Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

W pozwie złożonym w dniu 29 czerwca 2012 roku do Sądu Okręgowego w Łodzi (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w Ł. kwoty 966 152,88 złotych z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu.

W uzasadnieniu pozwu powódka wskazała, iż strony procesu łączyła ramowa umowa o współpracy, na podstawie której powódka dostarczała towary handlowe do sklepów pozwanej w celu dalszej ich odsprzedaży. Dochodzona pozwem kwota obejmuje pobrane nienależnie, zdaniem powoda, opłaty z tytułu dopuszczenia towarów do sprzedaży, które w ramowych warunkach dostaw określone zostały jako płatności z tytułu usług marketingowych oraz rabat retrospektywny od obrotu Powódka podniosła także, iż pozwana nie wykonywała na jej rzecz żadnych usług promocyjnych czy reklamowych. Wszystkie wykonywane przez pozwaną akcje reklamowe czy promocyjne dotyczyły towarów, które były już własnością pozwanej i przyczyniały się jedynie do zwiększenia jej obrotów. Zdaniem powódki, działania pozwanej wyczerpują znamiona czynu nieuczciwej konkurencji opisanego w przepisie art. 15 ust 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji polegającego na pobieraniu innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sklepu.

(pozew k. 2 – 21)

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 24 lipca 2012 r. sygn. akt X GNc 789/12 powództwo zostało uwzględnione w całości.

W sprzeciwie od powyższego nakazu strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa i obciążenie powódki kosztami procesu oraz o przeprowadzenie wskazanych dowodów.

Pozwany przyznał okoliczności faktyczne wskazane przez powódkę, w szczególności okoliczność obciążenia powódki opłatami w wysokości dochodzonej pozwem rozliczonymi w formie kompensaty z należnościami powódki z tytułu dostaw towarów. Pozwany zakwestionował okoliczność, jakoby pobierane przez niego opłaty stanowiły opłaty zabronione przepisami ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, a także, aby opłaty te stanowiły opłaty za przyjęcie towarów do sprzedaży oraz aby pozwana utrudniała powódce dostęp do rynku. W ocenie pozwanego przeciwnie, gwarantował on powódce komfortowe warunki zbytu dużej ilości towarów i osiągania z tego tytułu zysku.

Pozwany podniósł również, iż usługa promocyjna wykonywana przez pozwanego na rzecz powódki polegała na wydawaniu katalogów reklamowo – promocyjnych, w skali ogólnopolskiej lub lokalnej,w których umieszczane były wraz z ceną również towary powoda. Towary te były również reklamowane na stronie internetowej pozwanej.

Pozwana podniosła także, iż powódka przez cały czas trwania współpracy stron nie kwestionowała wykonywania na jej rzecz usług reklamowych i promocyjnych oraz nie podejmowała żadnych działań w celu wynegocjowania z pozwaną innych korzystniejszych warunków współpracy, a co więcej, że opłaty te miały chcarkter dobrowolny, w toku negocjacji istniała możliwość rezygnacji z nich, zaś strona powodowa nie wyrażała negatywnego stanowiska w odniesieniu do oferty usługowej pozwanej, a także brała aktywny udział w ustalaniu kształtu i zakresu usług promocyjnych i marketingowych. W ocenie strony pozwanej świadczone przez nią usługi miały charakter ekwiwalentności wzajemnych świadczeń w stosunku do pobieranych za nie opłat.

(sprzeciw k. 200-218)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Strony są spółkami prawa handlowego, prowadzącymi działalność gospodarczą, przy czym przedsiębiorstwo powodowa zajmuje się dystrybutorem produktów leczniczych, suplementów diety, dermo-kosmetyków oraz środków higieny jamy ustnej. Towar ten był dostarczany stronie pozwanej, która prowadzi sieć sklepów drogeryjnych (...).

Strony łączyły generalne umowy o współpracy. Przedmiotem tych umów było określenie warunków sprzedaży produktów oferowanych przez stronę powodową do sklepów strony pozwanej. W wykonaniu umów strona powodowa miała dostarczać i sprzedawać stronie pozwanej towary, które strona pozwana dalej sprzedawała we własnym imieniu i na własną rzecz finalnemu odbiorcy (konsumentom). Strona pozwana w zamian za możliwość współpracy i w zamian za przyjęcie towaru do sprzedaży pobierała od strony powodowej opłaty, które przybrały postać m.in. opłat z tytułu „usług marketingowych", „usług promocyjnych (gazetek) i „usług promocyjnych w nowych sklepach".

Zawarte pomiędzy stronami umowy były umowami sprzedaży, a nie umowami nienazwanymi. Zobowiązaniem strony powodowej była sprzedaż i dostarczenie stronie pozwanej towarów określanych w kolejnych zamówieniach. Obowiązkiem zaś strony pozwanej - zapłata ceny. Umowy te były ramowymi umowami sprzedaży konkretyzowanymi przez kolejne zamówienia strony pozwanej.

(okoliczności niesporne, protokół rozmów rocznych 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010 wraz z pismem przewodnim, Porozumienie z dnia 1 marca 2011r. k 28-43, przesłuchanie stron e-protokół z 24.06.2013 00:08:35-01:08:19, 01:09:07-01:20:50, 01:21:39-02:08:47)

Wysokość ww. opłat (w tym opłata za usługi marketingowe, budżetu promocyjnego, budżetu marketingowego, kosztów promocji nowootwartego sklepu, opłaty nazywanej „Nowe sklepy” i opłaty logistycznej) oraz rabatów (w tym rabatu na fakturze, rabatu posttranzakcyjnego, minimalnego rabatu promocyjnego) oraz rodzaje tych opłat i rabatów w poszczególnych latach ulegały zmianie i były ustalane w toku negocjacji umów przeprowadzanych między członkami zarządu pozwanej a upoważnionymi przedstawicielami pozwanej przed rozpoczęciem bądź na początku kolejnych lat. Opłaty te i rabaty utrzymywane były w kolejnych latach na podobnym poziomie bądź rosły (np. „budżet promocyjny" wynosił 7% w roku 2006, 8,5% w roku 2007, 9% w roku 2008, 9% w roku 2009 (przy czym jednocześnie wprowadzono dodatkowo „budżett marketingowy" w wysokości 2%), a w roku 2010 „budżet promocyjny" wyniósł już 10,5% wraz z dodatkowym „budżetem marketingowym" w wysokości 2% od roku 2009 funkcjonującym obok „budżetu promocyjnego", od roku 2008 nowa opłaty za „nowe sklepy", od roku 2007 nowe opłaty z tytułu „rabatu posttransakcyjnego" (podnoszone w kolejnych latach) oraz opłaty za „logistykę" (podnoszone w kolejnych latach)).

