Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 sierpnia 2024 roku

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSO Alicja Kowalska-Kulik

Protokolant: Małgorzata Olesiak

po rozpoznaniu w dniu 31 lipca 2024 roku w Nowym Sączu

na rozprawie

odwołań J. B.

od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

z dnia 11 lipca 2022 roku znak: (...)

z dnia 24 sierpnia 2022 roku znak: (...)

z dnia 8 listopada 2022 roku znak: (...)

z dnia 25 listopada 2022 roku znak: (...)

z dnia 10 listopada 2023 roku znak: (...)

z dnia 29 listopada 2023 roku znak:(...)

w sprawie J. B.

przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego P. Terenowa w O.

o wysokość renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy i zwrot nienależnie pobranego świadczenia

I. umarza częściowo postępowanie w zakresie odwołania J. B. od decyzji z dnia 11 lipca 2022 roku odnośnie ustalenia nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej i zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 lutego 2022 roku do 31 marca 2022 roku – wobec wydania decyzji z dnia 8 września 2022 roku;

II. umarza postępowanie w zakresie odwołania J. B. od decyzji z dnia 24 sierpnia 2022 roku – wobec wydania decyzji z dnia 9 września 2022 roku;

III. zmienia zaskarżoną decyzję w dnia 11 lipca 2022 roku w ten sposób, że stwierdza brak nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od 1 kwietnia 2022 roku do 31 maja 2022 roku oraz brak obowiązku zwrotu przez J. B. kwoty 2642,20 zł (dwa tysiące sześćset czterdzieści dwa złote 20/100);

IV. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 8 listopada 2022 roku w ten sposób, że stwierdza brak nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od 1 lipca 2022 roku do 31 lipca 2022 roku oraz brak obowiązku zwrotu przez J. B. kwoty 1315,13 zł (jeden tysiąc trzysta piętnaście złotych 13/100);

V. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 25 listopada 2022 roku w ten sposób, że stwierdza brak nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od 1 sierpnia 2022 roku do 31 sierpnia 2022 roku oraz brak obowiązku zwrotu przez J. B. kwoty 1311,55 zł (jeden tysiąc trzysta jedenaście złotych 55/100);

VI. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 10 listopada 2023 roku w ten sposób, że stwierdza, iż część uzupełniająca renty rolniczej J. B. nie podlega zawieszeniu w 100% od 1 listopada 2023 roku;

VII. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 29 listopada 2023 roku w ten sposób, że stwierdza brak nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej w okresie od 1 września 2023 roku do 31 października 2023 roku oraz brak obowiązku zwrotu przez J. B. kwoty 3005,32 zł (trzy tysiące pięć złotych 32/100);

VIII. zasądza od Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (...)w O. na rzecz odwołującego J. B. kwotę 1080 zł (jeden tysiąc osiemdziesiąt złotych 00/100) z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty - tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn. akt IV U 749/22

(...)

wyroku z dnia 14 sierpnia 2024 roku

1) Decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku, znak:(...), wydaną na podstawie art. 28 ust. 11, art. 52 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022r, poz. 993 ze zm.), art. 138 ust 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. 2022, poz. 504), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił J. B. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 lutego 2022 roku do 31 maja 2022 roku w kwocie 5001, 96 zł oraz zobowiązał go do zwrotu tej kwoty tytułem nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wydania decyzji w kwocie 133, 07 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że część uzupełniająca renty rolniczej nie przysługiwała odwołującemu, ponieważ w w/w okresie prowadził działalność rolniczą z małżonką niepodlegającą ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

2) Decyzją z dnia 24 sierpnia 2022 roku, znak: (...)wydaną na podstawie przepisów ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022r, poz. 993 ze zm.), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, w związku z realizacją potrąceń z tytułu nadpłaty, zmienił J. B. od 1 września 2022 r. wysokość rentę rolniczej z tytułu niezdolności do pracy. Zgodnie z pkt VI tej decyzji z renty potrąca się kwotę 463,28 zł z tytułu nadpłaty.

