Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31.01.2024 r ZUS I Oddział w Ł. wykonując wyrok sądu z dnia 4.01.2024 roku przeliczył emeryturę B. P. od dnia 1.12.2022 roku, tj. od nabycia uprawnień. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 320686,55 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 11.134,61 zł, średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy, wyliczona kwota emerytury – 1340,69 zł. Wypłacono wyrównanie za okres 1.12.2022 – 29.02.2024 roku w kwocie 5665,32 zł.

/decyzja – k. 56 akt ZUS/

Od powyższej decyzji wniosła odwołanie ubezpieczona, podnosząc, że po zapoznaniu się z uzasadnieniem Sądu Okręgowego w sprawie VIII U 894/23, gdzie Sąd podniósł błędne zastosowanie przepisów przez ZUS , wnosi o wyrównanie świadczenia za okres 3 lat wstecz.

/odwołanie –k. 3/

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc, że dokonał przeliczenia świadczenia w związku z wyrokiem Sądu, od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne obliczenie świadczenia i jednocześnie od daty wskazanej w prawomocnym wyroku SO w Łodzi z dnia 11.12.2023 roku.

/odpowiedź na odwołanie – k. 10 odw./

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 23 marca 2011 roku ZUS I Oddział w Ł. przyznał wnioskodawczyni emeryturę od 1 lutego 2011 roku, tj. od miesiąca, w którym został zgłoszony wniosek.

/decyzja o przyznaniu emerytury k. 17-18 części 2 akt ZUS/

Ubezpieczona w dniu 30 grudnia 2023 roku złożyła w organie ZUS wniosek o ponowne obliczenie świadczenia emerytalnego.

/wniosek k. 25-26 części 2 akt ZUS/

Decyzją z dnia 11 stycznia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS ponownie ustalił wartość kapitału początkowego dla wnioskodawczyni. Kapitał początkowy ustalony na dzień 1 stycznia 1999 roku wyniósł 96 806,71 zł. Ustalony w oparciu o przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, to jest okresu od 1 stycznia 1979 roku do 31 grudnia 1988 roku wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 46,23 %. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 46,23 % przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową, co wyniosło kwotę 564,42 zł. Do ustalenia wysokości kapitału początkowego przyjęto okresy składkowe w ilości: 19 lat, 6 miesięcy i 18 dni. Zakład przyjął, że współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku - wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego dla wnioskodawczyni wynosi 95,05%.Współczynnik ten służył do obliczenia części 24% kwoty bazowej. Wysokość 24% kwoty bazowej wynosi 293,01 zł. Do ustalenia współczynnika przyjęto wiek w dniu 31 grudnia 1998 roku – po zaokrągleniu do pełnych lat – wynoszący 48 lat oraz łączny staż ubezpieczeniowy – wynoszący 9107 dni.

/decyzja o ponownym ustaleniu kapitału początkowego k. 39-40 części 2 akt ZUS/

Decyzją z dnia 17 kwietnia 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych na podstawie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS po rozpatrzeniu wniosku z dnia 30 grudnia 2022 roku – w związku z przeliczeniem kapitału początkowego – przeliczył ubezpieczonej emeryturę od 1 grudnia 2022 roku, tj. od miesiąca, w którym złożono wniosek.

Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Po korekcie kapitału początkowego na koncie wnioskodawczyni, która nastąpiła w związku z przeliczeniem wartości kapitału początkowego z zastosowaniem wszystkich obowiązujących przepisów, kwota skorygowanego i zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 252.883,66 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 11.134,61 zł, kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego – 252.883,66 zł, średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy, wyliczona kwota emerytury – 1066,74 zł. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej: (11.134,61 + 252.883,66) / 247,50 = 1066,74 zł. Decyzję tę, będącą decyzją ostateczną wydano w związku z odstąpieniem od ustalania wynagradzania zastępczego za okres zatrudnienia na terytorium Niemiec, ponieważ ubezpieczona podlegała ubezpieczeniu społecznemu w Polsce.

/decyzja o przeliczeniu emerytury k. 48-50 części 2 akt ZUS/

Od powyższych decyzji odwołania wniosła ubezpieczona, które były rozpoznawane w sprawie VIII U 894/23 . Wyrokiem z dnia 11.12.2023 roku Sąd Okręgowy w Łodzi zmienił zaskarżone decyzje i przyjął do ustalenia wysokości emerytury ubezpieczonej wysokość kapitału początkowego , ustalonego na dzień 1 stycznia 1999 roku w wysokości 122.762,42 zł z uwzględnieniem dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych , tj. od 1.01.1979 – 31.12.1988, wskaźnik wysokości podstawy wymiaru 77,32 % od dnia 1.12.2022 roku. Ubezpieczona nie zaskarżyła tego wyroku.

