Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lipca 2024 r.

Sąd Rejonowy w Gdyni I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSR Joanna Jank

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Katarzyna Pietkiewicz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 2 lipca 2024 r. w G.

sprawy z powództwa S. P., K. P.

przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  zasądza od powodów S. i K. małżonków P. na rzecz pozwanego Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. kwotę 5417 zł (pięć tysięcy czterysta siedemnaście złotych) z tytułu zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt I C 266/24

UZASADNIENIE

(wyroku z dnia 2 lipca 2024 roku)

Powodowie K. P. oraz S. P. wnieśli pozew przeciwko Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. o zapłatę kwoty 63.457,45 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia złożenia pozwu do dnia zapłaty, a także zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazano, że powodowie dnia 9 czerwca 2021 roku zawarli z pozwaną umowę kredytu nr (...). Powodowie spłacili zobowiązanie w całości, tj. w kwocie 149.940,35 zł, lecz w umowie została wskazana kwota w wysokości 166.241,76 zł i na taką kwotę sporządzony został harmonogram.

Zdaniem powodów doszło do naruszenia art. 30 pkt 4 ustawy o kredycie konsumenckim poprzez wskazanie błędnej całkowitej kwoty kredytu, albowiem suma składowych kwot przeznaczonych na spłatę innych zobowiązań finansowych wynosiła 80.324,27 zł. Wobec tego powstały wątpliwości co do całkowitej kwoty pozostałej do spłaty.

Poza tym w umowie brak jest pełnego podpisu przedstawiciela pośrednika – jest jedynie parafka, co stanowi naruszenie art. 30 pkt 1 ustawy o kredycie konsumenckim, gdyż pełnym podpisem pracownik banku potwierdza swoją tożsamość, która stanowi jeden z elementów możliwości identyfikacji kredytodawcy przez kredytobiorcę.

Powodowie po wezwaniu pozwanej uzyskali proporcjonalny zwrot kosztów za niewykorzystany okres umowny.

Pismem z dnia 31 maja 2022 roku doręczonym dnia 5 września 2022 roku powodowie na podstawie art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim złożyli pozwanej oświadczenie o skorzystaniu z sankcji kredytu darmowego oraz wezwała ją do zapłaty kwoty odpowiadającej wysokości odsetkowych i pozaodsetkowych kosztów kredytu, co opiewać miało na dochodzoną pozwem kwotę 63.457,54 zł płatną w terminie 7 dni od daty doręczenia pisma. Roszczenie stało się wymagalne dnia 13 września 2022 roku.

Pozwana nie udzieliła pełnej odpowiedzi na reklamację, a zatem należało uznać, że pozytywnie rozpatrzyła reklamację.

(pozew – k. 3-8)

Pozwana w odpowiedzi na pozew domagała się oddalenia powództwa i zasądzenia na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu podała, że w przypadku sankcji z art. 45 ust. 1 u.k.k. zwrotowi nie podlega składka ubezpieczeniowa. Jakkolwiek zdaniem powoda nie doszło do naruszenia jakichkolwiek obowiązków informacyjnych, a oświadczenie, o którym mowa nie stanowiło reklamacji, choć i tak odpowiedź na nie została udzielona w terminie 30 dni od jego otrzymania, to powodowie źle obliczyli ewentualną kwotę do zwrotu. Natomiast zweryfikowanie osoby podpisującej umowę z ramienia pozwanej mogło nastąpić na podstawie pieczęci imiennej.

(odpowiedź na pozew – k. 43-48v.)

W piśmie z dnia 18 września 2023 roku powodowie cofnęli powództwo w zakresie zapłaty kwoty 53.104,38 zł, podtrzymując powództwo w zakresie kwoty 10.353,62 zł. Na kwotę tę składały się: 9.291,13 zł zapłaconych odsetek kapitałowych oraz 1.062,49 zł niezwróconej prowizji.

(pismo – k. 139-143)

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2024 roku umorzono postępowanie ponad kwotę 10.353,62 zł.

(postanowienie – k. 179)

Stan faktyczny:

We wnioskach z dnia 7 czerwca 2021 roku powodowie S. P. oraz K. P. zwracali się do pozwanej Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej im. F. S. z siedzibą w G. o udzielenie kredytu w kwocie brutto wynoszącej 124.000,00 zł.

(dowód: wniosek wraz z załącznikami – k. 79-86v.)