3) Decyzją z dnia 8 listopada 2022 roku, znak: (...), wydaną na podstawie art. 28 ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022r, poz. 993 ze zm.), art. 138 ust 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. 2022, poz. 504), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił J. B. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 lipca 2022 roku do 31 lipca 2022 roku w kwocie 1272, 38 zł oraz zobowiązał go do zwrotu tej kwoty tytułem nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wydania decyzji w kwocie 42, 75 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że część uzupełniająca renty rolniczej nie przysługiwała odwołującemu, ponieważ w w/w okresie prowadził działalność rolniczą z małżonką niepodlegającą ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

4) Decyzją z dnia 25 listopada 2022 roku, znak: (...) wydaną na podstawie art. 28 ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022r, poz. 993 ze zm.), art. 138 ust 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. 2022, poz. 504), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił J. B. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 sierpnia 2022 roku do 31 sierpnia 2022 roku w kwocie 1272, 38 zł oraz zobowiązał go do zwrotu tej kwoty tytułem nienależnie pobranego świadczenia wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wydania decyzji w kwocie 39,17 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że część uzupełniająca renty rolniczej nie przysługiwała odwołującemu, ponieważ w w/w okresie prowadził działalność rolniczą z małżonką niepodlegającą ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

5) Decyzją z dnia 10 listopada 2023 roku, znak: (...), wydaną na podstawie art. 28 ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022 r., poz. 993 ze zm.), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego zmienił J. B. wysokość renty rolniczej z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, w ten sposób, iż zawiesił od 1 listopada 2023 r. wypłatę 100% części uzupełniającej renty rolniczej z powodu prowadzenia działalności rolniczej.

6) Decyzją z dnia 29 listopada 2023 roku, znak: (...)wydaną na podstawie art. 28 ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022r, poz. 993 ze zm.), art. 138 ust 1 i 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( Dz.U. 2022, poz. 504), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ustalił J. B. nadpłatę części uzupełniającej renty rolniczej za okres od 1 września 2023 roku do 31 października 2023 roku w kwocie 3005,32 zł oraz zobowiązał go do zwrotu tej kwoty tytułem nienależnie pobranego świadczenia. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że część uzupełniająca renty rolniczej nie przysługiwała odwołującemu, ponieważ w w/w okresie prowadził działalność rolniczą z małżonką niepodlegającą ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy.

Od powyższych decyzji odwołał się J. B., wnosząc o ponowne rozpoznanie sprawy. Odwołujący się podniósł, że jest całkowicie niezdolny do pracy i nie prowadził z żoną gospodarstwa rolnego. On sam nie posiada żadnych nieruchomości. Wskazał, iż 26 kwietnia 2019 roku ustanowił z żoną rozdzielność majątkową. Jego żona M. W. (1) nabyła spadek po ojcu, w skład którego wchodzi gospodarstwo rolne położone w C., jednak nigdy nie prowadziła na tym gospodarstwie żadnej działalności rolniczej. Ani on, ani jego małżonka nie osiągali z tego gospodarstwa korzyści.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy - Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (...) w O. – wniosła o ich oddalenie. KRUS przywołał przepisy art. 28 ust. 1-3 i ust. 4, a także ust. 11, zgodnie z którym, jeżeli rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym z mocy ustawy ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata części uzupełniającej nie ulega zawieszeniu.

KRUS wskazał, iż J. B. od 11 stycznia 2012 roku pobiera nieprzerwanie rentę rolniczą z tytułu niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. W związku z wydzierżawieniem umową dzierżawy z 28 marca 2015 roku na okres 10 lat gospodarstwa rolnego o pow. 1.7366 ha fizycznych położonego w N., część uzupełniająca renty wypłacana była od 1 kwietnia 2015 roku w pełnej wysokości na mocy decyzji z dnia 12 maja 2015 roku. Organ rentowy podniósł, iż w dniu 1 marca 2022 roku odwołujący przedłożył w organie rentowym postanowienie Sądu Rejonowego w N.I Wydział Cywilny z dnia 16 marca 2021 roku, stwierdzające, że M. W. (1) – żona J. B. - nabyła z mocy ustawy w jednej drugiej części spadek po ojcu S. W., zmarłym 25 października 2020 roku. Wraz z postanowieniem złożył decyzję Wójta Gminy C. z dnia 2 lutego 2022 roku w sprawie wymiaru łącznego zobowiązania pieniężnego za rok 2022, z którego wynika, że M. W. (1) jest, jako współwłaściciel, płatnikiem podatku rolnego z gruntów o pow. 6, 4540 ha fizycznych ( 1, 5267 ha przeliczeniowych). Decyzją z 10 marca 2022 roku M. W. (1) została od 25 stycznia 2022 r objęta obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu i opłacania składek w związku z ustaniem zatrudnienia i posiadania gospodarstwa rolnego o pow. 1 ha przeliczeniowego. Organ rentowy zaznaczył, że zgłaszając się do ubezpieczenia społecznego rolników, M. W. (1) złożyła podpisane przez siebie i J. B. oświadczenie, że w dniu 24 marca 2021 roku odziedziczyła po ojcu grunty rolne na terenie C., gdzie prowadzi działalność rolniczą. Oświadczyła, że od 25 stycznia 2022r. nie podlega innemu ubezpieczeniu. Objęcie M. W. (1) ubezpieczeniem społecznym rolników z mocy ustawy stanowiło dla organu rentowego podstawę do kontynuowania wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej J. B.. Decyzją z dnia 12 maja 2022 roku Prezes Kasy stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników M. W. (1) od 25 stycznia 2022 r. w związku z zatrudnieniem jej na podstawie umowy zlecenia od 27 listopada 2021 r. Ponownie została ona objęta ubezpieczeniem społecznym rolników od 1 czerwca 2022 r. W związku z wyłączeniem M. W. z ubezpieczenia rolników, organ rentowy stwierdził, że w okresie od 1 lutego 2022 roku do dnia 1 maja 2022 roku J. B. nie przysługiwała wypłata części uzupełniającej renty rolniczej. Decyzją z dnia 11 lipca 2022 roku Prezes Kasy ustalił nadpłatę świadczenia za powyższy okres w kwocie 5135, 03 zł łącznie z odsetkami naliczonymi do dnia wydania decyzji i przypisał powyższą kwotę do zwrotu. Od dnia 1 czerwca 2022 roku, w związku z podleganiem przez M. W. (1) ubezpieczeniu emerytalno- rentowemu z mocy ustawy, część uzupełniająca renty jest wypłacana w pełnej wysokości.

