Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia, 21 sierpnia 2024 r.

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie III Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Sebastian Otto

Protokolant: stażysta Martyna Panasz

po rozpoznaniu w dniu 14 sierpnia 2024r. w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa E. S., M. S. (1), A. S., M. F.

przeciwko I. B. (1)

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej I. B. (1) na rzecz powódki E. S. 31 916,66 zł (trzydzieści jeden tysięcy dziewięćset szesnaście złotych sześćdziesiąty sześć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.08.2023r. do dnia 21.08.2024r., przy czym należność tą rozkłada na dwie raty: pierwsza w kwocie 2 005,20 zł płatna w terminie tygodnia od uprawomocnienia się orzeczenia, zaś rata druga w kwocie 30 000 zł płatna w terminie pięciu miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek rat;

II.  zasądza od pozwanej I. B. (1) na rzecz powodów M. S. (1), A. S., M. F. po 10 638,88 zł (dziesięć tysięcy sześćset trzydzieści osiem złotych osiemdziesiąt osiem groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11.08.2023r. do dnia 21.08.2024r., przy czym należność tą rozkłada na dwie raty: pierwsza w kwocie 668,40 zł płatna w terminie tygodnia od uprawomocnienia się orzeczenia, zaś rata druga w kwocie 10 000 zł płatna terminie pięciu miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek rat;

III.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz powodów solidarnie kwotę 8 029 zł (osiem tysięcy dwadzieścia dziewięć groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenie do dnia zapłaty.

Sygnatura akt III C 225/23

UZASADNIENIE

wyroku z 21.08.2024r.

W dniu 14 marca 2023 roku E. S., M. S. (1), A. S. oraz M. F. wnieśli pozew o zasądzenie od I. B. (1) tytułem zachowku: a) na rzecz E. S., M. S. (1) oraz A. S. kwoty po 11.111,00 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia stwierdzenia nabycia spadku, b) na rzecz M. F. kwoty 33.000 złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia stwierdzenia nabycia spadku.

W uzasadnieniu wskazali, że na podstawie postanowienia Sądu Rejonowego w Gryfinie z dnia 24 marca 2022 roku (sygn. akt I Ns 981/21) spadek po zmarłym M. S. (2), ostatnio zamieszkałym w S. przy ulicy (...) nabyła w całości I. B. (1), na podstawie testamentu z dnia 15 lutego 2013 roku (rep. A nr 735/2013). Do kręgu ustawowych spadkobierców wchodziło troje dzieci zmarłego: I. B. (1), M. S. (3) oraz M. F.. Spadkobierca M. S. (3) nie dożył otwarcia spadku i zmarł w dniu 14 lutego 2013 roku. W chwili śmierci był rozwiedziony. Pozostawił po sobie trójkę spadkobierców: E. S., M. S. (1) oraz A. S.. Głównym składnikiem majątku po spadkodawcy jest mieszkanie położone przy ulicy (...) w S..

W odpowiedzi na wniosek I. B. (1) wniosła o oddalenie powództwa w całości, a także złożyła wniosek o zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazała, że kontakt z ojcem M. S. (2) utrzymywała wyłącznie pozwana I. B. (1) oraz zmarły syn M. S. (3). Kiedy zmarła druga żona spadkodawcy (J. S.) M. S. (2) sporządził testament, w którym powołał do całości spadku w udziale ¾ pozwana I. B. (1), zaś do ¼ spadku syna M. S. (3). Kiedy zmarł syn spadkodawca M. S. (2) w dniu 15 lutego 2013 roku odwołał poprzednio sporządzony testament i sporządził nowy, w którym powołał do całości spadku pozwaną. Pozwana wskazała, że treść testamentu odpowiadała woli spadkodawcy, ponieważ wyłącznie pozwana oraz zmarły syn M. S. (3) interesowali się losem swojego ojca. W dalszej kolejności pozwana wskazała, że M. S. (2) nigdy nie miał dobrych relacji z M. F., a wnuki (dzieci zmarłego syna M. S. (3)) nie utrzymywały z dziadkiem jakiegokolwiek kontaktu. Pozwana podniosła zarzut nadużycia prawa, wskazując, że powodowie nie mają moralnego prawa do żądania zachowku. Zdaniem pozwanej, zachowanie powodów względem spadkodawcy było w sposób ewidentny niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Pozwana wskazała również, że spadkodawca M. S. (2) sporządzając testament na rzecz pozwanej nie wiedział, że będzie aż tak źle traktowany, dlatego brak zapisu o wydziedziczeniu w testamencie.

