Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 sierpnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący:	Sędzia Sądu Okręgowego Katarzyna Banko
Protokolant:	protokolant sądowy Karolina Kot

po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2024 roku w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w W.

przeciwko W. Ł.

o zapłatę

1.  oddala powództwo,

2.  przyznaje adw. P. Ł. wynagrodzenie w kwocie 2.656,80 (dwa tysiące sześćset pięćdziesiąt sześć 80/100) złotych, w tym podatek VAT w kwocie 496,80 (czterysta dziewięćdziesiąt sześć 80/100) złotych za pełnienie funkcji kuratora procesowego pozwanej, której miejsce pobytu nie jest znane, przy czym powyższe wynagrodzenie wypłacić z zaliczki uiszczonej przez powoda.

SSO Katarzyna Banko

Sygn. akt I C 784/23

UZASADNIENIE

Powód (...) Spółka Akcyjna z siedzibą w W. domagał się orzeczenia nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym, że pozwana W. Ł. ma zapłacić powodowi kwotę 133.028,57 zł, na którą składają się następujące należności:

a)  należność główna z tytułu niespłaconego kapitału w kwocie 106.195,08 zł wraz z ustawowymi odsetkami umownymi w wysokości odsetek maksymalnych za opóźnienie od dnia następnego po dniu wystawienia wyciągu z ksiąg bankowych, tj. od dnia 23 czerwca 2023r. do dnia zapłaty,

b)  niespłacone odsetki umowne za okres korzystania z kapitału naliczone według stopy procentowej w wysokości 13,32 % od dnia 7 marca 2022r. do dnia 7 września 2022r., tj. ostatniego dnia obowiązywania umowy, w kwocie 6.058,53 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu w Elektronicznym Postępowaniu Upominawczym do dnia zapłaty,

c)  niespłacone odsetki karne za opóźnienie w kwocie 20.774,96 zł od dnia 7 marca 2022r. do dnia 21 czerwca 2023r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu powyższego żądania powód podał, że w dniu 7 lutego 2019r. zawarł z pozwaną umowę kredytu konsumpcyjnego gotówkowego nr (...). Wobec braku zaspokajania należności służących powodowi umowa została wypowiedziana.

Zarządzeniem z dnia 13 lipca 2023r. skierowano sprawę do rozpoznania w postępowaniu zwykłym.

Zarządzeniem z dnia 24 stycznia 2024r. ustanowiono dla pozwanej, której miejsce pobytu nie jest znane kuratora procesowego w osobie adwokata P. Ł..

Kurator procesowy wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu. Nadto wniósł o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz ustanowionego w sprawie kuratora kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu pozwanej, albowiem koszty te nie zostały opłacone w całości lub w części.

Kurator domagając się oddalenie powództwa podnosił, że oświadczenie o wypowiedzeniu umowy kredytowej jest nieskuteczne, albowiem zostało złożone warunkowo.

Sąd ustalił, co następuje:

W dniu 7 lutego 2019r. pomiędzy (...) z siedzibą w W. a pozwaną W. Ł. została zawarta umowa kredytu konsumenckiego gotówkowego nr (...). Kredyt w kwocie 126.903,55 zł został udzielony na okres 120 miesięcy z przeznaczeniem na sfinansowanie: potrzeb konsumpcyjnych kredytobiorcy, prowizji bankowej, składki na ubezpieczenie z tytułu umowy ubezpieczenia (...). Całkowita kwota kredytu wynosiła 100.000 zł i nie obejmowała ona kredytowanych kosztów kredytu.

W związku z zawarciem umowy kredytobiorca poniósł następujące koszty:

a)  prowizję bankową za udzielenie kredytu płatną jednorazowo w kwocie 6.345,17 zł,

b)  składkę ubezpieczeniową z tytułu umowy ubezpieczenia (...) w kwocie 20.558,38 zł,

c)  odsetki od kapitału kredytu w kwocie 57.802,84 zł.

Zgodnie z treścią wniosku kredytowego bank kredytuje koszty udzielenia kredytu.

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej. Oprocentowanie kredytu ulegnie zmianie w przypadku zmiany stopy procentowej rynku międzybankowego WIBOR 3M o co najmniej 0,25pp.

