Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 maja 2024 r.

Sąd Okręgowy w Warszawie XXVII Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 maja 2024r. w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa B. R.

przeciwko (...) z siedzibą w A.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego dla Warszawy-Śródmieścia w Warszawie

z dnia 21 września 2022 r., sygn. akt I C 1148/22

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

- w punkcie 1 zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 EUR (sześćset) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 listopada 2021 r. do dnia zapłaty

- w punkcie 2 zasądza od pozwanego na rzecz powoda 1117 złotych (tysiąc sto siedemnaście złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 650 złotych (sześćset pięćdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w instancji odwoławczej.

Sygn. akt XXVII Ca 3542/22

UZASADNIENIE

Niniejsza sprawa jest rozpoznawana w postępowaniu uproszczonym i do uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego stosuje się art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., zgodnie z którym, jeżeli Sąd odwoławczy nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

apelacja zasługiwała na uwzględnienie.

Przed przystąpieniem do rozpoznania zarzutów apelacji Sąd odwoławczy uznaje za konieczne odniesienie się do kwestii dotyczących wystąpienia jurysdykcji krajowej, która jest brana pod uwagę przez sąd z urzędu (art. 1099 k.p.c.).

W stanie faktycznym sprawy nie zachodziły podstawy do uznania, że w sprawie występował łącznik jurysdykcyjny przewidziany w art. 7 pkt 1 lit. b tiret drugi rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona). Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie wskazywał bowiem, aby miejsce rozpoczęcia i zakończenia lotu obejmowało lotnisko w Rzeczpospolitej Polsce. Wykluczonym było również przyjęcie jurysdykcji na podstawie ww. normy art. 7 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012. Okoliczności sprawy nie wskazywały bowiem jakoby spór wynikał z działalności filii, agencji lub innego oddziału pozwanego przedsiębiorcy. Żadna czynność dokonywana w niniejszej sprawie nie miała faktycznego połączenia z oddziałem pozwanej spółki w Polsce.

Pomimo niewystąpienia w niniejszej sprawie łącznika jurysdykcyjnego określonego w art. 7 pkt 1 lit. b tiret drugi bądź art. 7 pkt 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 doszło do uzyskania jurysdykcji w ramach art. 26 tegoż rozporządzenia. Zgodnie z powołanym artykułem jeżeli sąd państwa członkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie innych przepisów niniejszego rozporządzenia, uzyskuje on jurysdykcję, jeżeli pozwany przed tym sądem wda się w spór. Niniejszy przepis nie ma zastosowania, jeżeli pozwany wdaje się w spór w tym celu, aby podnieść zarzut braku jurysdykcji lub jeżeli inny sąd ma na podstawie art. 24 jurysdykcję wyłączną.

Analiza zgromadzonego materiału procesowego prowadzi do wniosku, że strona pozwana nie podniosła braku jurysdykcji krajowej przed Sądem Rejonowym, a ponadto strona pozwana wdała się w spór (por. sprzeciw od nakazu zapłaty, k. 15 i nast. a.s.). Stwierdzić przy tym należy, że zakres przedmiotowy niniejszej sprawy nie wskazuje na jurysdykcję wyłączną o której mowa w art. 24 rozporządzenia 1215/2012, a w wyniku czego nie zachodzą podstawy do wykluczenia zastosowania art. 26 ww. rozporządzenia. W konsekwencji zastosowanie znajdzie art. 26 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012.

Mając na względzie powyższe zarówno Sąd Okręgowy, jak i Sąd Rejonowy posiadały jurysdykcję krajową na podstawie art. 26 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (wersja przekształcona).

Odnosząc się wywiedzionej przez powoda apelacji i meritum sprawy wskazać należy co następuje. Sąd Okręgowy podzielił zarzut naruszenia art. 2 lit. b rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiające wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylające rozporządzenie (EWG) nr 295/91.

Sąd Okręgowy po przeprowadzeniu analizy motywów jakimi kierował się Sąd pierwszej instancji wydając zaskarżony wyrok, ocenił również prawidłowość przeprowadzonego postępowania dowodowego, trafność subsumcji stanu faktycznego do zastosowanych przepisów prawa jak również prawidłowość przedstawionych rozważań, zarówno w zakresie poczynionych ustaleń faktycznych, oceny zebranych w sprawie dowodów jak również w zakresie zastosowanych przepisów prawa i ich wykładni.

Ustalenia stanowiące podstawę rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego, są co do zasady prawidłowe, a w związku z powyższym Sąd Okręgowy przyjmuje je również jako podstawę własnego rozstrzygnięcia. Sąd odwoławczy nie podziela jednakże oceny jakoby w niniejszej sprawie dokonano dwóch różnych rezerwacji, co w konsekwencji prowadzi również do odmiennej subsumpcji stanu faktycznego w sprawie.