Dnia 9 czerwca 2021 roku powodowie S. P. oraz K. P. zawarli z pozwaną Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo-Kredytową im. F. S. z siedzibą w G. umowę pożyczki (kredytu konsumenckiego) nr (...). W umowie wskazano, że pożyczka przeznaczona jest na spłatę następujących zobowiązań:

a)  45.104,27 zł na wskazany rachunek (...) im. (...),

b)  1.483,00 zł na wskazany rachunek S. C. Bank,

c)  33.737,00 zł na wskazany rachunek S. C. Bank.

Umowa zawarta została do dnia 15 listopada 2029 roku.

Kwota pożyczki wyniosła 124.230,00 zł. Natomiast całkowita kwota kredytu (pożyczki) wyniosła 96.625,68 zł i nie obejmowała kredytowanych przez kasę kosztów pożyczki.

Kwota pożyczki obejmująca kredytowane koszty pożyczki oprocentowana była zmienną stopą procentową wynoszącą 7,20 % w skali roku.

Szacunkowy całkowity koszt kredytu określono na 69.616,08 zł, w co wchodziły: szacunkowe odsetki wynoszące 42.011,76 zł oraz koszty pożyczki: prowizja 9.118,48 zł, opłaty za przelewy 159,24 zł oraz składka ubezpieczeniowa 18.326,60 zł.

Umowę w imieniu pozwanego podpisały M. M. oraz K. B..

(dowód: umowa – k. 13-19, polisa – k. 24-25, harmonogram – k. 69-70)

Powodowie przy zawieraniu umowy nie mieli wątpliwości co do imienia i nazwiska osób reprezentujących kasę. Wysokość kwoty pożyczki ustalana była telefonicznie. Powodowie nie przeczytali umowy ani przed jej podpisaniem ani później. Powodowie otrzymali na rachunek dokładnie taką kwotę, o którą wnioskowali. Powodowie nie zadawali żadnych pytań przy zawieraniu umowy.

(dowód: zeznania powoda – k. 203-203v., płyta – k. 206, zeznania powódki – k. 203v.-204, płyta – k. 206)

W związku z zawarciem umowy na prowadzony przez pozwaną rachunek powodów dnia 9 czerwca 2021 roku wpłynęła kwota 124.230,00 zł. Tego samego dnia zrealizowano także przelewy:



9.118,48 zł na poczet prowizji,



18.326,60 zł na poczet składki ubezpieczeniowej,



73,71 zł, 80,00 zł oraz 5,93 zł na poczet opłat za przelewy,



45.104,27 zł na poczet całkowitej spłaty innej pożyczki u pozwanej,



33.737,00 zł, 1.483,00 zł na poczet całkowitej spłaty zobowiązań w S. C. Banku,

a zatem z kwoty 124.230,00 zł na rachunku powodów pozostała kwota 16.301,01 zł.

(dowód: zestawienie operacji – k. 101-131)

Dnia 3 czerwca 2022 roku powodowie dokonali całkowitej spłaty pożyczki.

(dowód: wydruk z systemu pozwanej – k. 94, rozliczenie – k. 134)

Pismem z tego samego dnia powód zwrócił się o proporcjonalny zwrot prowizji w związku z całkowitą spłatą pożyczki.

(dowód: pismo – k. 97)

Dnia 7 czerwca 2022 roku ubezpieczyciel zlecił zwrot kwoty 14.404,05 zł tytułem niewykorzystanej składki ubezpieczeniowej.

(dowód: wtórnik dokumentu zlecenia – k. 100)

Dnia 15 czerwca 2022 roku powodom zwrócono kwotę 8.055,99 zł tytułem prowizji za niewykorzystany okres umowny.

(dowód: rozliczenie – k. 98, zestawienie operacji – k. 99)

Dnia 14 lipca 2022 roku powodowie podpisali oświadczenia, „że wobec naruszenia przez Bank obowiązków wskazanych w art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2022 r. poz. 246), w umowie o kredyt nr (...) z dnia 25.10.2021r. oraz umowie o kredyt nr (...) z dnia 09.06.2021r. korzystam z sankcji przewidzianej w art. 45 cytowanej wyżej ustawy.”

(dowód: oświadczenia – k. 26-27)

Pismem z dnia 4 sierpnia 2022 roku powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty odpowiadającej proporcjonalnej części kosztów wcześniej spłaconych zobowiązań z tytułu zawartych umów – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania.

(dowód: pismo wraz z pełnomocnictwem – k. 87-88)

Pismem z dnia 30 sierpnia 2022 roku powodowie wezwali pozwaną do zapłaty kwoty odpowiadającej wysokości odsetkowych i pozaodsetkowych kosztów stanowiących wynagrodzenie za udzielenie kredytu nr (...) z dnia 9 czerwca 2021 roku – w terminie 7 dni od daty doręczenia wezwania.

