Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2024 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 14 października 2024 r. w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z odwołania A. K. (1) oraz D. W. (1) i J. B. (1) – wspólników spółki cywilnej (...).C. w S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania A. K. (1), D. W. (1) i J. B. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 16 czerwca 2023 r., nr (...)

I. oddala odwołanie;

II. zasądza od A. K. (1), D. W. (1) i J. B. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. od każdego kwotę po 1 200 zł (tysiąc dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 1179/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 16 czerwca 2023 r., nr (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. Inspektorat w G. stwierdził, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne A. K. (1), podlegającej ubezpieczeniom jako pracownik u płatnika składek (...) S.C. D. W. (1), J. B. (1), od miesiąca maja 2022 r., wynosi 1.505 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazując na wyniki przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego podniósł, że o ile analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego potwierdziła, że A. K. (1) wykonywała pracę na rzecz Spółki (...), to nie wykazała aby ustalona wysokość wynagrodzenia za pracę w kwocie 4.631,72 zł na ½ etatu, była adekwatna do ilości i jakości pracy świadczonej przez ubezpieczoną, posiadanych kwalifikacji i doświadczenia zawodowego.

W trakcie analizy materiału dowodowego wątpliwości ZUS wzbudziło to, że A. K. (1) została zatrudniona na umowę o pracę od razu na czas nieokreślony, na stanowisku projektanta mebli, za wynagrodzeniem 4.631,72 zł, w wymiarze czasu pracy ½ etatu, bez poprzedzającego okresu próbnego, chociażby w celu sprawdzenia jej umiejętności i predyspozycji co do zajmowanego stanowiska i ustalonej wysokości wynagrodzenia. (...) wskazali, że wysokość wynagrodzenia A. K. (1) w kwocie 4.631,72 zł brutto tj. 3.000 zł netto, została ustalona w drodze negocjacji, przy uwzględnieniu następujących kryteriów: posiadane umiejętności, dyspozycyjność, wysoka kultura osobista, elokwencja, biegła obsługa komputera, znajomość języka angielskiego w mowie i piśmie, łatwość nawiązywania kontaktów. Jednak jak ustalił organ rentowy z historii zatrudnienia A. K. (1) nie wynika aby zdobyła umiejętności do wykonywania pracy na stanowisku projektanta mebli, a tym bardziej doświadczenie w firmie zajmującej się produkcją czy projektowaniem mebli. Ponadto zdaniem organu posiadane przez ubezpieczoną wykształcenie nie wskazuje, aby posiadała również przygotowanie teoretyczne do wykonywania pracy na stanowisku projektanta mebli.

Wątpliwości ZUS wzbudziło także oświadczenie A. W. z Biura (...)Usługowego AW, która dopiero po wszczęciu postępowania wyjaśniającego zauważyła, że w dokumentach przekazywanych do Zakładu, dotyczących Pani A. K. (1), omyłkowo wskazała wymiar pełnego zamiast ½. A. W. przekazała do Zakładu 21 października 2022 r. i 8 listopada 2022 r., dokumenty dotyczące wypłaty zasiłku chorobowego ubezpieczonej wskazując wymiar czasu pracy 1/1. Ponadto, 27 maja, 21 lipca, 22 września, 21 października i 22 listopada 2022 r., przekazała do Zakładu imienne raporty miesięczne o należnych składkach (ZUS RCA), za A. K. (1) za okres od maja do października 2022 r., również wykazując wymiar czasu pracy ubezpieczonej 1/1. 28 listopada 2022 r., czyli już po wszczęciu postępowania zostały przekazane do Zakładu korekty ww. dokumentów, wymiar czasu pracy A. K. (1) został skorygowany na ½ etatu. Wątpliwy dla ZUS jest fakt, że biuro rachunkowe obsługujące spółkę, a także wspólnicy Spółki przez 6 miesięcy nie zauważyli błędu w wymiarze czasu pracy A. K. (1). Tym bardziej, że jak wskazała A. W. dokumenty do ZUS nie były generowane z programu kadrowo-płacowego, lecz wprowadzane ręcznie. Zdaniem ZUS, wymiar czasu pracy ubezpieczonej, w wysokości pełnego etatu, został ustalony jedynie po to aby uprawdopodobnić otrzymywanie przez ubezpieczoną wysokiego wynagrodzenia. Należy wziąć również pod uwagę fakt, że ubezpieczona w czasie wykonywania pracy w (...) S.C., świadczyła już pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy, a także wykonywała dodatkowo umowę zlecenia.

Organ rentowy zauważył również znaczną dysproporcję pomiędzy wynagrodzeniami zatrudnianych pracowników, a wynagrodzeniem ustalonym dla A. K. (1).