Organ rentowy podniósł, iż w związku ze złożonym odwołaniem od decyzji z 11 lipca 2022 roku, Prezes KRUS zmienił tę decyzję i ustalił, że nadpłata świadczenia powstała za okres od 1 kwietnia 2022 r. do 31 maja 2022 r. i wynosi kwotę 2642, 20 zł wraz z odsetkami naliczonymi do dnia wydania decyzji. Organ rentowy przyjął, stosownie do art. 28 ust. 9 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, że przez rok od nabycia gruntów w drodze dziedziczenia wypłata części uzupełniającej renty nie ulega zawieszeniu przez okres jednego roku. KRUS uznał, że do dnia 31 marca 2022 roku odwołującemu przysługiwała wypłata części uzupełniającej renty.

W odpowiedziach na odwołania od decyzji z dnia 8 listopada 2022 r., z dnia 25 listopada 2022 r., z dnia 29 listopada 2023 r. dotyczących zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, organ rentowy przywoływał tę samą co wyżej argumentację (wyłączenie M. W. (1) z ubezpieczenia społecznego rolników). W odpowiedzi na odwołanie od decyzji z dnia 10 listopada 2023 r. organ rentowy również uzasadniał zawieszenie J. B. wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej w 100% od 1 listopada 2023 r. wyłączeniem M. W. (1) z ubezpieczenia społecznego rolników).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. B. mieszka wraz z żoną M. W. (1) w N., przy ul. (...). Odwołujący był właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w N. o powierzchni ponad 1,7366 ha. Decyzją z dnia 8 marca 2012 r. przyznano mu rentę rolniczą od 11 stycznia 2012 r., przy czym część uzupełniająca świadczenia była zawieszona w 50% z powodu prowadzenia działalności rolniczej. J. B. przekazał swojej żonie ½ części gospodarstwa rolnego, które następnie na podstawie umowy z dnia 28 marca 2015 r. wydzierżawili w całości J. W. na okres 10 lat. W związku z powyższym organ rentowy na mocy decyzji z dnia 12 maja 2012 r., od 1 kwietnia 2015 r. wypłacał odwołującemu cześć uzupełniającą renty w pełnej wysokości. Na mocy umowy z dnia 30 września 2016 r. odwołujący i M. W. (1) wydzierżawili w/w nieruchomość A. W. (1) do 10 września 2026 r. W dniu 26 kwietnia 2019 r. na podstawie umowy o dożywocie, sporządzonej w firmie aktu notarialnego, odwołujący przekazał żonie M. W. (1) pozostałą ½ części nieruchomości położonej w N., które stanowi aktualnie jej wyłączną własność. Gospodarstwo to obecnie nadal dzierżawione jest przez A. W. (1). W dniu 26 kwietnia 2019 r. odwołujący i jego żona ustanowili rozdzielność majątkową.