(protokół rozmów rocznych 2006, 2007, 2008, 2009 i 2010 wraz z pismem przewodnim Porozumienie z dnia 1 marca 2011r. k 28-43, zeznania świadków B. K. e-protokół z 4.03.2013r: 00:08:15-00:21:02, P. Z. e-protokół z 4.03.2013r: 00:21:24-00:52:34, M. B. e-protokół z 4.03.2013r: 01:45:10-02:24:05, przesłuchanie stron e-protokół z 24.06.2013r: 00:08:35-01:08:19, 01:09:07-01:20:50)

W toku negocjacji strona powodowa nie miała możliwości rezygnacji z ww. opłat i rabatów, które te stanowiły warunek sprzedaży towaru, a co najwyżej mogła doprowadzić do niewielkiego obniżenia pojedynczych pozycji (np. w 2011 r. o 1% budżet promocyjny i marketingowy, zamiana opłaty „Nowe sklepy” z 400 zł na 1% od obrotu)

Strona powodowa nie miała żadnego wpływu na zakres planowanych na dany rok działań strony pozwanej. Strona pozwana nie przedstawiała stronie powodowej sposobu kalkulacji opłat, ani nie wyjaśniała, jakie konkretne czynności będą podjęte w zamian za te opłaty. Nie wyjaśnione były różnice między funkcjonującymi obok siebie i pojawiającymi się nowymi pozycjami (jak np. między „budżetem promocyjnym” a „budżetem marketingowym”)

W toku współpracy powódka była jedynie informowana o planach tych działań i mogła proponować stronie pozwanej towar, a strona pozwana z tych ofert wybierała towar, który od strony powodowej zamówi w ramach prowadzonych przez nią promocji.

(przesłuchanie stron e-protokół z 24.06.2013r: 00:08:35-01:08:19, e-mail z 7.02.2011 k. 45 i odpowiedź na niego z 9.02.2011 r. k. 227, przykładowy plan promocji na 2008 r. k. 237, e-mail z 8.09.2009 k. 231, harmonogram na 2009 r. k.232)

Pozwana spółka podejmowała czynności reklamowe i marketingowe, które dotyczyły także towarów zakupywanych od powódki, w różnych formach. P. w ramach przekazywanych jej harmonogramów tych kampanii mogła zgłaszać towary, które miały by być nimi objęte, a także przekazywac materiały marketingowe (np. artykuły marketingowe).

Pozwana spółka wydawała m.in. gazetki reklamowe, dystrybuowane bezpośrednio do klientów, w sklepach sieci pozwanej oraz np. w formie tzw. insertów tj. wkładek do ogólnopolskich tytułów prasowych (tygodników, miesięczników i inny magazynów), a ich produkcja wymagała znacznych nakładów finansowych (obejmujących koszty druku, zaprojektowania szaty graficznej takiego wydawnictwa, koszty związane w koniecznością ciągłego monitoringu nad prawidłowością zamieszczonych tam danych, w szczególności zbieżności zamieszczonych cen z cenami oferowanymi w sklepach, oraz dystrybucji, w tym np. zapłaty odpowiedniego wynagrodzenia na rzecz wydawców tytułów prasowych).

Na portalu internetowym „ROSSnet.pl” zamieszczane były banery reklamujące te produkty oraz artykuły sponsorowane. Pozwana wydawała wreszcie wysokonakładowe, darmowe dla klientów sieci sklepów (...) czasopismo (...) oraz (...). Wydanie (...) nr (...) został wydrukowane w nakładzie 2 min egzemplarzy, zaś (...) nr (...) w nakładzie 400 tys. egz. Liczba odsłon strony zawierającej banner reklamowy środka do higieny jamy ustnej „iwhite” oferowanego przez powódkę wyniosła odpowiednio: w miesiącu kwietniu 2009 r. 524 699, zaś w miesiącu maju 2009 r. 593 349.

Zarówno w gazetkach reklamowych, jak i na stronie portalu internetowym i w czasopiśmie (...) nie były zamieszczane informacje o pochodzeniu promowanych towarów czy dostawcach. W żadnym z materiałów reklamowych nie pojawiła się firma powodowej spółki. Wszystkie te materiały opatrzone były logo pozwanej spółki i możliwości ich nabycia w sklepach pozwanej spółki. (...) te zawierały jedynie informacje o firmie ich producentów (w tym np. rozprowadzanych przez powódkę produktów firmy (...)), ceny oraz ewentualnie opisy produktów

(zrzuty ekranu strony internetowej powódki – k.259-261, gazetki reklamowe nr 2,3,5,12,13,14,15,20,22,23,24,(...), 1,(...), z 11.04.2011, 20.05.2011, 11.08.2011 – koperta k.230, harmonogram promocji 2009 r. z mail’em z 8.09.2009 r. – k.231-232, czasopismo(...) (...), czasopismo Skarb E. (...)/2011 – koperta k. 233, zrzuty ekranu strony R..pl – k.234-235, mail z dnia 19 marca 2009 r wraz z załącznikami., mail z dnia 9 kwietnia 2009 r., mail z dnia 28 kwietnia 2009 r., mail z dnia 21 lipca 2009 r. – k.236-258, zeznania świadków: B. K.e-protokół z 4.03.2013r: 00:08:15-00:21:02, P. Z.e-protokół z 4.03.2013r: 00:21:24-00:52:34, M. B.e-protokół z 4.03.2013r: 01:45:10-02:24:05, A. K.e-protokół z 4.03.2013r: 00:52:57-01:12:54 i M. J.e-protokół z 4.03.2013r: 01:13:21-01:44:51)

Prowadzone przez pozwaną kampanie reklamowe miały o tyle wpływ na wysokość obrotów miedzy stronami, iż towary objęte aktualnymi promocjami prowadzonymi przez pozwaną były przez nią zakupywane w tym okresie w zwiększonej ilości. Po zakończeniu promocji dalsze zakupy tych towarów ustawały bądź kształtowały się na niskim poziomie. ( przesłuchanie stron e-protokół z 24.06.2013r: 00:08:35-01:08:19)

Wzajemne rozliczenia pomiędzy stronami następowały na zasadzie kompensat. Strona powodowa wystawiała faktury za towar sprzedany pozwanej. Pozwana natomiast wystawiała faktury za usługi marketingowe (faktury nr (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...), (...)), z tytułu „usług promocyjnych (gazetek) (faktury nr (...)) i z tytułu usług promocyjnych w nowych sklepach (faktury nr (...)), a następnie – w okresach co kilku tygodniowych przesyłała powódce pisma zatytułowane „Kompensata rozrachunków”, w którym przedstawiała sposób rozliczenia należności z tych faktur z należnościami powódki z tytułu sprzedaży.

Wszystkie ww. faktury zostały przez stronę powodową zapłacone poprzez ich pobranie przez stronę pozwaną z płatności należnych stronie powodowej z tytułu ceny za sprzedaż towaru, zgodnie z opisami przelewów zawartych w wyciągach bankowych oraz kompensaty (specyfikacje płatności) przesyłane stronie powodowej. Pozostała po pobraniu suma była wpłacana przez stronę pozwaną na rachunek bankowy strony powodowej zgodnie z załączonymi wyciągami bankowymi oraz specyfikacjami pochodzącymi od strony pozwanej.