Całkowita kwota do zapłaty przez kredytobiorcę ustalona w dniu zawarcia umowy wynosiło 184.706,39 zł.

Bank był uprawiony do rozwiązania umowy z zachowaniem 30 – dniowego okresu wypowiedzenia między innymi w razie opóźnienia kredytobiorcy z zapłatą pełnej raty wynikającej z harmonogramu spłat, za co najmniej jeden okres płatności pod warunkiem wezwania kredytobiorcy przez bank do zapłaty zaległości w terminie nie krótszym niż 14 dni roboczych i braku spłaty zaległości w odpowiedzi na to wezwanie we wskazanym przez bank terminie.

Kredytobiorca miał m.in. obowiązek informowania banku o zmianie nazwiska, adresu zamieszkania lub korespondencyjnego, miejsca zatrudnienia, adresu poczty elektronicznej i numerów telefonicznych. dowód: umowa kredytu nr (...) k. 43 – 50, 54 – 57, 59 – 63, 64 – 67

Pismem z dnia 14 lipca 2022r. powód wypowiedział pozwanej umowę kredytową z zachowaniem okresu wypowiedzenia określonego w umowie liczonego od dnia doręczenia pozwanej niniejszego pisma. Wypowiedzenie umowy nastąpiło w związku z nieregulowaniem zaległości w spłacie kredytu.

Zadłużenie z tego tytułu wynosiło:

- 3.294,76 zł tytułem należności kapitałowej,

- 3.758,14 zł tytułem odsetek umownych,

- 113 zł tytułem odsetek podwyższonych za opóźnienie w spłacie należności kapitałowej.

Jednocześnie zaznaczono w piśmie, że bank rozważy możliwość cofnięcia oświadczenia o wypowiedzeniu w przypadku uregulowania w okresie wypowiedzenia całości zaległości. dowód: pismo k. 72 – 74

W dniu 13 września 2022r. powód skierował do pozwanej ostateczne wezwanie do zapłaty. dowód: pismo k. 75 – 77

W dniu 22 czerwca 2022r. powód wystawił wyciąg z ksiąg bankowych podając w nim, że wymagalne zadłużenie pozwanej z tytułu udzielonego kredytu na dzień 22 czerwca 2023r. wynosi 133.028,57 zł. dowód: wyciąg z ksiąg k. 78 - 79

W dniu 9 grudnia 2022r. powód wniósł przeciwko pozwanej pozew o zapłatę w elektronicznym postępowaniu upominawczym, w następstwie czego wydano nakaz zapłaty. Korespondencja przesłana do pozwanej na adres wskazany w pozwie nie została odebrana. Starszy referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Lublin – Zachód w Lublinie postanowieniem z dnia 14 kwietnia 2023r. uchylił nakaz zapłaty z dnia 29 grudnia 2022r., umorzył postępowania oraz stwierdził, że strona powodowa ponosi koszty procesu związane ze swym udziałem w sprawie. dowód: kopia akt Nc –e 1707834/22 k. 38 – 43

Ustaleń w zakresie przedstawionego powyżej stanu faktycznego, przyjętego za podstawę do przeprowadzonych w dalszej części rozważań prawnych, Sąd dokonał kierując się dyrektywami określonymi w art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 229 k.p.c. – mając na uwadze, że stan faktyczny miał charakter niesporny, wynikający ze znanych stronom i wskazywanych przez nie, niekwestionowanych dokumentów.

Sąd zważył co następuje:

W ustalonym stanie faktycznym powództwo nie zasługuje na uwzględnienie.

Powód jest następcą prawnym (...) w W.. Fakt następstwa prawnego wynika z przedłożonych przez powoda dokumentów, w szczególności Decyzji Bankowego Funduszu Gwarancyjnego nr (...) (...) z dnia 29 września 2022r.

Umowa kredytu konsumpcyjnego gotówkowego zawarta przez strony miała charakter kredytu konsumenckiego, w związku z czym stosuje się do niej przepisy o ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (2023.1028t.j.), jak również przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. - Prawo bankowe (2023.2488t.j.).

Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi. Przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się także umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego, w tym w wysokości większej niż wysokość określona w ust. 1. (ust. 1a.).

Natomiast zgodnie z ustępem 2 powyższego przepisu za umowę o kredyt konsumencki uważa się w szczególności:

1)umowę pożyczki;

2)umowę kredytu w rozumieniu przepisów prawa bankowego;

3)umowę o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli konsument jest zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia;

4)umowę o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia;

5)umowę o kredyt odnawialny.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy Prawo bankowe czynnością bankową jest udzielanie kredytów.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy Prawo bankowe, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia spornej umowy pomiędzy poprzednikiem prawnym powoda a pozwaną przez umowę kredytu bankowego bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

W myśl art. 69 ust. 2 Prawa bankowego, umowa kredytu powinna być zawarta na piśmie i określać w szczególności:

1) strony umowy,

2) kwotę i walutę kredytu,

3) cel, na który kredyt został udzielony,

4) zasady i termin spłaty kredytu,

5) wysokość oprocentowania kredytu i warunki jego zmiany,

6) sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,

7) zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,

8) terminy i sposób postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych,

9) wysokość prowizji, jeżeli umowa ją przewiduje,

10) warunki dokonywania zmian i rozwiązania umowy.

Przepis art. 75 ust. 1 ustawy Prawo bankowe stanowi, że w przypadku niedotrzymania przez kredytobiorcę warunków udzielenia kredytu albo w przypadku utraty przez kredytobiorcę zdolności kredytowej bank może obniżyć kwotę przyznanego kredytu albo wypowiedzieć umowę kredytu, o ile ustawa z dnia 15 maja 2015r. - Prawo restrukturyzacyjne nie stanowi inaczej. Termin wypowiedzenia, o którym mowa w ust. 1, o ile strony nie określą w umowie dłuższego terminu, wynosi 30 dni, a w razie zagrożenia upadłością kredytobiorcy - 7 dni (ust.2).

W myśl art. 75c ust. 1 ustawy Prawo bankowe, jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych. Ustęp 2 ww. przepisu stanowi, że w wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia. Zgodnie z ust. 3 tegoż przepisu, bank powinien, na wniosek kredytobiorcy, umożliwić restrukturyzację zadłużenia poprzez zmianę określonych w umowie warunków lub terminów spłaty kredytu, jeżeli jest uzasadniona dokonaną przez bank oceną sytuacji finansowej i gospodarczej kredytobiorcy. Restrukturyzacja, o której mowa w ust. 1, dokonywana jest na warunkach uzgodnionych przez bank i kredytobiorcę. (ust. 4). W myśl ust. 5 art. 75c Prawa bankowego, bank, w przypadku odrzucenia wniosku kredytobiorcy o restrukturyzację zadłużenia, przekazuje kredytobiorcy, bez zbędnej zwłoki, szczegółowe wyjaśnienia, w formie pisemnej, dotyczące przyczyny odrzucenia wniosku o restrukturyzację. Przepis art. 75c ust. 1 ustawy Prawo bankowe został wprowadzony ustawą z dnia 25 września 2015r. o zmianie ustawy- Prawo bankowe oraz niektórych ustaw (Dz. U. z dnia 12 listopada 2015 r., poz. 1854), zaś z art. 12 tej ustawy wynika, że banki oraz spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe, w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, dostosują swoją działalność do wymagań określonych w art. 75c ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą. Zgodnie z art. 13 tej ustawy weszła ona w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia. Ogłoszenie miało miejsce 12 listopada 2015r., zatem art. 75c Prawa bankowego zaczął obowiązywać 26 listopada 2015r. Treść przytoczonej regulacji nie pozostawia wątpliwości, iż ma ona zastosowanie zarówno do umów nowych, jak również zawartych przed dniem wejścia jej w życie, zaś decydującym dla jej zastosowania kryterium jest moment powstania zadłużenia. Jeżeli bowiem powstało lub zwiększyło się po jej wejściu w życie, to - przed wypowiedzeniem umowy - na banku ciążył obowiązek zastosowania procedur wynikających z art. 75c ustawy Prawo bankowe.

