Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił D. O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 19 czerwca 2022 r. J. O.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmówił przyznania renty rodzinnej po J. O., ponieważ na podstawie dokumentów oraz indywidualnego konta ubezpieczonego stwierdzono, że zmarły w dziesięcioleciu przed zgonem tj. w okresie od 19 czerwca 2012 r. do 18 czerwca 2022 r. na wymagane 5 lat udokumentował łącznie 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych. Ponadto niezdolność do pracy (zgon) powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, które ustało w dniu 15 października 2018 r. Na wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat udokumentowano łącznie 8 miesięcy i 14 dni. Na wymagany okres składkowy wynoszący 30 lat zostało udokumentowane 8 miesięcy i 14 dni. Wobec powyższego brak było podstaw do przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym J. O..

(decyzja – k. 18-18 verte akt ZUS)

Decyzją z dnia 27 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił O. O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 19 czerwca 2022 r. J. O.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmówił przyznania renty rodzinnej po J. O., ponieważ na podstawie dokumentów oraz indywidualnego konta ubezpieczonego stwierdzono, że zmarły w dziesięcioleciu przed zgonem tj. w okresie od 19 czerwca 2012 r. do 18 czerwca 2022 r. na wymagane 5 lat udokumentował łącznie 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych. Ponadto niezdolność do pracy (zgon) powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, które ustało w dniu 15 października 2018 r. Na wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat udokumentowano łącznie 8 miesięcy i 14 dni. Na wymagany okres składkowy wynoszący 30 lat zostało udokumentowane 8 miesięcy i 14 dni. Wobec powyższego brak było podstaw do przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym J. O..

(decyzja – k. 19-19 verte akt ZUS)

Decyzją z dnia 27 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił N. (...) O. prawa do renty rodzinnej po zmarłym w dniu 19 czerwca 2022 r. J. O.. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że odmówił przyznania renty rodzinnej po J. O., ponieważ na podstawie dokumentów oraz indywidualnego konta ubezpieczonego stwierdzono, że zmarły w dziesięcioleciu przed zgonem tj. w okresie od 19 czerwca 2012 r. do 18 czerwca 2022 r. na wymagane 5 lat udokumentował łącznie 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych. Ponadto niezdolność do pracy (zgon) powstała po upływie 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia, które ustało w dniu 15 października 2018 r. Na wymagany okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 25 lat udokumentowano łącznie 8 miesięcy i 14 dni. Na wymagany okres składkowy wynoszący 30 lat zostało udokumentowane 8 miesięcy i 14 dni. Wobec powyższego brak było podstaw do przyznania prawa do renty rodzinnej po zmarłym J. O..

(decyzja – k. 20-20 verte akt ZUS)

E. W. (jako przedstawiciel ustawowy D., O. i N. (...) O.) uznając trzy w/w decyzje za krzywdzące złożyła od nich odwołanie, wnosząc o ich zmianę poprzez przyznanie renty rodzinnej jej w/w małoletnim dzieciom. Odwołująca się wskazała, że jest jej ciężko, ponieważ jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. Po śmierci J. O. wnioskodawczyni wychowuje troje uczących się dzieci. Rodzina utrzymuje się z zasiłków rodzinnych, świadczeń wychowawczych, zasiłku (...). Zmarły był jedynym żywicielem rodziny, pracował dorywczo u rolników. Skarżąca nie może podjąć pracy, ponieważ zajmuje się dziećmi, a najmłodsza córka potrzebuje pomocy i uwagi, w tym także pomocy psychologicznej. Mając na względzie powyższe wnioskodawczyni wniosła o pozytywne rozpatrzenie jej prośby.

(odwołanie – k. 3 akt VIII U 1103/24, k. 3 akt VIII U 1104/24, k. 3 akt VIII U 1105/24)

W odpowiedzi na odwołania, od trzech w/w decyzji z dnia 27 marca 2024 r. , organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania wywodząc, jak w zaskarżonej decyzji.

(odpowiedź na odwołanie – k. 4-4 verte akt VIII U 1103/24, k. 4-4 akt VIII U 1104/24, k. 4-4 akt VIII U 1105/24)

Zarządzeniem z dnia 8 maja 2024 r. , Sąd połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1104/24 ze sprawą VIII U 1103/24 celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia w postępowaniu pod sygn. akt VIII U 1103/24.

(zarządzenie – k. 6 akt VIII U 1104/24)

Kolejnym zarządzeniem z dnia 8 maja 2024 r. tut. Sąd połączył sprawę o sygn. akt VIII U 1105/24 ze sprawą VIII U 1103/24, celem łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia w postępowaniu pod sygn. akt VIII U 1103/24.