Na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2024 roku strony doszły do porozumienia w zakresie wartości nieruchomości, którą oszacowali na kwotę 191.500,00 złotych.

Ustalenia faktyczne.

M. S. (2) zmarł w dniu 28 lutego 2021 roku w S.. Żona M. J. S. zmara w dniu 3 maja 2011 roku w S..

M. S. (2) posiadał trójkę dzieci: córkę I. B. (1), syn M. S. (3) oraz córkę M. F..

M. S. (3) nie dożył otwarcia spadku i zmarł w dniu 14 lutego 2013 roku. Pozostawił po sobie trojkę dzieci: córkę E. S., syna M. S. (1) oraz córkę A. S.. W chwili śmierci M. S. (3) był rozwiedziony.

Niesporne, nadto dowód:

- odpisy skrócone aktów urodzenia, k. 9-12;

- odpis skróconego aktu zgonu, k. 13.

Sąd Rejonowy w Gryfinie postanowieniem z dnia 24 marca 2022 roku stwierdził, że spadek po M. S. (2), zmarłym w dniu 28 lutego 2021 roku w S., ostatnio zamieszkałym w S., na podstawie testamentu z dnia 15 lutego 2013 roku sporządzonego w formie aktu notarialnego przed notariuszem w G. A. T. (Rep. A nr 735/2013) nabyła w całości I. B. (1). Postanowienie uprawomocniło się w dniu 1 kwietnia 2022 roku.

Dowód:

- postanowienie z dnia 24 marca 2022 roku znajdujące się w aktach sprawy o sygn. I Ns 981/21.

Głównym składnikiem majątku po M. S. (2) jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego położone w S. przy ulicy (...).

Wg stanu na dzień 3 maja 2011 roku i wg cen na dzień 12 listopada 2022 roku wartość rzeczonego składnika majątkowego wyniosła kwotę 183.000 złotych.

Na dzień 14 sierpnia 2024 roku wartość rzeczonego składnika majątkowego wyniosła kwotę 191.500 złotych.

Niesporne, nadto dowód:

- opinia biegłego sądowego sporządzona w sprawie o sygn. akt III Ns 229/22, k. 51-71.

Tytułem usługi (...) wystawiono fakturę VAT Nr (...) z dnia 3 marca 2021 roku na kwotę 4.570 złotych. Faktura została opłacona w kwocie 570 złotych. Tytułem opłaty administracyjno-technicznej oraz opłaty za wjazd na teren I. B. (2) wystawiono fakturę VAT (...) z dnia 1 marca 2021 roku na kwotę 158 złotych. Faktura została opłacona w kwocie 158 złotych. Decyzją z dnia 9 marca 2021 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji przyznał I. B. (1) zasiłek pogrzebowy wysokości 4.000 złotych.

Dowód:

- zlecenie, k. 44-46;

- faktura VAT Nr (...) z dnia 3 marca 2021 roku wraz z dowodem wpłaty, k. 47-48;

- decyzja z dnia 9 marca 2021 roku, k. 50;

- faktura VAT Nr (...) z dnia 1 marca 2021 roku wraz z dowodem wpłaty, k. 47-48.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie postanowieniem z dnia 26 kwietnia 2012 roku stwierdził, że spadek po J. S., zmarłej w dniu 3 maja 2011 roku w S., ostatnio zamieszkałej w S., na podstawie ustawy nabyli: mąż M. S. (2), córka E. O., syn T. W. oraz córka H. L. (1), w udziałach po ¼. Postanowienie uprawomocniło się w dniu 19 maja 2012 roku.

Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie postanowieniem z dnia 22 czerwca 2023 roku dokonał działu spadku po J. S., przez zniesienie wspólności udziału w ½ części w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego, o powierzchni 26,05 m.kw., położonego w S., przy ulicy (...), należącym do zasobów Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S., w budynku dla którego prowadzona jest przez Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie księga wieczysta nr (...), pomiędzy wnioskodawczynią I. B. (1), jako następczynią prawną spadkodawcy M. S. (2), a uczestnikami: E. O., T. W. i H. L. (2), w ten sposób, że przyznał prawo na wyłączną własność wnioskodawczyni I. B. (1) – z obowiązkiem spłaty udziałów uczestników;

Dowód:

- postanowienie z dnia 26 kwietnia 2012 roku w sprawie o sygn. akt II Ns 157/12, k. 71 verte.

- postanowienie z dnia 22 czerwca 2023 roku znajdujące się w aktach sprawy o sygn. II Ns 229/22.

Relacje pomiędzy M. S. (2) a powodami nie były zażyłe. (...) nad starszym mężczyzną podjęła się pozwana. Jej siostra powódka M. F. akceptowała ten stan rzeczy. Podobnie jak pozwana. Pozwany miał zabezpieczone przez pozwaną warunki bytowe.

Za życia M. S. (3) – syna spadkodawcy wnuki E. S., M. S. (1) A. S. utrzymywały kontakt z dziadkiem. Po jego śmierci kontakt nie był utrzymywany na bieżąco. Spadkodawca miał pretensje do wnuka, że nie został zaproszony na jego ślub.

Bezsporne, a nadto dowód:

- zeznania świadka H. L. (2), k. 136 00:02:55- 00:20:32.

- zeznania świadka E. O., k. 136 00:20:32 – 00:30:34

- przesłuchanie powódki E. S., k. 153 00:03:24 – 00:09:33

- przesłuchanie pozwanej, k. 159 00:04:53-00:22:21

Rozważania prawne.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 232 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 k.p.c., art. 3 k.p.c., art. 6 k.c.).

Prawo spadkowe zapewnia członkom najbliższej rodziny spadkodawcy, zaliczonym do kręgu uprawnionych do zachowku, uzyskanie określonej korzyści ze spadku niezależnie od woli spadkodawcy, tj. choćby spadkodawca pozbawił ich tej korzyści przez rozrządzenia testamentowe lub dokonane darowizny.

Zgodnie z art. 991 § 1 k.c. uprawnionymi do zachowku są zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy.

Według tego przepisu uprawnionym do zachowku należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś sytuacjach – połowa wartości tego udziału. I to właśnie, co się uprawnionemu w myśl tego przepisu należy, stanowi zachowek, którego nie może on być pozbawiony wolą spadkodawcy, chyba że występują przesłanki do wydziedziczenia (art. 1008 – 1010 k.c.). W razie wydziedziczenia zstępnego jego zstępni są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę (art. 1011 k.c.).

W celu obliczenia zachowku należy najpierw określić udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wyjść trzeba tutaj od ustalenia udziału, w jakim uprawniony byłby powołany do spadku z ustawy, przy czym przy operacji tej, zgodnie z art. 992 k.c., uwzględnia się także spadkobierców niegodnych oraz spadkobierców, którzy spadek odrzucili, natomiast nie uwzględnia się spadkobierców, którzy zrzekli się dziedziczenia albo zostali wydziedziczeni. Następie udział ten mnoży się, stosownie do art. 991 § 1 k.c., przez 2/3, jeżeli uprawniony do zachowku jest trwale niezdolny do pracy lub małoletni, a w pozostałych sytuacjach – przez 1/2. Otrzymany wynik to właśnie udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku.

Kolejnym etapem obliczania zachowku jest ustalenie tzw. substratu zachowku (art. 993 – 995 k.c.). Ustalenie substratu zachowku wymaga przede wszystkim określenia czystej wartość spadku. Czysta wartość spadku stanowi różnicę pomiędzy stanem czynnym spadku, czyli wartością wszystkich praw należących do spadku, według ich stanu z chwili otwarcia spadku i cen z chwili orzekania o zachowku (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego – zasada prawna – z dnia 26 marca 1985 roku w sprawie o sygn. akt III CZP 75/84), a stanem biernym spadku, czyli sumą długów spadkowych, z pominięciem jednak długów wynikających z zapisów i poleceń. Po określeniu czystej wartości spadku dolicza się do niej, dla ustalenia substratu zachowku, wartość darowizn dokonanych przez spadkodawcę, bez względu na to czy były one uczynione na rzecz spadkobierców, uprawnionych do zachowku, czy też innych osób. Wartość przedmiotu darowizny na potrzeby doliczenia oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalenia zachowku (art. 995 k.c.). Pewne jednak darowizny zostały wyłączone od doliczania, w szczególności drobne, zwyczajowo przyjęte oraz dokonane dawniej niż przed dziesięciu laty, licząc od otwarcia spadku, na rzecz osób nie będących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku (art. 994 § 1 k.c.).

