Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

13 sierpnia 2024 roku

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, III Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2024 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa R. B.

przeciwko (...) im. (...) z siedzibą w G.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 7 274,51 zł (siedmiu tysięcy dwustu siedemdziesięciu czterech złotych i pięćdziesięciu jeden groszy) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 11 marca 2024 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od SKO pozwanego na rzecz powoda kwotę 2 217 zł (dwóch tysięcy dwustu siedemnastu złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami, w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, którym je zasądzono, do dnia zapłaty

Sędzia Sebastian Otto

Sygnatura akt III C 328/24

UZASADNIENIE

wyroku z 13.08.2024r.

Powód R. B., reprezentowany przez kwalifikowanego pełnomocnika, domagał się od pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. zapłaty kwoty 7.274,51 z wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 marca 2023 roku do dnia zapłaty, a także kosztami procesu. W ocenie powoda pozwana dopuściła się szeregu naruszeń stanowiących podstawę do skorzystania z sankcji określonej w art. 45 ustawy z dnia 12 maja 2012 roku o kredycie konsumenckim (tzw. sankcja kredytu darmowego, gratisowego). Na wartość przedmiotu sporu składają się kwoty: 850,65 złotych stanowiąca prowizję obliczoną proporcjonalnie do czasu trwania umowy kredytowej oraz 6.423,86 złotych stanowiąca uiszczone odsetki.

Pozwana, reprezentowana przez kwalifikowanego pełnomocnika, wniosła o oddalenia powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu W uzasadnieniu zaprzeczyła, aby zawarta z konsumentką umowa zawierała opisane w pozwie naruszenia ustawy o kredycie konsumenckim.

W toku procesu strony podtrzymały dotychczasowe stanowiska.

Ustalenia faktyczne.

Dnia 20 września 2021 roku doszło do zawarcia umowy pożyczki nr (...) pomiędzy pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. w G. a R. B.. Umowa została zawarta na okres od dnia 20 września 2021 roku do dnia 10 września 2028 roku. Całkowita kwota kredytu wynosiła 29.604,17 zł. Oprocentowanie kredytu obejmujące również skredytowane koszty kredytu było zmienne i w dniu zawarcia umowy wynosiło 7,20% w skali roku. Za cel umowy wskazano spłatę zobowiązań finansowych. Pożyczka miała zostać wypłacona na wskazany w umowie rachunek bankowy. W pkt 12. umowy określono rzeczywistą roczna stopę oprocentowania kredytu na 18.54 % oraz całkowitą kwotę do spłaty w dniu zawarcia umowy na 51,198,46 złotych.

Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono w punkcie 17. umowy na kwotę 21.594,29 zł. Szacunkowa wartość odsetek wyniosła 10.828,96zł (pkt 18.). Prowizja za udzielenie pożyczki wyniosła 3.623,10 zł ( pkt 19.), wpisowe i udział w (...) 2,00 zł, opłata za przelew pożyczki 83,46 zł, opłata za przelew składki ubezpieczeniowej 22,67 zł oraz koszty prowadzenia rachunku 1.369,50 zł (pkt 19.). Koszt zabezpieczenia wyniósł 5.664,60 złotych (pkt 24.).

W punkcie 26. umowy pożyczki wskazano, że pożyczkobiorca ma prawo do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od zawarcia umowy bez podania przyczyny odstąpić od niej. Wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy stanowił załącznik nr 4 do umowy.

W punkcie 27. umowy wskazano, że pożyczkobiorca ma prawo w każdym czasie do spłaty całości lub części pożyczki przed terminem określonym w umowie, poprzez dokonanie spłaty osobiście w kasie lub na wskazany w umowie rachunek pożyczkowy. W przypadku spłaty pożyczki przed terminem określonym w umowie w braku odmiennej dyspozycji pożyczkobiorcy dokonane wpłaty zostaną zaliczone na spłatę najbliższej wymagalnej raty w kwocie odpowiadającej jej wysokości pomniejszonej o odsetki za okres od dnia dokonania wcześniejszej spłaty do dnia wymagalności raty, spłatę kapitału pożyczki w taki sposób, że czas obowiązywania umowy ulegnie skróceniu’ w takim przypadku całkowity koszt pożyczki ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, proporcjonalnie do tego okresu, licząc od momentu spłaty pożyczki przed terminem. Postanowiono również, że pożyczkobiorca poprzez złożenie oświadczenia stanowiącego załącznik nr 5 do umowy może złożyć odmienną dyspozycję spłaty. Rozliczenie z pożyczkobiorcą z tytułu wcześniejszej spłaty kredytu nastąpi w terminie 14 dni od dokonania spłaty.

