Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4.10.2023 Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł., na podstawie art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 ze zm.) po rozpatrzeniu wniosku z dnia 23.08.2023 r. odmówił M. P. prawa do ponownego ustalenia renty rodzinnej przysługującej ubezpieczonej po zmarłym mężu.

W uzasadnieniu wskazanego stanowiska podniesiono, że podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić wynagrodzenie, od którego zostały odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe:

- z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie emerytury - renty tu ustalono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru w wysokości 0%

- z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu - ustalono wskaźnik 138, 40 % (1972-1993)

Przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia zgodnie z art. 111 ustawy z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego z lat 1972 -1981 na podstawie przedłożonych przez ubezpieczoną kart wynagrodzeń pozostaje bez wpływu na podwyższenie podstawy wymiaru świadczenia zmarłego a tym samym na korzystniejszy wymiar renty rodzinnej.

Nadal, najkorzystniejszym wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru ,jest wskaźnik wynoszący 149, 39 % ,ustalony z faktycznego okresu zatrudnienia J. P. (1) 8 lat pracy 1989-1996.

/ decyzja k. 23 akt ZUS/

Odwołanie, od powyższej decyzji, wniosła M. P., domagając się jej zmiany w całości i korzystniejszego przeliczenia jej świadczenia tj. renty rodzinnej, przysługującej jej po zmarłym mężu.

Odwołująca podniosła, iż w dniu 23.03.2023 r. dostarczyła do Zakładu Ubezpieczeń społecznych dokumenty poświadczające zarobki jej męża od 1.09.1972 do 19.12.1981 (14 kart). Podniosła iż jej mąż pracował w zakładzie pracy (...) jako kierownik energetyczny i miał zarobki znacznie powyżej średniej krajowej. Wskazała, że nie zgadza się z tym że wykazanie wysokich zarobków z 9 lat nie wpływa na podwyższenie świadczenia rentowego. Podniosła, iż domaga się przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu ekonomiki i rachunkowości na okoliczność nieprawidłowości wyliczeń ZUS.

/odwołanie k. 3-4 /

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania podtrzymując argumentację z zaskarżonej decyzji. Organ wskazał, że ponowne przeliczenie świadczenia na podstawie art. 111 ustawy o emeryturach i rentach z FUS jest możliwe wyłącznie w przypadku uzyskania wyższego niż dotychczasowy wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia. W sytuacji gdy nowo obliczony wskaźnik jest niższy od poprzedniego, nie ma możliwości obliczenia wysokości spornego świadczenia na nowo, gdyż byłoby to dla Wnioskodawczyni niekorzystne.

/ odpowiedź na odwołanie k. 5/

Pismem z dnia 2.05.2024 r. oraz na rozprawie w dniu 17.06.2024 r. ustanowiony w toku procesu pełnomocnik z urzędu wnioskodawczyni poparł odwołanie i zgłoszone wnioski dowodowe. Nadto wniósł o zasądzenie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu . Oświadczyła że koszty te nie zostały uiszczone ani w całości ani w części.

/ pismo k. 39 stanowisko procesowe strony odwołującej protokół z rozprawy z dnia 17.06.2024 00:02:46 -00:04:01 i 00:06:31- 00:07:01/

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

Wnioskodawczyni M. P. , na mocy decyzji z dnia 9.04.2002r., od dnia 20.03.2002r., jest uprawniona do renty rodzinnej, po zmarłym w tym dniu mężu J. P. (1).

/ bezsporne decyzja k. 7 akt ZUS dot renty rodzinnej/

Decyzja o przeliczeniu renty z 2.05.2023 r. ustalono wysokość należnego wnioskodawczyni świadczenia

W decyzji wskazano że do ustalenia wysokości podstawy wymiaru ubezpieczona wybrała wynagrodzenie /dochód/ przychód które stanowiło podstawę wymiaru osoby zmarłej z 8 lat kalendarzowych tj od 01/1989 do 12/1996 r. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ( (...)) wynosi 149,39 %. Podstawa wymiaru obliczona przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 149,39 % przez (...),24 tj kwotę bazową wynosi 1558,50 zł Podstawa wymiaru po waloryzacji wynosi od 1.03.2022 4309,02 zł 01.03.2023 -4946,75 zł .