Istota postępowania apelacyjnego sprowadzała się do oceny legitymacji biernej po stronie pozwanego. Problemem z możliwością uznania spornego lotu za lot łączony jest kwestia sposobu dokonania rezerwacji. W tym zakresie nie bez racji pozostają twierdzenia strony powodowej odwołujące się do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 6 października 2022 r., C-436/21 w kontekście oceny „rezerwacji” jako przesłanki uznania lotów za loty łączone ( pkt 20 i nast. wyroku).

Wyjaśnić trzeba, że w rozumieniu art. 2 lit. h) rozporządzenia Nr 261/2004 przepisu pojęcie „lotu łączonego” odnosi się do dwóch lub większej liczby lotów, które stanowią jedną całość dla celów prawa pasażerów do odszkodowania przewidzianego w rozporządzeniu nr 261/2004. Jest tak w przypadku, gdy dwa loty lub ich większa liczba są przedmiotem jednej rezerwacji. Pojęcie „rezerwacji” zostało zdefiniowane natomiast w art. 2 lit. g) rozporządzenia nr 261/2004 jako „fakt posiadania przez pasażera biletu lub innego dowodu potwierdzającego, że rezerwacja została przyjęta i zarejestrowana”. Przyjęcia i rejestracji rezerwacji może dokonać zarówno przewoźnik lotniczy, jak i organizator wycieczek w rozumieniu lit. d) tego artykułu. Pojęcie „biletu” w rozumieniu art. 2 lit. f) tego rozporządzenia obejmuje każdy materialny lub niematerialny dowód uprawniający do przewozu (postanowienie z dnia 11 października 2021 r., V. A., C-686/20, niepublikowane, EU:C:2021:859, pkt 28), wydany lub autoryzowany przez przewoźnika lotniczego albo przez jego autoryzowanego przedstawiciela.

Warto zaznaczyć, że pojęcia te, w interesie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1 rozporządzenia nr 261/2004, należy interpretować szeroko (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 listopada 2009 r., S. i in., C-402/07 i C-432/07, EU:C:2009:716, pkt 45; a także z dnia 4 października 2012 r., F., C-22/11, EU:C:2012:604, pkt 23).

Odnosząc się do możliwości uznania spornego lotu za lot łączony, należy wskazać, że w odniesieniu do lotu łączonego w rozumieniu art. 2 lit. h) rozporządzenia nr 261/2004 stosowanie tego rozporządzenia należy oceniać w świetle pierwszego miejsca odlotu i miejsca docelowego tego lotu. Rozporządzenie to ma bowiem, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia, w szczególności zastosowanie do pasażerów odlatujących z lotniska znajdującego się w kraju trzecim i lądujących na lotnisku w Państwie Członkowskim, do którego ma zastosowanie Traktat, chyba że otrzymali oni korzyści lub odszkodowanie oraz udzielono im opieki w tym kraju trzecim, jeżeli przewoźnik lotniczy obsługujący dany lot jest przewoźnikiem wspólnotowym.

W niniejszej sprawie nie ulega wątpliwości, że powód odlatywał z „kraju trzeciego” w rozumieniu ww. przepisu – tj. M. (M.), ale lądował w Państwie Członkowskim – tj. B. (R.).

Kwestią sporną natomiast jest to czy przewoźnik lotniczy w niniejszej sprawie jest przewoźnikiem obsługującym lot, w tym wypadku lot łączony.

Z akt sprawy wynika, że rezerwacja na loty została dokonana przez platformę gotogate („dokument podróżny”, k. 7 – 8 a.s.). Wbrew ustaleniom Sądu Rejonowego, jak i twierdzeniom pozwanego nie zawierał on jednak różnych numerów rezerwacji. Wspomniane numery (...)((...), (...) (...)) są właściwie numerami referencyjne odprawy linii lotniczej (k. 7 a.s.), a nie są numerami rezerwacji. Numer rezerwacji w przypadku rzeczonego dokumentu zawarty jest w „potwierdzeniu e-biletu”, którego numer (...) obejmował wszystkie trzy loty objęte dokumentem podróży numer (...).

