Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 13 maja 2014 r. w Poznaniu

sprawy z odwołania I. N.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

o spłatę emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P.

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 18 czerwca 2013 r. sygn. akt VIII U 1495/13

1.  umarza postępowanie apelacyjne w zakresie podjęcia wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r.;

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 20 marca 2013r., znak: (...) pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w P. na podstawie art.151 § 1 pkt. 1 ustawy z dnia 14.06.1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2013r. poz. 267) odmówił I. N. uchylenia decyzji z dnia 16.09.2011r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesiła, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16.12.2010r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 257, poz. 1726 oraz z 2011r. Nr 291, poz. 1707) w związku z art. 103 a ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 z późn. zm.) prawo do emerytury za okres od dnia 21.10.2011r. do dnia 21.11.2012r..

W uzasadnieniu pozwany podał, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r. nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem jego ogłoszenia, tj. przed dniem 22.11.2012r. okresu zawieszenia emerytur na podstawie w/w przepisu art. 28 w zw. z art. 103a. W ocenie pozwanego wyrok Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem jego ogłoszenia i z tym dniem następuje utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego, którego dotyczy orzeczenie Trybunału. Wobec powyższego odmówił uchylenia decyzji z 16.09.2011r. w części wskazanej w sentencji decyzji.

Odwołanie od tej decyzji złożyła I. N. domagając się jej zmiany i nakazania ZUS wypłaty zaległej emerytury od 1.10.2011r. do 21.11.2012r. wraz z ustawowymi odsetkami od każdej zaległej miesięcznej kwoty emerytury.

Uzasadniając odwołanie I. N. powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r. Wskazała, iż w sprawach dotyczących zawieszenia wypłaty emerytur od października 2011 r. ww. wyrok ma działanie ex tunc i organ rentowy ma obowiązek wypłacić zaległe świadczenie emerytalne. Z uwagi na wiążące stwierdzenie Trybunału Konstytucyjnego, przepis pozostający w sprzeczności z aktem prawnym wyższego rzędu nie powinien być uwzględniany przez organy stosujące prawo przy rozpoznawaniu spraw, co do roszczeń przypadających za okres przed jego ogłoszeniem,

Sąd Okręgowy w Poznaniu, Wydział Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 18 czerwca 2013r. (sygn. akt: VIII U 1495/13) zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uchylił decyzję z dnia 16 września 2011 roku w części w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 21 listopada 2012 roku i podjął wypłatę emerytury odwołującej I. N. za okres od dnia 1 października 2011 roku do dnia 21 listopada 2012 roku wraz z odsetkami za okres od dnia 7 stycznia 2013 roku do dnia zapłaty.

Podstawę rozstrzygnięcia Sądu I instancji stanowiły następujące ustalenia i rozważania.

I. N. (urodzona (...)) nabyła prawo do emerytury od 1.04.2009r. Przyznane świadczenie zostało zawieszone z powodu osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 130% przeciętnego wynagrodzenia. Pozostawała wówczas w stosunku pracy - była zatrudniona w Urzędzie (...) w P..

W dniu 18.01.2010r. odwołująca złożyła wniosek o emeryturę. Decyzją z dnia 3.02.2010r. pozwany przyznał odwołującej świadczenie poczynając od dnia 1.10.2010r. Emerytura ustalona niniejszą decyzją została zawieszona, albowiem okazała się świadczeniem mniej korzystnym, niż dotychczasowa emerytura.

Kolejną decyzją z dnia 18.03.2011r. ZUS wyeliminował błędy na koncie ubezpieczonej i przyznał odwołującej świadczenie od 1.10.2010r. podając, że nadal będzie wypłacana emerytura przyznana na podstawie art. 53 ustawy emerytalnej. Termin płatności świadczenia ustalono na 6 - ego każdego miesiąca.

Decyzją z dnia 16.09.2011r. pozwany wstrzymał wraz z dniem 1.10.2011r. wypłatę emerytury z uwagi na fakt kontynuowania przez odwołującą zatrudnienia.