Ojciec M. S. W., zmarł (...) r. Był on współwłaścicielem gospodarstwa rolnego położonego w C. (wraz ze swoją siostrą M. W. (3)). Postanowieniem z dnia 16 marca 2021 r. sygn. (...), Sąd Rejonowy w N.stwierdził, iż spadek po S. W. nabyli M. W. (1) i W. W. (2) (jej brat) po ½ części. W czerwcu 2022 r. dokonano sądowego podziału gospodarstwa. Jedną część otrzymała M. W. (3) na wyłączną własność, a drugą M. W. (1) wraz z bratem po 1/2 części (która stanowi ponad hektar przeliczeniowy). S. W. mieszkał na gospodarstwie w C. i zarządzał nim wraz z siostrą M. W. (3), która zamieszkiwała w K.. Na gospodarstwie była koszona trawa dwa razy w roku przez właścicieli owiec, nieodpłatnie.

M. W. (1) była zatrudniona w P.Państwowej Uczelni Zawodowej w N., gdzie pracowała na umowie o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 października 2009 r. do 24 stycznia 2022 r. W związku z ustaniem zatrudnienia zgłosiła się 1 marca 2022 r. do KRUS jako współwłaścicielka gospodarstwa rolnego o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego. Zgłaszając się do ubezpieczenia społecznego rolników, M. W. (1) złożyła podpisane przez siebie i J. B. oświadczenie, że w dniu 24 marca 2021 roku odziedziczyła po ojcu grunty rolne na terenie C., gdzie prowadzi działalność rolniczą. Oświadczyła, że od 25 stycznia 2022r. nie podlega innemu ubezpieczeniu.

Decyzją z 10 marca 2022 roku M. W. (1) została od objęta obowiązkiem podlegania ubezpieczeniu rolniczemu i opłacania składek od 25 stycznia 2022 r w związku z ustaniem zatrudnienia i posiadania gospodarstwa rolnego o pow. 1 ha przeliczeniowego.

Decyzją z dnia 17 maja 2022 roku Prezes Kasy stwierdził ustanie ubezpieczenia społecznego rolników M. W. (1) od 25 stycznia 2022 r. w związku z zatrudnieniem jej na podstawie umowy zlecenia od 27 listopada 2021 r. do 31 maja 2022 r. w Wyższej Szkole (...). T. w K.. Ponownie została ona objęta ubezpieczeniem społecznym rolników od 1 czerwca 2022 r. W związku z zawarciem przez M. W. (1) kolejnej umowy zlecenia (z T.) KRUS wyłączył ją z ubezpieczenia społecznego rolników w miesiącach: lipcu i sierpniu 2022 r. Decyzja z dnia 19 października 2023 r. KRUS po raz kolejny wyłączył M. W. (1) z ubezpieczenia społecznego rolników od 1 września 2023 r. z uwagi na podleganie przez nią ubezpieczeniu społecznemu w ZUS z tytułu prowadzenia przez w/w działalności gospodarczej.

W okresach, w których M. W. była wyłączona z ubezpieczenia społecznego rolników, J. B., zdaniem KRUS, nie spełniał przesłanek do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej, albowiem, jak wynikało z uzasadnienia zaskarżonych decyzji, prowadził działalność rolniczą z małżonką niepodlegającą ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy. Z tego też względu od 1 listopada 2023 r. zawieszono odwołującemu się wypłatę części uzupełniającej renty rolniczej.

J. B., pobierający od 2012 roku rentę rolniczą z uwagi na przebyty zawał serca oraz jego żona M. W. (1), od wydzierżawienia gospodarstwa rolnego położonego w N. w 2015 r. do chwili obecnej (gospodarstwo jest nadal wydzierżawione) nie prowadzili w tym gospodarstwie żadnej działalności rolniczej.

M. W. (1), po zakończeniu stosunku pracy w dniu 24 stycznia 2022 r., nie podjęła działalności rolniczej na oddziedziczonych po zmarłym ojcu gruntach w C.. Gospodarstwo to (współwłasność z bratem) stanowią łąki, które były koszone, a trawa zbierana (nieodpłatnie) przez osoby postronne - raz lub dwa razy w roku. Po śmierci S. W., koszenie całego gospodarstwa zlecała ciocia M. M. W.. Po podziale majątku w 2022 r. M. W. (3) użyczyła część swojego gospodarstwa, kuzynowi A. W. (2), który organizował koszenie trawy zarówno na części M. W. (3), jak i M. W. (1) i jej brata. M. W. (1) w spornych okresach nie podejmowała żadnych decyzji odnośnie gospodarstwa położonego w C., nie pracowała w tym gospodarstwie, zarządzała nim, nie odnosiła z tego gospodarstwa żadnych korzyści, nie pobierała nawet dopłat unijnych. Do KRUS zgłosiła się jako współwłaścicielka gospodarstwa rolnego.

