktów wykraczających poza regulację rozporządzenia, lecz obejmowało tylko ustalenie przez właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych (w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych) w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach. Taki wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. Innymi słowy, zarządzenia resortowe mogą mieć znaczenie jedynie w sferze dowodowej.

Z faktu, że właściwy minister, kierownik urzędu centralnego, czy centralny związek spółdzielczy, w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych, ustalił w podległych i nadzorowanych zakładach pracy, że dane stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach, może płynąć domniemanie faktyczne, że praca na tym stanowisku w istocie wykonywana była w takich warunkach i odwrotnie, brak konkretnego stanowiska pracy w takim wykazie może - w kontekście całokształtu ustaleń faktycznych - stanowić negatywną przesłankę dowodową (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 16 listopada 2010 roku, w sprawie I Uk. 124/10)

Wobec powyższego przyjąć należało, że przedłożone przez odwołującego świadectwo pracy nie mogło stanowić samodzielnej podstawy przyznania mu świadczenia emerytalnego przy obniżonym wieku emerytalnym

Niewątpliwe należy również przyznać rację organowi rentowemu, iż przedmiotowe świadectwo pracy, w zakresie dotyczącym wykonywania jej w warunkach szczególnych zostało wypełnione nieprawidłowo. W wykazie A stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 16 Ministra Rolnictwa, Leśnictwa i Gospodarki Żywnościowej 31 marca 1988 roku w sprawie stanowisk pracy, na których wykonywane są prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, nie ma w ogóle działu VIII, a w żadnym innym dziale tego wykazu nie wskazano stanowiska pracy kierowcy ciągnika.

Nie oznacza to jednak, iż zarządzenie to nie ma znaczenia dowodowego w niniejszej sprawie.

Dział VIII ujęty bowiem został w wykazie B zarządzenia stanowiącym jego załącznik nr 2.

Najistotniejsze jest przy tym dla rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie samo określenie wykazu B. Otóż, wymieniono w nim stanowiska pracy występujące w zakładach rolnictwa leśnictwa, branży przemysłowych leśnictwa i przemysłu rolno-spożywczego, równoważne pracom wykonywanym w szczególnych warunkach - w Działach: I Górnictwa II Energetyki, III Hutnictwa i Przemysłu Metalowego, IV Chemii, V Budownictwa i Produkcji Materiałów Budowlanych, VII Przemysłu Lekkiego, VIII Transportu i Łączności, IX Gospodarki Komunalnej, XI Przemysłu Poligraficznego, XII Służby Zdrowia i Opieki Społecznej, XIV Prac Różnych.

Takie zdefiniowanie wykazu B, wyraźnie wskazuje, iż praca na stanowisku kierowcy ciągnika wykonywana przez C. M. w branży przemysłu rolno spożywczego jest równoważna pracy wykonywanej na stanowisku kierowcy ciągnika w transporcie i łączności.

Powyższe potwierdza słuszność argumentacji odwołującego zaprezentowanej w odpowiedzi na apelację. C. M. podniósł mianowicie, że interpretacja pojęcia „transportu” przyjęta przez organ rentowy jest bardzo ścisła i sprowadzając je do przypadków przewożenia (przemieszczania) ładunków z jednego miejsca na drugie, nasuwa wnioski wręcz absurdalne. W szczególności takie rozumienie pojęcia transportu jest nie do pogodzenia z wyraźnym zaliczeniem w rozporządzeniu do prac w warunkach szkodliwych pracy wykonywanej przez kierowców kombajnów. Odwołujący wskazał, iż w ramach robót polowych kierowca ciągnika również przewozi określone produkty (nawozy, płody rolne).

Reasumując, Sąd Okręgowy w wyniku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalił, czego apelujący nie zakwestionował, iż C. M. w okresie od 1 marca 1974 roku do 15 lipca 1993 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace kierowcy ciągnika w Gospodarstwie Rolnym Skarbu Państwa w O. Zakładzie Rolnym (...). Takie stanowisko pracy jest stanowiskiem pracy w szczególnych warunkach zgodnie z wykazem A dziełem VIII poz. 3 pkt 1 rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Spełnione zostały zatem wszystkie przesłanki niezbędne do nabycia przez C. M. prawa do wcześniejszej emerytury.

Mając na uwadze powyższe ustalenia faktyczne i rozważania prawne, Sąd Apelacyjny w Poznaniu, Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych uznał, że złożona przez organ rentowy apelacja jest bezzasadna oraz na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł o jej oddaleniu.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie 2 wyroku znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 98 i art. 108 § 1 k.p.c. oraz § 12 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. (Dz. U. z dnia 3 października 2002 r.) w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu.

SSA Marta Sawińska SSA Dorota Goss-Kokot SSA Iwona Niewiadowska-Patzer