Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 19 marca 2024 roku znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Odział w Ł. po rozpatrzeniu wniosku z dnia 1 marca 2024 roku odmówił M. B. prawa do wypłaty renty rodzinnej od 1 marca 2024 roku.

Zakład zauważył, że wnioskodawca ukończył 25 lat życia w dniu 1 lipca 2023 roku
tj. w czasie ostatniego roku studiów trwających regulaminowo od 1 października 2023 roku do 29 lutego 2024 roku. Zakład wskazał również, że decyzją z 18 września 2023 roku wnioskodawca miał podjętą wypłatę świadczenia od 1 sierpnia 2023 roku do 29 lutego 2024 roku – brak jest więc w ocenie organu ZUS podstaw do wypłaty renty rodzinnej od 1 marca 2024 roku.

(decyzja – k. 154 akt ZUS)

Odwołanie od powyższej decyzji złożył M. B. nie zgadzając się z powyższą decyzją, wskazując, że decyzją dziekana powtarza on semestr z dniem 1 marca 2024 roku, co nie spowodowało przerwy w nauce, a jej kontynuację. Odwołujący podniósł, że według regulaminu studiów rok akademicki składa się z 2 semestrów zimowego oraz letniego. Zdaniem skarżącego termin zakończenia studiów jest wyznaczany przez ich ukończenie poprzez zdanie egzaminu dyplomowego lub skreślenie z listy. W odwołaniu ubezpieczony wskazał, że jest
w trakcie pisania pracy magisterskiej i planuje on obronę przed lipcem 2024 roku.
Do odwołania skarżący dołączył uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi w sprawie o sygnaturze akt VIII U 1249/16.

(odwołanie wraz z dołączonym uzasadnieniem – k. 3-6)

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podnosząc jak w zaskarżonej decyzji. Jednocześnie organ wskazał, że wnioskodawca 1 lipca 2023 roku skończył 25 rok życia. W związku z tym, w dniu 24 lipca 2023 roku odwołujący złożył wniosek o przedłużenie wypłaty świadczenia do zakończenia ostatniego roku studiów. Zakład zauważył, że jak wynika z zaświadczenia nr (...) wydanego przez Społeczną Akademię (...) z dnia 31 lipca 2023 roku wynika, że ubezpieczony rozpoczął studia z dniem 20 października 2022 roku na kierunku informatyka. W chwili wydawania zaświadczenia znajdował się na 2 roku (3 semestrze) studiów drugiego stopnia. Planowany termin ukończenia studiów przypadał na 28 lutego 2024 roku (nauka trwa 1,5 roku/3 semestry).

Zakład wskazał również, że z zaświadczenia nr (...) wynika, że wnioskodawca zaliczył 2 semestr studiów 2 stopnia w dniu 25 czerwca 2023 roku, w związku z czym, decyzją 18 września 2023 roku organ podjął wnioskodawcy wypłatę renty rodzinnej od 1 sierpnia 2023 roku do 29 lutego 2024 roku.

W ocenie ZUS M. B. ukończył 25 lat w dniu 1 lipca 2023 roku, tj. w czasie trwania ostatniego roku studiów trwającego w przypadku wnioskodawcy 1 semestr
od 1 października 2023 roku do 29 lutego 2024 roku i w tym okresie otrzymywał rentę rodzinną.

(odpowiedź na odwołanie – k. 7-7 odwrót)

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

Decyzją z 2 kwietnia 2013 roku M. B. (urodzony (...)) miał przyznaną rentę rodzinną od 21 lutego 2013 roku, tj. od dnia śmierci ojca – A. B..

(decyzja k. 27-30 akt ZUS)

Ubezpieczony od 1 marca 2019 roku studiował na studiach stacjonarnych pierwszego stopnia, na kierunku informatyka w (...) Akademii (...). Studia te ukończył w dniu 19 października 2022 roku uzyskując tytuł zawodowy inżyniera. Następnie, w dniu 20 października 2022 roku, na tej samej uczelni rozpoczął studia magisterskie na kierunku informatyka, w formie niestacjonarnej.

