Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 lutego 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 1 lutego 2024 r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko (...)z siedzibą w D.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego dla m. st. Warszawy w Warszawie

z dnia 8 lutego 2022 r., sygn. akt I C 2227/21

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od (...) z siedzibą w D. na rzecz M. W. kwotę 450 (czterysta pięćdziesiąt) złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia w tym przedmiocie do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 2097/22

UZASADNIENIE

wyroku z dnia 1 lutego 2024 r.

M. W. wniosła o zasądzenie od (...) Rządowej Spółki Handlowej z siedzibą w D. 600 euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12 marca 2020 roku do dnia zapłaty oraz zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Wskazała, że dochodzi odszkodowania za opóźnienie lotu na podstawie rozporządzenia nr 261/2004 (pozew k. 2-3).

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki zwrotu kosztów procesu według norm przepisanych. Podniosła, że opóźnienie było skutkiem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków (sprzeciw od nakazu zapłaty k. 45-56).

Wyrokiem z dnia 8 lutego 2022 roku Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie:

1.  zasądził od pozwanej na rzecz powódki 600 (sześćset) euro z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 12 marca 2020 roku do dnia zapłaty;

2.  zasądził od pozwanej na rzecz powódki 1 117 (tysiąc sto siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodziła się pozwana, zaskarżając wyrok w całości. W ramach wywiedzionej apelacji zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi naruszenie:

1)  art. 5 ust. 3 w zw. z motywami (14) i (15) Rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów (...) („Rozporządzenie") poprzez niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że lot Powódki (...) z W. do D. w dniu 11 stycznia 2020 r. („Lot") doznał opóźnienia z przyczyn innych niż nadzwyczajne, którym Pozwana nie mogła zapobiec przy podjęciu racjonalnych środków,

- podczas gdy Lot Powódki doznał opóźnienia z powodu bardzo niekorzystnych warunków pogodowych panujących w dniu 11 stycznia 2020 r. na lotnisku w D. ( (...)) - ze względu na ulewne opady deszczu, które doprowadziły do podtopienia lotniska, a Pozwana podjęła jedyne środki leżące w jej gestii w celu umożliwienia dotarcia Powódce do P. tak szybko jak to będzie możliwe - dokonała zmiany rezerwacji na lot(...) z D. do P., który był pierwszym możliwym rejsem alternatywnym na tej trasie,

2)  art. 6 ust. 1 lit. a-c) oraz art. 8 ust. 1 lit. b) oraz motywem (17) Rozporządzenia poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że pasażerowie lotów opóźnionych mają prawo do zmiany planu podróży na lotnisku wylotu, także w przypadku lotów łączonych (z przesiadką),

- podczas gdy powołane przepisy Rozporządzenia nie przewidują prawa pasażerów lotów opóźnionych do zmiany planu podróży już na lotnisku wylotu, także w przypadku lotów łączonych - w takiej sytuacji pasażerowie mają prawo do kontynuowania podróży na satysfakcjonujących warunkach, co oznacza, że prawo do zmiany planu podróży przysługuje dopiero po przybyciu na lotnisko przesiadki.

Ponadto, zarzuciła naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na treść Wyroku, tj.;

3)  art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. oraz art. 232 k.p.c. przez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów wyrażające się w braku logicznej i zgodnej z zasadami doświadczenia życiowego oceny materiału dowodowego, co znalazło wyraz w błędnym przyjęciu, że:

a)  na potrzeby niniejszej sprawy kluczowe było ustalenie, czy związek przebiegający między ograniczeniem przepustowości lotniska wskutek zalania pasa startowego jest związkiem bezpośrednim czy jedynie pośrednim (str. 3 uzasadnienia Wyroku), podczas gdy: (i) w dniu 11 stycznia 2020 r. podtopieniu uległo co najmniej kilka punktów na obszarze lotniska w D. (płyta postojowa, drogi kołowania K. i Z.), a nie tylko jeden pas startowy, (ii) przyczyną opóźnień nie było ograniczenie przepustowości lotniska, lecz wstrzymanie obsługi naziemnej samolotów (np. ich tankowanie, załadunek bagaży itd.), (iii) wyłączną przyczyną opóźnienia lotu rotacyjnego (...)z D. do W. („Lot Rotacyjny") realizowanego tym samolotem, co Lot Powódki - zgodnie z treścią dziennika pokładowego - było Wstrzymanie obsługi naziemnej z powodu bardzo niekorzystnych warunków pogodowych,