/okoliczność bezsporna, załączone akt VIII U 894/23/

Decyzją z dnia 31.01.2024 r ZUS I Oddział w Ł. wykonując wyrok sądu z dnia 4.01.2024 roku przeliczył emeryturę od dnia 1.12.2022 roku, tj. od nabycia uprawnień. Podstawę obliczenia emerytury stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zewidencjonowanych na koncie do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego. Emerytura stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia emerytury przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę. Kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego wyniosła 320686,55 zł. Kwota składek zewidencjonowanych na koncie z uwzględnieniem waloryzacji wyniosła 11.134,61 zł, średnie dalsze trwanie życia – 247,50 miesięcy, wyliczona kwota emerytury – 1340,69 zł. Wypłacono wyrównanie za okres 1.12.2022 – 29.02.2024 roku w kwocie 5665,32 zł.

/decyzja – k. 56 akt ZUS/

Po otrzymaniu decyzji wnioskodawczyni złożyła pismo do ZUS zatytułowane „odwołanie”, podnosząc, że wypłacone wyrównanie jest krzywdzące, wskazując na przepis, który stanowi o wypłacie świadczenia przez ZUS za okres 3 lat wstecz, w związku z błędem organu rentowego.

/pismo – k. 66 akt ZUS/

Pismem z dnia 21.02.2024 r organ rentowy poinformował ubezpieczoną, że nie może rozdzielić wypłaty świadczenia i wyrównania, nadto nie przysługuje wyrównanie za 3 lata wstecz z powodu błędnej interpretacji prawa lecz od złożonego w dniu 30.12.2022 roku wniosku o przeliczenie wysokości emerytury, a w wyroku nie ma zasądzonej wypłaty wyrównania za 3 lata wstecz od złożonego w/w wniosku. Ubezpieczona została poinformowana, że jeżeli nie zgadza się z powyższym, to od decyzji z dnia 31.01.2024 r przysługują jej środki odwoławcze.

/pismo – k. 67/

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Stosownie do treści art. 24 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

Zgodnie z treścią art. 25 ust. 1 ustawy emerytalnej podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185.

W myśl art. 26 ustawy emerytalnej emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 ustawy przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego, z uwzględnieniem ust. 5 i art. 183 cytowanej ustawy. Wiek ubezpieczonego w dniu przejścia na emeryturę wyraża się w ukończonych latach i miesiącach.Średnie dalsze trwanie życia ustala się wspólnie dla mężczyzn i kobiet oraz wyraża się w miesiącach.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176.

W myśl art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy:

1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6;

2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5;

3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym, niż określony w art. 5 ust. 2. (ust. 2)

Według art. 8 cytowanej ustawy przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy, który stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 (art. 173 ust. 2 ustawy emerytalnej). Zgodnie z art. 173 ust. 3 cytowanej ustawy wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy, tj. na dzień 1 stycznia 1999 roku. Stosownie do treści art. 174 ust. 1 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. W ust. 2 art. 174 ustawy emerytalnej, postanowiono zaś, że przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem 1 stycznia 1999 roku: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Natomiast na mocy art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej powołanej ustawy prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. W efekcie wznowienia postępowania w trybie art. 114 zapada jedna decyzja merytoryczna, która nie musi uchylać poprzedniej decyzji – wystarczy, że zawiera nowe rozstrzygnięcie co do istoty.

Zgodnie, natomiast z treścią art. 15 ust. 2a cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru składek w okresie pozostawania w stosunku pracy wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru emerytury i renty, za podstawę wymiaru składek przyjmuje się kwotę obowiązującego w tym okresie minimalnego wynagrodzenia pracowników, proporcjonalnie do okresu podlegania ubezpieczeniu i wymiaru czasu pracy./tak: uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2003 roku o sygn. III UZP 2/03 opubl. w OSNAPiUS z 2003 roku nr. 14 , poz. 338/

W rozpoznawanej sprawie sporną okolicznością był wyłącznie okres, za który wypłacono wyrównanie emerytury.

Zgodnie z art. 133 ustawy o emeryturach i rentach z FUS:

1.

W razie ponownego ustalenia przez organ rentowy prawa do świadczeń lub ich wysokości, przyznane lub podwyższone świadczenia wypłaca się, poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do tych świadczeń lub do ich podwyższenia, jednak nie wcześniej niż:

1)

od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub wydano decyzję z urzędu, z zastrzeżeniem art. 107a ust. 3;

2)

za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, o którym mowa w pkt 1, jeżeli odmowa lub przyznanie niższych świadczeń były następstwem błędu organu rentowego lub odwoławczego.

2.

Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio również w razie ponownego ustalenia prawa do świadczeń lub ich wysokości wskutek wznowienia postępowania przed organami odwoławczymi albo wskutek kasacji, z tym że za miesiąc zgłoszenia wniosku przyjmuje się miesiąc wniesienia wniosku o wznowienie postępowania lub o kasację.

Zaskarżona decyzja została wydana w wyniku prawomocnego orzeczenia Sądu Okręgowego, zgodnie z którym emerytura ustalona na nowo winna być wypłacona od dnia 1.12.2022 roku. Od takiej też daty zostało wypłacone ubezpieczonej wyrównanie.

W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z treścią art. 365 § 1 k.p.c., prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. Skutkiem zasady mocy wiążącej prawomocnego wyroku jest to, że przesądzenie we wcześniejszym wyroku kwestii o charakterze prejudycjalnym oznacza, że w procesie późniejszym ta kwestia nie może być już w ogóle badana. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem (wyrok SN z dnia 12 lipca 2002 r., V CKN 1110/00, Lex nr 74492). Związanie orzeczeniem oznacza niedopuszczalność nie tylko dokonywania ustaleń sprzecznych z nim, ale nawet przeprowadzania postępowania dowodowego w tym zakresie (wyrok SN z dnia 12 maja 2011 roku, I PK 193/10, Lex nr 852766). Moc wiążąca orzeczenia określona w art. 365 § 1 k.p.c. oznacza zatem, że dana kwestia prawna, która była przedmiotem rozstrzygnięcia w innej sprawie, a która ma znaczenie prejudycjalne w sprawie rozpoznawanej, kształtuje się tak jak to przyjęto we wcześniejszym prawomocnym orzeczeniu. Przesądzenie tej kwestii oznacza, że w późniejszym postępowaniu nie może być ona już ponownie badana, a zatem zachodzi konieczność ograniczenia dowodzenia faktów objętych prejudycjalnym orzeczeniem.

Wobec powyższego wydana w oparciu o prawomocne orzeczenie Sądu decyzja jest prawidłowa, a odwołanie podlega oddaleniu na podstawie art. 47714 § 1 k.p.c.

Ubezpieczona domagała się wypłaty wyrównania za okres 3 lat wstecz. Należy jednak podnieść, iż taki wniosek złożyła w organie rentowym już po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy w sprawie VIII U 894/23, a nawet po wydaniu spornej decyzji. Ten wniosek nie był przedmiotem rozpoznania przez ZUS w drodze decyzji. Organ rentowy wystosował do ubezpieczonej jedynie pismo informujące w tym zakresie, kierując ją na drogę odwoławczą od decyzji z dnia 31.01.2024 roku. Natomiast w odwołaniu ubezpieczona podtrzymała wniosek o wyrównanie wypłaty świadczenia za okres 3 lat wstecz, powołując się na błąd organu rentowego.

Należy podkreślić, iż odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pełni rolę pozwu i wszczyna postępowanie sądowe. Przeniesienie sprawy na drogę sądową przez wniesienie odwołania od decyzji organu rentowego ogranicza się do okoliczności uwzględnionych w decyzji a spornych między stronami; poza tymi okolicznościami spór sądowy nie może zaistnieć. Przed sądem ubezpieczony może jedynie żądać korekty stanowiska zajętego przez organ rentowy i wykazywać swą rację, odnosząc się do przedmiotu sporu objętego decyzją, nie może natomiast żądać czegoś, o czym organ rentowy nie decydował. Dlatego też odwołanie wniesione od decyzji organu rentowego nie ma charakteru samodzielnego żądania, a jeżeli takie zostanie zgłoszone, sąd nie może go rozpoznać, lecz zobowiązany jest - zgodnie z treścią art. 477(10) § 2 k.p.c. - przekazać go do rozpoznania organowi rentowemu. Tym samym kontrolna rola sądu musi korespondować z zakresem rozstrzygnięcia dokonanego w decyzji organu rentowego, gdyż - stosownie do treści art. 477(14) § 2 i art. 477(14a) k.p.c. - w postępowaniu wywołanym wniesieniem odwołania do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych sąd rozstrzyga o prawidłowości zaskarżonej decyzji w granicach jej treści i przedmiotu. Z uwagi na wyżej wskazane okoliczności, Sąd był zobowiązany orzec jak w punkcie 2 wyroku, bowiem żądanie wypłaty wyrównania świadczenia za okres 3 lat wstecz w związku z błędem organu rentowego nie było przedmiotem zaskarżonej decyzji. Organ rentowy zatem wyda decyzję, którą rozpozna zgłoszony wniosek, a ubezpieczonej będzie przysługiwała nowa droga odwoławcza.

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w sentencji.