Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2024 roku

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie

VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: sędzia Iwona Krawczyk

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2024 roku w Warszawie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania I. W. reprezentowanej przez przedstawiciela ustawowego ojca P. W.

przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności

sprawy I. W.

przeciwko Wojewódzkiemu Zespołowi do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności

o ustalenie niepełnosprawności

na skutek odwołania I. W.

od decyzji Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W.

z dnia 19 września 2023 r. znak WN-I. (...).2.549.2023

I.  zmienia zaskarżone orzeczenie Wojewódzkiego Zespołu do Spraw Orzekania
o Niepełnosprawności w W. oraz poprzedzające je orzeczenie (...) Zespołu (...) o Niepełnosprawności w W. z dnia 12 maja 2023 roku, nr: ZP 6160/23 w ten sposób, że stwierdza, że I. W. wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7 wskazań);

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

Sygn. akt VI U 514/23

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia 12 maja 2023 roku nr: ZP 6160/23 (...) do Spraw Orzekania o Niepełnoprawność w W. zaliczył I. W. do osób niepełnosprawnych o symbolu przyczyny 12-C do 31 maja 2027 roku. Wskazano, że nie wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7 wskazań).

Orzeczeniem z dnia 19 września 2023 roku nr: WN-I. (...).2.549.2023 Wojewódzki Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności w W. utrzymał w mocy orzeczenie z dnia 12 maja 2023 roku.

(orzeczenia (...) i (...))

Odwołaniem od orzeczenia WZON przedstawiciel ustawowy I. W. domagał się zmiany brzmienia pkt 7 poprzez wskazanie, że wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz okresu na jaki wydane jest orzeczenie o niepełnosprawności – do ukończenia 16 roku życia.

(odwołanie k.1-9)

W odpowiedzi na odwołanie WZON wniósł o oddalenie odwołania.

(odpowiedź na odwołanie k.11-13v)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Małoletnia I. W. ma obecnie 10 lat. Nie nawiązuje kontaktu wzrokowego, ani werbalnego. Nie wykazuje reakcji emocjonalnych, ma ubogą mimikę. Mimo wieku moczy się w szkole, denerwuje się, ma trudności z socjalizacją, nie asymiluje się z rówieśnikami. Jest wycofana, nie ma kolegów i koleżanek. Nie pozwala mamie się umyć, co wywołuje infekcje dróg moczowych, nie pozwala się uczesać. Bez pomocy matki nie ubierze się, w tym nie potrafi ubrać się adekwatnie do pogody. Odczuwa silnie lęki, boi się zostać sama w doku, wszędzie muszą się palić światła nawet w dzień. Wpada w amok i wtedy jest zagrożeniem dla siebie i dla brata – którego dusiła. Sama nie wychodzi poza dom, musi ktoś jej towarzyszyć.

Cierpi na autyzm od wczesnego dzieciństwa. Jej niepełnosprawność jest okresowa do 31 maja 2027 roku. Wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7 wskazań).

(opinia biegłego psychiatry M. L. – k. 20-22)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego psychiatry. Opinia ta jest pełna, jasna i niesprzeczna, zawiera logiczne wnioski i przekonujące uzasadnienie. Żadna ze stronie składała do nich zastrzeżeń mogących skutkować podważeniem ustaleń biegłego oraz jego wniosków. Nie zachodziła konieczność uzupełnienia materiału dowodowego z urzędu przez Sąd, strony nie składały takowych wniosków dowodowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w części.

Zgodnie z art. 6b ust. 3 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm. (zwanej dalej "ustawą") w orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:

1) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

2) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji czy też

3) wymogu korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizację pozarządowe oraz inne placówki.

Przepisy ustawy nie wyjaśniają na czym polegać ma znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji w stopniu wymagającym zapewnienia stałej lub długotrwałej pomocy lub opieki czyli to o co uznanie wnosi przedstawicielka ustawowa małoletniego.

W wyjaśnieniu znaczenia tego pojęcia konieczne jest odwołanie się do definicji pojęć zbliżonych, zawartych w przepisach ustawy lub przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328 - powoływanego dalej jako "rozporządzenie"). Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Pojęcie samodzielnej egzystencji łączy się zatem z podstawowymi potrzebami życiowymi, które ustawodawca przede wszystkim identyfikuje z czynnościami samoobsługowymi (przez które rozumieć trzeba ubieranie się, dbanie o higienę osobistą, samodzielne spożywanie posiłków), z poruszaniem się (tj. z samodzielnym przemieszczaniem się w przestrzeni) oraz komunikacją (tzn. porozumiewaniem się z otoczeniem, innymi osobami, opiekunami). Czynności te składają się przy tym w sposób kumulatywny na sferę samodzielnej egzystencji co oznacza, że wszystkie okoliczności objęte tym spójnikiem muszą wystąpić łącznie. Znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji tłumaczyć zatem trzeba jako stan, w którym dana osoba nie ma w pełni zniesionej możliwości samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, jednak jej schorzenia wywołują określone dysfunkcje zakłócające w stopniu poważnym, istotnym samodzielne samo obsługiwanie się, poruszanie i komunikację.