W ten sposób strona pozwana dokonała w okresie od 6 lipca 2009 r. do kwietnia 2011 r. potrącenia łącznej kwoty 966 152,88 zł, oraz zapłaciła na rzecz powódki w okresie od 3 sierpnia 2009 r. (wpłata na pierwszą z faktur powódki co do której potrącenia są objęte sporem tj. fakturę nr (...) r.) do 28 kwietnia 2011 r. (zapłata za ostatnią z faktur powódki objętych tymi potrąceniami tj. fakturę nr (...) r.) w drodze przelewów kwotę ponad 2 580 500 zł (w tym na faktury objęte kompensatami kwotę 588 871,32 zł) w następujący sposób:

• faktura nr (...) z dnia 2009-05-21 na kwotę 14 253,78 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-05-21 na kwotę 15 092,24 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-05-21 na kwotę 3 353,83 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-07-06 (z fakturą powódki nr 18/06/2009), w wyniku której do zapłaty pozostało 67 008,57 zł; kwota pozostała do zapłaty została rozliczona w kolejnej kompensacie;

• faktura nr (...) z dnia 2009-06-16 na kwotę 13 902,29 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-06-17 na kwotę 14 720,07 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-06-17 na kwotę 3 271,13 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-06-25 na kwotę 2 928,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-07-30 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 32 187,08 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-08-03;

• faktura nr (...) z dnia 2009-07-15 na kwotę 21 779 14 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-07-15 na kwotę 23 060 26 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-07-15 na kwotę 5 124 50 zł,

• faktura nr (...)/122957z dnia 2009-07-30 na kwotę 3 660,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-09-02 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 8 860,48 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-09-14;

• faktura nr (...) z dnia 2009-08-19 na kwotą 9 608,76 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-08-19 na kwotą 2 260,88 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-08-19 na kwotą 10 173,97 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-08-31 na kwotą 2 928,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-10-09 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 47 853,49 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-10-16;

• faktura nr (...) z dnia 2009-09-16 na kwotą 15 016,44 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-09-16 na kwotą 15 899,77 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-09-17 na kwotą 3 533,28 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-09-30 na kwotą 1 464,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-11-09 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 15 389,94 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-11-09;

• faktura nr (...) z dnia 2009-10-13 na kwotą 2 666,94 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-10-13 na kwotą 12 001,26 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-10-14 na kwotą 11 334,52 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-10-30 na kwotą 3 660,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-12-10 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 13 405,77 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-12-10;

• faktura nr (...) z dnia 2009-11-19 na kwotą 16 803,55 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-11-19 na kwotą 17 791,99 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-11-19 na kwotą 3 953,78 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2009-12-23 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 27 162,59 zł zapłacona przelewem z dnia 2009-12-23;

• faktura nr (...) z dnia 2009-11-30 na kwotą 48 800,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-11-30 na kwotą 4 026,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-15 na kwotą 9 270,45 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-15 na kwotą 9 815,77 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-16 na kwotą 2 181,29 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-02-02 (z fakturami powódki nr (...), (...), (...)i(...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 18 693,64 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-02-26;

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-31 na kwotą 4 758,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-31 na kwotę 366,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-31 na kwotę 17230,63 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2009-12-31 na kwotę 5 921,38 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-01-07 na kwotę 21 504,26 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-03-05 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 5 639,84 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-03-05;

• faktura nr (...) z dnia 2010-02-18 na kwotę 23 022,30 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-02-18 na kwotę 27 085,07 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-02-18 na kwotę 5 417,02 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-02-18 na kwotę 2 196,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-02-26 na kwotę 122 000,00 zł,

• faktura korekta nr (...) z dnia 2010-03-24 na kwotę -109 800,00 zł

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-04-16 (z fakturami powódki nr (...)i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 12 478,85 zł wraz z wciągiem bankowym z dnia 2010-04-30;

• faktura nr (...) z dnia 2010-03-19 na kwotę 13 247,24 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-03-19 na kwotę 15 193,15 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-03-19 na kwotę 3 038,63 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-03-19 na kwotę 3 294,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-05-10 (z fakturą powódki nr(...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 49 779,40 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-05-10; operacja bankowa na kwotę 49 436,19 zł uwzględniła dodatkowo fakturę korygującą wymienioną w opisie przelewu;

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 26 180,64 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 28 936,48 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 5 511,72 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 6 344,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 4 227,82 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 2 113,91 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-04-22 na kwotę 1 830,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-06-18 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 3 699,84 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-06-18;

• faktura nr (...) z dnia 2010-05-24 na kwotę 13 605,39 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-05-24 na kwotę 15 037,54 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-05-24 na kwotę 2 864,29 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-05-24 na kwotę 4 392,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-06-28 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 19 238,72 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-07-08; operacja bankowa na kwotę 18 682,70 zł uwzględniła dodatkowo fakturą korygującą wymienioną w opisie przelewu;

• faktura nr (...)/(...) dnia 2010-06-22 na kwotę 16 880,85 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-06-22 na kwotę 18 657,78 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-06-22 na kwotę 3 553,89 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-06-22 na kwotę 2 440,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-07-30 (z fakturami powódki nr (...)i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 55 552,56 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-08-06;

• faktura nr (...) z dnia 2010-07-23 na kwotę 20 830,15 zł

• faktura nr (...) z dnia 2010-07-23 na kwotę 23 022,79 zł

• faktura nr (...) z dnia 2010-07-23 na kwotę 4 385,29 zł

• faktura nr (...) z dnia 2010-07-23 na kwotę 2 440,00 zł

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-09-07 (z fakturami powódki nr (...), (...), i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 60 914,11 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-10-01;

• faktura nr (...) z dnia 2010-08-24 na kwotę 13 794,72 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-08-24 na kwotę 15 246,80 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-08-24 na kwotę 2 904,15 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-08-24 na kwotę 3 904,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-09-29 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 27 609,88 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-11-04;

• faktura nr (...) z dnia 2010-09-21 na kwotę 18 800,91 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-09-21 na kwotę 20 779,96 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-09-21 na kwotę 3 958,08 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-09-21 na kwotę 4 880,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-11-03 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 66 794,78 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-11-22; operacja bankowa na kwotę 65 841,72 zł uwzględniła dodatkowo fakturę korygującą wymienioną w opisie przelewu;

• faktura nr (...) z dnia 2010-10-26 na kwotę 9 895,12 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-10-26 na kwotę 10 936,71 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-10-26 na kwotę 2 083,19 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-10-26 na kwotę 1 952,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-11-29 (z fakturą powódki nr (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 100 636,45 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-12-02;

• faktura nr (...) z dnia 2010-11-15 na kwotę 29 632,96 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-11-15 na kwotę 32 752,22 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-11-15 na kwotę 6 238,52 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-11-15 na kwotę 5 856,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2010-12-10 (z fakturami powódki nr (...)i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 17 874,13 zł zapłacona przelewem z dnia 2010-12-14;

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-11 na kwotą 14 958,13 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-11 na kwotą 16 532,67 zł,

• faktura nr (...)/(...) dnia 2010-12-11 na kwotą 3 149,08 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-11 na kwotą 5 856,00 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-31 na kwotą 10 848,17 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-31 na kwotą 11 990,09 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-31 na kwotą 2 283,83 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2010-12-31 na kwotą 4 880,00 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2011-03-04 (z fakturami powódki nr (...), (...)i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 221,83 zł zapłacona przelewem z dnia 2011-03-11;

• faktura nr (...) z dnia 2011-02-22 na kwotą 14 238,34 zł,

• faktura nr (...) z dnia 2011-02-22 na kwotą 15 737,12 zł,

rozliczone kompensatą rozrachunków z dnia 2011-04-04 (z fakturami powódki nr (...)i (...)), w wyniku której do zapłaty pozostała kwota 21 220,94 zł zapłacona przelewem z dnia 2011-04-28.