ZUS uznał, że ubezpieczona w momencie zatrudnienia nie posiadała wiedzy i doświadczenia w obszarze projektowania mebli, podczas zatrudnienia w Spółce dopiero nabywała kompetencje w tej dziedzinie. Od 2015 r., jest zatrudniona na umowę o pracę w Przedszkolu Miejskim i otrzymuje wynagrodzenie zbliżone do tego ustalonego przez Spółkę, jednak wykonuje ją w pełnym wymiarze czasu pracy. Zdaniem organu rentowego, przedstawione fakty te nie przemawiają za ustaleniem dla ubezpieczonej wynagrodzenia wyższego niż w kwocie 1.505 zł brutto, tj. kwoty minimalnego wynagrodzenia pomniejszonego do wymiaru etatu, które zdaniem Zakładu w niniejszej sprawie jest wynagrodzeniem godziwym i adekwatnym.

Organ rentowy zwrócił uwagę, iż w orzecznictwie sądów ugruntowane jest stanowisko, że wzorzec godziwego wynagrodzenia, czyni zadość ekwiwalentności zarobków do rodzaju i charakteru świadczonej pracy oraz posiadanych przez pracownika doświadczenia i kwalifikacji zawodowych, uwzględniać powinien między innymi takie czynniki, jak: siatka wynagrodzeń obowiązująca w zakładzie pracy, średni poziom wynagrodzeń za taki sam lub podobny charakter świadczonej pracy w danej branży, wykształcenie, zakres obowiązków i odpowiedzialności, staż pracy na danym stanowisku, dyspozycyjność. Oceniając godziwość wynagrodzenia należy mieć także na uwadze okoliczności temu towarzyszące i motywy działania stron. Zdaniem organu rentowego zwłaszcza te ostatnie kwestie są dość wyjątkowe w przedmiotowej sprawie i mają szczególną doniosłość dla oceny godziwości tak ustalonego wynagrodzenia. Według ZUS strony postępowania z uwagi na łączące je więzi, porozumiały się w zakresie wyłącznie formalnej realizacji ustalonego zobowiązania, w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, celem stworzenia pozorów i wywołania mylnego przekonania osób trzecich, w tym organu rentowego o rzeczywistej woli realizowania tego zobowiązania.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiodła A. K. (1) oraz płatnik składek D. W. (1), J. B. (1) - wspólnicy spółki cywilnej (...), którzy zaskarżając decyzję w całości wnieśli o jej zmianę w całości poprzez uznanie, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia A. K. (2) stanowią kwoty deklarowane przez płatnika składek od miesiąca maja 2022 r. tj. 4.631,72 zł brutto (3.000,00 zł netto), ewentualnie uchylenie zaskarżonej decyzji. Jednocześnie odwołujący wnieśli o zasądzenie od organu rentowego na rzecz płatnika składek i ubezpieczonej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Odwołujący zarzucili zaskarżonej decyzji:

1. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia A. K. (1) u płatnika składek (...) S.C. D. W. (1), J. B. (1), w okresie od maja 2022r. wyrażała kwota 1.505 zł brutto,

2. niewykazanie przez organ rentowy, że kwestionowana przez ZUS umowa o pracę z dnia 2 maja 2022 r. ustalająca wynagrodzenie ubezpieczonej na poziomie 4.631,72 zł brutto (3.000 zł netto) miała charakter sprzeczny z zasadami współżycia społecznego w zakresie wynagrodzenia ustalonego z ubezpieczoną, choć to na organie rentowym spoczywa obowiązek w tym zakresie, a z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika odmienny wniosek, a mianowicie, że strony zawarły ważną w świetle przepisów obowiązującego prawa umowę o pracę, a praca została przez ubezpieczoną podjęta i była wykonywana za ustalonym wynagrodzeniem na zasadach wynikających z art. 22 ¹ k.p.,

3. analizę materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie w oderwaniu od wskazań wiedzy, zasad doświadczenia życiowego i logicznego rozumowania, co doprowadziło do przyjęcia przez ZUS, że strony postępowania z uwagi na łączące je więzi, porozumiały się w zakresie wyłącznie formalnej realizacji zobowiązania, w części dotyczącej wysokości wynagrodzenia ubezpieczonej, celem stworzenia pozorów i wywołania mylnego przekonania osób trzecich, w tym ZUS o rzeczywistej woli realizowania tego zobowiązania za wynagrodzeniem 4.631,72 zł brutto (3.000 zł netto),

4. naruszenie art. 83 § 1, 353 ¹ k.c. w zw. z art. 22 ¹, 13 i 78 § 1 k.p. poprzez ich niezastosowanie w stanie faktycznym niniejszej sprawy choć ubezpieczona podjęła pracę u płatnika składek na powierzonym jej stanowisku projektanta mebli i wykonywała ją pod jego kierownictwem za ustalonym wynagrodzeniem, w ustalonym z nim wymiarze czasu pracy i w ramach powierzonych jej obowiązków,

5. naruszenie zasady godziwego wynagrodzenia pracownika wynikającej z art. 13 i art. 78 § 1 k.p. w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, poprzez uznanie, że ubezpieczonej należało się mniejsze wynagrodzenie za pracę świadczoną na rzecz płatnika składek, a nie to wynikające z umowy o pracę z dnia 2 maja 2022 r. na podstawie której ubezpieczona pracowała na ½ etatu, choć brak jest jednocześnie argumentów organu rentowego przemawiających za ustaleniem wynagrodzenia ubezpieczonej na minimalnym poziomie,

6. naruszenie art. 58 § 2 w zw. z art. 353 ¹ k.c. w zw. z art. 300 k.p. poprzez ustalenie, że wynagrodzenie za pracę ubezpieczonej zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z zasadami współżycia społecznego w zakresie ustalonego wynagrodzenia za pracę, podczas gdy okoliczności rozpatrywanego przypadku świadczą po tym, że było to wynagrodzenie ustalone w ramach autonomii woli stron stosunku pracy, z uwzględnieniem przesłanek z art. 13 i 78 § 1 k.p.

