Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w Ł.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w miejscowości R. i T. J.

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanego T. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 24 października 2013r. sygn. akt I C 1088/13

1. oddala apelację;

2. zasądza od T. J. na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3. przyznaje i nakazuje wypłacić ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi na rzecz r.pr. M. Ś. prowadzącego Kancelarię Radcy Prawnego w K. kwotę 6.642 (sześć tysięcy sześćset czterdzieści dwa) złote brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1528/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Łodzi utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany przez ten Sąd w dniu 20 marca 2013 roku, którym zobowiązano pozwanych (...) Spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w miejscowości R. i T. J. do solidarnej zapłaty na rzecz (...) Spółki Akcyjnej w Ł. kwoty 313.340,04 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 marca 2013 roku i kosztów procesu w kwocie 11.134 zł (pkt 1) oraz orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej T. J. w urzędu (pkt 2).

Sąd Okręgowy oparł to rozstrzygnięcie na ustaleniach faktycznych, z których wynika, że w dniu 10 grudnia 2012 roku T. J. na prośbę E. D. poręczył weksel in blanco zabezpieczający zobowiązanie spłaty przez (...) Sp. z o.o. wszelkich zobowiązań wobec (...) SA. Pozwany wyraził w deklaracji wekslowej zgodę na wypełnienie weksla na sumę i walutę odpowiadającą zobowiązaniom wobec (...) SA wraz z odsetkami oraz związanymi kosztami sądowymi. W czasie wystawienia weksla pozwany zatrudniony był w (...) Sp. z o.o. na stanowisku dyrektora. Pozwany zajmował się m.in. zatwierdzaniem faktur, które wpływały do spółki. Nie był uprawniony do składania oświadczeń woli w imieniu spółki. Uprawnienie takie miała E. D., jako prezes spółki z umocowaniem do samodzielnego działania.

Z uwagi na nie wywiązywanie się przez (...) Sp. z o.o. z zobowiązań wobec (...) S.A., wierzyciel zawiadomił zarówno wystawcę weksla, jaki i T. J. jako poręczyciela weksla o wypełnieniu weksla na sumę odpowiadającą aktualnemu na dzień 6 marca 2013 roku zadłużeniu wystawcy weksla na kwotę 313.340,04 zł z terminem płatności 13 marca 2013 roku. Wskazano, iż na powyższą kwotę składa się kwota 304.728,43 zł z tytułu faktur wystawionych w okresie od 22 grudnia 2012 roku do 20 lutego 2013 roku oraz kwota 8.612,51 zł z tytułu tzw. nienależnych rabatów wyliczonych fakturą korygującą nr 96/Nr(...).

W piśmie z dnia 11 kwietnia 2013 roku skierowanym do powoda T. J. powołał się na treść art. 84 k.c. Pozwany podał, iż uchyla się od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli polegającego na poręczeniu weksla i podpisaniu deklaracji wekslowej. T. J. wskazał, że przedstawiciel (...) SA uzyskał na wekslu podpis prezesa zarządu i chciał aby na wekslu podpisała się jeszcze inna osoba w imieniu spółki. Wobec powyższego T. J. poręczył weksel. Pozwany wskazał jednak, że przedstawiciel powoda zapewniał go, że złożony przez niego podpis jest podpisem w imieniu spółki, a nie w jego imieniu oraz, że składając podpis gwarantowano mu, że niczym nie ryzykuje i nigdy nie będzie odpowiadał materialnie. Pozwany wskazał, że przedstawiciel powoda poinformował go, że złożony przez niego podpis jest dodatkowym nieistotnym elementem weksla, iż jest tylko po to, aby dodatkowo uwiarygodnić spółkę.