( dowód: decyzja o przyznaniu renty, k. 24 akt KRUS, umowa darowizny k. 61 akt KRUS, decyzja Prezesa Kasy z 12 maja 2015 r., k. 71- 73 akt KRUS, umowa z 30.09.2016 r. k. 131 akt KRUS, umowa dożywocia z 2019 r. k. 152-157, akt notarialny z 26.04.2019 r. k. 4-5, postanowienie SR w Nowym Targu z 16.03.2021 r. k. 206 akt KRUS, postanowienie SR w Nowym Targu z 3 czerwca 2022 r. k. 188-190, świadectwo pracy k. 14 akt KRUS dot. M. W., oświadczenie k. 16 akt KRUS dot. M. W., decyzja z dnia 10.03.2022 r. k. 19 akt KRUS dot. M. W., umowy zlecenia k. 24 akt KRUS dot. M. W., decyzje z 17.05.2022 r., 14 czerwca 2022 r., 22.09.2022 r., 13.10,2022 r. k. 26, 35, 48, 60, akt KRUS dot. M. W., decyzja z 19.10.2023 r. k. 1 akt KRUS t. 2., pismo ZUS O/ N. z 10.10.2023 r. k. 3 akt KRUS t. 2 , umowa użytkowania, k. 184, zeznania świadka M. W. (1) od min. 00:09:40, k. 104 – verte, zeznania świadka M. W. (3) od min. 00:01:56, k. 181, zeznania odwołującego się od min. J. B. od min. 00: 01: 43, k. 116 )

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, której wiarygodności i mocy dowodowej żadna ze stron nie kwestionowała w toku postępowania. W swoich ustaleniach Sąd oparł się również na zeznaniach świadków: M. W. (1) i M. W. (3) oraz odwołującego się J. B.. Zeznania te Sąd ocenił jako wiarygodne; były przekonujące, logiczne i wzajemnie zbieżne. W bezpośrednim kontakcie Sąd upewnił się o szczerości zeznań świadków i odwołującego. Z zeznań w/w wynika po pierwsze, że sam odwołujący nie prowadził w spornych okresach żadnej działalności rolniczej z uwagi na stan zdrowia. Okoliczność ta zresztą była bezsporna, gdyż organ rentowy w toku postępowania jej nie zakwestionował (vide: oświadczenie pełnomocnika KRUS k. 117). Po drugie, z przeprowadzonych dowodów jasno wynikało, iż żona odwołującego także nie prowadziła osobiście działalności rolniczej na oddziedziczonym gospodarstwie rolnym położonym w C., ani też nim nie zarządzała. Wszystkie dowody były w tym zakresie zbieżne i wzajemnie się uzupełniające. Fakt zgłoszenia się do ubezpieczenia społecznego rolników i objęcie M. W. (1) tymi ubezpieczeniami nie jest wystarczający do przyjęcia, że prowadziła ona działalność rolniczą. Z zeznań M. W. wynikało, iż sądziła, że sam fakt własności gospodarstwa rolnego jest podstawą ubezpieczenia. Zebrane dowody nie potwierdziły jednak faktu prowadzenia przez nią czy zarządzania gospodarstwem rolnym.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania J. B. zasługiwały na uwzględnienie.

Przedmiotem niniejszego postępowania była kwestia ustalenia, czy J. B. w spornych okresach spełniał przesłanki do wypłaty części uzupełniającej renty rolniczej w pełnej wysokości i czy jest zobowiązany do zwrotu nadpłaty części tego świadczenia za okresy wskazane w zaskarżonych decyzjach.

Zgodnie z dyspozycją normy art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 90), wypłata emerytury lub renty rolniczej z ubezpieczenia ulega częściowemu zawieszeniu na zasadach określonych w ustępie 2-8, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą. Według ust. 3 art. 28 wypłata ulegała zawieszeniu w całości, jeżeli emeryt lub rencista nie zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, z zastrzeżeniem ust. 5-7 i 9 – 11.

Ustęp 4 tego artykułu stanowił, że uznaje się, iż emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie prowadzi działu specjalnego, nie uwzględniając:
1) gruntów wydzierżawionych, na podstawie umowy pisemnej zawartej - w przypadku renty stałej - co najmniej na 10 lat, a w przypadku renty okresowej - na okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy o przyznaniu tej renty, której zawarcie potwierdził wójt, właściwy ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy, osobie niebędącej:

a) małżonkiem rencisty,

b) osobą pozostającą z rencistą we wspólnym gospodarstwie domowym,

c) małżonkiem osoby, o której mowa w lit. b;

2) gruntów trwale wyłączonych z produkcji rolniczej na podstawie odrębnych przepisów, w tym zalesionych gruntów rolnych;

3 )gruntów i działów specjalnych należących do małżonka, z którym rencista zawarł związek małżeński po ustaleniu prawa do renty rolniczej z ubezpieczenia;

4) własności (udziału we współwłasności) nieustalonej odpowiednimi dokumentami urzędowymi, jeżeli grunty będące przedmiotem tej własności (współwłasności) nie znajdują się w posiadaniu rolnika lub jego małżonka.