W uzasadnieniu odwołujący podnieśli, iż ZUS wyciąga za daleko idące wnioski z błędów popełnionych przez księgową. Nadto, jak wskazali odwołujący, w przedsiębiorstwie płatnika składek nie było zapotrzebowania na pracę projektanta mebli, który świadczyłby pracę w wymiarze całego etatu. Projektowaniem mebli, głównie kuchennych, zajmują się osobiście wspólnicy spółki cywilnej (...). Od początku 2022 r. odnotowali większą ilość zleceń niż w poprzednim okresie, co wymusiło na nich konieczność poszukiwania osoby, która pomoże im projektować meble/kuchnie dla dotychczasowych i nowych kontrahentów. Kondycja finansowa firmy na to pozwalała.

Zdaniem odwołujących projektowanie mebli opiera się na umiejętności skorzystania z programu komputerowego i nie wymaga szczególnego wykształcenia, ani doświadczenia.

Odwołujący podkreślili, iż ubezpieczona nie została zatrudniona na miejsce A. M. (1), stanowisko architekta wnętrz zostało zlikwidowane z uwagi na jego nierentowność.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od odwołujących się na rzecz organu rentowego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. W. (1) i J. B. (1) – wspólnicy (...) S.C. w S. przy ul. (...) od 7 stycznia 2019 r. prowadzą działalność gospodarczą w zakresie produkcji mebli kuchennych, które sami projektują.

Niesporne, a nadto:

- wypis z (...) k. 3-4 plik akt ZUS

- faktury k. 16-28

Z tytułu prowadzonej działalności płatnik składek w:

- 2021 r. osiągnął przychód w wysokości 1.171.435,01 zł, koszty wyniosły 1.045.337,77 zł, dochód wyniósł 126.097,24 zł,

- 2022 r. osiągnął przychód w wysokości 1.137.904,27 zł, koszty wyniosły 952.807,58 zł, dochód wyniósł 185.096,69 zł.

Niesporne, a nadto:

- podsumowanie księgi przychodów i rozchodów k. 86 plik akt ZUS

- dokumenty księgowo podatkowe k. 72-93

W ramach prowadzonej działalności płatnik zatrudniał:

- A. M. (1) na stanowisku architekta wnętrz (projektowanie wnętrz), która początkowo pracę wykonywała w ramach własnej działalności gospodarczej i otrzymywała wówczas wynagrodzenie w kwocie brutto 3000 zł, od września 2021 r. zatrudniona na umowę o pracę, wynagrodzenie brutto wynosiło 2.800 zł, a od 2022 r., 3.010 zł brutto (3/4 etatu), stosunek pracy został rozwiązany 1 kwietnia 2022 r.,

- I. P. - od 16 lipca 2021 r. na podstawie umowy o pracę na stanowisku stolarza, za wynagrodzeniem w wysokości 2.800 zł brutto.

Niesporne, a nadto:

- (...) k. 8, 10 plik akt ZUS

- (...) k. 10 plik akt ZUS

- umowa o pracę z 16.07.2021r. k. 102-103 plik akt ZUS

- oświadczenie A. M. z 27.12.2022r. k. 160 plik akt ZUS

- faktury k. 42-49

- zeznania świadek A. M. (1) - k. 94v., transkrypcja k. 111-115v.

A. K. (1) ma wykształcenie wyższe – ukończyła studia licencjackie na kierunku (...) przedszkolna i wczesnoszkolna, studia magisterskie - Pedagogika szkolna z terapią pedagogiczną oraz studia podyplomowe - Wczesne nauczanie języka angielskiego w wychowaniu przedszkolnym i edukacji wczesnoszkolnej.

Ubezpieczona ukończyła kurs (...) ( (...) Certyfikat Umiejętności Komputerowych) w zakresie użytkowania komputerów i zarządzania plikami, przetwarzania tekstów, arkuszy kalkulacyjnych, grafiki menadżerskiej i prezentacyjnej, przeglądania stron internetowych i komunikacji.

Od 1 września 2015 r. ubezpieczona zatrudniona jest w Przedszkolu Miejskim nr 4 im. J. B. (2) w S., w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku nauczyciela wychowania przedszkolnego. Do obowiązków ubezpieczonej należy planowanie i prowadzenie pracy wychowawczo-dydaktycznej, realizacja podstawy programowej, prowadzenie dokumentacji zgodnie z przepisami, prowadzenie obserwacji pedagogicznych, współpraca ze specjalistami i rodzicami wychowanków, czuwanie nad bezpieczeństwem dzieci, przestrzeganie zasad higieny, dbanie o estetyczny wygląd sali, czuwanie nad prawidłowym spożywaniem posiłków.