Oceniając materiał dowodowy sprawy, Sąd Okręgowy nie dał wiary zeznaniom T. J. w tej części jego zeznań, w której podał, że nie zdawał sobie sprawy z tego, iż poręczył weksel jako osoba fizyczna oraz że był w przekonaniu, iż podpisuje go w imieniu spółki. W ocenie Sądu pozwany będąc dyrektorem w (...) Sp. z o.o. wiedział, że nie jest osobą uprawniona do działania na rzecz i w imieniu spółki, a tym samym do podpisania weksla w imieniu spółki. Wyrażając zgodę na podpisanie weksla pozwany powinien, zakładając, że nie posiadał wiedzy na temat zobowiązań wekslowych, zaczerpnąć przed jego podpisaniem właściwych w tym zakresie informacji. Pozwany aby uniknąć negatywnych konsekwencji nieznajomości prawa mógł przed podpisaniem weksla skonsultować się z profesjonalnym pełnomocnikiem. Trudno uznać, że pozwany nie znał skutków podpisania weksla, bowiem T. J. ukończył studia prawnicze, a zatem instytucja weksla, czy poręczenia wekslowego powinna być znana pozwanemu. Za niewiarygodne uznano również zeznania świadka E. D., że T. J. podpisywał weksel w imieniu spółki, gdyż wiadomym było, że pozwany nie posiadał w tym zakresie uprawnień. Sąd nie dał wiary również twierdzeniom pozwanego i świadka E. D. w tej części w której podali, iż przedstawiciel strony powodowej zapewniał ich, że pozwany podpisując weksel czyni to w imieniu spółki. Taka konstrukcja jest sprzeczna z istotą poręczenia wekslowego, które jest czynnością prawną polegająca na poręczeniu za cudzy dług wekslowy.

Sąd oddalił wnioski dowodowe pozwanego o zobowiązanie strony powodowej do przedstawienia wszystkich faktur wystawionych na (...) Sp. z o.o. w ramach łączących strony stosunków gospodarczych, przedstawienia wszystkich wpłat dokonanych przez (...) Sp. z o.o., przedłożenia wszystkich zamówień dokonanych przez (...) Sp. z o.o., złożenia faktur zakupu za leki, zamówień oraz dowodów wpłat na rzecz powódki za zakupione leki, a tak że wniosek dowodowy o powołanie biegłego z dziedziny księgowości i rachunkowości. Dokumenty te znajdują się w dyspozycji spółki i można było je doręczyć Sądowi, a nie przekładać ciężar dowodowy na stronę przeciwną. Nadto powołanie biegłego wobec braku zarzutu nieprawidłowego sporządzenia tych dokumentów jest niedopuszczalne z punktu widzenia postępowania dowodowego.

W rozważaniach prawnych Sąd I instancji podkreślił, że pozwany J. nie wykazał spełnienia przesłanek z art. 84 k.c. i nie uchylił się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Powołanie się na błąd stanowi jedynie przyjętą przez pozwanego linię obrony, zmierzającą do uniknięcia odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania. Pozwany podpisując weksel jako poręczyciel zdawał sobie sprawę, że podpisuje go jako osoba fizyczna. O powyższym świadczy przede wszystkim okoliczność, iż w tym okresie pozwany był dyrektorem w (...) Sp. z o.o. a zatem był zorientowany w sprawach spółki, posiadał wiedzę co do organów i osób mogących reprezentować, czy działać w imieniu i na rzecz spółki. Wiedział, że nie jest on osobą uprawnioną do składania oświadczeń woli w imieniu spółki. Mając na uwadze wykształcenie pozwanego (prawnik), trudno również przyjąć, że pozwany będąc świadomy, że nie jest osoba uprawnioną do składania oświadczeń woli w imieniu spółki, nie zdawał sobie sprawy z faktu, iż podpisując weksel jako poręczyciel wekslowy działa wyłącznie w imieniu własnym.