Stosownie do art. 28 ust. 9 cyt. ustawy, w przypadku podjęcia działalności rolniczej na gruntach:1) nabytych w drodze dziedziczenia lub 2) uprzednio wydzierżawionych na podstawie umowy pisemnej zawartej - w przypadku renty stałej - co najmniej na 10 lat, a w przypadku renty okresowej - na okres wskazany w decyzji Prezesa Kasy o przyznaniu tej renty, jeżeli dzierżawa ustała wcześniej z przyczyn niezależnych od wydzierżawiającego, lub 3) odzyskanych w wyniku rozwiązania - z przyczyn niezależnych od uprawnionego - umowy, na podstawie której uprzednio zbył on te grunty, albo w wyniku uchylenia lub stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej - wypłata nie ulega zawieszeniu przez okres jednego roku.

Zgodnie z art. 28 ust. 11 w/w ustawy, w przypadku gdy rencista prowadzi działalność rolniczą z małżonkiem podlegającym ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy, wypłata nie ulega zawieszeniu.

Jak wynika z akt sprawy organ rentowy ten właśnie przepis art. art. 28 ust. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników powoływał zarówno w zaskarżonych decyzjach, jak i odpowiedziach na odwołania, na uzasadnienie tezy, iż J. B. nie przysługiwało prawo do wypłaty części uzupełniającej świadczenia w okresach wyłączenia M. W. (1) z ubezpieczenia społecznego rolników (a contrario w okresach podlegania przez nią temu ubezpieczeniu odwołujący, zdaniem KRUS, zgodnie z w/w przepisem miał prawo do pobierania części uzupełniającej renty rolniczej).

W ocenie Sądu organ rentowy błędnie zastosował w przedmiotowej sprawie w/w przepis, popadając w wewnętrzną sprzeczność. Zwrócić bowiem należy uwagę na fakt, iż wspólnym mianownikiem całej konstrukcji zawartej w przepisie art. 28 ustawy jest prowadzenie przez świadczeniobiorcę działalności rolniczej. E.wynika to również z treści przepisu art. 28 ust. 11 ustawy. W rezultacie okoliczność ta wyznacza kierunek rozpoznawczy. Funkcją częściowego lub całkowitego zawieszenia wypłaty emerytury lub renty jest więc prowadzenie przez osobę uprawnioną działalności rolniczej. Wskazać trzeba, że dyspozycja przepisu art. 28 ust. 11 składa się z dwóch elementów. Po pierwsze, jego adresatem jest rencista lub emeryt, ale tylko taki, który prowadzi działalność rolniczą. Po drugie, ustawodawca wymaga aby małżonek rolnika podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu z mocy ustawy. Przesłanki warunkujące powstanie skutku (wypłata nie ulega zawieszeniu) pozostają względem siebie w koniunkcji. Aby przepis art. 28 ust. 11 ustawy mógł zostać zastosowany zgodnie z wolą ustawodawcy, odwołujący musiałby rzeczywiście prowadzić działalność rolniczą. Tymczasem w sprawie bezsporne było, iż J. B. w spornych okresach w ogóle nie prowadził działalności rolniczej (jak zaznaczono wyżej przyznał to sam organ rentowy). W przyjętych przez Sąd okolicznościach faktycznych sprawy, przepis art. 28 ust. 11 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, w ogóle zatem nie znajdował zastosowania. W spornym okresie bowiem ubezpieczony nie zajmował się działalnością rolniczą.

W tej sytuacji sprawę należało ocenić w kontekście art. 28 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, zgodnie z którym uznaje się, iż emeryt lub rencista zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej, jeżeli ani on, ani jego małżonek nie jest właścicielem (współwłaścicielem) lub posiadaczem gospodarstwa rolnego i nie prowadzi działu specjalnego.

O tym, czy rencista (lub jego małżonek) prowadzi działalność rolniczą decyduje każdorazowo stan faktyczny, a zatem fakt, czy dana osoba rzeczywiście prowadzi działalność rolniczą - pracuje w gospodarstwie rolnym. Na stanowisku takim stoi również Sąd Najwyższy (vide: uchwała SN z 6 maja 2004r., II UZP 5/06, OSNP 2004/22/389).