Pracę w przedszkolu ubezpieczona wykonywała od poniedziałku do piątku, w godzinach: poniedziałek 7:00-12:00, wtorek 12:00-17:00, środa i czwartek 7:00-12:00, piątek 12:00-17:00. Wynagrodzenie maj – lipiec 2022 r. w wysokości 3.167 zł miesięcznie.

W okresie od 15 lutego 2022 r. do 31 sierpnia 2022 r. ubezpieczona wykonywała umowę zlecenia na rzecz Centrum (...) S.C. D. W. (2), K. W..

Niesporne, a nadto:

- (...) z k. 11 plik akt ZUS

- pismo z 22.11.2022 k. 40-41 plik akt ZUS

- umowa o pracę z 01.09.2015r. k. 42 plik akt ZUS

- umowa o pracę z 01.09.2016r. k. 43 plik akt ZUS

- zakres czynności k. 44 plik akt ZUS

- zestawienie absencji k. 45 plik akt ZUS

- karta zasiłkowa k 46 plik akt ZUS

- zestawienie wynagrodzeń k. 47-48

- świadectwa ukończenia studiów k. 95-96 plik akt ZUS

- dyplom k. 97, 98 plik akt ZUS

- certyfikat k. 99 plik akt ZUS

A. K. (1) jest w związku partnerskim ze wspólnikiem (...) S.C. D. W. (1).

Niesporne

W dniu 2 maja 2022 r. płatnik składek (...) S.C. D. W. (1), J. B. (1) zawarł z A. K. (1) umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku projektanta mebli.

Wymiar czasu pracy określono ½ etatu, a wysokość wynagrodzenia określono na kwotę 4 631,72 zł brutto (3 000 zł netto).

W informacji dotyczącej zatrudnienia z dnia 2 maja 2022r. wskazano, iż ubezpieczoną obowiązują normy czasu pracy wynoszące 8 godzin dziennie, 40 godzin tygodniowo, w pięciodniowym tygodniu pracy w miesięcznym okresie rozliczeniowym.

Niesporne, a nadto:

- umowa o pracę z 02.05.2022r. k. 78-79 plik akt ZUS

- informacja o warunkach zatrudnienia 02.05.2022r. k. 110

W dniu 29 kwietnia 2022 r. ubezpieczona została skierowana przez pracodawcę na badania lekarskie w celu uzyskania zaświadczenia o zdolności do wykonywania pracy określonej jako opracowywanie projektów i wizualizacja zabudowy meblowej w systemie komputerowym.

Orzeczeniem lekarskim z dnia 29 kwietnia 2022 r. uznana została za zdolną do pracy na stanowisku projektanta mebli.

Niesporne, a nadto:

- skierowanie z 29.04.2022r. k. 80-81 plik akt ZUS

- orzeczenie k. 82 plik akt ZUS

Ubezpieczona została przeszkolona w zakresie przepisów BHP. Szkolenie BHP odbyło się 2 maja 2022 r., instruktaż ogólny przeprowadziła I. C., a 5 maja 2022 r. instruktaż stanowiskowy przeprowadził J. B. (1).

Niesporne, a nadto:

- karta szkolenia BHP k. 84-85 plik akt ZUS

A. K. (1) została zgłoszona przez płatnika z dniem 2 maja 2022 r. do ubezpieczeń: emerytalnego, rentowego, chorobowego i wypadkowego oraz obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego.

Zgłoszenie na formularzu (...), które wpłynęło do organu rentowego w dniu 9 maja 2022 r. zostało złożone przez prowadzącą obsługę księgową płatnika A. W..

Pierwotnie w przekazanych do ZUS dokumentach w wymiarze etatu zamiast ½ etatu, wpisano 1/1. Złożono w ZUS w 21 października 2022 r. i 8 listopada 2022 r., dokumenty dotyczące wypłaty zasiłku chorobowego ubezpieczonej wskazując wymiar czasu pracy 1/1. W dniach 27 maja, 21 lipca, 22 września, 21 października i 22 listopada 2022 r., przekazano do ZUS imienne raporty miesięczne o należnych składkach (ZUS RCA), za A. K. (1) za okres od maja do października 2022 r., również wykazując wymiar czasu pracy ubezpieczonej 1/1.

W dniu 28 listopada 2022 r. (już po wszczęciu przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego) złożono korekty tych dokumentów - wymiar skorygowany na ½ etatu.

Niesporne, a nadto:

- (...) k. 12 plik akt ZUS

- oświadczenie A. W. z 28.11.2022r. k. 101 plik akt ZUS

- zeznania świadek A. W. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 95-95v., transkrypcja k. 116-122

Ubezpieczona potwierdzała obecność w pracy na karcie obecności. Wynagrodzenie za pracę było wypłacane jej na konto bankowe.