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 ze zm.) poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo jak, ten za kogo poręczył. Oznacza to, że poręczyciel wekslowy odpowiada w takim rozmiarze i w takich granicach co osoba, za którą poręczył, tj. odpowiada on do sumy, za którą odpowiada dłużnik wekslowy względem wierzyciela. Odpowiedzialność awalisty wobec wierzyciela, posiadacza weksla, jest solidarna wraz z innymi dłużnikami zobowiązania wekslowego. Dlatego, uznając za zasadne roszczenie powoda, Sąd utrzymał w mocy nakaz zapłaty z dnia 20 marca 2013 roku wydany w postępowaniu nakazowym. O odsetkach orzeczono na podstawie art. 481 k.c., zaś o kosztach postępowania na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany T. J., zaskarżając orzeczenie w całości. Apelujący zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  naruszenie prawa procesowego poprzez:

A.  błędy w ustaleniach faktycznych polegające na uznaniu, że T. J. zdawał sobie sprawę, że poręcza weksel i nie czyni tego w imieniu spółki, mógł przed podpisaniem weksla skonsultować się z profesjonalnym prawnikiem i wiedział jaki skutki ma podpisanie weksla, gdyż skończył studia prawnicze, a ponadto, że podpisanie weksla przez pozwanego w imieniu spółki podważałoby sens poręczenia;

B.  oddalenie pozostałych wniosków dowodowych pozwanego T. J.;

II.  naruszenie prawa materialnego, to jest art. 84 § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię i w konsekwencji uznanie, że nie doszło do wystąpienia błędu, co oznacza, że pozwany nie uchylił się skutecznie od skutków poręczenia na wekslu.

Na powyższych podstawach pozwany wniósł o zmianę wyroku i oddalenie powództwa w całości wobec niego, ewentualnie o przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w pierwszej instancji.

/apelacja k. 109-112/

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego jest bezzasadna.

Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne, które Sąd odwoławczy przyjmuje za własne. Właściwie ustalone fakty zostały też niewadliwie ocenione pod względem prawnym.

Trzeba podkreślić, że skarżący zarzucił szereg błędów w ustaleniach faktycznych, choć żadna z podnoszonych w tym względzie okoliczności nie dotyczy podstawy faktycznej wyroku. Pozwany odnosi się tylko do argumentacji Sądu I instancji, która dotyczy oceny prawnej bezspornych faktów. Nie ma przecież wątpliwości co do faktu wystawienia weksla, jego treści, osób podpisanych na wekslu, sposobu reprezentacji wystawcy, zakresu uprawnień pozwanego jako dyrektora, wypełnienia weksla i przedstawienia do zapłaty oraz złożenia przez pozwanego oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych oświadczenia woli. Analiza konsekwencji prawnych ustalonych faktów pozostaje w sferze prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Dlatego zarzut błędów w ustaleniach faktycznych był oczywiście bezzasadny.

Również drugi z zarzutów proceduralnych nie mógł zostać uznany za uzasadniony. Skarżący nie wskazał na czym polegało naruszenie procedury cywilnej w związku z oddaleniem jego wniosków dowodowych. Nie ma chyba wątpliwości, że sąd władny jest oddalić wnioski dowodowe. Problem dotyczy prawidłowości takiej decyzji procesowej w świetle przepisów regulujących postępowanie dowodowe. Stanowisko Sądu Okręgowego w przedmiocie wniosków dowodowych pozwanego zostało szczegółowo uzasadnione. Skarżący nie polemizuje z tym stanowiskiem, ograniczył się do ogólnikowego zarzutu, który nie został nawet rozwinięty w uzasadnieniu apelacji. Poza tym w pierwszej instancji pozwany nie podważał poprawności procedowania w tym przedmiocie, nie zgłosił zastrzeżenia w trybie art. 162 k.p.c. Wniosków dowodowych nie ponowiono w apelacji. Warto też podkreślić, że wnioski dowodowe pozwanego dotyczyły kwestii prawidłowości wypełnienia weksla in blanco, a więc zagadnienia zupełnie pominiętego w apelacji. W tej sytuacji wystarczy więc powiedzieć, że Sąd I instancji zasadnie uznał, że wnioskowane postępowanie dowodowe było zbędne w okolicznościach niniejszej sprawy i Sąd odwoławczy w pełni akceptuje to stanowisko, przyjmując je za własne.