(okoliczności niesporne, faktury VAT, Kompensaty rozrachunków k.46-157, wyciągi bankowe k. 160-169)

W 2011 r. strony przerwały współpracę i do chwili zamknięcia rozprawy nie podjęły jej. (okoliczność niesporna)

Strona powodowa wezwała pozwaną do zapłaty kwoty 969 150,43 zł w terminie do 29 czerwca 2012 r. powołując się na art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pismem z dnia 25 czerwca 2012 r. (wysłanym w ty m dniu listem poleconym), sprostowanym następnie pismem z dnia 26 czerwca 2012 r.

(pisma z pełnomocnictwami i z dowodami nadania k. 170-179)

Sąd Okręgowy dokonał następującej oceny dowodów i zważył, co następuje:

Podstawę roszczenia objętego sporem stanowią przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z dnia 16 kwietnia 1993 r. (t.j. z dnia 26 czerwca 2003 r. (Dz.U. Nr 153, poz. 1503 ze zmianami) [zwanej dalej „ustawą”]

Zgodnie z przepisem art. 3 tej ustawy czynem nieuczciwej konkurencji jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta (ust. 1), a w szczególności: (…) utrudnianie dostępu do rynku (…).

Kwestię dostępu do rynku reguluje szczegółowo przepis art. 15 ustawy, wg którego (ust.1) czynem nieuczciwej konkurencji jest utrudnianie innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, w szczególności przez (m.in. pkt 4) pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży.

Roszczenia, związane i wynikające z dokonania czynu nieuczciwej konkurencji reguluje przepis art. 18 ustawy, w świetle którego przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać (m.in. pkt 5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych;

Podstawą roszczenia objętego pozwem jest właśnie ten ostatni przepis.

Stan faktyczny był pomiędzy stronami, w zakresie okoliczności faktycznych mających w ocenie Sądu istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, w znacznej mierze w zasadzie niesporny.

Strona pozwana nie kwestionowała bowiem samego faktu pobierania dochodzonych przez powoda opłat ani też ich wysokości, jak i wysokości należności powoda z tytułu dokonanych na jej rzecz sprzedaży towarów.

Dodatkowo dokonując w sprawie ustaleń faktycznych Sąd oparł się na przedłożonych przez stronę powodową dokumentach, których wiarygodności ani mocy dowodowej strona pozwana nie kwestionowała oraz na zeznaniach przesłuchanych w toku postępowania świadków i stron.

Zeznania przesłuchanych świadków i stron w zasadniczej części nie budzą wątpliwości co do swej wiarygodności. Strona powodowa nie kwestionowała okoliczności wykonywania przez pozwanego akcji promocyjnych czy marketingowych dotyczących także towarów dostarczonych przez powoda postaci drukowania katalogów promocyjno–reklamowych (gazetek reklamowych), zamieszczania informacji o nich w gazetach wydawanych przez pozwaną czy na jej portalu internetowym, o których przeprowadzaniu zeznawali wszyscy przesłuchani w sprawie świadkowie. Powódka podnosiła jedynie zarzut, iż nie miała jakiegokolwiek wpływu na rodzaj, termin i charakter działań reklamowo – promocyjnych prowadzonych przez stronę pozwaną oraz że promocja i reklama dotyczyła towarów stanowiących już własność pozwanego, a z faktu prowadzenia promocji i reklamy powodowa spółka nie odnosiła żadnych korzyści.

Spór pomiędzy stronami sprowadza się w istocie do oceny czy prowadzone przez stronę pozwaną akcje promocyjne i marketingowe posiadały jakiekolwiek znaczenie gospodarcze dla strony powodowej oraz czy z tego tytułu pozwany uprawniony był do pobierania opłat w postaci zastosowanych wobec powoda opłat za usługi promocyjne i reklamowe od ceny dostarczanego towaru a więc w istocie do oceny charakteru prawnego pobieranych przez pozwanego opłat promocyjnych i marketingowych oraz tego czy miały one charakter ekwiwalenty.

Sąd nie dał jedynie wiary przesłuchanym w sprawie świadkom w zakresie zeznań dotyczących faktycznej możliwości zaprzestania naliczania przez pozwaną objętych sporem opłat, możliwości negocjowania ich wysokości oraz po części zakresu wiedzy powódki o planowanych działaniach promocyjnych i marketingowych oraz wpływu powodowej spółki na ich przeprowadzanie. Zeznania świadków zgłoszonych przez stronę pozwaną, choć w całości zgodne ze sobą we wskazanym zakresie, nie są wiarygodne z kilku powodów. Przeczą im nie tylko zeznania członków zarządu powodowej spółki złożone w toku przesłuchania stron, ale także treść dokumentów zgromadzonych w sprawie, a składanych przez obie strony. W szczególności zeznaniom tym przeczą protokoły rozmów rocznych ze kolejne lata współpracy stron, z których jasno wynika, że opłaty te nie tylko miały tendencje rosnącą z upływem kolejnych lat współpracy, ale co więcej przybywało ich także pod względem rodzaju naliczanych opłat i rabatów. Wbrew stanowisku prezentowanym przez stronę pozwaną, za wiarygodnością tych zeznań nie przemawia również treść korespondencji mailowej dotyczącej ustalania wysokości i rodzajów rabatów i opłat w 2011 r. (k. 227). Przeciwnie treść tych maili potwierdza raczej stanowisko powódki, że o ile mogła ona mieć wpływ na ich wysokość to dotyczyło to ewentualnie jednie nieznaczny (jednoprocentowych) obniżeń pojedynczych pozycji. Znamienne jest zresztą dla oceny dowodów w sprawie, że w krótkim okresie po zgłoszeniu przez przedstawiciela powódki propozycji obniżenia tych opłat (luty 2011 r.) współpraca stron została faktycznie zakończona, a ostanie faktury wystawione przez strony pochodzą odpowiednio z marca 2011 r. (powódki za sprzedaż) i lutego 2011 r. (usługi promocyjne pozwanej). Zeznaniom świadków w tym zakresie przeczy wreszcie treść porozumienia stron z 1 marca 2011 r. Jeżeli chodzi o kwestię wiedzy powódki o zakresie podejmowanych działań promocyjnych i marketingowych pozwanej oraz wpływu powódki na te działania, to pomimo powoływania się przez pozwana na liczne dokumenty załączone do sprzeciwu, okoliczności te nie zostały przez stronę pozwaną wyjaśnione i wykazane w całości. Zauważyć należy, że w toku negocjacji rocznych przedstawiciele strony pozwanej nie wyjaśniali przeznaczenia budżetów promocyjnych czy marketingowych albo rabatu promocyjnego, zakresu planowanych działań (w tym planów wydanych gazetek promocyjnych czy gazet typu (...) i ich treści), informacji o planowanych otwarciach nowych sklepów i podejmowanych w związku z tym akcji promocyjnych ani wreszcie różnicy między tymi opłatami. Pozwana nie wykazała także, aby kiedykolwiek zostały przedstawione powódce sposoby kalkulacji tych opłat.