Zgodnie z listami płac tytułem wynagrodzenia płatnik wypłacił ubezpieczonej:

- w maju 2022 r. - 3.000 zł netto,

- w czerwcu 2022 r. – 3.187,00 zł netto,

- w sierpniu 2022 r. – 2.413,66 zł netto,

- we wrześniu 2022 r. – 1.022, 82 zł netto (wynagrodzenie chorobowe).

Niesporne, a nadto:

- miesięczna ewidencja k. 66-69 plik akt ZUS

- listy obecności k. 70-73 plik akt ZUS

- karty wypłat, listy płac, dowody wpłat, potwierdzenie przelewu k. 52-65 plik akt ZUS

W trakcie zatrudnienia do obowiązków ubezpieczonej należała obsługa klientów płatnika. A. K. (1) pracę wykonywała pod nadzorem D. W. (1) oraz J. B. (1).

Dowód:

- umowy zamówienia k. 111-145 plik akt ZUS

- oświadczenie I. P. z 16.12.2022r. k. 155 plik akt ZUS

- ogłoszenie k. 177-179

- częściowo zeznania świadka A. T. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 95v., transkrypcja k. 122-126

- częściowo zeznania świadka M. K. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 95v.-96v., transkrypcja k. 126v. - 135

- częściowo zeznania świadka I. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 96v., transkrypcja k. 135-139

- częściowo zeznania świadka K. O. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 96v. – 97, transkrypcja k. 139-142v.

- częściowo zeznania A. K. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 97-97v., transkrypcja k. 142v. - 149

- częściowo zeznania J. B. (1) w wersji elektronicznej ora protokół k. 97v. -98v., transkrypcja k. 149-160

- częściowo zeznania D. W. (1) w wersji elektronicznej ora protokół k. 97v. -98v., trnskrypcja k. 160167

Podpisując umowę o pracę ubezpieczona była w ciąży, ostatnia miesiączka przypadała na dzień 23 marca 2022 r., pierwsza wizyta ginekologiczna miała miejsce 16 maja 2022 r. (7 tydzień ciąży

A. K. (1) w okresach od 11 lipca 2022 r. do 4 sierpnia 2022 r. oraz od 8 sierpnia 2022 r. do 23 sierpnia 2022 r., przebywała na zwolnieniach lekarskich w związku z ciążą.

Od 25 sierpnia 2022 r. rozpoczęła nieprzerwanie korzystanie ze zwolnień lekarskich związanych z ciążą. Dziecko urodziła 2 stycznia 2023 r.

Niesporne, a nadto:

- karta przebiegu ciąży k. 74-75 plik akt ZUS

W trakcie nieobecności ubezpieczonej płatnik nie zatrudnił nikogo na zastępstwo A. K. (1). Prace projektanta mebli wykonują, jak wcześniej, J. B. (1) i D. W. (1).

Okoliczność niesporna

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Spór w tej sprawie koncentrował się wokół kwestii wysokości podstawy wymiaru składek A. K. (1) na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę zawartej z płatnikiem składek (...) S.C. D. W. (1), J. B. (1). Pod ocenę Sądu poddana została zasadność obniżenia podstawy wymiaru składek dokonana przez organ rentowy na mocy art. 58 § 2 i 3 k.c. W zaskarżonej decyzji organ rentowy nie zakwestionował przy tym samego zawarcia (ważności) łączącej strony umowy o pracę, a wyłącznie wysokość podstawy wymiaru. Sąd poruszał się więc w granicach wydanej decyzji i jej zaskarżenia.

Stan faktyczny sprawy został ustalony w oparciu o dowody z dokumentów, których autentyczność nie budziła wątpliwości. Za niewiarygodne Sąd uznał zapisy umowy o prace dotyczące wysokości wynagrodzenia, a w konsekwencji zapisy dokumentów dotyczących wysokości wynagrodzenia, która wypłacana miała być ubezpieczonej.

Z uwagi na fakt, że z oczywistych względów A. K. (1), jej partner D. W. (1) i J. B. (1) wspólnik spółki cywilnej byli zainteresowani korzystnym dla siebie rozstrzygnięciem, zaś przesłuchani w charakterze świadków A. T., M. K. i K. O. (1) nadal współpracują z płatnikiem, a I. P. jest zatrudniony u płatnika – moc dowodowa ich zeznań była ograniczona, a sąd musiał oceniać je z ostrożnością. Osoby te mogły być uznane za zainteresowane korzystnym dla stron rozstrzygnięciem sprawy Sąd ocenił ich zeznania każdorazowo weryfikując je poprzez odniesienie do treści dokumentów, ale przede wszystkim z punktu widzenia ich spójności, logiczności, przez pryzmat zasad doświadczenia życiowego.

Za niewiarygodne Sąd uznał zeznania A. W. byłej księgowej płatnika w zakresie w jakim wskazywała ona na okoliczności dotyczące złożenia deklaracji ZUS i ich korekt. Trudno przyjąć, by wprowadzając ręcznie dane dotyczące wymiaru etatu przy składaniu deklaracji, pomyliła – i to kilkukrotnie – wymiar połowy etatu z pełnym.