Wobec powyższego zbadaniu podlegała wyłącznie kwestia prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Nie ma wątpliwości, że skarżący podpisał przedmiotowy weksel jako poręczyciel, a więc podmiot, który odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył (art. 32 ust. 1 prawa wekslowego). Wprawdzie przedmiotowy weksel był niezupełny w chwili wystawienia (weksel in blanco w rozumieniu art. 10 prawa wekslowego), ale prawidłowości wypełnienia weksla skutecznie nie zakwestionowano. Dlatego zarówno wystawca weksla własnego, jak i poręczyciel wekslowy odpowiadają w takim samym rozmiarze i takich samych granicach za zapłatę weksla (art. 9 w zw. z art. 104 prawa wekslowego).

Wbrew zarzutowi apelacji nie było podstaw do uznania, że skarżący zwolnił się z odpowiedzialności poręczyciela wekslowego z uwagi na wadę oświadczenia woli. W tym względzie skarżący powołał się na błąd. Zgodnie z art. 84 k.c. błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej i musi być istotny. Błąd istotny, to taki, który uzasadnia przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia określonej treści. Zasady te Sąd Okręgowy prawidłowo przywołał i zastosował w okolicznościach przedmiotowego przypadku.

Pozwany ewidentnie zdawał sobie sprawę, że podpisuje się na wekslu jako poręczyciel, co wprost wynika z adnotacji poczynionej na odwrocie weksla i w deklaracji wekslowej. Nie ma też wątpliwości, że oświadczenie pozwanego składane było obok oświadczenia spółki. Skarżący ewidentnie nie miał własnego interesu w udzieleniu poręczenia, a więc w tym sensie działał w interesie spółki, ale nie w jej imieniu, gdyż nie miał stosownego umocowania. Argumentacja Sądu I instancji odnosząca się do prawniczego wykształcenia pozwanego również była uzasadniona, gdyż sprowadzała się do podkreślenia, że poręczający dysponował odpowiednim poziomem wiedzy, aby rozsądnie ocenić sprawę (art. 84 § 2 k.c.). Także w tym kontekście należy rozumieć uwagę o możliwości skorzystania przez pozwanego z porady prawnej. Poziom wiedzy ogólnej osoby z wyższym wykształceniem, zwłaszcza z wykształceniem prawniczym, pozwala na właściwą ocenę potencjalnych zagrożeń związanych ze złożeniem oświadczenia woli i zasadności ewentualnego odwołania się do wsparcia specjalisty. Rację miał również Sąd Okręgowy wskazując, że wierzyciel wekslowy uzyskując oświadczenie pozwanego miał interes w pozyskaniu dodatkowego zabezpieczenia w postaci poręczenia wekslowego. Żadna inna przyczyna ubiegania się przez wierzyciela o podpisanie weksla przez pozwanego nie występowała. W tym sensie argumenty pozwanego o podpisaniu przez niego weksla w innym celu, czy w innym charakterze, godziła w sens poręczenia wekslowego. Słusznie więc uznano, że stanowisko prezentowane w procesie przez skarżącego było tylko próbą uchylenia się od ważnego zobowiązania wekslowego, uniknięcia odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązania.

Z tych wszystkich względów, na podstawie art. 385 k.p.c., apelacja podlegała oddaleniu.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 i 99 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. Koszty te obejmują wynagrodzenie pełnomocnika powoda wyliczone stosownie do brzmienia § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (tekst jedn. Dz. U. z 2013 r., poz. 490). Wysokość kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym ustalono na podstawie § 2 ust. 3 i § 6 pkt 7 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 cyt. wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r.