Zamyka obliczanie zachowku operacja mnożenia substratu zachowku przez udział spadkowy stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Jej wynik wyraża wysokość należnego zachowku.

Uprawniony należny mu zachowek, obliczony w powyższy sposób, może otrzymać przede wszystkim w postaci powołania do spadku, zapisu lub uczynionej przez spadkodawcę na jego rzecz darowizny (art. 991 § 2 k.c.). Gdy jednak to nie nastąpi, przysługuje mu – w myśl powołanego przepisu – przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia (roszczenie o zachowek).

Reasumując, ustalenie wysokości zachowku składa się z kilku etapów. Po pierwsze, należy określić ułamek stanowiący podstawę do obliczania zachowku. Po drugie, ustala się tzw. substrat zachowku, na który składa się stan czysty spadku wraz z doliczonymi darowiznami. Po trzecie, mnoży się substrat zachowku przez ułamek, który wyraża udział stanowiący podstawę do obliczenia zachowku. Wynik mnożenia stanowi zachowek.

Sąd samodzielnie ustala skład i wartość spadku dla potrzeb ustalenia zachowku.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2008 roku w sprawie o sygn. akt IV CSK 509/07, punktem odniesienia przy obliczaniu stanu czynnego spadku dla potrzeb obliczenia wysokości należnego zachowku może być jedynie chwila otwarcia spadku będąca chwilą śmierci spadkodawcy (art. 922 § 1, art. 924 i 925 k.c.). Wartość spadku w celu określenia zachowku ustala się według cen z chwili orzekania o zachowku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 maja 2005 roku w sprawie o sygn. akt I CK 765/04). Dla ustalenia wartości spadku miarodajne są ceny rynkowe (tak np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013 roku w sprawie o sygn. akt I CSK 701/12).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt przedmiotowej sprawy należy stwierdzić, iż podstawę do obliczenia zachowku należnego M. F. od pozwanej stanowi udział spadkowy uprawnionej powódki w rozmiarze 1/3 części – 931 § 1 k.c., zaś podstawę do obliczenia zachowku należnego E. S., M. S. (1) oraz A. S. od pozwanej stanowi udział spadkowy uprawnionej powódki w rozmiarze 1/9 części – 931 § 1 i 2 k.c. (1/3 / 3 = 1/9)

Powyższa wielkość ułamka stanowiącego podstawę do obliczania zachowku wynika z tego, iż M. S. (2) w dacie śmierci, to jest w dniu 14 lutego 2013 roku, nie pozostawał w związku małżeńskim i posiadał córkę I. B. (1) oraz M. F.. Syn spadkodawcy M. S. (3) zmarł przed jego śmiercią. W chwili śmierci M. S. (3) posiadał trojkę dzieci: córkę E. S., syna M. S. (1) oraz córkę A. S..

Udział uprawnionej do zachowku M. F., która jest spadkobierczynią M. S. (2) wynosi połowę udziału, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czyli 1/6 (1/3 x 1/2).

Udział uprawnionej do zachowku E. S., która jest spadkobierczynią M. S. (3) wynosi połowę udziału, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czyli 1/18 (1/9 x 1/2).

Udział uprawnionej do zachowku A. S., która jest spadkobierczynią M. S. (3) wynosi połowę udziału, który by jej przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czyli 1/18 (1/9 x 1/2).

Udział uprawnionego do zachowku M. S. (1), który jest spadkobiercą M. S. (3) wynosi połowę udziału, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, czyli 1/18 (1/9 x 1/2).