W uzasadnieniu wskazano, że doszło do naruszenia obowiązków informacyjnych, tj.:

a)  braku pełnego podpisu przedstawiciela pośrednika, gdyż złożono jedynie parafkę,

b)  brak udzielenia informacji w sposób czytelny, całościowy i dostępny dla kredytobiorców odnośnie:



sprzecznych kwot całkowitej kwoty pożyczki wskazanych na stronie 1 (pkt 3 i 5),



podania innej kwoty do spłaty wskazanej na stronie 2 (pkt 12) w porównaniu z sumą kwot przedstawionych w pkt 3, 5, 17, 18, 19, 24,



wskazania kosztu prowadzenia rachunku, który powstał na mocy niniejszej umowy i był warunkiem koniecznym do uzyskania pożyczki,



wskazania w umowie i harmonogramie dwóch różnych kwot całkowitego kosztu kredytu oraz całkowitej kwoty do spłaty.

Do wezwania dołączono ww. oświadczenia powodów, pełnomocnictwo procesowe oraz kopię umowy.

(dowód: wezwanie do zapłaty – k. 30-31)

Wezwanie doręczono dnia 5 września 2022 roku.

(dowód: wydruk z systemu operatora pocztowego – k. 32)

Pismem z dnia 7 września 2022 roku pozwana poinformowała powodów m.in. o tym, że umowa spełnia wszelkie wymogi ustawy o kredycie konsumenckim, wobec czego oświadczenia powodów są bezpodstawne i bezskuteczne.

(dowód: pismo – k. 33-34)

Sąd zważył, co następuje:

Powyższy stan faktyczny ustalony został na podstawie dowodów z dokumentów przedłożonych ze stron, które nie były przez żadną z nich kwestionowane, a również Sąd nie powziął jakichkolwiek wątpliwości, co do zgodności odpisów, kopii lub wtórników z treścią dokumentów lub danych źródłowych. Stan faktyczny uzupełniały zeznania powodów, które niewątpliwie były szczere, jednakże obarczone były znacznymi lukami pamięciowymi. Powodowie nie potrafili zidentyfikować umowy będącej przedmiotem postępowania, czy też nawet ilości umów zawartych z pozwaną, choć ich liczba wynika z numeracji umów przez pozwaną – było ich co najmniej cztery. Całokształt zeznań powodów pozwolił zarysować ogólny obraz schematu zawierania umów przez powodów – interesowała ich jedynie wnioskowana kwota pożyczki, którą otrzymywali na konto, natomiast pozostałe kwestie nie miały dla nich znaczenia, skoro nie czytali umowy. Mowa jedynie o pobieżnym jej przejrzeniu. Z zeznań tych nie wynika jednak motywacja wniesienia powództwa, gdyż z jednej strony powódka zapewniała, że kwota, o jaką wystąpili była na koncie, a z drugiej podawała, że kancelaria ich reprezentująca dopatrzyła się, że jednak nie cała kwota wskazana w umowie została im wypłacona. Innymi słowy powodowie byli słabo zorientowani nie tylko w swoich umowach z pozwaną, ale w samym procesie.

Podstawę prawną powództwa stanowił art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. Jak stanowi ten ostatni, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Przepis ten stosuje się w szczególności do świadczenia nienależnego.

Z kolei wedle art. 45 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim (Dz.U. z 2018 r. poz. 993 t.j.) w przypadku naruszenia przez kredytodawcę art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1 pkt 1-8, 10, 11, 14-17, art. 31-33, art. 33a i art. 36a-36c konsument, po złożeniu kredytodawcy pisemnego oświadczenia, zwraca kredyt bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy w terminie i w sposób ustalony w umowie.

Sankcja kredytu darmowego polega zatem na uprawnieniu konsumenta do spłaty kredytu bez odsetek i innych kosztów kredytu należnych kredytodawcy. Art. 45 u.k.k. implementuje art. 23 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 roku w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylając dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.U.UE L z dnia 22 maja 2008 r.), która to dyrektywa nakazuje stosowanie skutecznych, proporcjonalnych i odstraszających sankcji, mających zastosowanie w przypadku naruszenia przepisów krajowych przyjętych zgodnie z tą dyrektywą. Przepis prawa krajowego nie wynika więc bezpośrednio z wyżej wskazanej dyrektywy w tym sensie, że nie jest tłumaczeniem zawartego w niej przepisu. Instytucja sankcji kredytu darmowego, o której mowa w art. 45 u.k.k. została ustanowiona w polskim porządku prawnym w wykonaniu obowiązku wynikającego z art. 23 dyrektywy 2008/48/WE.