(zarządzenie – k 6 akt VIII U 1105/24)

Na rozprawie z dnia 26 czerwca 2024 r., wnioskodawczyni poparła odwołanie, natomiast pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

(stanowiska końcowe stron na rozprawie z dnia 26 czerwca 2024 r. e-protokół (...):06:44-00:10:20 – koperta k. 15)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 28 lutego 2024 r. D., O. oraz N. (...) O., działając przez swojego przedstawiciela ustawowego – matkę E. W., wystąpili do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie renty rodzinnej, po zmarłym ojcu J. O..

(wniosek – k. 1-5 verte akt ZUS)

W dniu 27 marca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. wydał trzy zaskarżone decyzje, odmawiające w/w prawa do renty rodzinnej po zmarłym ojcu.

(decyzje – k. 18-18 verte akt ZUS, k. 19-19 verte akt ZUS, k. 20-20 verte akt ZUS)

J. O. urodzony w dniu (...), zmarł w dniu 19 czerwca 2022 r. w wieku 39 lat

(bezsporne, a nadto odpis skrócony aktu zgonu J. O. – k. 12 akt ZUS)

J. O. i E. W. pozostawali w nieformalnym związku, z którego urodziło się troje dzieci: D. (ur. (...)), O. (ur. (...)) oraz N. (...) (ur. (...)).

(bezsporne, a nadto odpis skrócony aktu urodzenia D. O. – k. 11 akt ZUS, odpis skrócony aktu urodzenia O. O. – k. 10 akt ZUS, odpis skrócony aktu urodzenia N. (...) O. – k. 9 akt ZUS)

Zgodnie ze świadectwem pracy z dnia 16 października 2018 r. J. O. w okresie od 2 maja 2018 r. do 15 października 2018 r. był zatrudniony jako pracownik fizyczny w Gospodarstwie Rolnym prowadzonym przez W. C. w wymiarze pół etatu.

(świadectwo pracy – k. 13-14 akt ZUS)

Zgodnie z zaświadczeniem z dnia 14 grudnia 2022 r. wydanym przez Powiatowy Urząd Pracy w Ł. J. O. był zarejestrowany w w/w Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna w okresie od dnia 13 czerwca 2005 r. do dnia 30 lipca 2006 r., od dnia 27 maja 2014 r. do 31 maja 2015 r., od dnia 22 kwietnia 2016 r. do dnia 10 sierpnia 2016 r., od dnia 23 stycznia 2018 r. do dnia 1 maja 2018 r., od dnia 21 stycznia 2019 r. do dnia 7 lipca 2019 r., od dnia 27 stycznia 2020 r. do dnia 27 lipca 2020 r. oraz od dnia 21 stycznia 2022 r. do dnia 19 czerwca 2022 r. W tym okresie zmarły nie pobierał żadnych świadczeń ani nie korzystał ze zwolnień lekarskich.

(zaświadczenie – k. 15 akt ZUS)

W ostatnim dziesięcioleciu przed zgonem tj. w okresie od 19 czerwca 2012 r. do 18 czerwca 2022 r. zmarły posiadał 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych.

(karta przebiegu zatrudnienia – k. 21 akt ZUS)

Na przestrzeni całego okresu zmarły udokumentował 8 miesięcy, 14 dni okresów składkowych.

(karta przebiegu zatrudnienia – k. 21 akt ZUS)

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach ZUS, które wzajemnie ze sobą korelowały tworząc spójną, logiczną całość.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

W świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego, odwołania nie zasługują na uwzględnienie.

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm., dalej jako: ustawa o emeryturach i rentach z FUS) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

W myśl art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:



dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;



przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;



małżonek (wdowa i wdowiec);



rodzice.

Stosownie zaś do art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1.  do ukończenia 16 lat;

2.  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3.  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

W przedmiotowej sprawie niesporne było, że zmarły w dniu 19 czerwca 2022 r. J. O. pozostawił po sobie trójkę dzieci: D. (ur. (...)), O. (ur. (...)) oraz Nadię (ur. (...)).

Przechodząc do dalszych rozważań należy zauważyć, że zgodnie z art. 24 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn.

Zmarły J. O., urodzony (...), w chwili śmierci nie miał osiągniętego wieku emerytalnego, wobec tego nie było podstaw do rozpatrywania jego uprawnień do emerytury. Zbadania natomiast wymagało czy zmarły ubezpieczony spełniał warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy.

Przesłanki nabycia uprawnień do renty z tytułu niezdolności do pracy określa przepis art. 57 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Zgodnie z w/w przepisem renta z tytułu niezdolności do pracy przysługuje ubezpieczonemu, który spełnił łącznie następujące warunki:



jest niezdolny do pracy,



ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, oraz



niezdolność do pracy powstała w okresach, o których mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2, pkt 3 lit. b, pkt 4, 6, 7 i 9, ust. 2 pkt 1, 3-8 i pkt 9 lit. a, pkt 10 lit. a, pkt 11, 12 i pkt 13 lit. a, pkt 14 lit. a i pkt 15-17 oraz art. 7 pkt 1-3, pkt 5 lit. a, pkt 6 i 12, oraz w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego określonych w przepisach o świadczeniach rodzinnych lub zasiłku dla opiekuna określonego w przepisach o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu, przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy, zaś częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji (art. 12 cyt. ustawy).