Należy także odwołać się do standardów w zakresie kwalifikowania osób do znacznego stopnia niepełnosprawności, które wskazują kiedy zachodzi potrzeba sprawowania opieki nad daną osobą lub udzielania jej pomocy.

Zgodnie z przepisem § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia konieczność sprawowania opieki oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwianiu kontaktów ze środowiskiem. Konieczność udzielenia pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych występuje natomiast wówczas, gdy zachodzi zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych. Potrzeba zapewnienia danej osobie opieki lub pomocy pojawia się zatem wówczas, gdy osoba ta bez wsparcia innej osoby nie jest w stanie samodzielnie dbać m.in. o higienę osobistą, własną samoobsługę, spożywanie posiłków, czynności w obrębie gospodarstwa domowego (np. zrobienie jedzenia, sprzątanie), komunikowanie się z otoczeniem. Pojęcie opieki i pomocy wiąże się ściśle z potrzebą umożliwienia danej osobie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Określenie "stała" lub "długotrwała" pomoc lub opieka odnosi się przy tym do pomocy (opieki), której dana osoba wymaga ciągle lub przez dłuższy okres czasu, a nie tylko sporadycznie, okazjonalnie. Długotrwałość w sprawowaniu opieki/pomocy ujmuje się jako potrzebę zapewnienia takiej opieki (pomocy) przez okres trwający przynajmniej 12 miesięcy (§ 29 ust. 2 rozporządzenia).

Przy ocenie niepełnosprawności bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka oraz stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji.

Zgodnie z definicją ustawodawcy konieczność sprawowania opieki i pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji rozumiana jest jako całkowita zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub wykonywania czynności samoobsługowych, niezdolności do samodzielnego poruszania się i przemieszczania oraz werbalizowania potrzeb. Jednakże zdolność do samodzielnej egzystencji oceniana musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest, że w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach - w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci sześcio-siedmioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa i niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku osób chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być szersza niż u zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy dbanie o odpowiednią dietę, dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia - przykładowo regularne mierzenie ciśnienia krwi, itp., towarzyszenie w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje zaliczeniem do grona osób niepełnosprawnych, a tym bardziej uznaniem, że jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem niewystępowanie danego schorzenia, a jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego - stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Z ustaleń Sądu wynika, że w przypadku małoletniej I. W. istnieje konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Małoletnia cierpi na całościowe zaburzenia rozwojowe pod postacią autyzmu, które powodują niego ograniczenie możliwości funkcjonowania na co dzień bez matki. Nie jest w stanie zaspokajać potrzeb samoobsługowych – nie je samodzielnie, nie dba o higienę co powoduje zagrożenia dla jej zdrowia. Wymaga w tym zakresie stałej pomocy, przy ubieraniu się, ponieważ nie potrafi ubrać się adekwatnie do pogody. Jest osobą, która nie słucha się poleceń, nie nawiązuje znaczącego kontaktu.

Reasumując niemożliwym jest egzystencja małoletniej bez codziennej – stałej opieki ze strony innej osoby dorosłej. Dopuszczenie do egzystowania bez opieki osoby dorosłej na co dzień uniemożliwi I. W. funkcjonowanie i zaspokajanie potrzeb życiowych w sposób adekwatny do wieku.

Mając na względzie powyższe Sąd orzekł, że I. W. wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7 wskazań).

Przedstawicielka ustawowa małoletniej wnosił również o ustalenie, że orzeczenie o niepełnosprawności należy wydać do ukończenia przez I. W. 16 roku życia. W tym zakresie odwołanie podlegało oddaleniu, albowiem jak wynika z ustaleń Sądu poczynionych na podstawie opinii biegłego psychiatry M. L. stan zdrowia odwołującej może ulec zmianie, więc zasadnym jest wydania orzeczenia okresowo – do 31 maja 2027 roku. Małoletnia urodziła się (...), więc w dacie 31 maja 2027 roku będzie miała ukończone 13 lat. Niezasadne jest wydanie orzeczenia do ukończenia przez nią 16 roku życia.

Mając na względzie powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

z/ (...)