Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 11 czerwca 2014 r.

na rozprawie

sprawy z wniosku A. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w R.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji pozwanego organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu

z dnia 15 listopada 2013 r. sygn. akt III U 857/13

I.  o d d a l a apelację,

II.  z a s ą d z a od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w R. na rzecz wnioskodawcy A. K. kwotę 30 zł (słownie: trzydzieści złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sygn. akt III AUa 30/14

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 października 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w R. przeliczył wnioskodawcy A. K. emeryturę poczynając od 1 września 2012r., przyjmując do ustalenia wysokości świadczenia okres składkowy wynoszący 30 lat i 10 miesięcy oraz nieskładkowy w wymiarze 2 lat.

Decyzję powyższą zaskarżył wnioskodawca żądając ustalenia stażu ubezpieczeniowego w wymiarze określonym w decyzji z 21 grudnia 1995r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, w uzasadnieniu wskazując na prawidłowość wydanej decyzji. Pozwany Zakład wyjaśnił, iż staż ubezpieczeniowy A. K. uległ zmniejszeniu o 3 miesiące okresów składkowych, bowiem po uzyskaniu nowych dokumentów ustalono, że odwołujący korzystał z urlopu bezpłatnego od 11 czerwca 1985r. do 30 września 1985r. a nie jak dotychczas przyjmowano od 11 do 30 września 1985r. W podstawie prawnej tak zajętego stanowiska pozwany Zakład powołał art. 114 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu wyrokiem z 12 lutego 2013 r. oddalił odwołanie.

Apelacja złożona przez wnioskodawcę od powyższego wyroku skutkowała uchyleniem kwestionowanego orzeczenia i przekazaniem sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji (wyrok Sądu Apelacyjnego z 27 czerwca 2013r. sygn. akt III AUA 322/13). W ocenie Sądu Apelacyjnego nie została rozpoznana istota sprawy, zaś w ponownym postępowaniu zachodzi konieczność merytorycznej oceny i ustalenia czy zachodziły przesłanki do wznowienia postępowania w trybie art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy w Tarnobrzegu wyrokiem z 15 listopada 2013r. zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że zobowiązał organ rentowy do przeliczenia wysokości emerytury wnioskodawcy przy przyjęciu 31 lat, 1 miesiąca okresów składkowych oraz 2 lat okresów nieskładkowych.

Sąd ten ustalił, iż wnioskodawca A. K. decyzją z 21 grudnia 1995r. uzyskał prawo do renty drugiej grupy inwalidów, a decyzją z 20 listopada 2006r. pozwany Zakład przyznał wymienionemu emeryturę. Do wysokości świadczenia przyjęto staż ubezpieczenia w wymiarze 26 lat, 10 miesięcy okresów składkowych oraz 1 rok i 11 miesięcy okresów nieskładkowych. Sąd wskazał na kolejne decyzje przeliczające staż ubezpieczeniowy wnioskodawcy, a to w związku z podjęciem przez niego zatrudnienia, który ostatecznie został ustalony w decyzji z 28 marca 2011r. na 31 lat, 1 miesiąc okresów składkowych oraz 2 lata okresów nieskładkowych. Z uwagi na rozbieżności w dokumentacji dotyczące okresu korzystania z urlopu bezpłatnego w 1985r. pozwany Zakład wszczął postępowanie wyjaśniające i ostatecznie przyjął, że wnioskodawca przebywał na tym urlopie od 11 czerwca 1985r. do 1 października 1985r., co skutkowało zmniejszeniem stażu ubezpieczeniowego.

W ocenie prawnej sprawy Sąd Okręgowy powołując treść art. 114 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS przyjął, że odwołanie jako uzasadnione podlega uwzględnieniu. Zmiana stażu ubezpieczeniowego nastąpiła na skutek ustalenia innego wymiaru urlopu bezpłatnego, brak było jednak podstaw do stwierdzenia przesłanek z powołanego wyżej uregulowania, bowiem nie przedstawiono nowych dowodów ani nie ujawniono nowych okoliczności w rozumieniu omawianego przepisu. Zdaniem Sądu I instancji doszło jedynie do ponownej oceny dowodów i stwierdzonych w nim okoliczności, co nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania w trybie art. 114 ust.1 cytowanej wyżej ustawy.