Wnioskiem z dnia 23.11.2012r. odwołująca wskazała, iż w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r. domaga się podjęcia wypłaty wstrzymanej emerytury, jednocześnie wnosząc o wypłatę zaległych kwot od 1.10.2011r. wraz z odsetkami za zwłokę.

Decyzją z dnia 7.01.2013r. pozwany ZUS podjął wypłatę emerytury od dnia 22.11.2012r. tj. od daty ogłoszenia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13.11.2012r. Termin płatności został ustalony na 6 dzień każdego miesiąca.

Sporną decyzją z dnia 20.03.2013r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił uchylenia decyzji z dnia 16.09.2011r. w części w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury za okres od dnia 1.10.2011 r. do dnia 21.11.2012r..

Sąd Okręgowy zważył, iż odwołująca nabyła prawo do emerytury od dnia 1.04.2009r., a więc należała do grupy osób objętych skutkami orzeczenia Trybunału. Jej świadczenie było wypłacane bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, a następnie z dniem 1.10.2011r. wypłata została zawieszona do 21.11.2012r..

Oceniając skutki swojego wyroku Trybunał podał, że obowiązek rozwiązania stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą, jako warunek realizacji nabytego prawa do emerytury nie będzie miał zastosowania do osób, które nabyły to prawo w okresie od 8 stycznia 2009r. do 31.12.2010r., czyli do odwołującej. W stosunku do tych osób przepis art. 28 ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych, w zakresie w jakim przewiduje stosowanie art. 103 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, utracił moc z chwilą ogłoszenia sentencji wyroku w Dzienniku Ustaw, czyli z dniem 22 listopada 2012r..

Wyroki Trybunału Konstytucyjnego stwierdzające niezgodność przepisu ustawy z Konstytucją, są skuteczne od dnia wejścia w życie zakwestionowanego przepisu. Do momentu ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zakwestionowany przepis obowiązywał, lecz nie powinien być obecnie stosowany do stanów faktycznych sprzed ogłoszenia orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.

Ubezpieczonym, którzy nabyli prawo do emerytury w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., w tym odwołującej, była wypłacana emerytura, mimo kontynuowania zatrudnienia u pracodawcy, na rzecz którego wykonywali je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, gdyż nie obowiązywały w tym zakresie żadne ograniczenia. W związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego prawo do wypłaty emerytury dla tej grupy ubezpieczonych zostało zachowane.

Z mocy art. 28 cyt. ustawy o zmianie ustawy o finansach publicznych (...) przepis art. 103a cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS znajdował zastosowanie do emerytur przyznanych przed dniem jego wejścia w życie - poczynając od dnia 1 października 2011 r., dlatego też od tej daty organ rentowy wstrzymał skarżącej wypłatę emerytury. Tym samym od tej daty I. N. zachowała prawo do wypłaty emerytury.

Z uwagi na fakt, że odwołująca od 22.11.2012r. miała wypłacane świadczenie Sąd na podstawie w/w przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 kpc zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że uchylił decyzję z 16.09.2011r. w części w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury I. N. za okres od 1.10.2011r. do 21.11.2011r.i podjął wypłatę tej emerytury za ten okres.

Z uwagi na fakt, że odwołująca zgłosiła również żądanie odsetek, było ono również przedmiotem niniejszej sprawy. Pozwany nie przyznał odsetek, ponieważ kwestionował zasadność roszczenia głównego.

Odnośnie żądania odsetek Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z 13.10. 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.) jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

W ocenie Sądu I instancji powyższe, a w szczególności ostatnie zdanie w/w przepisu wskazuje na fakt, że na pewno do daty opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która miała miejsce w Dzienniku Ustaw w dniu 22.11.2012r. pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nie wypłacenie świadczenia. Działał bowiem w ramach ustanowionych przez ustawodawcę przepisów, którymi był związany. Dopiero wyrok Trybunału Konstytucyjnego uznający daną normę za niezgodną z Konstytucją winien wywołać odpowiednie działanie ze strony pozwanego. Od tego bowiem momentu pozwany wiedział, że stosowane przez niego przepisy były niekonstytucyjne.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy z 17.12.1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2009r., Nr 153, poz. 1227 ze zm.) organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120 (zastrzeżenia nie mają zastosowania w sprawie).