Po części jedynie za wiarygodne uznać należy zeznania świadków w zakresie wpływu powódki na „treść” tych akcji. Z przedstawionych przez pozwaną dokumentów (a zwłaszcza dat korespondencji e-mail dotyczącej podejmowanych akcji) wynika jednoznacznie, że o ile strona powodowa miała jakiś wpływ na dobór towarów i inne akcji to było to w okresie znacznie późniejszym niż terminy przeprowadzenia rozmów rocznych (np. w 2009 r. rozmowa w dniu 27 lutego 2009 r. a korespondencja dotyczą rodzaju i zawartości akcji promocyjnych rozpoczyna się od 19 marca 2009 r. i jest kontynuowana do września), a z treści korespondencji wynika, że powódka mogła się poruszać jedynie w ramach działań podejmowanych przez pozwaną i nie miała wpływu na takie kwestie jak rodzaj tych działań i ich terminy, a jedynie na dobór towarów.

Na marginesie zwrócić uwagę należy, że odmawiając wiary zeznaniom świadków w tym ostatnim zakresie, Sąd po części także odmówił wiary twierdzeniom strony powodowej, która wszakże podnosiła, że na działania te nie miała wpływu w ogóle.

Jeżeli chodzi o kwestie wiarygodność zeznań świadków, a zasadniczo ekwiwalentności świadczeń stron, w zakresie wpływu tych akcji na sytuację powoda oraz kwestię zainteresowania powódki udziałem w tych akcjach, to zostaną one omówione w dalszej części uzasadnienia.

Sąd pominął natomiast w całości okoliczności nie mające znaczenia dla prawnej oceny stosunków stron i roszczeń strony powodowej.

W pierwszej kolejności dotyczy to okoliczności nawiązanie współpracy miedzy stronami. Dla oceny bowiem czy opłaty pobierane przez pozwaną wyczerpują opisane na wstępie znamiona czynu nieuczciwej konkurencji fakty te nie mają jakiegokolwiek znaczenie.

Również bez znaczenia dla oceny prawnej okoliczności sprawy pozostają kwestie opłat promocyjnych, marketingowych i innych pobieranych przez inne działające na rynku podmioty współpracujące z powodową spółką. Skoro bowiem roszczenie powoda oceniane ma być na gruncie bezwzględnie obowiązujących przepisów prawa i sprowadza się do wydanie korzyści uzyskanych bez podstawy prawnej i wbrew tym przepisom, to ustalenie czy jakie zwyczaje i praktyki stosują inne podmioty pozostaje bez wpływu na ocenę zgodności z prawem postępowania strony pozwanej. Przedmiotem rozpoznania w tej sprawie jest bowiem tylko i wyłącznie charakter opłat pobieranych przez pozwaną, a nie badanie czy inne podmioty również łamią przepisy prawa. Stąd też Sąd pominął wnioski zawarte w pkt III sprzeciwu o zobowiązanie wskazanych tam spółek do udzielenia informacji w omawianym zakresie.

Wreszcie bez znaczenia dla oceny prawnej charakteru opłat pobieranych przez pozwaną jest kwestia budżetów promocyjnych i marketingowych przekazywanych powódce przez jej dostawców i struktury wydatków tych firm na promocje na rzecz powoda. Przedmiotem sporu nie jest bowiem roszczenie odszkodowawcze. Sąd nie musi zatem badać czy strona powodowa poniosła szkodę, za którą odpowiada pozwana i ewentualnie czy szkoda ta (w tym wypadku polegająca na pobraniu spornych opłat) nie została naprawiona w inny sposób (np. przez dostawców powódki). Jak wynika z treści art. 18 ust 1 pkt 5 ustawy roszczenie powoda sprowadza się do żądania wydania bezpodstawnie uzyskanych przez pozwaną korzyści. Istotna jest więc li tylko ocena charakteru pobieranych przez pozwaną opłat, zaś stosunki pomiędzy powódka a jej dostawcami są poza przedmiotem badania Sądu. Kwestia przekazywanych (ewentualnie) powódce przez jej dostawców środków na budżety promocyjne (w istocie na pokrycie opłat pobieranych m.in. przez pozwaną), w razie uzyskania przez powódkę zwrotu korzyści od pozwanej, będzie przedmiotem stosunków i rozliczeń między powódką a jej dostawcami i nie leży w zakresie zainteresowania Sądu w tej sprawie, ani tym bardziej strony pozwanej. Mając tę okoliczność na względzie Sąd pominął wnioski zawarte w pkt II/7 (o przesłuchanie świadka R. M.), IV i V (o zobowiązanie powódki i podmiotów trzecich do przedstawienia dokumentów potwierdzających istnienie (a powódki również wysokość) takowych „budżetów promocyjnych”.

Wskazana wyżej kwestia oceny prawnej pobieranych przez pozwanego opłat za usługi marketingowe i promocyjne była już wielokrotnie przedmiotem oceny i analizy w orzecznictwie sądów powszechnych i Sądu Najwyższego.

Kwestia ta w odniesieniu do umów o współpracy i stanowiących ich element tzw. umów o świadczenie usług reklamowych czy promocyjnych analogicznych jak zawarta w rozpoznawanej sprawie jest przesądzona.

Wielokrotnie w swych orzeczenia zarówno Sąd Najwyższy jak i Sądy Apelacyjne stwierdzały, iż zawieranie tego rodzaju porozumień i pobieranie tego rodzaju zryczałtowanych opłat za świadczone rzekomo na rzecz dostawcy towarów usługi promocyjne stanowi czyn nieuczciwej konkurencji w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Sąd rozpoznający niniejszą sprawę zna i w pełni podziela stanowiska wyrażane także w innych, powoływanych tak szeroko przez strony procesu, orzeczeniach Sądu Najwyższego i sądów powszechnych i nie znajduje powodów dla ich kompleksowego powtarzania w tym miejscu.

Na zwrócenie uwagi zasługuję jednak kilka istotnych kwestii.