W wywiedzionej od powyższego orzeczenia apelacji pozwany Zakład zarzucił:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 114 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS poprzez stwierdzenie, iż brak było podstaw do ponownego ustalenia wysokości emerytury bez uwzględnienia w stażu okresu od 11 czerwca 1985r. do 10 września 1985r. z powodu braku nowych dokumentów lub nieujawnienia nowych okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji o przyznaniu emerytury w 2006r.

W oparciu o powyższe apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wskazał na dokumentację, którą dysponował w dacie przyznania emerytury, uznając ją za wiarygodną do rozstrzygnięcia kwestii okresu korzystania z urlopu bezpłatnego oraz na treść zaświadczenia przedłożonego przez wnioskodawcę do wniosku o przeliczenie świadczenia. Ten ostatni dokument stanowił podstawę do wszczęcia postępowania wyjaśniającego, w trakcie którego uzyskano kolejny dokument tj. kartotekę wynagrodzeń, z której wynika że w spornym okresie wnioskodawca nie otrzymywał wynagrodzenia, co potwierdza fakt korzystania z urlopu bezpłatnego w wymiarze większym niż przyjęto w decyzji o przyznaniu emerytury. Zatem ustalenie powyższe nie wynikało – zdaniem apelującego - z odmiennej oceny dowodów istniejących wcześniej tylko z oceny nowych dowodów.

Sąd Apelacyjny w Rzeszowie ustalił i zważył, co następuje :

Apelacja pozwanego Zakładu jest nieuzasadniona i jako taka podlega oddaleniu. W ocenie bowiem tut. Sądu Apelacyjnego kwestionowany przez organ rentowy wyrok Sądu Okręgowego w Tarnobrzegu z 15 listopada 2013r. uznać bowiem należy za trafny i odpowiadający prawu.

W rozpoznawanej sprawie spór dotyczył możliwości wznowienia postępowania w kwestii wysokości świadczenia emerytalnego A. K. w trybie art. 114 ust.1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach o rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zwanej dalej ustawą emerytalno – rentową (Dz. U. z 2009r. nr 153, poz. 1227 ze zmianami) i w konsekwencji obniżenia stażu ubezpieczeniowego. Jak wynika bowiem z odpowiedzi na odwołanie to właśnie powołany wyżej przepis stanowił podstawę do wznowienia postępowania z urzędu i zmiany stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy dotyczącego okresów składkowych.

W tym miejscu należy przypomnieć, iż art.114 ust.1 a ustawy emerytalno – rentowej został zdyskredytowany co do swej zgodności z Konstytucją i derogowany z porządku prawnego z dniem 8 marca 2012r. przez wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. K 5/11. Nadal jednak funkcjonuje w obrocie prawnym art. 114 ust.1 powołanej wyżej ustawy, który umożliwia wznowienie postępowania na wniosek lub z urzędu w przedmiocie prawa lub wysokości świadczenia w sytuacji przedłożenia nowych dowodów, którymi organ rentowy nie dysponował w poprzednim postępowaniu, oraz ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, a nie uwzględnionych przez ZUS. Z wyjaśnień pozwanego Zakładu wynika, że nieprawidłowo przyjęty wymiar urlopu bezpłatnego wnioskodawcy w decyzji przyznającej prawo do świadczenia, co ustalono na podstawie nowych – w ocenie organu rentowego – dokumentów, został skorygowany zaskarżoną decyzją, a spowodowało to zmniejszenie stażu ubezpieczeniowego w zakresie okresu składkowego. Przy ocenie przesłanek z powołanego wyżej przepisu należy mieć na uwadze aktualne orzecznictwo Sądu Najwyższego, które stanowi odstępstwo od dotychczasowej wykładni omawianej regulacji i jest skutkiem wyroku zapadłego w sprawie tzw. EWKwydanego przez Europejski Trybunał Praw Człowieka z dnia 15 września 2009r.- sprawa Moskalv. Polska, skarga NR 10373/05. W wyniku tego orzeczenia Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 21 września 2010r. III UK 94/09 LEX nr 621346 wprowadził dodatkowe pozaustawowe kryteria do stosowania omawianej normy prawnej , uwzględniające standardy ochrony praw człowieka. Wykładnia art. 114 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach w zgodzie z przepisami konwencyjnymi stanowiącymi podstawę wyroku w sprawie Moskalznalazła potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 21 września 2010 r. III UK 94/09 czy też z dnia 24 marca 2011 r.).