Przechodząc do oceny poszczególnych zarzutów przeciwko umowie zwrócić należało uwagę, że w złożonym oświadczeniu w ogóle ich brak. Pojawiają się dopiero w wezwaniu do zapłaty, natomiast w pozwie zostały okrojone.

Główny zarzut strony powodowej wynikał wyłącznie z niedostatecznego rozeznania się pełnomocnika powodów w sprawie. Zarzucano bowiem, że całkowita kwota kredytu została wskazana w sposób błędny. Zasugerowano tym samym, jakoby powodowie nie otrzymali całej wskazanej w umowie kwoty pożyczki, a mimo tego spłacali ją wraz z odsetkami od tej kwoty. Twierdzono bowiem, że suma kwot, jakie miały zostać przeznaczone na spłatę innych zobowiązań powodów różni się od całkowitej kwoty pożyczki. W istocie tak jest, ale wadą umowy może być co najwyżej to, że w punkcie 3. umowy nie wskazano, że wypłacone przez pozwaną środki ponad kwoty zobowiązań u pozwanej i innego podmiotu rynku finansowego przeznaczone są na dowolny cel konsumpcyjny. Jednakże ustawa nie zobowiązuje, aby w przypadku umów pożyczek precyzować cel udzielonego finansowania. W punkcie 6. umowy sprecyzowano sposób wypłaty pożyczki poprzez wypłatę na rachunek powodów. Z analizy tego rachunku niezbicie wynika, że do swobodnej dyspozycji otrzymali również kwotę 16.301,01 zł, a więc różnicę, o której mowa w pozwie. Nie ma więc racji strona powodowa, że całkowita kwota kredytu, a tym samym pozostałe składniki pozostałe do spłaty, w tym szacunkowa wartość odsetek i całkowita szacunkowa kwota do spłaty (na dzień zawierania umowy) zostały wskazane błędnie. Pod względem rachunkowym żadnego błędu w umowie nie można się dopatrzyć. Kwota pożyczki została wskazana w umowie wprost i wyraźnie. Kwestia oznaczonego celu umowy w punkcie 3. stanowiła jedynie aspekt techniczny, niewymagany ustawą (pożyczka jako kredyt konsumencki nie jest umową kredytu w rozumieniu Prawa bankowego) służący jedynie do zrealizowania dyspozycji pożyczkobiorców. Niezależnie od tego, nawet gdyby uznać, że umowa powinna zawierać wzmiankę, że kwota 16.301,01 zł przeznaczona jest na dowolny cel konsumpcyjny, to takie naruszenie miałoby charakter błahy i nieistotny z punktu widzenia celów opisanej wyżej dyrektywy. W końcu powodowie otrzymali taką kwotę, jaką zamierzali uzyskać. Jak podali, interesowała ich jedynie kwota pożyczki, którą uzyskali. Pozostałe zapisy umowne, do których ich pełnomocnik przywiązywała szczególną wagę, nie miały dla nich żadnego znaczenia. W tej sytuacji nie sposób uznać, aby pozwany wskazując w umowie wprost i wyraźnie kwotę udzielonej powodom pożyczki, która jak wynika z zeznań powodów, była zgodna z ich wnioskiem, naruszył w tym zakresie jakikolwiek obowiązek informacyjny względem powodów.

Zupełnie absurdalny był sformułowany przez kwalifikowanego pełnomocnika zarzut naruszenia art. 30 pkt 1 u.k.k. (jak należy rozumieć mowa o art. 30 ust. 1 pkt 1 u.k.k.). W przepisie tym mowa o obowiązku wskazania imienia, nazwiska i adresu konsumenta oraz imienia, nazwiska (nazwy) i adresu (siedziby) oraz adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego do bazy adresów elektronicznych kredytodawcy i pośrednika kredytowego;. Umowa zawiera wszelkie te informacje – ponieważ kredytodawca jest w niniejszej sprawie osobą prawną, miał obowiązek wskazać swoją nazwę i siedzibę, co niewątpliwie uczynił na samym wstępie umowy. Pełnomocnik zarzucił, że parafowanie podpisu wskazanych w umowie osób reprezentujących kasę pod ich imiennymi pieczęciami podpada pod tę regulację, co w ocenie Sądu jest nadinterpretacją wskazanego przepisu.