b)  Pozwana nie zaoferowała Powódce pierwszego możliwego lotu alternatywnego z lotniska w D. do P., podczas gdy Pozwana przedstawiła dowody potwierdzające, że zmiana planu podróży Powódki została dokonana na pierwszy możliwy rejs zastępczy (przedstawiając listę wszystkich samolotów startujących z lotniska w D. w relewantnym okresie, obsługiwanych przez wszystkich przewoźników), natomiast żaden ustalony w sprawie fakt nie wskazywał, by inny sposób zmiany rezerwacji był możliwy, bowiem rejs alternatywny zapewniony Powódce ((...) z D. do P.) był pierwszym rejsem w ogóle, który wystartował do P., po tym jak z lotniska w D. wystartował lot (...), objęty pierwotną rezerwacją Powódki, przy czym nic nie wskazuje, by na tej trasie dostępne były loty łączone.

W związku z powyższym zarzutami wniosła o zmianę wyroku w pkt. 1 przez oddalenie powództwa w całości oraz w pkt. 2 przez zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania, w tym opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w wysokości 17 zł, a także zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Ponadto wniosła o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego, w tym równowartości opłaty od wniosku o uzasadnienie wyroku, opłaty od apelacji, a także zwrotu kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jako bezzasadna podlegała oddaleniu.

Po rozważeniu materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że zaskarżone orzeczenie pozostaje słuszne i nie podlegało zmianie. Ustalenia faktyczne, jak i wywody prawne zawarte w pisemnym uzasadnieniu orzeczenia Sądu I instancji zostały uznane za prawidłowe, znajdujące oparcie w materiale dowodowym sprawy. W związku z tym Sąd w całości podzielił powyższe ustalenia i przyjął je za własne.

Wbrew stanowisku skarżącej nie doszło do naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. W myśl tego przepisu sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału dowodowego. Swobodna ocena dowodów uwzględnia wymagania prawa procesowego, reguły logicznego myślenia oraz doświadczenie życiowe. Kierując się tymi wytycznymi, sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość. Zarzut uchybienia zasadzie swobodnej oceny dowodów może znajdować uzasadnienie w przypadku zaprezentowania przez sąd wewnętrznie sprzecznego, nielogicznego rozumowania lub w razie tylko fragmentarycznego odniesienia się do materiału dowodowego. W niniejszej sprawie nie sposób dopatrzeć się takich wad zaskarżonego orzeczenia. Wnioski wywiedzione przez Sąd Rejonowy są logiczne, spójne i wynikają z odpowiedniego stosowania prawa.

Skarżąca konstruuje swój zarzut na podstawie własnej interpretacji stanu faktycznego, w szczególności w odniesieniu do związku przebiegającego między ograniczeniem przepustowości lotniska wskutek zalania pasa startowego oraz zaoferowania powódce pierwszego możliwego lotu alternatywnego z lotniska w D. do P.. W ocenie Sądu II instancji taki zarzut stanowi wyłącznie niezasadną polemikę z prawidłowym rozstrzygnięciem Sądu Rejonowego. Wskazać należy, iż Sąd Rejonowy prawidłowo ocenił, że nastąpiła nadzwyczajna okoliczność dotycząca pierwszego odcinka lotu łączonego i że pozwana nie wykazała, iż podjęła środki dostosowane do zaistniałej sytuacji w celu uniknięcia znacznego opóźnienia lotu łączonego.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy nie doszukał się naruszenia przepisów dotyczących sposobu prowadzenia postępowania dowodowego, zwłaszcza art. 233 § 1 k.p.c. Dla skuteczności zarzutu naruszenia tego przepisu nie wystarcza twierdzenie o wadliwości dokonanych ustaleń faktycznych, lecz konieczne jest wskazanie przyczyn dyskwalifikujących postępowanie sądu w tym zakresie. Skarżąca powinna sprecyzować, jakie kryteria oceny zostały naruszone przez sąd przy ocenie konkretnych dowodów. Potencjalnie możliwa odmienna ocena zebranych dowodów nie prowadzi samodzielnie do zakwestionowania ustaleń Sądu I instancji. W uzasadnieniu apelacji nie sposób doszukać się argumentów, które zasługiwałaby na aprobatę. Skarżąca nie udowodniła, jakim kryteriom rządzącym swobodą oceny dowodów miał uchybić Sąd Rejonowy. Przedstawianie odmiennej interpretacji stanu faktycznego nie jest równoznaczne ze skutecznym zaskarżeniem orzeczenia.