Niesporne, nadto dowód:

- umowa pożyczki z 20 września 2021 roku, k. 22-27.

Pismem z dnia 16 lutego 2024 roku R. B. złożył Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. oświadczenie o skorzystaniu z sankcji tzw. kredytu darmowego na podstawie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim w odniesieniu do umowy pożyczki z dnia 20 września 2021 roku o numerze (...). Jednocześnie Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. została wezwana do zapłaty kwoty 7.274,51 złotych – w terminie nie dłuższym niż 7 dni. Do wezwania dołączono pełnomocnictwo. Oświadczenie wraz z wezwaniem do zapłaty zostały doręczone 29 lutego 2024 roku. Pismem z dnia 8 marca 2024 roku Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo-Kredytowa im. F. S. z siedzibą w G. odmówiła.

Niesporne, nadto dowód:

- oświadczenie wraz z wezwaniem do zapłaty z dnia 16 lutego 2024 roku, k.30-33;

- pełnomocnictwo, k. 34;

- potwierdzenie nadania wraz z wydrukiem śledzenia przesyłek, k. 35-36;

- pismo z dnia 8 marca 2024 roku, k. 37.

Do dnia 11 maja 2023 roku R. B. wpłacił na rzecz Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. w G. kwotę 45.432,72 zł, z czego 39.000 zł kapitału, 6.423,86 zł odsetek od pożyczki, 8,86 zł odsetek karnych.

Niesporne, nadto dowód:

- rozliczenie kredytu, k. 38.

Rzecznik (...) wydał opinię dotyczącą wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym na podstawie §98 ust. 1 regulaminu postępowania przez Trybunałem w sprawie (...) Polska (C-678/22).

Dowód:

- opinia, k. 85-89.

Powyższy stan faktyczny był bezsporny pomiędzy stronami, zaś rozstrzygnięcie sprawy zależało głównie od prawnej oceny ustalonych wyżej okoliczności faktycznych. Oceniając zebrany materiał dowodowy sąd nie znalazł podstaw, aby kwestionować autentyczność przedstawionych przez strony dokumentów. Zważyć bowiem należało, że żadna ze stron nie podniosła w toku niniejszego postępowania zarzutów co do autentyczności tych dokumentów, a nadto wymienione powyżej dokumenty nie noszą żadnych znamion podrobienia czy przerobienia. Natomiast kopia opinii Rzecznika (...) nie miały znaczenia dla rozstrzygnięcia, albowiem sąd nie był związany poglądem w tam wyrażonym.

Rozważania.

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Jak stanowi ten ostatni, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego. Z kolei kwestią prejudycjalną w niniejszej sprawie była ocena, czy powód (konsument) złożył oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego (w trybie art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim, dalej „u.k.k.”).

Jak stanowi art. 45 ust. 1 u.k.k., w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie. Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy.

Art. 45 u.k.k. jest przepisem o charakterze sankcyjnym, wysoce restrykcyjnym wobec kredytodawców i dlatego nie może być poddany wykładni rozszerzającej. Celem sankcji kredytu darmowego jest pozbawienie kredytodawcy prawa do pobierania odsetek i innych opłat określonych w umowie z tytułu udzielonego kredytu za naruszenie obowiązków informacyjnych. Sankcja ta w daleko idący sposób modyfikuje treść stosunku prawnego łączącego kredytodawcę z konsumentem na niekorzyść tego pierwszego.

Przechodząc do dalszej części rozważań, należy wskazać, że powód zarzucił naruszenie art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. przez wskazanie błędnej rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta, co wynikać miało z definicji art. 5 pkt 10 u.k.k. a definiującego stopę oprocentowania kredytu. Powód zarzucił, że kredytobiorca nie był uprawniony do pobierania od niego odsetek od kwot, które nie zostały pozostawione do swobodnej dyspozycji konsumenta, tj. od kredytowanych kosztów kredytu, innych kwot niż wyrażona jako całkowita kwota kredytu. W piśmie procesowym z dnia 3 lipca 2024 roku powód wskazał, że pozwana pobierała odsetki od skredytowanych kosztów kredytu, w niniejszej sprawie, co zaniżyło (...) (prawidłowe (...) wynosi ok. 25,14%, a nie jak wskazano w umowie 18,54%).