Przy ocenie uprawnień do renty rodzinnej, zgodnie z art. 65 ust. 2, przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy.

Stosownie do art. 58 ust. 1 cytowanej ustawy warunek posiadania wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego, w myśl art. 57 ust. 1 pkt 2, uważa się za spełniony, gdy ubezpieczony osiągnął okres składkowy i nieskładkowy wynoszący łącznie co najmniej:

1.  1 rok - jeżeli niezdolność do pracy powstała przed ukończeniem 20 lat;

2.  2 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 20 do 22 lat;

3.  3 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 22 do 25 lat;

4.  4 lata - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 25 do 30 lat;

5.  5 lat - jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

W myśl art. 58 ust. 2 w/w ustawy okres, o którym mowa w ust. 1 pkt 5, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę lub przed dniem powstania niezdolności do pracy; do tego dziesięcioletniego okresu nie wlicza się okresów pobierania m.in. renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej lub renty rodzinnej.

Stosownie zaś art. 58 ust. 4 przepisu ust. 2 nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy, o którym mowa w art. 6, wynoszący co najmniej 25 lat dla kobiety i 30 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Z kolei zgodnie z art. 57 ust. 2 określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 warunku aby niezdolność do pracy powstała we wskazanych okresach albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ich ustania nie stosuje się do ubezpieczonego, który udowodnił okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiety lub 25 lat dla mężczyzny oraz jest całkowicie niezdolny do pracy.

Na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS przy ustalaniu prawa do emerytury i renty i obliczaniu ich wysokości uwzględnia się, z zastrzeżeniem ust. 2-5, okresy składkowe, o których mowa w art. 6 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7. Przy czym w myśl art. 5 ust. 2 przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz obliczaniu ich wysokości okresy nieskładkowe uwzględnia się w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych.

Stosownie do art. 11 w/w ustawy jeżeli okresy, o których mowa w art. 6, 7 i 10, zbiegają się w czasie, przy ustalaniu prawa do świadczeń określonych w ustawie uwzględnia się okres korzystniejszy.

Zgodnie zaś z art. 116 ust. 1 i 5 w/w ustawy postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. Do wniosku w sprawie przyznania świadczeń powinny być dołączone dowody uzasadniające prawo do świadczeń i ich wysokości, określone w drodze rozporządzenia przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Z kolei, w myśl ogólnych zasad postępowania cywilnego, to na wnioskodawcy spoczywa ciężar udowodnienia faktów ,uzasadniających jego roszczenie, a na stronie pozwanej obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających jej wniosek o oddalenie odwołania. Z treści art. 232 k.p.c. wynika, że strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. Powyższego nie zmienia możliwość prowadzenia przez Sąd postępowania dowodowego z urzędu.

Z ustaleń Sądu, poczynionych w przedmiotowej sprawie, wynika, że ojciec małoletnich wnioskodawców zmarł w dniu 19 czerwca 2022 r. w wieku 39 lat. Określony przepisem art. 57 ust. 1 pkt 2 w zw. z art. 58 ust. 1 pkt 5 i ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymóg posiadania minimum pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego przypadającego w ciągu ostatniego dziesięciolecia poprzedzającego datę jego śmierci, to jest w okresie od 19 czerwca 2012 r. do 18 czerwca 2022 r. bezsprzecznie nie został przez niego spełniony, gdyż w okresie tym zmarły udokumentował jedynie 5 miesięcy i 15 dni okresów składkowych.

Nadto zaznaczenia wymaga, że niezdolność do pracy (zgon), powstała po upływie 18 miesięcy od ostatniego ubezpieczenia, które ustało z dniem 15 październikiem 2018 r. Na przestrzeni całego okresu ubezpieczeniowego zmarły posiadał 8 miesięcy i 14 dni okresów składowych, a więc nie został także spełniony warunek z art. 58 ust. 4 powołanej ustawy. W dodatku na wymagane 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych (art. 57 ust. 2 w/w ustawy) zostało udokumentowane jedynie 8 miesięcy i 14 dni okresów składkowych.

Reasumując, należy wskazać, że zmarły, w chwili śmierci, nie spełniał wszystkich warunków ,wymaganych do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy. W konsekwencji brak było podstaw do przyznania prawa do renty rodzinnej małoletnim dzieciom zmarłego. Tym samym w ocenie Sądu Okręgowego zaskarżone decyzje z dnia 27 marca 2024 r. są prawidłowe.

W tym miejscu zauważenia jednak wymaga, że wnioskodawczyni może zwrócić się do Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o przyznanie renty rodzinnej w drodze wyjątku. Jak wynika bowiem z art. 83 ustawy o emeryturach i rentach z FUS ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Mając na względzie powyższe okoliczności Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołania jako bezzasadne, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.