Zgodnie z cyt. art. 118 ust.5 wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni.

Zgodnie z § 2 ust.1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Dz.U.1999.12.104) odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. Okres opóźnienia w ustalaniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.(§2 ust. 2 i 4 cyt. rozporządzenia).

Przenosząc powyższe uregulowania na grunt niniejszej sprawy Sąd I instancji zważył, że 30 dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg w dniu 24.11.2012 r. (tj. dzień następny po złożeniu przez odwołującą wniosku o wznowienie postępowania i spłatę zaległych świadczeń), zakończył zaś w dniu 24.12.2012 r. Natomiast najbliższy termin płatności świadczenia po w/w dacie przypada na dzień 6.01.2013 r., a zatem odsetki należne odwołującej przysługują od dnia następnego. Z tych względów w zakresie odsetek Sąd przyznał je za okres od dnia 7.01.2013r. do dnia zapłaty.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżył powyższy wyrok w całości i zarzucił mu naruszenie prawa materialnego poprzez nie zastosowanie obowiązujących przepisów art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010r o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. nr 257, póz. 1726 ze zm.) w związku z art. 103 a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tj. Dz. U. z 2009r., nr 153, póz. 1227 ze zm.) co do okresu od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r., to jest okresu przed utratą mocy obowiązującej tych przepisów, w zakresie, w jakim znajdują zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed dniem 1 stycznia 2011 r. bez konieczności rozwiązywania stosunku pracy, mimo że na skutek wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r., sygn. akt K 2/2012, ogłoszonego w Dzienniku Ustaw z 2012r., poz. 1285, gdyż przepisy te straciły moc obowiązującą dopiero od dnia 22 listopada 2012r. w ww. zakresie.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania.

Na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik pozwanego organu rentowego oświadczył, iż cofa apelację od dnia 1.10.2011r. do dnia 21.11.2012r., natomiast podtrzymuje ją w zakresie odsetek.

Strona przeciwna wniosła o oddalenie apelacji w części w jakiej została podtrzymana.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Sąd Apelacyjny stwierdza, że zarzuty apelacji w części dotyczącej odsetek są bezzasadne, a zatem należało ją oddalić. W pozostałym zakresie wobec cofnięcia apelacji postępowanie apelacyjne należało umorzyć.

Na wstępie zaznaczyć należało, że skarżący nie zawarł w apelacji jakiejkolwiek argumentacji na rzecz prezentowanego stanowiska.

Sąd Apelacyjny podziela pogląd iż do daty opublikowania orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, która miała miejsce w Dzienniku Ustaw w dniu 22.11.2012r. pozwany nie ponosi odpowiedzialności za nie wypłacenie świadczenia.

Słusznie także wywodził Sąd Okręgowy, iż 30 dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg w dniu 24.11.2012 r. (tj. dzień następny po złożeniu przez odwołująca wniosku o wznowienie postępowania i spłatę zaległych świadczeń), zakończył zaś w dniu 24.12.2012 r. Natomiast najbliższy termin płatności świadczenia po w/w dacie przypada na dzień 6.01.2013 r., a zatem odsetki należne odwołującej przysługują od dnia następnego. Z tych względów w zakresie odsetek prawidłowo Sąd I instancji przyznał je za okres od dnia 7.01.2013r. do dnia zapłaty.

Zważywszy na okoliczność, iż 19 lutego 2014 roku weszła w życie ustawa z 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku (dalej również „ustawa”), Sąd Apelacyjny przyjął, iż organ rentowy w jej przepisach poszukiwał uzasadnienia dla swoich racji.

Kwestia odsetek od zawieszonego świadczenia emerytalnego została w ustawie uregulowana w art. 8 ust. 1, zgodnie z którym emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

1) do dnia wypłaty - w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie;

2) do dnia wejścia ustawy w życie - w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

Nawet pobieżna analiza treści cyt. przepisu pozwala na stwierdzenie, że nie znajduje on zastosowania w niniejszej sprawie.