Zarzuty naruszenia prawa materialnego w ocenie Sądu Okręgowego okazały się również niezasadne. Wbrew zarzutowi skarżącej, Sąd Rejonowy nie naruszył art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004. Przepis ten stanowi, że obsługujący przewoźnik lotniczy nie jest zobowiązany do wypłaty rekompensaty przewidzianej w art. 7, jeżeli może dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków. Zgodnie z brzmieniem motywów 14 i 15 oraz art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 261/2004, w świetle ich interpretacji dokonanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zwany dalej „TSUE”, przewoźnik lotniczy jest zatem zwolniony z obowiązku wypłaty pasażerom odszkodowania na podstawie art. 7 tego rozporządzenia, jeżeli może dowieść, że odwołanie lub opóźnienie lotu wynoszące co najmniej trzy godziny jest spowodowane zaistnieniem nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, i – w przypadku wystąpienia okoliczności nadzwyczajnej – że podjął dostosowane do sytuacji środki, przy użyciu wszystkich zasobów ludzkich i materiałowych oraz środków finansowych, jakimi dysponował, w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu, przy czym nie można wymagać od niego poświęceń niemożliwych do przyjęcia z punktu widzenia możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie (zob. wyrok z dnia 4 maja 2017 r., C-315/15). Innymi słowy, w przypadku zaistnienia nadzwyczajnej okoliczności warunkiem zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania jest wykazanie przez przewoźnika, że przyjął on środki dostosowane do sytuacji w celu uniknięcia odwołania lub znacznego opóźnienia danego lotu w następstwie zaistnienia tej okoliczności (wyroki TSUE: z dnia 26 czerwca 2019 r., C-159/18; z dnia 4 kwietnia 2019 r., C-501/17 i przytoczone tam orzecznictwo).

W ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana nie wykazała, że podjęła wszelkie racjonalne środki celem uniknięcia opóźnienia lotu powódki. W okolicznościach tej sprawy niewątpliwie doszło do znacznego opóźnienia w dotarciu do miejsca docelowego, jak i utrudnień z którymi musiała się zmierzyć powódka, która nie otrzymała należytej pomocy od przewoźnika w tej trudnej sytuacji, w jakiej się znalazła. Pozwana nie zapewniła jej noclegu w D., zmuszając ją niejako do przebywania na ternie lotniska przez ponad 16 godzin, dając ewentualnie alternatywę, iż może poszukiwać noclegu na własną rękę.

Wbrew twierdzeniu skarżącej, dokonując tej oceny Sąd Rejonowy nie dopuścił się naruszenia art. 8 rozporządzenia nr 261/2004. Przepis ten stanowi w ust. 1, że pasażerowie mają prawo wyboru pomiędzy trzema możliwościami, które zostały tam wymienione: po pierwsze, zwrotem kosztów biletu i, w odpowiednim przypadku, lotem powrotnym do miejsca ich pierwotnego wylotu w najwcześniejszym możliwym terminie, po drugie, zmianą planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy termin, oraz po trzecie, zmianą planu podróży na porównywalnych warunkach do ich miejsca docelowego na późniejszy, dogodny dla nich termin, z zastrzeżeniem dostępności wolnych miejsc. Art. 8 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że zobowiązuje on obsługującego lot przewoźnika lotniczego do przedstawienia odnośnym pasażerom pełnych informacji na temat wszystkich możliwości przewidzianych w tym przepisie, przy czym pasażerowie ci nie mają żadnego obowiązku aktywnego uczestniczenia w poszukiwaniu informacji w tym celu (wyrok TSUE z dnia 29 lipca 2019 r., C-354/18).