Stosownie do art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r., poz. 1009 ze zm.) zwanej dalej ,,ustawą systemową”, obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są: pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów.

W myśl przepisu art. 4 pkt 2 ustawy systemowej płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne w stosunku do pracowników jest pracodawca.

Na mocy art. 18 ust. 1 i 2 ustawy systemowej w związku z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz.U. Nr l61, poz. l106 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych osiągany przez pracowników u pracodawcy z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy, z wyjątkiem składników wynagrodzenia wymienionych w § 2 powołanego wyżej rozporządzenia.

W myśl art. 20 ust. 1 ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe i wypadkowe stanowi podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i ubezpieczenia rentowe.

Stosownie zaś do art. 81 ust.1, ust. 5 i ust. 6 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. z 2016 r. poz. 1793 ze zm.) do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.

Na gruncie przedstawionych wyżej przepisów prawa ubezpieczeń Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 27 kwietnia 2005 r. (II UZP 2/05, OSNP 2005 nr 21, poz. 338), stwierdził dopuszczalność dokonywania przez organ ubezpieczeń społecznych kontroli i zakwestionowania wysokości wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.).

Zdaniem Sądu Najwyższego przepis art. 353 ¹ k.c., ma odpowiednie zastosowanie do stosunku pracy, co oznacza, iż treść stosunku pracy lub jego cel nie mogą sprzeciwiać się właściwości (naturze) tego stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z kolei odpowiednie zastosowanie art. 58 k.c. pozwala na uściślenie, że postanowienia umowy o pracę sprzeczne z ustawą albo mające na celu jej obejście są nieważne, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, a sprzeczne z zasadami współżycia społecznego - nieważne bezwzględnie. Sąd Najwyższy podkreślił także, iż umowa o pracę wywołuje skutki nie tylko bezpośrednie, dotyczące wprost wzajemnych relacji między pracownikiem i pracodawcą, lecz także dalsze, pośrednie, w tym w dziedzinie ubezpieczeń społecznych; kształtuje ona stosunek ubezpieczenia społecznego, określa wysokość składki, a w konsekwencji prowadzi do uzyskania odpowiednich świadczeń. Są to skutki bardzo doniosłe, zarówno z punku widzenia interesu pracownika (ubezpieczonego), jak i interesu publicznego, należy zatem uznać, że ocena postanowień umownych może i powinna być dokonywana także z punktu widzenia prawa ubezpieczeń społecznych. Co więcej, godziwość wynagrodzenia - jedna z zasad prawa pracy (art. 13 k.p.) - zyskuje dodatkowy walor aksjologiczny; w prawie ubezpieczeń społecznych istnieje bowiem znacznie mocniejsza niż w prawie pracy bariera działania w ramach prawa, oparta na wymagającym ochrony interesie publicznym i zasadzie solidarności ubezpieczonych. Względność zasady godziwości wynagrodzenia, wyrażająca się koniecznością odniesienia się nie tylko do potrzeb pracownika, ale także świadomości społecznej oraz ogólnej sytuacji ekonomicznej i społecznej, nie powinna zresztą budzić wątpliwości. W związku z tym nadmiernemu uprzywilejowaniu płacowemu pracownika, które w prawie pracy mieściłoby się w ramach art. 353 ¹ k.c., w prawie ubezpieczeń społecznych, w którym pierwiastek publiczny zaznacza się bardzo wyraźnie, można przypisać - w okolicznościach każdego konkretnego wypadku - zamiar nadużycia świadczeń przysługujących z tego ubezpieczenia. Zdaniem Sądu Najwyższego należy bowiem pamiętać, że alimentacyjny charakter tych świadczeń oraz zasada solidaryzmu wymagają, żeby płaca - stanowiąca jednocześnie podstawę wymiaru składki - nie była ustalana ponad granicę płacy słusznej, sprawiedliwej i zapewniającej godziwe utrzymanie oraz żeby rażąco nie przewyższała wkładu pracy, a w konsekwencji, żeby składka nie przekładała się na świadczenie w kwocie nienależnej. Jest tak również dlatego, że choć przepisy prawa ubezpieczeń społecznych w swej warstwie literalnej odnoszą wysokość składek do wypłaconego wynagrodzenia, to w rzeczywistości odwołują się do takiego przełożenia pracy i uzyskanego za nią wynagrodzenia na składkę, które pozostaje w harmonii z poczuciem sprawiedliwości w korzystaniu ze świadczeń z ubezpieczenia, udzielanych z zasobów ogólnospołecznych.

Z tego względu zdaniem Sądu Najwyższego art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - w związku z art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym oraz z przepisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. Nr 161, poz. 1106 ze zm.) - musi być uzupełniony w ramach systemu prawnego stwierdzeniem, że podstawę wymiaru składki ubezpieczonego będącego pracownikiem stanowi wynagrodzenie godziwe, a więc należne, właściwe, odpowiednie, rzetelne, uczciwe i sprawiedliwe, zachowujące cechy ekwiwalentności do pracy. Ocena godziwości wynagrodzenia wymaga uwzględnienia okoliczności każdego konkretnego przypadku, a zwłaszcza rodzaju, ilości i jakości świadczonej pracy oraz wymaganych kwalifikacji (uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 listopada 1997 r., U 6/96, (...) 1997 nr 5-6, poz. 66, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1999 r., I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001 nr 10, poz. 345).