W niniejszej sprawie wskazano w umowie, że całkowita kwota kredytu wynosi 29.604,17 zł (k. 22) i tak ustalona nie obejmowała kredytowanych kosztów kredytu. Natomiast kwota pożyczki wynosiła 39.000 zł (k. 22) – z uwzględnieniem kredytowanych kosztów kredytu, tj. prowizji w kwocie 3.623,10 zł, kosztu zabezpieczenia 5.664,60 zł, wpisowego i udziału w ( (...)) 2,00 zł, opłaty za przelew pożyczki 83,46 zł, opłaty za przelew składki ubezpieczeniowej 22,67 zł.

W ocenie sądu powyższe wprowadza w błąd konsumenta co do rzeczywistej kwoty udzielonej mu pożyczki. Jest również niepoprawne z językowego punktu widzenia, albowiem „całkowita kwota pożyczki” obejmuje całość kwot udostępnionych konsumentowi, co oznacza, że „kwota pożyczki” nie może stanowić kwoty wyższej niż kwota „całkowita”. Całkowita kwota pożyczki, zgodnie z utrwalonym orzecznictwem oznacza wyłącznie te środki, które zostały wypłacone konsumentowi (tzw. kwota na rękę) i pozostawione do jego swobodnej dyspozycji (np. orzeczenie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-377/14, które wywołuje skutki także poza sprawą, w której sąd, który zwrócił się z pytaniem prejudycjalnym – zasada i jednolitego stosowania prawa unijnego we wszystkich państwach członkowskich UE, doktryna acte éclairé, a także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 roku w sprawie o sygn. akt I NSK 9/18).

Należy podkreślić, że kwota wyższa (39.000 zł) niż wskazana jako całkowita kwota kredytu (29.604,17 zł) nie została pozostawiona do swobodnej dyspozycji powoda. Zdaniem sądu takie sformułowanie umowy (wprowadzenie pozaustawowej definicji „kwoty kredytu” obok ustawowej definicji „całkowitej kwoty kredytu”) dla przeciętnego konsumenta jest niejasne, gdyż porównanie oznaczeń tych definicji: „kwota kredytu” i „całkowita kwota kredytu” jednoznacznie sugeruje, że to drugie pojęcie jest szersze i powinno obejmować więcej, niż „kwota kredytu”, tymczasem jest dokładnie odwrotnie.

Z treści umowy wynikało również, ze kwota pożyczki obejmuje kredytowane koszty pożyczki (pkt 7. umowy), zatem pozwana nie pozostawiła do dyspozycji kwoty 39.000 zł celem zlecenie przez konsumenta zapłaty prowizji. Taka sekwencja czynności nie została wykazana w toku postępowania dowodowego (art. 6 k.c.), przeciwnie, warunkiem wypłaty pożyczki było uiszczenie prowizji, zaś środki na uiszczenie prowizji pochodziły z pożyczki.

Co istotne, w wypadku obowiązków informacyjnych, sankcję kredytu darmowego będą mogły pociągnąć za sobą wszystkie postaci braku wywiązania się z tego wymagania: zarówno brak jego spełnienia, jak i spełnienie niewłaściwe. Do ostatniej grupy sytuacji należą natomiast, bez wątpienia, zarówno wypadki, w których wada informacji dotyczyła jej warstwy merytorycznej (brak przekazania wszystkich wymaganych informacji), jak i formalnej (przedstawienie informacji z naruszeniem ustawowego wymogu posłużenia się formularzem informacyjnym, sformułowanie jej w sposób niezrozumiały dla typowego adresata itd.) - art. 45 KredytKonsU red. O. 2019, wyd. 1/G.; L..