Powyższa kwestia ma jednak drugorzędne znaczenie, gdyż powód legitymował się również biletem (będący również „rezerwacją” w rozumieniu art. 2 lit. g rozporządzenia 261/2004) wystawiony został przez A. (k. 9 a.s.) – a więc przez przewoźnika lotniczego w rozumieniu art. 2 lit. a rozporządzenia 261/2004. Warto w tym zakresie zaznaczyć, że przewoźnik w rozumieniu art. 2 lit. f rozporządzenia 261/2004, nie musi być przewoźnik wspólnotowy, a wystarczy, że jest to przedsiębiorstwo transportu lotniczego posiadające ważną licencję na prowadzenie działalności (zgodnie z treścią art. 2 lit. a rozporządzenia 261/2004). Nie był natomiast spornym fakt, że bilet wydany powodowi przez A. pozwolił odbyć mu podróż każdym z lotów nim objętych. Oczywiście wspomniany bilet wskazywał tylko jednego usługodawcę, a mianowicie A., niemniej wymieniał innych przewoźników wykonujących poszczególne loty.

Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności stwierdzić należało, że powód legitymował się rezerwacją na lot łączony, zgodnie z wytycznymi zawartymi w wyroku TSUE C-436/21.

Bez znaczenia dla odpowiedzialności pozwanego, czy też uznania niniejszego lotu za lot łączony, pozostaje natomiast to czy między pozwanym, a A. pozostaje jakikolwiek szczególny stosunek prawny. Jak wyjaśnił TSUE żaden przepis rozporządzenia nr 261/2004 nie uzależnia kwalifikacji lotu łączonego od istnienia szczególnego stosunku prawnego pomiędzy przewoźnikami lotniczymi obsługującymi w danym przypadku składające się nań loty (wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 6 października 2022 r., C-436/21, pkt 28). Taki dodatkowy warunek byłby ponadto sprzeczny z realizowanym przez to rozporządzenie celem polegającym na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony pasażerów, o którym mowa w motywie 1, ponieważ mógłby on ograniczyć przyznane pasażerom przez to rozporządzenie prawa, w tym w szczególności prawo do odszkodowania przysługujące im na podstawie art. 7 rozporządzenia nr 261/2004, jeżeli w chwili przylotu ich lot będzie miał duże, czyli wynoszące co najmniej trzy godziny opóźnienie (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 listopada 2009 r., S. i in., C-402/07 i C-432/07, EU:C:2009:716, pkt 60, 61; z dnia 23 października 2012 r., N. i in., C-581/10 i C-629/10, EU:C:2012:657, pkt 34, 40).

Nie należy również zapominać, że zgodnie z art. 3 ust. 5. niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do każdego obsługującego przewoźnika lotniczego, który świadczy usługi transportowe na rzecz pasażerów spełniających wymogi ust. 1 i 2. Gdy obsługujący przewoźnik lotniczy, nie będąc związanym umową z pasażerem, wykonuje zobowiązania wynikające z niniejszego rozporządzenia, uważa się, że robi to w imieniu osoby związanej umową z pasażerem.

W takiej sytuacji, w której w ramach lotu łączonego składającego się z trzech lotów będących przedmiotem jednej rezerwacji ostatni z lotów jest wykonywany przez obsługującego przewoźnika lotniczego innego niż obsługujący przewoźnik lotniczy, który zawarł umowę przewozu z odnośnymi pasażerami i zrealizował pierwszy lot, ten ostatni przewoźnik pozostaje umownie związany z pasażerami, nawet w odniesieniu do wykonania pozostałych lotów.

Jak natomiast wskazał TSUE w wyroku z dnia 11 lipca 2019 r., C-502/18 (w załączeniu) artykuł 5 ust. 1 lit. c) i art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) nr 295/91 (Dz.Urz.UE.L z 2004 r., Nr 46, s. 1) w związku z art. 3 ust. 5 tego rozporządzenia należy interpretować w ten sposób, że w ramach lotu łączonego, składającego się z dwóch lotów i będącego przedmiotem jednej rezerwacji, rozpoczynającego się z lotniska znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego i kończącego się na lotnisku znajdującym się w państwie trzecim z przesiadką na lotnisku w innym państwie trzecim, pasażer, który przyleciał do miejsca docelowego z opóźnieniem wynoszącym trzy godziny lub więcej, wynikającym z drugiego lotu obsługiwanego – w ramach umowy o wspólnej obsłudze połączeń – przez przewoźnika mającego siedzibę w państwie trzecim, może wytoczyć powództwo o odszkodowanie na podstawie tego rozporządzenia przeciwko wspólnotowemu przewoźnikowi, który realizował pierwszy lot.

Oczywiście ma rację pozwany, że charakter „przewoźnika obsługującego” często, w ramach orzeczeń TSUE, badane jest pod kątem konkretnego stosunku prawnego występującego między konkretnymi przewoźnikami (tak np. C-502/18 przewoźników łączyła umowa o wspólnej obsłudze połączeń), tym niemniej w szeroko cytowanym już wyroku z dnia 6 października 2022 r., C-436/21, pkt 28, uznano, że żaden przepis rozporządzenia nr 261/2004 nie uzależnia kwalifikacji lotu łączonego od istnienia szczególnego stosunku prawnego pomiędzy przewoźnikami lotniczymi obsługującymi w danym przypadku składające się nań loty.