(zaświadczenia k. 129, 136 akt ZUS)

Decyzją z 17 lipca 2023 roku ZUS I Oddział w Ł. wstrzymał wnioskodawcy wypłatę renty rodzinnej od 1 sierpnia 2023 roku, tj. od najbliższego terminu płatności świadczenia, ponieważ ukończył on 25 lat.

(decyzja k. 133-134 akt ZUS)

W dniu 7 września 2023 roku wnioskodawca przedstawił zaświadczenie nr (...) z 6 września 2023 roku wystawione przez Społeczną Akademię (...), z którego wynikało, że znajduje się na drugim roku (trzecim semestrze) studiów niestacjonarnych drugiego stopnia na kierunku informatyka, jak również, że nauka trwa 1,5 roku/3 semestry, a planowany termin ukończenia studiów to 28 lutego 2024 roku, a także iż zaliczył 2 semestr w dniu 25 czerwca 2023 roku.

(zaświadczenie k. 143 akt ZUS)

Decyzją z 18 września 2023 roku ZUS I Oddział w Ł. podjął w stosunku do wnioskodawcy wypłatę renty rodzinnej od 1 sierpnia 2023 roku do 29 lutego 2024 roku pod warunkiem nauki.

(decyzja k. 147-148 odwrót akt ZUS)

Wnioskodawca powinien skończyć studia planowo w dniu 29 lutego 2024 roku, lecz ich nie ukończył, gdyż powtarza semestr.

(zeznania świadka M. B. e-protokół rozprawy z 24 maja 2024 00:00:43-00:04:19 – płyta CD k. 17)

W dniu 1 marca 2024 roku wnioskodawca złożył wniosek o przedłużenie prawa do renty rodzinnej w związku z kontynuacją nauki, do którego wnioskodawca dołączył zaświadczenie nr (...) z 1 marca 2024 roku, z którego wynikało, że znajduje się na drugim roku (trzecim semestrze) studiów niestacjonarnych drugiego stopnia na kierunku informatyka, jak również, że nauka trwa 1,5 roku/3 semestry, a planowany termin ukończenia studiów to 29 lutego 2024 roku.

W zaświadczeniu wskazano także, iż decyzją dziekan uzyskał zgodę na powtarzanie semestru III od 1 marca 2024 roku. Planowany termin ukończenia studiów po uwzględnieniu decyzji dziekana o powtarzaniu semestru: 30 września 2024 roku.

(zaświadczenie k. 151 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności w oparciu o dokumenty znajdujące się w aktach sprawy oraz w załączonych do akt sprawy aktach ZUS, a także w oparciu o zeznania wnioskodawcy. Sąd miał na uwadze, że stan faktyczny zasadniczo był z niniejszej sprawie bezsporny, a spór
w niniejszym procesie był spowodowany odmiennymi ocenami sytuacji prawnej wnioskodawcy.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Odwołanie jest niezasadne.

Na wstępie należy wskazać, że zgodnie z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm.; dalej jako ustawa o emeryturach i rentach z FUS) renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń.

W myśl art. 67 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny spełniający warunki określone w art. 68-71:

1)  dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;

2)  przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;

3)  małżonek (wdowa i wdowiec);

4)  rodzice.

Stosownie zaś do art. 68 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione mają prawo do renty rodzinnej:

1.  do ukończenia 16 lat;

2.  do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo

3.  bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, o którym mowa w pkt 1 lub 2.