Jak wskazał Sąd Okręgowy w Gdańsku w uzasadnieniu wyroku z dnia 5 kwietnia 2022 roku w sprawie o sygn. akt III Ca 1125/21 (niepubl.): „obowiązek określenia w umowie rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania oraz całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta ustalonej w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia nie ma wyłącznie charakteru formalnego. Kluczowe jest bowiem to, czy ww. wartości zostały określone w sposób prawidłowy. Skoro zatem pozwany bezpodstawnie naliczał odsetki także od ww. opłaty naruszył tym samym art. 30 ust. 1 pkt 7 u.k.k. Trudno bowiem uznać, że uwzględnienie w rzeczywistej rocznej stopie oprocentowania kosztów naliczonych w sposób sprzeczny z art. 359 § 1 k.c. za działanie spełniające kryterium należytej staranności ocenianej z perspektywy tego, że powódka zawodowo trudni się udzielaniem pożyczek (art. 355 § 2 k.c.). Pomimo, że konsument zobowiązany jest do ponoszenia pozaodsetkowych kosztów kredytu (np. prowizji, opłaty przygotowawczej), pożyczkodawcy nie przysługuje praw do pobierania od tych kosztów odsetek." Sąd podziela powyższy pogląd.

Podkreślenia wymaga, że konsumentowi w żadnym razie nie przysługiwała pełna swoboda w zakresie wykorzystania sumy 39.000 zł. W umowie określono wprost całkowitą kwotę kredytu na poziomie 29.604,17 zł i sprecyzowano, że nie obejmuje ona skredytowanych kosztów kredytu. W sposób oczywisty z umowy wynika, że pozwana pobierała odsetki również od skredytowanych kosztów kredytu, w tym przypadku dodatkowo od pozaodsetkowych kosztów kredytu (m.in. prowizji), co nie było dozwolone. Innymi słowy, pisząc prostym językiem, to tak, jakby zawrzeć dodatkową umowę kredytu obejmują różnicę kwot 39.000 zł i 29.604,17 zł.

W konsekwencji powyższych rozważań należało uznać, że koszty pożyczki zostały wskazane w zawyżonej wysokości. W tym kontekście oczywistym jest, że błędnie obliczono rzeczywistą roczną stopy oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta, skoro na kwotę tą składały się zawyżone odsetki umowne (pobierane także od skredytowanych kosztów pożyczki).

Skorzystanie z tej sankcji oznacza, że zobowiązanie przekształca się w kredyt darmowy, a zatem kredytobiorca nadal spłaca kredyt, ale tylko czysty kapitał w ustalonym harmonogramie. Po skorzystaniu z kredytu darmowego kwota kapitału nie jest postawiona w stan natychmiastowej wymagalności. W konsekwencji na dzień złożenia oświadczenia kredytobiorca regularnie spłacający zobowiązanie posiada nadpłatę, a skoro nie jest to kwota wymagalna to podlega zwrotowi.

Strona pozwana nie kwestionowała wysokości prowizji obliczonej proporcjonalnie do czasu trwania umowy (850,65 zł), zaś suma odsetek od pożyczki wynikała z niekwestionowanego przez pozwaną rozliczenia (k. 38).

Podsumowując, oświadczenie złożone pozwanej przez powoda w trybie art. 45 ustawy o kredycie konsumenckim było skuteczne. Umowa została wykonana w dniu 11 maja 2023 roku, zaś oświadczenie powoda o skorzystaniu z tzw,. kredytu darmowego zostało złożone pozwanej 29 lutego 2024 roku. Zachowany został więc roczny termin (art. 45 ust. 5 u.k.k.). Wobec tego powództwo w punkcie I. wyroku na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. zasługiwało na uwzględnienie w całości, na zasądzoną sumę składa się pozostała – niezwrócona część prowizji określona pierwotnie w pozwie 850,65 zł oraz kwota 6.423,86 zł – stanowiącą pobrane odsetki do dnia 10 listopada 2021 roku, co było niesporne. Na podstawie art. 481 § 1 i 2 k.c. w zw. z art. 455 k.c. od zasądzonej kwoty należały się odsetki ustawowe za opóźnienie od dnia 11 marca 2024 roku, tj. po upływie terminu określonego w wezwaniu przedsądowym. W aktach sprawy brak było potwierdzenia odbioru wezwania, jednak w piśmie pozwanej z 8 marca 2024 roku zostało wskazane, że wezwanie do zapłaty wpłynęło 29 lutego 2024 roku.

Zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). W przedmiotowej sprawę pozwana przegrała sprawę w całości, dlatego sąd zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 2.217 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (400 zł – opłata od pozwu, 1.800 zł wynagrodzenie radcy prawnego ustalone na podstawie § 7 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych, a także 17 zł – opłata skarbowa od pełnomocnictwa).