Umowa łącząca strony została zawarta w dniu 7 lutego 2019r. Tym samym w dacie wypowiedzenia umowy kredytu poprzednik prawny powoda był zobowiązany do uprzedniego wdrożenia procedury wynikającej z przepisu art. 75c Prawa bankowego. Uwzględniając treść wspomnianego przepisu uznać należy, że bank nie może swobodnie wypowiedzieć umowy kredytowej, gdy kredytobiorca popadł w opóźnienie ze spłatą kredytu. Zgodnie z określoną ustawą procedurą w pierwszej kolejności powinien był doręczyć kredytobiorcy wezwanie określone w art. 75c ust. 1-2 ustawy Prawo bankowe oraz odczekać do upływu dodatkowego terminu na spłatę zadłużenia wyznaczonego w wezwaniu (nie krótszego niż 14 dni roboczych). Dopiero po upływie tego terminu bank może złożyć wobec kredytobiorcy oświadczenie woli w sprawie wypowiedzenia umowy kredytu. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2014r., którego stanowisko Sąd Okręgowy w niniejszym składzie w pełni akceptuje, wypowiedzenie umowy kredytowej stanowi bardzo dotkliwe dla kredytobiorców uprawnienie kształtujące banku w stosunku kredytowym, bo jego wykonanie może doprowadzić do zakończenia tego stosunku przed pierwotnie ustalonym okresem spłaty kredytu. W związku z tym nie może być ono wykonane w sposób nagły, zaskakujący dla kredytobiorcy, nawet jeżeli istnieją podstawy do jego podjęcia zgodnie z treścią umowy kredytowej (Monitor Prawa Bankowego 2018, nr 4, s. 28).

Powód nie wykazał, aby pozwana została wezwana o zapłatę powstałego zadłużenia i pouczona o treści 75c Prawa bankowego. W wykazie dowodów z dokumentów wskazanym w punkcie 6 pozwu nie wymieniono takie dokumentu. Co prawda w uzasadnieniu pozwu złożonego w elektronicznym postępowaniu upominawczym wskazano, że pozwana pismem z dnia 7 marca 2022r. była pouczono o możliwości restrukturyzacji zadłużenia, jednakże w liście dowodów wskazanych w tym pozwie również brak jest tego dokumentu. Powód nie wykazał, aby dopełnił czynności upominawczych przewidzianych w art.75c Prawa bankowego, zatem wypowiedzenie umowy jest bezskuteczne.

Oświadczenie woli o wypowiedzeniu umowy jest jednostronną czynnością materialnoprawną, o charakterze prawno-kształtującym.W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że brak jest jednolitości poglądów doktryny i orzecznictwa w kwestii, czy wypowiedzenie umowy kredytowej pod warunkiem niezapłacenia zadłużenia jest nieważne. Pogląd opowiadający się za nieważnością takiego oświadczenia woli wyraził m.in. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 26 lipca 2017r. sygn. akt I ACa 143/17, czy Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 14 maja 2015r., sygn. akt I A Ca 16/15, Lex nr 1733746, a także T. Czech w glosie do wyroku SN z dnia 8 września 2016r., II CSK 750/15. Z kolei, w wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 lutego 2015r., sygn. akt I ACa 850/14, Lex nr 1665779, czy w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 8 września 2016r., sygn. akt II CSK 750/15, Lex nr 2182659 i powołanym w nim orzecznictwie został wyrażony pogląd, że nie została wyłączona, co do zasady, dopuszczalność zastrzeżenia warunku także w jednostronnej czynności prawnej obejmującej wypowiedzenie umowy, a warunkiem może być także spełnienie świadczenia. W tymże wyroku z dnia 8 września 2016r., Sąd Najwyższy wskazał na potrzebę dokonywania oceny skuteczności oświadczenia o wypowiedzeniu umowy o kredyt pod warunkiem niezapłacenia zadłużenia w kontekście postanowień konkretnej umowy. Zaznaczył, że zastosowaniu takiego sposobu rozwiązania umowy sprzeciwiać się może jej trwały charakter, dokonanie wypowiedzenia bez wypełnienia wymaganych czynności upominawczych, niejasna sytuacja w odniesieniu do czasu i zakresu skuteczności takiego oświadczenia, jak też dotkliwe pozbawienie ochrony interesów kredytobiorcy. Jednak generalnie w orzecznictwie za dopuszczalne uznaje się zastosowanie warunku potestatywnego, jak i warunkowego wypowiedzenia umowy kredytu, w tym także w sytuacji, gdy jest nim spełnienie przez kredytobiorcę długu. W istocie jego zastrzeżenie jest korzystne dla kredytobiorcy, gdyż daje mu możliwość spłaty zadłużenia, co spowoduje ustanie skutku prawnego przewidzianego w oświadczeniu o wypowiedzeniu umowy kredytu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 8 września 2016 r., II CSK 750/15; z dnia 6 września 2007 r., IV CSK 118/07, OSP 2008, Nr 12, poz. 125 i z dnia 17 marca 2011 r., IV CSK 358/10 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2013 r., III CZP 85/12, OSNC 2013, Nr 11, poz. 132 i z dnia 25 czerwca 2020 r., V CSK 56/20).