Z kolei zgodnie z ustępem 2 powyższego artykułu, jeżeli dziecko osiągnęło 25 lat życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie definiuje przy tym pojęcia „ostatniego roku studiów” co w oczywisty sposób rodzi wątpliwości interpretacyjne przy stosowaniu cytowanego przepisu. W orzecznictwie Sądu Najwyższego panuje jednak zgoda co do tego, iż regulacja zawarta w ust. 2 art. 68 stanowi szczególną regulację normatywną nie poddającą się wykładni rozszerzającej także przez pryzmat zasad współżycia społecznego, które mogłyby wpływać na stosowanie lub wykładnię imperatywnych przepisów prawa ubezpieczeń społecznych jedynie wówczas, gdyby taka zależność wynikała z konkretnej regulacji tego prawa, co w rozpoznawanej sprawie nie ma miejsca i oznacza to prawo do przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej, której termin końcowy wyznacza data zakończenia tego konkretnego (ostatniego) roku akademickiego studiów w szkole wyższej na którym uprawniony ukończył 25 lat życia.

O sposobie zaś określania ostatniego roku studiów wyższych nie decyduje wykładnia art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach, ale odpowiednie postanowienia regulaminu studiów obowiązującego w konkretnej szkole wyższej. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2003 r., II UK 138/03, OSNP 2004/15/271. Sąd Najwyższy stwierdził także, że ustalenie daty, w której dziecko pobierające rentę rodzinną było na ostatnim roku studiów następuje na podstawie wpisu na ostatni rok studiów dokonanego na podstawie regulaminu obowiązującego daną uczelnię. W regulaminie określa się również indywidualny tok studiów, w którym daty rozpoczęcia i ukończenia poszczególnych semestrów i lat studiów nie muszą zbiegać się z datami obowiązującymi ogół studentów. W każdym wypadku regulamin uczelni decyduje o tym, na którym roku studiów studiuje dany student.

Podnieść należy, że ani przepisy ustawy z dnia 12 września 1990 r. o szkolnictwie wyższym (Dz. U. z 1990 r. Nr 65, poz. 385 z późn. zm.), ani żadne inne przepisy dotyczące szkolnictwa wyższego nie regulują kwestii momentu uzyskania statusu studenta wyższego roku. Kwestia organizacji studiów nie została uregulowana w ww. ustawie, lecz pozostawiona została w gestii uczelni wyższych poprzez uchwalenie regulaminu studiów przez samą uczelnię. Również i po zmianie stanu prawnego i wejściu w życie z dniem 1 września 2005 r. nowej ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 572 z późn. zm.), jak również w ustawie z dnia 20 lipca 2018 roku – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tekst jedn. Dz. U. z 2023 r. poz. 742 ze zm.), która weszła w życie 1 października 2018 roku, kwestia organizacji studiów pozostawiona została w kompetencji władz uczelni.

Sąd Najwyższy w wyroku z 6 kwietnia 2006 r., II UK 174/05, OSNP 2007/7-8/107 wskazał, że jedynym warunkiem przedłużenia prawa do renty rodzinnej jest kontynuowanie nauki na ostatnim roku studiów ponad ograniczenie wiekowe, obiektywne, niezależne od systematyczności nauki, jej pozytywnych rezultatów, czy ewentualnego powtarzania semestrów. Omawiany przepis powinien być zatem wykładany zgodnie z jasnym
i niebudzącym wątpliwości brzmieniem, nieróżnicującym przyczyn przedłużenia się czasu studiów. Wskazać należy, że Sąd Najwyższy, w wyroku z 11 kwietnia 1996 r., II UR 4/96, OSNAPiUS 1996 Nr 20, poz. 311, podniósł, że z przepisów regulujących prawo do renty rodzinnej dla dzieci wynika, że zasadniczym celem tego świadczenia jest dostarczanie im środków utrzymania w czasie, gdy w związku z kształceniem nie wykonują pracy dającej źródło utrzymania. Ten cel zwykle zostaje osiągnięty przed ukończeniem 25 roku życia i zasadą jest ustanie wówczas prawa do renty rodzinnej, chociażby uprawniony nie osiągnął jeszcze zasadniczego celu kształcenia. Jedyny wyjątek dotyczy nauki w szkole wyższej, uwzględniony w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej, który dopuszcza przedłużenie wypłaty renty rodzinnej wówczas, gdy uprawniony osiągnął tę granicę wieku będąc na ostatnim roku studiów.