Następnie trzeba wskazać, iż substrat zachowku, na który składa się stan czysty spadku wynosi 191.500,00 złotych, zgodnie z oświadczeniami strona złożonymi na rozprawie w dniu 14 sierpnia 2024 roku. Zgodnie z art. 229 k.p.c., nie wymagają również dowodu fakty przyznane w toku postępowania przez stronę przeciwną, jeżeli przyznanie nie budzi wątpliwości. Zgodne oświadczenia stron co do wartości nieruchomości nie budziły wątpliwości sądu, ponieważ wartość rynkowa spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu wg stanu na dzień 3 maja 2011 roku i wg cen na dzień 12 listopada 2022 roku wynosiła 183.000 złotych. Nie ulega wątpliwości, że w okresie blisko dwóch lat wartość nieruchomości wzrosła.

Jeśli chodzi o długi spadkowe, to sąd miał na uwadze art. 128(1) k.p.c., który wszedł w życie 1 lipca 2023r. Odpowiedź na pozew nadano zaś 24.08.2024r. Zgodnie z tym przepisem pismo wnoszone przez stronę zastępowaną przez adwokata, radcę prawnego, rzecznika patentowego lub Prokuratorię Generalną Rzeczypospolitej Polskiej powinno zawierać wyraźnie wyodrębnione oświadczenia, twierdzenia oraz wnioski, w tym wnioski dowodowe. Jeżeli pismo zawiera uzasadnienie, wnioski dowodowe, zgłoszone tylko w tym uzasadnieniu, nie wywołują skutków, jakie ustawa wiąże ze zgłoszeniem ich przez stronę. Pozwana nie wyartykułowała wyraźnie żądania rozliczenia długów spadkowych. Faktycznie naprowadziła dowody w tym zakresie i w uzasadnieniu odpowiedzi na pozew wskazała, ze koszty pogrzebu poniosła, jednak w związku z tym że zawodowy pełnomocnik w sposób wyraźny nie zażądał ich rozliczenia, sąd uznał, że takiego żądania nie ma.

Zachowek należny M. F. wynosi 31.916,66 złotych, co stanowi wynik iloczynu substratu zachowku i ułamku udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku, tj. 191.500,00 x 1/6, i taką też kwotę sąd zasądził w punkcie I. sentencji postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku.

Zachowek należny E. S. wynosi 10.638,88 złotych, co stanowi wynik iloczynu substratu zachowku i ułamku udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku, tj. 191.500,00 x 1/18, i taką też kwotę sąd zasądził w punkcie I. sentencji postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku.

Zachowek należny A. S. wynosi więc 10.638,88 złotych, co stanowi wynik iloczynu substratu zachowku i ułamku udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku, tj. 191.500,00 x 1/18, i taką też kwotę sąd zasądził w punkcie I. sentencji postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku.

Zachowek należny M. S. (1) wynosi więc 10.638,88 złotych, co stanowi wynik iloczynu substratu zachowku i ułamku udziału spadkowego stanowiącego podstawę do obliczenia zachowku, tj. 191.500,00 x 1/18, i taką też kwotę sąd zasądził w punkcie I. sentencji postanowienia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku.