W świetle powyższego nie ulega wątpliwości, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do kontrolowania wynagrodzenia za pracę w aspekcie świadczeń z ubezpieczenia społecznego - zarówno w zakresie zgodności z prawem, jak i zasadami współżycia społecznego. Zgodnie z treścią przepisu art. 86 ust. 1 i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych kontrola wykonywania zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych przez płatników składek może obejmować w szczególności: (pkt 1) zgłaszanie do ubezpieczeń społecznych; (pkt 2) prawidłowość i rzetelność obliczania, potrącania i opłacania składek oraz innych składek i wpłat, do których pobierania zobowiązany jest Zakład; (pkt 3) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych i wypłacanie tych świadczeń oraz dokonywanie rozliczeń z tego tytułu; (pkt 4) prawidłowość i terminowość opracowywania wniosków o świadczenia emerytalne i rentowe; (pkt 5) wystawianie zaświadczeń lub zgłaszanie danych dla celów ubezpieczeń społecznych; (pkt 6) dokonywanie oględzin składników majątku płatników składek zalegających z opłatą należności z tytułu składek.

Oznacza to przyznanie organowi rentowemu kompetencji do badania zarówno tytułu zawarcia umowy o pracę, jak i ważności jej poszczególnych postanowień i - w ramach obowiązującej go procedury - zakwestionowania tych postanowień umowy o pracę w zakresie wynagrodzenia, które pozostają w kolizji z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Należy przy tym podkreślić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie jest ograniczony wyłącznie do zakwestionowania faktu wypłacenia wynagrodzenia w ogóle lub we wskazanej kwocie, ani tylko prawidłowości wyliczenia, lecz może ustalać stosunek ubezpieczenia społecznego na ściśle określonych warunkach, będąc niezwiązanym nieważną czynnością prawną (w całości lub w części).

Przenosząc powyższe na realia sprawy sąd miał na uwadze, że żaden przepis prawa nie zabrania zatrudniania kobiet w ciąży, nie ulega również ograniczeniu możliwość zatrudniania członków rodziny.

Jakkolwiek cel zawarcia umowy w postaci osiągnięcia świadczeń z ubezpieczenia społecznego nie jest sprzeczny z ustawą, to nie może to oznaczać akceptacji dla nagannych i nieobojętnych społecznie zachowań oraz korzystania ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych przy zawarciu umowy o pracę na krótki okres przed zajściem zdarzenia rodzącego uprawnienie do świadczenia i ustalenie wysokiego wynagrodzenia w celu uzyskania świadczeń obliczonych od tej podstawy. Taka umowa jest nieważna w części ustalającej wygórowane, nieusprawiedliwione rzeczywistymi warunkami świadczenia pracy wynagrodzenie - jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (tak Sąd Apelacyjny w wyroku z dnia 27 października 2016 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 192/16). Ustalone w umowie o pracę wynagrodzenie winno jednocześnie uwzględniać kryteria określone w art. 78 k.p. tj. odpowiadać w szczególności rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu, a także uwzględniać ilość i jakość świadczonej pracy.

Poza tym nie może pozostawać w rażącej dysproporcji zakres świadczonej pracy przy podwyższonym wynagrodzeniu względem późniejszego – znacznie dłuższego – wykorzystywania świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, jak w przypadku ubezpieczonej. W takim wypadku zaoferowanie wyższego, niż wynikającego z realiów funkcjonowania pracodawcy wynagrodzenia stanowi instrument do uzyskania zawyżonych świadczeń chorobowych i macierzyńskich.

Jak już wskazano w ramach art. 41 ust. 12 i 13 ustawy systemowej Zakład Ubezpieczeń Społecznych może zakwestionować także wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, jeżeli okoliczności sprawy wskazują, że zostało wypłacone na podstawie umowy sprzecznej z prawem, zasadami współżycia społecznego lub zmierzającej do obejścia prawa (art. 58 k.c.). W niniejszej sprawie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypełnił ten brak przez obniżenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonej do wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę proporcjonalnie do wymiaru etatu. Stanowisko organu rentowego należało uznać za słuszne.

Na gruncie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budziło wątpliwości, iż ubezpieczona wykonywała na rzecz płatnika pewne prace, nie sposób jednak wnioskować by pracę te odpowiadały nazwie zajmowanego przez ubezpieczoną stanowiska i przyznanemu jej stosunkowo wysokiemu wynagrodzeniu.