Przenosząc rozważania na grunt niniejszej sprawy, należy dostrzec, że ubezpieczony został wpisany na ostatni rok studiów 25 czerwca 2023 roku, 25 lat ukończył w dniu 1 lipca 2023 roku. Zgodnie z programem studiów przewidzianym dla studiowanym przez M. B. kierunku w (...) Akademii (...) pozostały do ukończenia przez ubezpieczonego studiów okres nauki, miał trwać jedynie jeden semestr – do 29 lutego 2024 roku. Ostatnim rokiem studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS dla M. B., który ukończył 25 rok życia był więc okres od 25 czerwca 2023 roku do 29 lutego 2024 roku i do końca tego roku studiów był uprawniony do renty rodzinnej.

Jak zauważa się bowiem w orzecznictwie, ostatni rok studiów w rozumieniu art. 68 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych rozpoczyna się wraz z początkiem roku akademickiego określonego w regulaminie studiów i trwa - w zależności od planowanej w programie studiów daty zakończenia cyklu kształcenia - tylko jeden semestr (zimowy) albo dwa semestry (zimowy i letni).

(tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2019 r., I UK 184/18, OSNP 2020, nr 8, poz. 87)

Mając na względzie cytowane orzecznictwo, wnioskodawcy przysługiwało zatem prawo do renty za okres do końca lutego 2024 roku, a więc po ukończeniu 25 roku życia, ale do czasu programowego ukończenia nauki na ostatnim semestrze studiów. Prawo do renty za ww. okres zostało uznane przez organ rentowy. Renta rodzinna za powyższy okres została bowiem wnioskodawcy przyznana decyzją z 18 września 2023 roku.

Jednocześnie należy uznać, iż organ rentowy słusznie odmówił przyznania wnioskodawcy renty rodzinnej na dalszy okres po 29 lutego 2024 roku. Trzeba tu zauważyć, iż przyjęcie poglądu przedstawionego przez wnioskodawcę w odwołaniu, że powinien on mieć dalej przyznawaną rentę, gdyż kontynuuje naukę, sprawiłoby, że wnioskodawcy należałoby w nieskończoność przedłużać prawo do renty, tylko dlatego, że powtarza on po raz kolejny ostatni semestr studiów.

Należy bowiem wskazać, że prawo do przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej przysługuje do zakończenia tego konkretnego (ostatniego) roku studiów, na którym uprawniony ukończył 25 lat życia, a nie do ukończenia studiów wyższych bez względu na wiek, skoro okres przedłużenia nie został wyznaczony przez wskazanie innej granicy wiekowej, niż ukończenie 25 lat życia.

(tak: wyrok Sądu Apelacyjnego z 12 czerwca 2015 r., III AUa 1177/14, LEX nr 1755194, wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 30 stycznia 2014 r., III AUa 617/13 , LEX nr 1428163 )

Odnosząc się zaś do argumentacji zawartej w załączonym do odwołania wyroku
w sprawie VIII U 1249/16, należy zauważyć, że dotyczy ona innego stanu faktycznego,
w którym to wnioskodawca już będąc w trakcie powtarzania ostatniego semestru studiów uzupełniających magisterskich dopiero osiąga wiek 25 lat. Sytuacja taka nie ma miejsca
w przypadku ubezpieczonego w niniejszej sprawie, który zgodę na powtarzanie ostatniego semestru otrzymał już po ukończeniu 25 lat, i któremu już wcześniej – gdy był po raz pierwszy na ostatnim roku studiów – przedłużono prawo do renty do czasu programowego zakończenia studiów. Ostatniego roku studiów w terminie jednak nie skończył.