Zatem ocenie Sądu I instancji podlegała dokumentacja zalegająca w aktach organu rentowego, w szczególności uzyskana przez pozwany Zakład po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie. Zdaniem Sądu Okręgowego brak było podstaw do stwierdzenia przesłanek z powołanego wyżej uregulowania, bowiem nie przedstawiono nowych dowodów ani nie ujawniono nowych okoliczności w rozumieniu powołanego przepisu. Ponowna oceny dowodów i stwierdzonych w nim okoliczności, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania w trybie art. 114 ust.1 cytowanej wyżej ustawy. Z powyższą oceną zgadza się Sąd Apelacyjny. Jak słusznie wskazuje Sąd I instancji kwestia wymiaru urlopu bezpłatnego była przedmiotem oceny organu rentowego przy rozpatrywaniu wniosku o emeryturę. Już wtedy bowiem powzięto wątpliwości, co do treści dokumentów stwierdzających okres tego urlopu, w szczególności dotyczyło to daty początkowej urlopu, gdyż data wskazana w piśmie pracodawcy udzielającym tego urlopu była nieczytelna. Ostatecznie jednak przyjęto jako początkową datę - 11 września 1985r., wynikającą z kolejowej karty ewidencyjnej. Powyższe wątpliwości (dwa dokumenty o różnej treści) powinny, przed wydaniem decyzji przyznającej emeryturę i ustalającej wysokość tego świadczenia, skłonić organ rentowy do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego sporną kwestię, czego jednak nie uczyniono. Postępowanie takie zostało przeprowadzone dopiero przy rozpoznaniu wniosku z 13 września 2012r. o przeliczenie emerytury. Powyższe uzasadniało– zdaniem tut. Sądu Apelacyjnego – w sposób zdecydowany zanegowanie możliwości niekorzystnej dla wnioskodawcy weryfikacji wysokości jego świadczenia emerytalnego. Ujawnienie przez organ rentowy, że dotychczasowe w omawianym zakresie ustalenia były błędne (jako, że wnioskodawca korzystał z urlopu bezpłatnego w wymiarze wyższym niż dotychczas przyjęto, bo od 11 czerwca 1985r.), nie stanowiło – w ocenie tut. Sądu – przewidzianej co do zasady w art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno – rentowej „nowości” (okoliczności) mogącej uzasadniać ponowne ustalenie wysokości emerytury w powołanym wyżej trybie. Sąd Apelacyjny chciałby przy tym podkreślić, że dotychczasowa bardzo liberalna wykładnia przewidzianego w omawianym przepisie pojęcia „ujawnienia okoliczności” (wyrażona m.in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 4 października 2006 r. II UK 30/06 OSNP 2007/19-20/289) musi doznawać ograniczeń z uwagi na Konstytucyjne wartości ( tu m. innymi zasadę zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa ), jak również ze względu na brak precyzyjnego rozróżnienia przez ustawodawcę w omawianym przepisie między „nowymi dowodami” a „ ujawnionymi okolicznościami” – co zaakcentowane zostało także w uzasadnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 lutego 2012 r. K 5/11 – dozwalającego na dokonywanie w pewnych wypadkach dowolnej rekwalifikacji okoliczności i dowodów stanowiących podstawę wzruszenia prawomocnych decyzji . Tym samym nie można generalnie uznać aby wszelkie błędy czy uchybienia organu rentowego mogły być naprawiane w dochodzonym trybie wznowienia postępowania.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w pkt I wyroku - na podstawie art. 385 kpc. Zawarte w pkt. II wyroku rozstrzygnięcie o kosztach znajduje uzasadnienie prawne w treści art. 98 §1 i § 2 kpc.