Zgodnie art. 321 § 1 k.p.c. sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Przepis ten daje wyraz tradycyjnej zasadzie wyrokowania statuującej zakaz orzekania ponad żądanie, a także zasadzie dyspozycyjności, która przejawia się w tym, że sąd jest związany granicami żądania powództwa i nie może w tym wypadku dysponować przedmiotem procesu przez określenie jego granic niezależnie od zakresu żądania ochrony przez powoda. Zgodnie z tym przepisem, sąd ma obowiązek orzec negatywnie lub pozytywnie o całym przedmiocie sporu (żądania). Samo pojęcie żądania określa art. 187 § 1 k.p.c., stanowiąc, że pozew powinien m.in. zawierać dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających żądanie. Artykuł 321 § 1 k.p.c., określając granice wyrokowania, wskazuje jednak, że nie można wyrokować co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić coś innego niż strona żądała. Żądanie powództwa określa więc nie tylko jego przedmiot, lecz również jego podstawa faktyczna. Zasądzenie sumy pieniężnej, która wprawdzie mieści się w granicach kwotowych powództwa, lecz z innej podstawy faktycznej, stanowi orzeczenie ponad żądanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1949 r., Wa.C.165/49, "Demokratyczny Przegląd Prawniczy" 1950, nr 3, poz. 61). Wyrok uwzględniający powództwo na zasadzie faktycznej, na której powód ani w pozwie, ani w postępowaniu przed sądem pierwszej instancji nie opierał powództwa, stanowi zasądzenie ponad żądanie (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 stycznia 1936 r., C II 1770/35, "Przegląd Prawa i Administracji" 1936, nr 2, poz. 148). Ten kierunek wykładni art. 321 § 1 k.p.c. (będący odpowiednikiem art. 329 § 2 k.p.c. z 1930 r.) jest obecnie kontynuowany, czego wyraz stanowi przykładowo wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1993 r., I CRN 156/93 (nie publ.). Stwierdzono w nim, że sąd nie może uwzględnić roszczenia na innej podstawie faktycznej niż wskazana w pozwie ( art. 321 § 1 k.p.c.). Skoro powód nie wykazał skutecznego wypowiedzenia umowy kredytowej to powództwo nie mogło zostać uwzględnione. Tylko skuteczne wypowiedzenie umowy kredytowej daje możliwość dochodzenia zapłaty niewymagalnych jej rat.

Mając powyższe ustalenia i rozważania na względzie Sąd orzekł jak w sentencji.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął zgodnie z zasadą określoną w art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1, 1 ¹ i 3 k.p.c. Pozwana była reprezentowany przez kuratora procesowego, któremu przyznano wynagrodzenie na podstawie § 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 9 marca 2018r. w sprawie określenia wysokości wynagrodzenia i zwrotu wydatków poniesionych przez kuratorów ustanowionych dla strony w sprawie cywilnej w związku z § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Gliwice, dnia 10 września 2024r.

SSO Katarzyna Banko

.