Między innymi w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 12 czerwca 2008 roku w sprawie III CSK 23/08 (Biul. SN 2008 nr 9) sąd ten stwierdził, iż przewidziany w art. 15 ust 1 pkt. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ( Dz. U. z 2003 roku nr 153 poz. 1503 ze zmianami ) delikt pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży może przybrać postać zawieranych obok umowy sprzedaży tego towaru do dużej sieci handlowej tzw. porozumień marketingowo – promocyjnych.

Delikt określony w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy nie musi przybierać postaci jedynie działań o charakterze faktycznym, może też polegać na zawarciu określonego porozumienia, obok umowy sprzedaży, uzasadniającego pobieranie od sprzedającego (dostawcy) odpowiednich, odrębnych opłat. Zatem zawarcie porozumień dotyczących odpłatności za tzw. usługi promocyjne (…) oraz dotyczące rabatu, obok umowy sprzedaży towaru do dużej sieci handlowej, mieści się w granicach czynu nieuczciwej konkurencji wyznaczonych treścią art. 15 ustawy. (tak też Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 12-11-2009, sygn akt VI ACa 432/09)

Zgodnie z poglądem wyrażonym. in. w wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 25 lutego 2010 roku w sprawie I ACa 107/ 10 dla oceny czy świadczenie pieniężne uiszczane przez dostawcę mają charakter niedozwolonych opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży w rozumieniu przepisu art. 15 ust 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 roku o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ( Dz.. U. z 2003 roku nr . 153 poz. 1503 ze zmianami) nie mają decydującego znaczenia zarówno forma zastrzeżenia tego rodzaju świadczeń jak i użyte dla ich określenia nazewnictwo.

W szczególności mogą być uznane za tego rodzaju opłaty świadczenia, które dostawca zobowiązany jest uiszczać do rąk odbiorcy na podstawie zawieranych obok umowy sprzedaży umów dodatkowych przybierających postać tzw. umów marketingowych, na podstawie których dostawca zobowiązany jest do zapłaty należności z tytułu rabatów „od obrotu” opłat „na otwarcie sklepu”, kosztów wydawania gazetek promocyjnych itp.

Za zabronione w świetle przepisu art. 15 ust 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji należy uznać wynagrodzenie ryczałtowe zastrzeżone na rzecz sieci handlowej za wydawanie gazetek i katalogów promocyjnych.

Z chwilą wykonania przez dostawcę umów sprzedaży ( dostawy) własność rzeczy sprzedanych przeszła na kupującego, co oznacza, iż w przedmiotowych gazetkach reklamowych reklamował on własny towar zmierzając do zwielokrotnienia jego sprzedaży.

Koszty reklamy powinny być zatem składnikiem marży handlowej zawartej w cenie sprzedaży towarów klientom sieci. Nie ma natomiast podstaw, aby kosztami tymi obciążać dostawców sieci. Bez znaczenia jest dla oceny takiego procederu okoliczność, iż sieci obniżając w ten sposób swoje koszty mogą oferować końcowym nabywcom konkurencyjne, atrakcyjne ceny detaliczne. ( tak SA w Poznaniu w wyroku z dnia 25 lutego 20120 roku I ACa 107/10 Legalis)

Dla uznania, iż działanie podmiotu gospodarczego wyczerpuje znamiona czynu nieuczciwej konkurencji wskazanego w powołanym przepisie bez znaczenia jest sposób, w jaki następuje pobranie „ innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży. Należy przyjąć, iż jest to każdy sposób, w jaki następuje przesunięcie majątkowe równe kwocie opłat z majątku przedsiębiorcy do majątku podmiotu dokonującego ww. czynu niedozwolonego. Pobranie będzie równoznaczne zarówno z dobrowolną wpłatą dokonaną przez przedsiębiorcę kwoty równej opłacie na żądanie kontrahenta umowy, czyli spełnienie świadczenia jak i bezprawnym rozporządzeniem kwotą należną przedsiębiorcy z tytułu ceny i wprowadzeniem jej do majątku kontrahenta. (tak m. in. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 2 czerwca 2010 roku LEX nr 785625)

Podobny pogląd wyrażony został przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 10 września 2009 roku w sprawie I ACa 550/09. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Apelacyjny stwierdził, iż nawet wyrażenie zgody na dobrowolne uiszczanie ww. opłat nie ma żadnego znaczenia. Utrudnianiu dostępu do rynku może świadczyć m.in. tworzenie niejasnych z punktu widzenia umowy głównej ( sprzedaży) tzw. budżetów promocyjnych o charakterze kredytu handlowego, zawieranie umów o promocje towaru renomowanego i innych.

Sąd zgadza się wreszcie ze stanowiskiem, że nie jest zakazane w świetle art. 15 ust. 1 pkt. 4 u.z-n.k., z uwagi na swobodę zawierania umów, takie kształtowanie stosunków między stronami, w których oprócz świadczeń typowych dla umowy sprzedaży, strony będą zobowiązane do świadczeń dodatkowych. W sytuacji - jeżeli strony sporu, poza umowami sprzedaży, zawarły także umowy o świadczenie usług polegających na reklamie towarów, dostarczanych przez powoda do sieci handlowej pozwanego - ocena tych umów mogłaby podlegać regułom przewidzianym w art. 15 ust. 1 pkt. 4 ustawy jedynie w przypadku wykazania, że przyjęcie towarów do sprzedaży uzależnione było od zamawiania przez powoda usług reklamowych u pozwanej. O ile zatem zobowiązania stron wynikające z zawartych umów o świadczenie usług reklamowych będzie można ocenić jako zobowiązania ekwiwalentne, ich dopuszczalność ocenić trzeba w oparciu o ogólną regułę wynikającą z zasady swobody umów, a więc art. 353 ¹ k.c., nie zaś art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy. Nie można więc przyjąć, ze inne relacje kontraktowe niż umowa sprzedaży są pomiędzy stronami niedopuszczalne. (tak też Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 28 sierpnia 2008 r. sygn. I ACa 645/08, publ. LEX nr 519238 czy Sąd Okręgowy w Rzeszowie w wyroku z dnia 11 marca 2009 r. sygn. VI GC 9/09, publ. LEX nr 522318).

Podobne stanowisko wyraził również Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku Izby Cywilnej z dnia 25 października 2012 r. (sygn akt I CSK 147/12, cyt. za Legalis), w którym podniesiono, iż nie można oczywiście wykluczać takiej sytuacji, w której strony skutecznie zastrzegły umową postanowienia w przedmiocie świadczenia przez kupującego na rzecz sprzedawcy usług dodatkowych za odrębnym wynagrodzeniem. Jeśli z ustalonego stabilnie stanu faktycznego wynikałoby, że takie usługi zlecone przez sprzedawcę zostały bezspornie faktycznie wykonane przez kupującego na rzecz sprzedawcy i to w zakresie i w sposób określony zgodnie z umową stron, to wówczas dopiero wynagrodzenie zapłacone w wysokości ekwiwalentnej za rzeczywiście spełnione świadczenie niepieniężne nie będzie stanowić innej niż marża handlowa opłaty za przyjęcie towaru do sprzedaży. Jednakże ciężar dowodu rzeczywistego wykonania tych usług na rzecz powódki spoczywa zgodnie z art. 6 k.c. na stronie pozwanej, która z faktu ich rzeczywistego spełnienia wywodzi skutek prawny w postaci uzyskania należnego jej wynagrodzenia, a nie bezpodstawnie uzyskanych korzyści, a więc w konsekwencji bezzasadności skierowanego przeciwko niej powództwa, wobec braku przesłanki określonej w art. 18 ust. 1 pkt 5 ustawy.