Zgodnie z definicją rolnika, zawartą w art. 6 pkt 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników o uznaniu osoby fizycznej za rolnika nie decyduje prawo własności gospodarstwa rolnego. Decyduje o tym prowadzenie działalności rolniczej, co zgodnie z art. 6 pkt. 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników oznacza działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej, rybnej i leśnej ( vide: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 marca 2001 r., sygn. II UKN 276/00). Podobny pogląd wyraził Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 14 września 2005 r., III AUa 504/04, Lex nr 164651, w którym uznał, że z faktem prowadzenia działalności rolniczej, a nie z samym faktem posiadania czy dysponowania własnością gospodarstwa rolnego, związany jest obowiązek ubezpieczenia (…).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 29 września 2005 r,, I UK 16/05, OSNP 2006/17-18/278 wskazał, że prowadzenie działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz. U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25 ze zm.) oznacza prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego, działalności zawodowej związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej oraz mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem.

W uzasadnieniu powyższej tezy Sąd Najwyższy w szczególności podkreślił, że samo posiadanie lub własność gospodarstwa nie mogą być kwalifikowane jako jego prowadzenie, jeżeli nie wiąże się z nimi wykonywanie określonej działalności rolniczej. Wniosek taki wynika wprost z legalnej definicji "rolnika" zawartej w art. 6 pkt 1 ustawy, która posiadanie lub własność gospodarstwa sytuuje jako jeden z elementów pojęcia rolnika, jak i - na przykład - z domniemania zawartego w art. 38 pkt 1 ustawy, sprowadzającego się do stwierdzenia, że właściciel gruntów prowadzi działalność rolniczą. Nie ma wątpliwości, że domniemanie takie nie byłoby potrzebne, gdyby sama własność gospodarstwa wystarczała do uznania właściciela za rolnika.

W rozumieniu art. 6 pkt 1 ustawy prowadzenie działalności rolniczej oznacza prowadzenie na własny rachunek przez posiadacza gospodarstwa rolnego zawodowej, związanej z tym gospodarstwem, stałej i osobistej działalności, mającej charakter wykonywania pracy lub innych zwykłych czynności wiążących się z jego prowadzeniem. Prowadzenie działalności rolniczej nie wynika z samego faktu posiadania gospodarstwa rolnego w formie własności, bądź innego typu posiadania, a jedynie podejmowania konkretnych działań.

Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 maja 1997r. II UKN 145/97 stwierdził, iż ustawa z dnia 20 grudnia 1990r. ubezpieczeniu społecznym rolników przewiduje dopuszczalność częściowego zawieszenia wypłaty emerytury lub renty inwalidzkiej na zasadach przewidzianych w jej art. 28, jeżeli emeryt lub rencista prowadzi działalność rolniczą, tj. działalność, o której mowa w art. 6 pkt 3 ustawy, a więc działalność w zakresie produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej, rybnej i leśnej. Samo posiadanie gospodarstwa rolnego, bez prowadzenia działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy, nie uzasadnia zastosowania art. 28 ust.1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Identyczne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 6 maja 2004r. II UZP 5/04, wskazując, że wypłata części uzupełniającej świadczenia rolnika, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy z dnia 20 grudnia 1990r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust.1 i 3 w związku z ust. 4 tej ustawy.

Sąd Najwyższy wielokrotnie wyjaśniał, że prowadzi gospodarstwo rolne ten, kto władając nim w sensie prawnym - jak właściciel, użytkownik, posiadacz samoistny lub zależny - wykonuje czynności natury funkcjonalnej, niezbędne dla racjonalnej gospodarki w konkretnym gospodarstwie rolnym ( vide: uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 30 maja 1988 r.) .

Poglądy wyrażone w tezach cytowanych orzeczeń, jak i ich uzasadnieniach, Sąd rozpoznający niniejszą sprawę w pełni podziela. Wypłata części uzupełniającej emerytury rolniczej rolnikowi, który będąc właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego faktycznie nie prowadzi w nim działalności rolniczej w rozumieniu art. 6 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników nie ulega zawieszeniu na podstawie art. 28 ust 1 i 3 w związku z ust 4 tej ustawy ( vide: wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 listopada 2006 roku, III AUa 728/06, OSA 2008/2/2 oraz wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 1 sierpnia 2012 r.,III AUa 615/12, LEX nr 1216343 ).