Z motywu 20 rozporządzenia nr 261/2004 wynika, że pasażer powinien zostać w pełni poinformowany o jego prawach, tak aby mógł on skutecznie z nich skorzystać. Oznacza to,
że przewoźnik ma obowiązek udzielenia pasażerowi pomocy w taki sposób, aby umożliwić mu dokonanie skutecznego wyboru w oparciu o udzielone informacje pomiędzy możliwościami wymienionymi w art 8 ust. 1 w lit. a - c rozporządzenia nr 261/2004. W związku z tym to do obsługującego lot przewoźnika lotniczego należy zaoferowanie pasażerowi również wariantu zmiany planu podróży na porównywalnych warunkach do miejsca docelowego na najwcześniejszy możliwy termin, zgodnie z art. 8 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 261/2004. Przedstawiając konkretną propozycję, przewoźnik powinien wziąć pod uwagę i połączyć kilka mających znaczenie, determinujących ją elementów, a w szczególności godzinę przybycia do miejsca docelowego na podstawie zamierzonej zmiany planu podróży, warunki, na jakich może nastąpić zmiana planu podróży, oraz to, czy zmiana planu podróży jest wykonalna za pomocą jego własnych zasobów, czy też wymaga pomocy innego przewoźnika lotniczego, w zależności od jego wolnych miejsc.

Dokonanie przez przewoźnika lotniczego zmiany planu podróży pasażera – ze względu na to, iż na transportujący go statek powietrzny miała wpływ nadzwyczajna okoliczność – polegającej na przekierowaniu go na inny obsługiwany przez tego przewoźnika lot, co doprowadziło do tego, iż pasażerowie dotarli do miejsca docelowego dzień później, aniżeli było to pierwotnie zaplanowane, nie stanowi „racjonalnego środka” zwalniającego tego przewoźnika z obowiązku wypłaty odszkodowania przewidzianego w art. 5 ust. 1 lit. c i art. 7 ust. 1 rozporządzenia nr 261/2004, chyba że plan podróży pasażera nie może zostać zmieniony w inny sposób, za pomocą lotu bezpośredniego lub łączonego obsługiwanego przez tego przewoźnika lub przez innego przewoźnika lotniczego, przylatującego do miejsca docelowego wcześniej niż umożliwia to następny lot danego przewoźnika lotniczego, względnie że dokonanie takiej zmiany planu podróży stanowiłoby dla tego przewoźnika lotniczego poświęcenie, jakiego nie można od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie, czego ocena należy do sądu odsyłającego (wyrok TSUE z dnia 11 czerwca 2020 r., C-74/19).

Art. 8 ust. 1 lit. b rozporządzenia nr 261/2004 należy interpretować w ten sposób, że
w rozumieniu tego przepisu ciężar udowodnienia tego, iż zmiana planu podróży została dokonana na najwcześniejszy możliwy termin, spoczywa na obsługującym lot przewoźniku lotniczym (wyrok TSUE z dnia 29 lipca 2019 r., C-354/18). Pozwana nie sprostała temu ciężarowi. Przedstawiony przez nią dowód w postaci wykazu wszystkich wylotów i przylotów z lotniska w D. wykazał jedynie, że nie było żadnych innych połączeń w tym czasie, czy to z W. do D., czy też z W. do P.. Dowód ten nie jest jednak wystarczający do wykazania, że z lotniska w D., które jest wielkim portem obsługującym połączenia do wielu krajów A. (...), brak było łączonego lotu, obsługiwanego przez pozwaną lub przez innego przewoźnika lotniczego, umożliwiającego powódce dotarcie na czas na lot przesiadkowy, czy to bezpośrednio do miejsca docelowego wcześniej niż umożliwił to bezpośredni lot zaoferowany przez pozwaną. Pozwany nie wystąpił z jakąkolwiek inicjatywą, aby rozwiązać w sposób najbardziej korzystny zaistniałą sytuację. Pozostawał bierny podczas gdy powódka przez wiele godzin oczekiwała na jakąkolwiek poprawę sytuacji, tkwiąc na lotnisku.