O ile jednak nie można jednak wykluczyć, ze między dostawcą a kupującym mogą być nawiązywane relacje umowne, które będą uzasadniały obowiązek świadczenia pieniężnego po stronie dostawcy, to będą one dopuszczalne tylko o ile stanowiły ekwiwalent świadczeń ze strony kupującego, polegającego na innych świadczeniach niż sprzedaż samego towaru.

W rozpoznawanej sprawie takie okoliczności jednak nie jest zachodzą i nie znajdują oparcia w ustalonym stanie faktycznym, wobec czego nie sposób uznać że opłaty pobierane przez pozwanego były dopuszczalne na gruncie zasady swobody umów.

U podłoża stanowiska pozwanego stoi bowiem błędne założenie, iż akcje promocyjne i marketingowe pozwana spółka podejmowała na rzecz i w interesie powódki jako usługi promocyjne i marketingowe. Tej okoliczności strona pozwana nie wykazał i z tym poglądem zgodzić się nie sposób.

Najistotniejsze znaczenie ma tu kwestia podstawowa, a mianowicie fakt, iż akcje promocyjne i marketingowe pozwanej miały na celu tylko i wyłącznie promocje i marketing jej towarów i jej firmy. Strony łączyła wszakże przede wszystkim umowa sprzedaży. Zgodnie z ogólnymi zasadami prawa cywilnego własność rzeczy sprzedanej przechodzi na kupującego (o ile strony nie umówią się inaczej) z chwilą wydanie mu rzecz, a zapłata ceny nie ma znaczenia. Pozwana nie wykazała aby strony ustaliły inne zasady w tym zakresie. Skoro więc podejmowała tego rodzaju (jak omawiane) działania to robiła to tylko i wyłącznie w celu zwiększenia sprzedaży towarów stanowiących jej własność. Potwierdza to treść przedstawionych przez pozwaną materiałów reklamowych, które nie łączą przedstawionych w nich towarów z firmą powódki. Wskazywanie w tych materiałach firm producentów reklamowanych produktów także uznać należy za działania marketingowe w interesie pozwanej, gdyż zachęcają one klientów do dokonywania zakupów towarów pochodzących od renomowanych producentów, ale dokonywania ich w sklepach sieci pozwanej. Oprócz promocji towarów, przedstawione materiały promocyjne i marketingowe, służy również niewątpliwie promocji firmy pozwanej, gdyż wszystkie odwoływały się jednoznacznie do znaków firmowych i innych oznaczeń sklepów sieci pozwanej spółki. Także w zakresie promocji w nowootwartych sklepach strona pozwana nie wykazała, aby podejmowane akcje były działaniami na rzecz powodowej spółki. W ocenie Sądu, takie działania miały na celu zwrócenie uwagi klientów na nowy rynku na fakt otwarcia nowego sklepu pozwanej i zachęcenie ich do dokonywania w nim zakupów, a nie zwiększenie sprzedaży produktów dystrybuowanych przez powódkę.

Stąd też Sąd nie zgodził się z twierdzeniami pozwanej o ekwiwalentności jej świadczeń reklamowych z opłatami ponoszonymi przez powódkę i nie dał wiary zeznaniom świadków w tym zakresie. Oczywiście strona powodowa, stojąc przed koniecznością poniesienia tych opłat, była zainteresowana udziałem w takich akcjach i wskazywała towary do promocji czy dostarczała artykuły promocyjnej, ale – jak wynika z przesłuchania stron – poza samymi okresami promocyjnymi akcje te nie powodowały wzrostu jej obrotów z pozwaną.

Opłat pobieranych z tego tytułu w żaden sposób nie można uznać za ekwiwalent tych promocji i marketingu, gdyż dotyczyły one sprzedaży towarów nabytych już skutecznie przez pozwaną i miały na celu zwiększenie sprzedaży pozwanej i „upłynnienie” towarów znajdujących się w jej magazynach. W istocie więc opłaty te nie stanowiły niczego innego niż próby przerzucenia na powódkę ciężarów akcji reklamowych strony pozwanej.

Jak podniesiono również w cytowanym ostatnio uzasadnieniu wyroku Sądu Najwyższego przesłanka „utrudniania innym przedsiębiorcom dostępu do rynku” nie musi być w procesie wykazana, gdyż jest ona objęta domniemaniem ustawowym. Konstrukcja art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy dowodzi, że ustawodawca wskazał jedynie przykładowo na postacie takich zachowań, których wystąpienie w stanie faktycznym sprawy przesądza o utrudnianiu innym przedsiębiorcom dostępu do rynku, które to zachowanie jest jednym z czynów nieuczciwej konkurencji. Jeżeli więc stan faktyczny sprawy wypełnia hipotezę normy wynikającej z art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy to nie jest konieczne dodatkowo wykazywanie, że w następstwie któregokolwiek z zachowań określonych w pkt 1-5 tego przepisu doszło do utrudniania innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. To sam ustawodawca przesądził o tym, że te stypizowane przezeń i uznane za szczególne w tym przepisie zachowania kwalifikowane są per se jako postacie czynu nieuczciwej konkurencji, zwanego utrudnianiem innym przedsiębiorcom dostępu do rynku. Innymi słowy, konstrukcja art. 15 ust. 1 pkt 1-5 ustawy dowodzi egzemplifikacji „utrudniania dostępu do rynku”, a więc każde z zachowań spośród opisanych w punktach 1-5 art. 15 ust. 1 ustawy zawsze utrudnia dostęp innym przedsiębiorcom do rynku. Nie wymaga zatem dowodzenia, że w wyniku wystąpienia któregokolwiek z opisanych we wskazanych punktach zachowania nastąpiło utrudnienie przedsiębiorcy dostępu do rynku. Stany faktyczne objęte hipotezą norm zawartych w pięciu punktach ustępu 1 art. 15 ustawy zawsze więc przesądzają o wystąpieniu opisanej w tym przepisie postaci czynu nieuczciwej konkurencji, co zwalnia już z obowiązku dowodzenia, że konkretne zachowanie skutkowało utrudnieniem konkretnemu przedsiębiorcy dostępu do rynku.