Wskazać przy tym należy, ze zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do uznania, że pozwany działał w ramach „wet-lease”, które stosownie do wyroku Trybunału Sprawiedliwości z dnia 4 lipca 2018 r., C-532/17, zwalniałoby go z odpowiedzialności za lot łączony.

W tym stanie rzeczy przyjąć należy, że podstawę operacji transportowej będącej przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie stanowi jedna rezerwacja (bilet) i w konsekwencji jest to „lot łączony”, a pozwany posiada legitymację bierną w niniejszej sprawie jako przewoźnik obsługujący trzeci z lotów z A. do B. na mocy art. 3 ust. 5 rozporządzenia nr 261/2004.

Dalej należy wskazać, że w orzecznictwie Trybunału nie budzi wątpliwości fakt, że każdy obsługujący przewoźnik lotniczy, który uczestniczy w wykonaniu co najmniej jednego segmentu lotu łączonego, jest zobowiązany do zapłaty tego odszkodowania niezależnie od tego, czy zrealizowany przez niego lot jest przyczyną dużego opóźnienia pasażera w chwili przybycia do miejsca docelowego. Loty łączone, składające się z jednego lub kilku segmentów, będące przedmiotem jednej rezerwacji, należy rozumieć jako całość co oznacza, że w ramach takich lotów obsługujący przewoźnik lotniczy, który wykonał drugi lot, nie może zasłaniać się nieprawidłowym wykonaniem wcześniejszego lotu realizowanego przez innego przewoźnika lotniczego (zob. postanowienie Trybunału Sprawiedliwości z dnia 12 listopada 2020 r., C-367/20, pkt 28–29 oraz wyroki Trybunału Sprawiedliwości z dnia 11 lipca 2019 r., Č. aerolinie, C-502/18, EU:C:2019:604, pkt 20–27).

W tym stanie rzeczy, biorąc pod uwagę stwierdzony przez Sąd I instancji i niekwestionowany na obecnym etapie postępowania fakt przybycia przez powoda do portu docelowego z 4 godzinnym opóźnieniem żądanie do wypłaty odszkodowania zasługiwało na uwzględnienie w całości na podstawie art. 7 ust. 1 lit. c) w zw. z art. 6 ust. 1 lit. c) rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r. (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 19 listopada 2009 r., S. i in., sprawy połączone C-402/07 oraz C-432/07, pkt 69). Strona pozwana nie wykazywała jakoby w sprawie występowały nadzwyczajne okoliczności powodujące zaistnienie przesłanek ekskulpacyjnych przewidzianych w art. 5 ust. 3 rozporządzenia (WE) nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 lutego 2004 r..

Mając na względzie powyższe rozważania Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżone rozstrzygnięcie i zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 600 euro wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 13 listopada 2021 r. do dnia zapłaty.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Wezwanie powoda do zapłaty doręczono 13 października 2021 r. (k. 10 a.s., k. 11 a.s.), a w konsekwencji okres 30 dniowy do zaspokojenia żądania kończył się w dniu 13 listopada 2021 r. Od tego też dnia strona pozwana pozostawała w zwłoce.

Zmiana zaskarżonego wyroku pociąga ze sobą konieczność zmiany rozstrzygnięcia Sądu I instancji w przedmiocie kosztów procesu. Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd Okręgowy zastosował zasadę odpowiedzialności za wynik procesu zgodnie z art. 98 § 1 i 3 k.p.c.. Wobec powyższego zasądzono od pozwanego łącznie na rzecz powoda kwotę 1117 zł tytułem kosztów procesu. Na podaną kwotę złożyła się poniesiona przez powoda opłata od pozwu w kwocie 200 zł (k. 4 a.s.), jak też minimalna stawka wynagrodzenia za udział zawodowego pełnomocnika w wysokości 900 zł, ustalona zgodnie z § 2 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

O kosztach procesu w postępowaniu odwoławczym Sąd Okręgowy rozstrzygnął w sposób analogiczny jak o kosztach postępowania w I instancji tj. na zasadzie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Strona pozwana jako przegrywająca jest zobowiązana do zwrotu kosztów procesu poniesionych przez powoda przed Sądem odwoławczym. Wysokość tych kosztów obejmowała opłatę od apelacji w kwocie 200 zł (k. 83 i 91 a.s.) oraz koszty zastępstwa procesowego w kwocie 450 zł ustalone na podstawie § 2 pkt 3 oraz § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.