Warunkiem przedłużenia ochrony ubezpieczeniowej jest bowiem ukończenie przez uprawnionego 25 lat życia na ostatnim roku studiów, a termin końcowym tej ochrony wyznacza data zakończenia tego konkretnego roku akademickiego (a w realiach niniejszej sprawy do końca semestru zimowego, z upływem którego wnioskodawca powinien programowo zakończyć studia) studiów w szkole wyższej. Powtarzanie zatem przez skarżącego ostatniego roku studiów nie stanowi podstawy do wypłaty renty rodzinnej do czasu zakończenia tego powtarzanego roku. Przedstawiona wyżej wykładnia ma oparcie w interpretacji celowościowej, ponieważ zapobiega negatywnemu zjawisku nadużywania uprawnień do renty rodzinnej przez sztuczne wydłużanie okresu nauki.

(tak: wyrok Sądu Najwyższego z 25 kwietnia 2023 r., I (...) 78/22, LEX nr 3576101)

Jednocześnie nie można zgodzić się z wnioskodawcą, że renta winna mu być wypłacana do końca roku akademickiego 2023/2024, w sytuacji, gdy studia, na których studiował wnioskodawca winny zakończyć się z końcem semestru zimowego. Przyjęcie poglądu zaprezentowanego przez odwołującego w odwołaniu doprowadziłoby bowiem do wniosku, że osoby, które mają przedłużone prawo do renty rodzinnej po 25 roku życia, i które ukończyły studia, programowo kończące się z końcem semestru zimowego, powinny być uprawnione do renty rodzinnej aż do końca semestru letniego tj. do 30 września. Logicznym wydaje się więc, iż rok akademicki w przypadku studiów programowo kończących się z końcem semestru zimowego należy rozumieć tak naprawdę jako ostatni semestr.

Ustawa o emeryturach i rentach z FUS nie zawiera definicji użytego w jej art. 68 ust. 2 pojęcia (zwrotu) „będąc na ostatnim roku studiów”. W judykaturze przyjmuje się w związku z tym, że określenie ostatniego roku studiów następuje na podstawie regulaminu studiów. Wprawdzie regulamin studiów nie ma charakteru normatywnego i nie należy do konstytucyjnie określonych źródeł prawa (art. 87 Konstytucji RP), to jednak musi być uznany za akt prawny konkretyzujący i uściślający znaczenie sformułowania „ostatni rok studiów w szkole wyższej”, zamieszczonego w art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej. Organizacja studiów bazuje na pojęciu roku akademickiego, a nie roku kalendarzowego. Rok akademicki trwa od 1 października do 30 września następnego roku kalendarzowego. Oznacza to, że do 30 września student jest na poprzednim roku studiów, a od 1 października na kolejnym roku. Ostatni rok studiów zaczyna się 1 października – może trwać jeden semestr (tylko zimowy) i kończyć się wiosną (np. 31 marca) albo może trwać dwa semestry (zimowy i letni) i kończyć się wraz z końcem roku akademickiego (czyli 30 września). Szczególna (wyjątkowa) regulacja art. 68 ust. 2 ustawy emerytalnej nie pozwala na dokonywanie wykładni rozszerzającej i oznacza, że prawo do ochrony ubezpieczeniowej zostaje przedłużone tylko do zakończenia tego konkretnego (ostatniego) roku studiów, jeżeli uprawniony ukończył 25 lat, studiując na ostatnim roku studiów szkole wyższej. Jeżeli uprawniony kończy 25 lat życia, będąc nie na ostatnim roku studiów, lecz na przykład na przedostatnim, wówczas prawo do renty rodzinnej ustaje z chwilą ukończenia przez niego 25 lat. Warunkiem przedłużenia ochrony jest ukończenie przez uprawnionego 25 lat na ostatnim roku studiów, a termin końcowy tej ochrony wyznacza data zakończenia tego konkretnego roku akademickiego studiów w szkole wyższej według statutu uczelni wyższej albo regulaminu studiów.

(tak: wyrok Sądu Najwyższego z 18 września 2019 r., I UK 184/18, OSNP 2020, nr 8, poz. 87)

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy, na postawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie, o czym orzekł jak w sentencji wyroku.