Bez znaczenia dla oceny zasadności powództwa o zwrot bezpodstawnych korzyści uznać należy także zarzut, iż skoro powódka mając świadomość bezprawności opłat pobieranych przez pozwaną nie wyrażała zainteresowania akcjami promocyjnymi i marketingowymi to nie musiała godzić się na ich pobieranie i rozpoczynać ani kontynuować współpracy z pozwanym. Strona pozwana niewątpliwie jest bowiem podmiotem dominującym na rynku i posiadającym bardzo szeroką, o ile nie najszerszą w skali kraju sieć sprzedaży towarów takich jak dystrybuowane przez powódkę. W tej sytuacji za w pełni zrozumiałe uznać należy, że powódka stając przed alternatywą podjęcia współpracy z pozwaną na warunkach pozwanej i uzyskania znacznego przychodu z tego tytułu (nawet pomimo pobierania opłat przez pozwaną, w okresie objętym sporem same zapłaty pozostałych części należności przekroczyły kwotę 2,5 miliona złotych) a rezygnacją z tej współpracy i tym samym utraty zysków, dokonała takiego, a nie innego wyboru i zgodziła się z ponoszeniem tych opłat. Jak wskazano już wcześniej roszczenie powódki nie ma charakteru odszkodowawczego, wobec czego dla jego oceny nie znajdzie nie pisana, lecz istotna zasada prawa cywilnego „Volenti non fit iniuria” (chcącemu nie dzieje się krzywda).

W świetle wszystkich okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy oraz przywołanych poglądów judykatury, Sąd uznał, że zachowanie pozwanej spółki polegające na pobieraniu opłat stanowiło delikt określony w przepisach ustawy i między tymi opłatami a akcjami promocyjnymi i marketingowego pozwanej nie zachodziła ekwiwalentności podnoszona przez pozwaną.

Wobec powyższego powództwo Sąd uznał za zasadne i zasługujące na uwzględnienie w całości.

O odsetkach Sąd orzekł na podstawie przepisu art. 481 k.c. w zw. z art. 455 k.c.

Zgodnie z poglądem wyrażonym m. in. w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2004 roku w sprawie V CK 461/03 ( LEX nr . 174217) zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia, a z takim mamy do czynienia w rozpoznawanej sprawie, ma charakter bezterminowy. Oznacza to, że termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c. a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego. (podobnie Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 19 kwietnia 2011 roku w sprawie VI ACa 1168/10, Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 26 listopada 2009 mroku w sprawie III CZP 102/09 OSNC 2010 /5/75 Biul. SN 2009/11/11)

Z tego względu Sąd rozpoznający przedmiotową sprawę przyjął, iż pozwany pozostawał w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia z tytułu zwrotu nienależnie pobranych opłat promocyjnych i marketingowych dopiero z upływem terminu do zwrotu świadczenia wyznaczonego wezwaniem z dnia 25 czerwca 2012 roku, którego otrzymania strona pozwana nie kwestionowała, a które zakreślało termin zapłaty na dzień 29 czerwca 2012 r. i zasądził odsetki od kwoty należności głównej od dnia następnego po tej dacie.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 98 k.p.c. zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik procesu obciążając nimi w całości stronę pozwaną jako przegrywającą postępowania w całości. Na koszty te złożyły się opłata sądowa uiszczona przez stronę powodową od pozwu oraz wynagrodzenie pełnomocnika określone zgodnie z przepisem § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku o wysokości opłat za czynności radców prawnych i kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. nr 163 poz. 1349 ze zmianami) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa.

Sąd nie uwzględnił wniosku pełnomocnika strony powodowej o ustalenie kosztów jego wynagrodzenia w wysokości 4-okrotności stawki minimalnej, uznając, iż zarówno okoliczności faktyczne sprawy (obszerny, ale jednorodzajowy charakter dowodów powołanych przez powódkę) jak i obszerne (i zasadniczo jednolite) orzecznictwo w sprawach o podobnym rodzaju powodują, iż nie można zgodzić się poglądem, że sprawa jest na tyle zawiła i wymagająca takiego nakładu pracy pełnomocnika aby uzasadnione było przyznanie pełnomocnikowi wynagrodzenie w stawce wyższej niż minimalna.

Do kosztów procesu Sąd nie zaliczył również wskazanych w zestawieniu kosztów z dnia 24 czerwca 2013 r. (k. 353) wydatków na koszty dojazdu pełnomocnika strony powodowej na rozprawy. Zgadzając się co do zasady ze stanowiskiem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 25 października 2012 r., IV CZ 109/12 (cyt. za Legalis), zgodnie z którym (...) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi zastępowanemu przez pełnomocnika będącego adwokatem koszty jego przejazdu do sądu, jeżeli w okolicznościach sprawy były one niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony, Sąd zwraca uwagę, że zasadność przyznania pełnomocnikowi (a zasadniczo stronie przez niego reprezentowanej) prawa zwrotu tych wydatków uzależniona została (zgodnie zresztą z ogólną zasadą zwrotu kosztów procesu wynikającą z art. 98 k.p.c.) od ustalenia ich niezbędności do celowego dochodzenia praw w okolicznościach danej sprawy. W ocenie Sądu ta przesłanka w rozpoznawanej sprawie nie zachodzi. Strona powodowa wytoczyła powództwo przed Sąd Okręgowy w Łodzi, na zasadach właściwości ogólnej. Mając tego świadomość musiała się też liczyć z okolicznością, że pełnomocnik poniesie ewentualnie koszty dojazdów do Sądu. Jednocześnie strona powodowa, mająca siedzibę poza obszarem właściwości Sądu do którego sprawa została skierowana, a mianowicie w W., ustanowiła dla siebie pełnomocnika, nie tylko spoza tego obszaru właściwości, ale co więcej spoza swojej siedziby (kancelaria w K.). Te okoliczności powodują z jednej strony stwierdzenie, iż koszty tych dojazdów nie były celowe i niezbędne (istniała wszakże możliwości uniknięcia ich poniesienia), a z drugiej strony, że rodzić mogą przypuszczenie, że żądanie ich zwrotu od pozwanej stanowi rodzaj dodatkowej szykany i zmierza do obciążania pozwanej dodatkowymi, niekoniecznie niezbędnymi kosztami dochodzenia praw powódki. Nadto wspomniany już wyżej charakter sprawy, a zwłaszcza utrwalona linia orzecznicza na gruncie podobnych stanów faktycznych i prawnych, skutkuje stwierdzeniem, iż brak było jakichkolwiek przesłanek do ustanawiania konkretnego pełnomocnika, co także przekreśla tezę o „niezbędności” tych wydatków w tym procesie. Pełnomocnik powódki składając zestawienie kosztów nie uzasadnił nadto swojego wniosku w tym zakresie w żaden sposób poza powołaniem się na cytowane orzeczenie i nie przedstawił żadnych okoliczności, które świadczyłyby o zaistnieniu przesłanek uwzględnienia jego żądania w tym zakresie.

Mając na uwadze powyższe Sąd orzekł jak w sentencji.

z/ odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikom stron.