Staranność wymagana od przewoźnika lotniczego, mająca umożliwić mu uzyskanie zwolnienia z obowiązku wypłaty odszkodowania, zakłada bowiem zastosowanie przez niego wszelkich dostępnych mu środków w celu zapewnienia racjonalnej, zadowalającej i zrealizowanej w możliwie najszybszym terminie zmiany planu podróży, do których to środków należy poszukiwanie innych lotów bezpośrednich lub łączonych obsługiwanych ewentualnie przez innych przewoźników lotniczych należących do tego samego sojuszu lotniczego lub spoza niego, przylatujących do celu wcześniej niż następny lot pozwanego przewoźnika lotniczego. Jedynie w przypadku braku jakichkolwiek wolnych miejsc w ramach innego bezpośredniego lub łączonego lotu umożliwiającego danemu pasażerowi dotarcie do miejsca docelowego wcześniej, niż umożliwia to następny lot pozwanego przewoźnika lotniczego, lub gdy dokonanie takiej zmiany planu podróży stanowi dla tego przewoźnika lotniczego poświęcenie, jakiego nie można od niego wymagać, mając na uwadze możliwości jego przedsiębiorstwa w danym momencie, można byłoby uznać, że wykorzystując w celu dokonania zmiany planu podróży danego pasażera następny obsługiwany przez siebie lot, pozwany przewoźnik lotniczy zastosował wszelkie dostępne mu środki. Pozwana, na której spoczywał ciężar dowodu, takich okoliczności nie wykazała. Jej gołosłowne wywody o braku lotów łączonych realizowanych przez linie lotnicze, z którymi ma podpisane umowy, nie mogły zastąpić dowodu w sytuacji, gdy powódka kwestionowała twierdzenia pozwanej.

Należy zauważyć, iż ustalenie, czy zaoferowane przez przewoźnika warunki
są porównywalne z lotem, który został odwołany, ma charakter ocenny i należy do konkretnego pasażera, a nie do przewoźnika. Pasażer może uznać, że lot łączony, który może nastąpić niezwłocznie, jest atrakcyjniejszy aniżeli wielogodzinne oczekiwanie na lotnisku na następny bezpośredni lot. Jednakże pozwana nie umożliwiła powódce oceny porównywalności lotów, gdyż zaproponowała tylko jeden, obsługiwany przez siebie bezpośredni lot alternatywny, umożliwiający dotarcie do miejsca docelowego z ponad dwudziestogodzinnym opóźnieniem w stosunku do zaplanowanej godziny przybycia.

Mając na uwadze wszystkie powyższe okoliczności wskazać należy, że pomimo wykazania, iż zalanie lotniska w D. jest niewątpliwie okolicznością nadzwyczajną na którą przewoźnik nie miał żadnego wpływu, to jednak przewoźnik nie wykazał, że podjął wszelkie racjonalne środki celem uniknięcia tak znacznego opóźnienia do jakiego doszło w niniejszej sprawie. Powódka bowiem zamiast wylądować w miejscu docelowym w dniu 12 stycznia 2020 r. o godzenie 8:00 - wylądowała w P. w dniu 13 stycznia 2022 r. o godzinie 17:32. Pozostając przez ponad 16 godzin na lotnisku, bez zapewnienia jej miejsca noclegowego.

Nie ulega wątpliwości, że przewoźnik lotniczy już na długo przed terminem lotu powódki wiedział o sytuacji pogodowej, która przyczyniła się do zalania płyty lotniska. Miał świadomość, że samolot, którym miała lecieć powódka nie dotrze do W. na czas, a pomimo tego nie czynił żadnych starań aby zbadać możliwości przelotu powodki z W. do D. w sposób alternatywny, tak aby miała ona możliwość zdążyć na lot przesiadkowy.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy oddalił apelację na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania Sąd orzekł zgodnie z art. 98 k.p.c., obciążając pozwaną w całości obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania. Koszty postępowania obejmowały koszty zastępstwa procesowego w wysokości przewidzianej w § 2 pkt 3 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych. O odsetkach należnych od zasądzonych kosztów orzeczono z urzędu na podstawie art. 98 § 1 ¹ k.p.c.