Skrótowo należało jedynie wskazać, że, parafy złożone została wraz z pieczęciami obejmującymi pełne imię i nazwisko oraz stanowisko osoby podpisującej. Osoby te wymienione zostały także w komparycji umowy. Powodowie przyznali zresztą, że nie mieli wątpliwości, co do tożsamości osób reprezentujących kasę. Twierdzili jednoznacznie, że przedmiotowa umowa została skutecznie zawarta – wiedzieli z kim podpisali umowę i kto pozwaną przy tych czynnościach reprezentował.

Ostatni argument powodów zarzucał pozwanej, że odpowiedź na reklamację nie spełnia wymogów art. 8 ustawy o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego, o Rzeczniku Finansowym i o Funduszu (...) (Dz.U. z 2015 r. poz. 1348), a zatem doszło do milczącego jej uznania. Przy czym jasno należy wskazać, strona powodowa nie twierdziła, że nie udzielono odpowiedzi na reklamację, ale że była ona niepełna. Trudno jednak było oczekiwać od pozwanej szerokiej argumentacji na opisane wyżej zarzuty przeciwko umowie. Nie można oczekiwać, aby odpowiedź na reklamację stanowiła powtórzenie treści umowy. Nie miałoby to zresztą znaczenia, bo bezsensowne jest wskazywanie powodom konkretnych punktów umowy (art. 9 pkt 2 ustawy „(...) w tym wskazanie odpowiednich fragmentów wzorca umowy lub umowy”) skoro powodowie umowy nigdy nie przeczytali. Wystarczające było zaznajomienie się powodów z treścią umowy, a pełnomocnika z rzeczywistym stanem faktycznym. Niezależnie jednak od powyższego, Sąd Najwyższy dnia 13 czerwca 2018 roku w sprawie III CZP 113/17 słusznie zresztą stwierdził, że: „W postępowaniu wszczętym przez klienta przeciwko podmiotowi rynku finansowego o zapłatę kwoty roszczenia zgłoszonej w reklamacji klienta, art. 8 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o rozpatrywaniu reklamacji przez podmioty rynku finansowego i o Rzeczniku Finansowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2017 r. poz. 2270) nie wyłącza możliwości kwestionowania przez podmiot rynku finansowego zasadności dochodzonego roszczenia; na podmiocie tym spoczywa ciężar dowodu, że powodowi nie przysługuje roszczenie lub przysługuje w niższej wysokości.”

Innymi słowy, nawet bak odpowiedzi na reklamację nie kreuje nie istniejącego zobowiązania, a co najwyżej przerzuca ciężar dowodu na przedsiębiorcę. W niniejszej sprawie jest to o tyle istotne, że pozwana od samego początku kwestionowała zasadność roszczenia powodów. Ujmując skrótowo, skoro Sąd stwierdził, że nie doszło do naruszenia obowiązków informacyjnych wskazanych nawet nie tyle w samym oświadczeniu, bo w nim brak jakichkolwiek zarzutów, ale w reklamacji, okrojonych zresztą w pozwie, to nie ma powodów do przyjęcia, że ogólnikowa odpowiedź na reklamację powoduje zasadność powództwa.

Mając na uwadze całokształt poczynionych rozważań, Sąd doszedł do wniosku, że niniejsze roszczenie stanowiło próbę instrumentalnego wykorzystania przepisów art. 45 ust. 1 u.k.k., jednakże wyjątkowo nieudaną, o czym świadczy niniejsze uzasadnienie.

Wobec tego Sąd w punkcie 1. wyroku na podstawie art. 410 § 1 k.c. w zw. z art. 405 k.c. powództwo należało oddalić.

O kosztach procesu orzeczono w punkcie 2. wyroku na podstawie art. 98 k.p.c. i zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu obciążono przegrywających powodów całość poniesionych przez pozwaną kosztów, na co składały się: opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17,00 zł) wynagrodzenie kwalifikowanego pełnomocnika w osobie radcy prawnego w stawce minimalnej (5.400,00 zł) ustalonej na podstawie § 2 pkt 6 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.2015.1804 ze zm.), odnosząc się do pierwotnej wartości przedmiotu sporu zgodnie z § 19 tego aktu wykonawczego.

Brak było podstaw do zastosowania wobec powodów art. 102 k.p.c., albowiem w sprawie nie wystąpiły żadne szczególne okoliczności. Przede wszystkim pierwotna wartość przedmiotu sporu wynikała z pomyłki rachunkowej pełnomocnika powodów (zakładając złożenie skutecznego oświadczenia z art. 45 ust. 1 u.k.k.).