Świadek A. T. współpracujący z płatnikiem od 5 lat potwierdził, że przed wakacjami 2022 r. spotkał się z ubezpieczoną, nie znał jednak żadnych szczegółów jej zatrudnienia, nie wiedział czym konkretnie zajmowała się. Również świadek M. K. potwierdził iż współpracował z ubezpieczoną, przy czym zeznania świadka w zakresie w jakim twierdził, że ubezpieczona wykonywała prace projektowe kuchni traktować należało z dużą ostrożnością. O ile bowiem świadek wskazał, iż przygotowanie projektów prostych tanich kuchni nie wymagało jakiejkolwiek wiedzy specjalistycznej to jednocześnie przyznał, że sam nie byłby w stanie ich przygotować. Świadek I. P. potwierdził, że ubezpieczona faktycznie pracowała u płatnika, jednak nie sposób z jego zeznań wnioskować iż odbierane od niej projekty zostały faktycznie przez nią przygotowane. Podobnie z zeznań K. O. (2) nie sposób wnioskować, by projekt i wykonanie mebli w prowadzonej przez niego przychodni okulistycznej mógł zostać przygotowany przez ubezpieczoną.

Nie bez znaczenia dla oceny prawidłowości zaskarżonej decyzji pozostaje również, iż ubezpieczona nie posiada wykształcenia ubezpieczona w momencie zatrudnienia nie posiadała wiedzy i doświadczenia w obszarze projektowania mebli. Nie skończyła żadnych kursów z zakresu projektowania przestrzennego.

Niewielkie przedsiębiorstwo meblowe – opierające się na projektach meblowych wykonanych przez samych wspólników wbrew twierdzeniom odwołujących się nie miało potrzeby oferować wyższego od minimalnego wynagrodzenia dla osoby, która bez żadnego doświadczenia i przygotowania miała pomóc w obsłudze wzmożonej liczby klientów. Nikłe zapotrzebowania na wyżej płatną pracę ubezpieczonej potwierdza fakt, że po krótkim okresie świadczenia pracy, ubezpieczona przeszła na długotrwałe zwolnienie lekarskie, a następnie urlop macierzyński i rodzicielski, a odwołujący nie zatrudnili w tym okresie nikogo na jej miejsce.

Poza tym ubezpieczona – świadcząc w pełnym wymiarze czasu pracy wymagającą i absorbującą pracę wychowawcy przedszkolnego, nie mogła zaoferować płatnikom pełnej dyspozycyjności i nakładu pracy będącej ekwiwalentem takiego wynagrodzenia, jakie wpisano do umowy o pracę.

W ocenie Sądu zatrudnienia przez płatnika od daty 2 maja 2022 r. na wskazanym stanowisku za relatywnie wysokim wynagrodzeniem (zważywszy na wymiar etatu odbiegającym od wynagrodzenia I. P. zatrudnionego u płatnika w charakterze stolarza) nie sposób wiązać z czym innym niż tylko faktem, iż podpisując umowę o pracę ubezpieczona była w ciąży, o czym niewątpliwie miała wiedzę - ostatnia miesiączka przypadała na dzień 23 marca 2022 r. Mogła się spodziewać, że w niedługim czasie rozpocznie korzystanie z zasiłku chorobowego.

Z tego też powodu zapisy umowy o pracę, zawartej ze swoim partnerem życiowym oraz jego wspólnikiem, Sąd uznał za nieważne w zakresie wysokości wynagrodzenia.

Przedstawione okoliczności potwierdzają, iż zgłoszenie ubezpieczonej do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego z podstawą wymiaru składek w wysokości 4.631,72 zł brutto miało na celu pozyskanie wyższych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W efekcie przeciętny stosunek wysokości świadczenia do wniesionej składki pozostał w całkowitym oderwaniu do ustawowych regulatorów sprawiedliwego rozłożenia kosztów świadczeń przez odniesienie do okresu opłacania składek. Okres ten ma zresztą drugorzędne znaczenie, gdyż i tak każde postanowienie umowy o pracę, zmierzające do wyłudzenia świadczeń z ubezpieczenia społecznego, należy ocenić jako nieważne przez istnienie zamiaru obejścia prawa albo przez swą sprzeczność z zasadami współżycia społecznego, wyrażającą się np. niegodziwością celu albo zderzeniem się z prawem innych ubezpieczonych (art. 58 k.c.).

W tym stanie rzeczy odwołanie ubezpieczonej i płatnika jako niezasadne podlegało oddaleniu, o czym Sąd orzekł w punkcie I sentencji wyroku na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

Zasadą jest, że strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi, na jego żądanie, koszty procesu (art. 98 § 1 k.p.c.). Jeżeli przeciwnik procesowy zażąda zwrotu kosztów procesu, istnieje podstawa do ich zasądzenia.

W tej sprawie odwołanie zostało wniesione przez trzy osoby – ubezpieczoną i dwóch płatników – wspólników spółki cywilnej. W myśl art. 105 § 1 k.p.c. współuczestnicy sporu zwracają koszty procesu w częściach równych.

Koszty zastępstwa procesowego w sprawie dotyczącej podstawy wymiaru składek są wyliczane od wartości przedmiotu sporu. Zgodnie z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1935) koszty te wynoszą w tej sprawie 3 600 zł. Sumę tę podzielono na trzy równe części.

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi odwołujących się,

3.  Przedłożyć z apelacją lub za 21 dni.

7.11.2024