Podkreślenia wymaga, że leżący u podstaw prawa do zachowku bliski i szczególny stosunek pomiędzy spadkodawcą i osobą uprawnioną do zachowku, urzeczywistniający obowiązek moralny spadkodawcy względem osób bliskich, w myśl zasady, że nie można bez ważnej przyczyny pozbawiać ich prawa do części spadku właśnie z uwagi na ów stosunek bliskości wynikający z więzi rodzinnych, przesądza o konieczności dania pierwszeństwa woli spadkodawcy nie pozbawiania osoby bliskiej prawa do zachowku, przy jednoczesnym respektowaniu jego prawa do rozporządzenia swoim mieniem na wypadek śmierci. Zatem tylko zupełnie wyjątkowe okoliczności mogą prowadzić do możliwości realizowania zarzutu z art. 5 k.c. z odwołaniem się do relacji spadkodawca - osoba uprawniona do zachowku. Zachowek stanowi zatem minimum zagwarantowanego udziału w spadku spadkobiercy ustawowemu i pozbawić tego udziału na podstawie art. 5 k.c. można tylko w sytuacjach rzeczywiście wyjątkowych (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2001 roku, sygn. akt IV CKN 250/00). Brak kontaktu lub niewielki kontakt ze spadkodawcą, nie uzasadnia przyjęcia, że żądanie zachowku stanowi nadużycie prawa podmiotowego. Już samo pozbawienie uprawnionego do zachowku korzyści ze spadku w drodze dziedziczenia jest dla niego okolicznością krzywdzącą i dolegliwą, a tego nie powinno jeszcze pogłębiać ograniczenie możliwości realizacji roszczeń z tytułu zachowku. Jednocześnie, o ile brak kontaktu nie jest połączony z zaniedbywaniem obowiązków rodzinnych, zwłaszcza w sytuacji, gdy spadkobierca wyraźnie oczekuje pomocy, wsparcia, a uprawniony do zachowku mimo takiej możliwości nie utrzymywał z nim kontaktu, a nawet celowo go unikał, nie jest uzasadnionym przyjęcie, że postawa uprawnionego godziła w zasady współżycia społecznego. Taka też sytuacja nie miała miejsca w niniejszej sprawie, dlatego nie jest zasadnym przyjęcie, że żądanie powodów stanowi w jakimkolwiek stopniu nadużycie prawa.

O roszczeniu ubocznym orzeczono w oparciu o treść art. 481 § 1 i 2 – 2(4) k.c., mając na względzie art. 320 k.p.c. Przepisy normujące zachowek nie określają terminu wymagalności roszczenia o jego zapłatę; termin ten nie wynika również z właściwości zobowiązania, wobec czego świadczenie z tego tytułu powinno zostać spełnione - zgodnie z art. 455 k.c. niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Biorąc powyższe pod uwagę sąd zasądził odsetki od dnia następnego po dniu doręczenia pozwu pozwanej.

Art. 320 k.p.c. wyraża szczególną regułę wyrokowania, dotyczącą przedmiotu orzekania, dającą sądowi możliwość uwzględnienia także interesów pozwanego. Ma on charakter materialnoprawny, ponieważ modyfikuje treść łączącego strony stosunku cywilnoprawnego, w odniesieniu do sposobu i terminu spełnienia świadczenia przez pozwanego i w tym zakresie jest konstytutywny (wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2014 roku, sygn. akt V CSK 302/13), do czego sprowadza się istota tzw. moratorium sędziowskiego.

Odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 31.916,66 złotych od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku (dnia wyrokowania) wynoszą 88,54 złotych, dlatego zasądzoną w punkcie I. sentencji postanowienia kwotę 31.916,66 złotych sąd rozłożył na dwie raty, pierwszą w kwocie 2.005,20 złotych, płatną w terminie tygodnia od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zaś drugą w kwocie 30.000 złotych, płatną w terminie pięciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat (31.916,66 zł + 88,54 zł = 32 005,20 zł).

Odsetki ustawowe za opóźnienie od kwoty 10.638,88 złotych od dnia 11 sierpnia 2023 roku do dnia 21 sierpnia 2024 roku (dnia wyrokowania) wynoszą 29,52 złotych, dlatego zasądzoną w punkcie I. sentencji postanowienia kwotę 10.638,88 złotych sąd rozłożył na dwie raty, pierwszą w kwocie 668,40 złotych, płatną w terminie tygodnia od dnia uprawomocnienia się orzeczenia, zaś drugą w kwocie 10.000 złotych, płatną w terminie pięciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w razie opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat (10.638,88 zł + 29,52 zł = 10.668,40 zł).

W pozostałym zakresie powództwo podlegało oddaleniu.

Zgodnie z art. 100 k.p.c., sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Powodowie ulegli tylko w nieznacznej części swojego żądania, dlatego sąd włożył na pozwaną obowiązek zwrotu wszystkich kosztów procesu. Na koszty powodów złożyły się: opłata od pozwu – 2.612 zł, wynagrodzenie radcy prawnego – 5.400 zł, oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł, dlatego sąd zasądził od pozwanej na rzec powodów solidarnie kwotę 8.028 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie do dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty (art. 98 § 1(1) k.p.c.).