Do ustalenia wysokości renty - jaka przysługiwałaby osobie zmarłej Zakład uwzględnił

- 28 lat 11 miesięcy okresów składkowych 347 miesięcy i

- 2 lata 11 miesięcy okresów nieskładkowych nie więcej niż 1/3 składkowych tj 35 miesięcy

Renta rodzinna dla 1 osoby wynosi 85 % świadczenia zmarłego 85 % (...),71 = 1044,40 zł. Renta po waloryzacji w okresie od 1.03.2020 do 01.03.2023 wynosi od 01.03.2023 na kwotę 2342,29 zł.

/ decyzja k. 83-85 akt ZUS dot renty rodzinnej/

W dniu 23.08.2023 r. M. P. złożyła wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalno-rentowego, załączając do niego dokumenty wykazujące zarobki zmarłego męża - J. P. (1) za okres zatrudnienia od 1.09.1972 r. do 19.12.1981 r. w Przędzalni (...) S. A. w Ł. i dokumentację osobową od 31.07.1963- 24.04.1964 r i od 25.04.1966 do 31.08.1969 w Zakładzie (...) S.A.

Karty wynagrodzeń wskazywały na następujące zarobki J. P. (1):

- 1972 r. 15320 zł + 4200 zł,

-1973 -51360 zł + 2040 zł

-1974 -53460 zł + 16239 zł

-1975 -68284 zł + 200 zł (min -chor)

-1976- 63995 zł + 160 zł+ 200 zł + 240 zł + 160 zł + 200 zł (min- chor)

- 1977 - (...) + 3321 zł,

-1978 - 95153 zł

-1979 -94139 zł,

- 1980- 96376 zł + 4124 zł + 6451 zł,

- 1981- 84540 zł

Jednocześnie w kartach wynagrodzeń zostały wykazane urlopy bezpłatne trwające w trakcie zatrudnienia w następujących okresach: 16.09.1976-25.10.1976; 12.05.1977-15.05.1977; 21.10.1977-22.10.1977; 24.10.1977, 16.03-1978-17.03.1978; 17.08.1981 - 25.08.1981, które to okresy nie zostały wcześniej ujawnione organowi przez płatnika.

/ wniosek wraz z załączoną dokumentacją osobowo płacową k. 8-19 akt ZUS/

Przeliczenie podstawy wymiaru świadczenia zgodnie z art. 111 ustawy emerytalnej z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego w latach 1972-1981 przez J. P. (1), na podstawie przedłożonych kart wynagrodzeń ( w całości uwzględnionych przez ZUS), pozostaje bez wpływu na podwyższenie podstawy wymiaru świadczenia zmarłego.

- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych poprzedzających rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o ponowne ustalenie emerytury - wynosi 0%

- wskaźnik wysokości podstawy wymiaru ustalony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (1972-1993) - wynosi 138,40 %

Nadal najkorzystniejszym wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru jest wskaźnik wynoszący 149,39% ustalony z okresu zatrudnienia J. P., tj. 8 lat pracy od 1989 r. do 1996 r.

/ wyliczenie współczynnika k. 21 akt ZUS/

Powyższych ustaleń Sąd Okręgowy w Łodzi dokonał na podstawie powołanych dowodów w postaci dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych. Stan faktyczny w sprawie niniejszej nie budzi wątpliwości. Sąd oparł się w szczególności na zachowanych dokumentach osobowych i płacowych za lata od 1.09.1972 r. do 19.12.1981 r. wskazujących na wysokość uzyskiwanego przez J. P., wynagrodzenia za pracę. Wskazana dokumentacja wymieniała tez okresu urlopu bezpłatnego poprzednio nieujawnione organowi rentowemu. Podkreślić należy iż całość wykazanych tak wynagrodzeń została uwzględniona przy wyliczeniu świadczeń wnioskodawczyni. Prawidłowość zaś dokonanych przez ZUS z uwzględnieniem tych danych wyliczeń nie została przez stronę ostatecznie podważona.