Przede wszystkim, przepis ten wskazuje na uprawnienie podmiotowe grupy emerytów do wystąpienia z określonym wnioskiem i to do organu rentowego, w ściśle określonych przypadkach.

I tak, pierwszym z warunków realizacji przysługującego emerytom uprawnienia jest prawomocność orzeczenia w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone. Truizmem będzie stwierdzenie, że Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację organu rentowego w zakresie odsetek, dokonywał oceny nieprawomocnego w tej części orzeczenia Sądu I instancji. Innymi słowy, już sama ta okoliczność wyłącza możliwość zastosowania art. 8 ustawy w niniejszej sprawie.

Ponadto apelujący zdaje się nie dostrzegać, że zwrot, którym posłużył się ustawodawca w art. 8 ust. 1 tak w punkcie 1 jak i w punkcie 2 „w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła”, dotyczy świadczenia spornego, tj. będącego przedmiotem postępowania sądowego i którego wypłata nastąpiła w oparciu o prawomocny wyrok sądu. W niniejszej sprawie wypłata „zawieszonej emerytury” na rzecz I. N. dopiero nastąpi.

Reasumując, rozstrzygając o odsetkach należnych odwołującej Sąd I instancji prawidłowo zastosował art. 85 ustawy z 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych a także rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999 roku w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu, lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń. Uregulowania te mają zastosowanie bezpośrednio, i nie ma podstaw aby stosować je jedynie odpowiednio, poprzez odesłanie z ustawy z 13 grudnia 2013 roku o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011 roku do 21 listopada 2012 roku, z ograniczeniami wynikającymi z jej art. 8 ust. 1. Ustawa ta w ogóle nie znajdowała zastosowania w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny w punkcie 1 wyroku na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w pozostałym zakresie jako bezzasadną (pkt. 2 wyroku).

Wobec cofnięcia apelacji w zakresie podjęcia wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. postępowanie apelacyjne w tej części należało umorzyć.

Zgodnie z treścią art. 469 k.p.c. Sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

Przepis art. 469 k.p.c. nakłada na sąd obowiązek ustalenia skutków cofnięcia środka odwoławczego (w tym apelacji) dla sytuacji prawnej pracownika lub ubezpieczonego i nakazuje uznać tę czynność za niedopuszczalną w razie, gdyby naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego. Uznanie cofnięcia apelacji za niedopuszczalne powinno z kolei prowadzić do odmowy umorzenia postępowania apelacyjnego i rozpoznania sprawy w granicach apelacji.

Niniejsza sprawa jest sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych, do której stosuje się przede wszystkim przepisy odrębne o postępowaniu w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych.

Użycie w art. 469 k.p.c. słowa "także" oznacza, że poza wymienioną w nim przesłanką dopuszczalności cofnięcia środa zaskarżenia, jaką jest "słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego ", są jeszcze inne, które należy uwzględniać, a których trzeba poszukiwać w innych przepisach Kodeksu postępowania cywilnego. Rozumowanie to prowadzi do art. 391 § 1 k.p.c. a jego zastosowanie - do przepisów o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, czyli do przepisów o postępowaniu rozpoznawczym. Znajdujący się wśród nich art. 203 § 4 k.p.c. stanowi, że sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierzają do obejścia prawa. Wprawdzie art. 203 § 4 k.p.c. nie przewiduje takiej czynności, jak cofnięcie środka odwoławczego, lecz art. 391 § 1 k.p.c., odsyłając do innych przepisów dla siebie nieswoistych, stanowi o ich odpowiednim stosowaniu.

W ocenie Sądu Apelacyjnego w rozpoznawanej sprawie cofnięcie apelacji nie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego, nie zmierza także do obejścia prawa a nadto nie narusza słusznego interesu ubezpieczonych.

W tym stanie rzeczy sąd odwoławczy na podstawie art. 391 § 2 k.p.c. umorzył postępowanie apelacyjne w zakresie podjęcia wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 21 listopada 2012r. (pkt.1 wyroku).