W ocenie Sądu przepis ust. 4 art. 28 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników przez zapis „uznaje się, że...” stwarza domniemanie, iż osoba będąca właścicielem ( współwłaścicielem ) gospodarstwa lub jego posiadaczem – prowadzi na nim działalność rolniczą. Ubezpieczony ma jednak możliwość wykazania, iż pomimo tego, że jest właścicielem gospodarstwa rolnego, nie prowadzi w nim działalności rolniczej. Inna interpretacja tego przepisu prowadziłaby do sprzeczności pomiędzy ust.1 a ust.4 art.28 cyt. ustawy z dnia 20 grudnia 1990 roku, ponieważ ust.1 mówi o prowadzeniu działalności rolniczej, definiowanej przez art. 6 pkt 3, który to przepis nie zalicza do prowadzenia działalności rolniczej samego faktu posiadania gospodarstwa rolnego w formie własności, bądź innego typu posiadania, a jedynie podejmowania konkretnych działań.

Przedstawione wywody odnoszą się nie tylko do rencisty i emeryta, ale i do małżonków w/w. A zatem małżonek rencisty, będący formalnie właścicielem gospodarstwa rolnego, może wykazywać, iż faktycznie nie prowadzi działalności rolniczej. Z przeprowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego wynika jednoznacznie, iż żona odwołującego nie prowadziła w spornych okresach działalności rolniczej na gruntach w C.. M. W. (1) w spornych okresach nie podejmowała żadnych decyzji odnośnie gospodarstwa położonego w C., nie pracowała w nim, nie zarządzała nim, nie odnosiła z tego gospodarstwa żadnych korzyści, nie pobierała nawet dopłat unijnych. Zlecaniem koszenia trawy przez osoby postronne zajmowała się jej rodzina. W żaden sposób nie można zatem przyjąć, iż żona odwołującego była rolnikiem w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Sam fakt bycia właścicielem gospodarstwa rolnego nie jest podstawą do ubezpieczenia się w KRUS; podstawą taką jest faktyczne prowadzenie działalności rolniczej, co w przedmiotowej sprawie nie miało miejsca. Odwołująca po zakończeniu pracy w styczniu 2022 r. podejmowała okresowo prace na podstawie umów zlecenia, a od lutego 2023 r. prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą . W związku z powyższym okoliczność objęcia M. W. (1) przez KRUS ubezpieczeniem społecznym rolników w okresach wyżej wymienionych nie mogło mieć przesądzającego znaczenia, skoro wykazano, iż faktycznie nie prowadziła ona działalności rolniczej. W konsekwencji takich ustaleń , tj. że w spornych okresach J. B. nie prowadził działalności rolniczej i działalności tej nie prowadziła również jego żona, brak było podstaw do uznania, że w w/ okresach nienależnie pobrał on część uzupełniającą renty rolniczej i tym samym brak jest podstaw do zwrotu przez niego wskazanych w decyzjach kwot w myśl art. 138 ust. 1 i 2 pkt 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w zw. art. 52 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Brak było również w tej sytuacji podstaw do zawieszania odwołującemu wypłaty części uzupełniającej renty w 100 % od 1 listopada 2023 r.

Ponieważ w toku procesu Prezes KRUS wydał kolejne decyzje, odnoszące się do tych zaskarżonych przez odwołującego, dlatego też Sąd na podstawie art. 477 ¹³ § 1 k.p.c. postępowanie w tym zakresie umorzył, jako bezprzedmiotowe. I tak decyzją z dnia 8 września 2022 r. zmieniono decyzję z dnia 11 lipca 2022 r., w ten sposób, iż ustalono nadpłatę części uzupełniającej renty wyłącznie za okres od 1 kwietnia 2022 r. do 31 maja 2022 r. Wobec powyższego Sąd w punkcie I wyroku umorzył częściowo postępowanie w zakresie odwołania J. B. od decyzji z dnia 11 lipca 2022 roku odnośnie ustalenia nadpłaty części uzupełniającej renty rolniczej i zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 lutego 2022 roku do 31 marca 2022 roku – wobec wydania decyzji z dnia 8 września 2022 roku.

W punkcie II wyroku Sąd umorzył postępowanie w zakresie odwołania J. B. od decyzji z dnia 24 sierpnia 2022 roku – wobec wydania decyzji z dnia 9 września 2022 roku ( w której odstąpiono od potrąceń i przywrócono stan sprzed decyzji z dnia 24 sierpnia 2022 r. )

Uwzględniając podniesione wyżej okoliczności Sąd, na podstawie powołanych przepisów prawa materialnego i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżone decyzje z dnia 11 lipca 2022 r., 8 listopada 2022 r., 25 listopada 2022 r., 10 listopada 2023 r. i 29 listopada 2023 r., orzekając jak w pkt III – VII wyroku.

Na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu, wyrażonej w art. 98 k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 roku, poz. 1694), Sąd zasądził od KRUS (...)w O. na rzecz J. B. kwotę 1080 zł (6x180 zł) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.