Wnioskodawczyni co prawda zgłaszała żądanie dopuszczenia dowodu z opinii biegłego w zakresie rachunkowości celem ich weryfikacji , niemniej jednak zarówno wnioskodawczyni ja i jej pełnomocnik z urzędu nie zgłosili jakichkolwiek konkretnych zarzutów skazujących na ewentualne nieprawidłowości w dokonanych przez ZUS wyliczeniach należnych wnioskodawczyni świadczeń organ zaś uwzględnił całość dokumentacji i wszystkie dostępne dane, nie wskazano jakie w ich ocenie wynagrodzenie winno być wzięte pod uwagę. Z tych też względów czyniąc ustalenia Sąd w oparciu o art. 235 ² § 1 pkt 2i 5 kpc pominął zgłoszony w tym przedmiocie wniosek jako nieistotny dla rozstrzygnięcia i zmierzający do nieuprawnionego przewlekania postępowania.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie nie zasługuje na uwzględnienie .

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym złożono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

Powołany ust. 6 stanowi, że na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Zgodnie z ust. 4 i ust. 5 art. 15 ustawy w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty:

1) oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3,
w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych,

2) oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach,
z zaokrągleniem do setnych części procentu,

3) oblicza się średnią arytmetyczną tych procentów, która, z zastrzeżeniem ust. 5, stanowi wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury lub renty oraz mnoży się przez ten wskaźnik kwotę bazową, o której mowa w art. 19, przy czym wskaźnik wysokości podstawy wymiaru nie może być wyższy niż 250%.

Jak, zaś, stanowi ust. 2a art. 15 , jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek
w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy.

Zgodnie z art. 111 ust. 1 ustawy emerytalnej wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1) z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2) z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3) z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury lub renty

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Zgodnie z ust. 2 i ust. 3 powołanego przepisu wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia, a podstawa wymiaru emerytury lub renty, ustalona na zasadach określonych w ust. 1 i 2, podlega wszystkim waloryzacjom przysługującym do dnia zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie tej podstawy.

Z kolei w myśl przepisu art. 53 ust. 1 powyższej ustawy emerytura obliczana według tego przepisu stanowi sumę trzech składników:

1) 24 % kwoty bazowej, o której mowa w art. 19, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4, oraz

2) po 1,3 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów składkowych,

3) po 0,7 % podstawy jej wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.

Wysokości wynagrodzenia lub danego składnika wynagrodzenia nie można ustalać
w sposób przybliżony, ale pewny, na podstawie konkretnego dokumentu bądź jego kopii, który zachował się w dokumentacji osobowej ubezpieczonego. Chodzi tutaj o umowy o pracę czy angaże, w których zawarte są dane dotyczące wynagrodzenia. W takim wypadku uwzględnić można składniki wynagrodzenia, które są pewne, wypłacane były w danym okresie, stałe i w określonej wysokości ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 18 stycznia 2012 r., III AUa 1555/11, LEX nr 1113058). Warunkiem przeliczenia podstawy wymiaru emerytury, na postawie art. 111 ustawy z dnia 17.12 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2016 r. poz. 887) jest wykazanie przez wnioskodawcę danych o postawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w poszczególnych latach, objętych wnioskiem. W zakresie stosunku pracy wymóg ten sprowadza się do konieczności wykazania wysokości wynagrodzenia własnego w sposób pewny i dokładny co do wysokości kwot miesięcznych czy rocznych, składników wynagrodzenia rodzajowo takich od których były odprowadzane składki, ich wysokości i warunków przyznawania, w zależności czy były to składniki stałe czy periodyczne. Nie ma możliwości posiłkowania się w tym zakresie porównywalnymi zarobkami innych zatrudnionych równolegle pracowników na takich samych czy podobnych stanowiskach, stosowania jakichkolwiek domniemań, czy uśrednionych wielkości./Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 21 grudnia 2016 r., III AUa 1442/16/

Ponowne przeliczenie świadczenia na podstawie art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1383 ze zm.) jest możliwe wyłącznie w przypadku uzyskania wyższego niż dotychczasowy wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia. W sytuacji, gdy nowo obliczony wskaźnik jest niższy od poprzedniego, nie ma możliwości obliczyć wysokości spornego świadczenia na nowo, gdyż byłoby to dla wnioskodawcy niekorzystne.

/Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 stycznia 2018 r., III AUa 233/17 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 28 lutego 2017 r., III AUa 488/16/

Kwestią sporną, w rozpoznawanej sprawie, była kwestia przeliczenia podstawy świadczenia - art. 111 ww. ustawy z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego przez J. P. w latach 1972-1981 na podstawie przedłożonych kart wynagrodzeń i ocena ich wpływu na podwyższenie podstawy wymiaru świadczenia zmarłego a tym samym na korzystniejszy wymiar renty rodzinnej odwołującej.

Organ rentowy uwzględnił w całości przedłożoną przez wnioskodawczynie dokumentację i uznał iż ostatecznie pozostaje ona jednak bez wpływy na podwyższenie podstawy wymiaru świadczenia, bowiem nadal przy uwzględnieniu wykazywanych przez odwołującą wynagrodzeń nadal najkorzystniejszym wskaźnikiem wysokości podstawy wymiaru jest wskaźnik wynoszący 149 , 39 % ustalony z faktycznego okresu zatrudnienia J. P., tj 8 lat pracy 1989 -1996. Wskaźnik wyliczony z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu ( 1972-1993) przy uwzględnieniu wszystkich danych przez wnioskodawczynię wynosi 138, 40 % i jest niższy od dotychczas ustalonego.

Wnioskodawczyni,, domagając się ponownego ustalenia wysokości, pobieranej przez nią, renty rodzinnej, w rzeczywistości udokumentowała wyższe , nieuwzględnione dotychczas, zarobki jej męża, jednakże, przy tym, z dokumentacji, wynikały, także, okresy urlopu bezpłatnego, dotychczas nie ujmowane, przez organ. Przy tym, przyjęcie tych zarobków i okresów do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia, nie ukształtowało wskaźnika wysokości podstawy wymiaru, na poziomie wyższym niż 149,39 % dotychczas przyjęty. Jeszcze raz podnieść należy, iż wnioskodawczyni , twierdząc, że powyższych wyliczeń, dokonano w sposób nieprawidłowy nie zgłosiła jakichkolwiek konkretnych zarzutów wskazujących na ewentualne nieprawidłowości w tym zakresie zarówno co do sposobu wyliczeń jak i danych do nich przyjętych. Nie wskazała , jakich elementów organ, nie uwzględnił, nie wyszczególniła, jakie wynagrodzenie, winno być przyjęte, jak świadczenie winno być ustalone., dlaczego sposób wyliczeń wskaźnika, przedstawiony przez ZUS, nie może być zaakceptowany. Brak jest, zatem, podstaw do uwzględnienia, zgłoszonego przez wnioskodawczynię, żądania, dotyczącego ponownego przeliczenia wysokości świadczenia ,w oparciu o dowody, złożone do wniosku o przeliczenie świadczenia. Wnioskodawczyni, choć ,w sposób pewny udokumentowała wysokość zarobków męża za lata 1972-1981, nie przedstawiła, jednak, dowodów, które pozwalałyby ustalić wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyższy od poprzednio obliczonego w decyzji. Organ rentowy prawidłowo, zatem, ocenił, iż dowody przedstawione przez ubezpieczoną wraz z wnioskiem nie dają podstaw do przeliczenia renty rodzinnej zgodnie z żądaniem.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy, na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 kpc oddalił odwołanie wnioskodawczyni jako bezzasadne.

O zwrocie kosztów pomocy prawnej udzielonej wnioskodawczyni z urzędu, orzeczono na podstawie § 15 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz 2631)

J.L.