Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2013 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa L. S.

przeciwko (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K.

o stwierdzenie nieważności, o uchylenie uchwały organu spółdzielni

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 10 kwietnia 2013 r. sygn. akt I C 2955/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadaje mu brzmienie:

„I. stwierdza nieważność uchwały Walnego Zgromadzenia Członków (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K. nr (...) z dnia 31 maja 2012 roku, w części obejmującej postanowienie zawarte w § 1 pkt IV ppkt 1 lit.c tej uchwały;

II. w pozostałej części powództwo oddala;

III. nakazuje ściągnąć od pozwanej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 200 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu;

IV. znosi wzajemnie między stronami koszty procesu”;

2.  w pozostałej części apelację oddala;

3.  nakazuje ściągnąć od pozwanej (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Kielcach kwotę 200 zł tytułem brakującej opłaty od apelacji;

4.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

sygn. akt I ACa 802/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy oddalił powództwo, którym powódka L. S. domagała się stwierdzenia nieważności uchwały Walnego Zgromadzenia Członków (...) Spółdzielni Mieszkaniowej nr (...)/2010 z dnia 31 maja 2012 r. w zakresie § 1 pkt IV ppkt 1 lit.c, ewentualnie uchylenia wymienionej uchwały.

Sąd I instancji ustalił, że:

- L. S. jest członkiem (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K. i przysługuje jej spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oznaczonego numerem (...) znajdującego się w budynku położonym w K. przy ulicy (...);

- w dniu 31 maja 2012 roku Walne Zgromadzenie Członków (...) Spółdzielni Mieszkaniowej w K. podjęło uchwałę numer (...) dotyczącą kierunków działalności Spółdzielni na 2012 rok, a w jej paragrafie 1 pkt IV ppkt 1 c zalecono intensyfikowanie działań zmierzających do egzekucji długów z ograniczonego prawa rzeczowego, stanowiącego spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu poprzez zbywanie zadłużonych lokali mieszkalnych w drodze licytacji komorniczej.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy uznał zgłoszone roszczenie za nieuzasadnione.

Odwołując się do treści art. 42 ustawy z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze odnotował, że – zgodnie z tym przepisem – uchwała sprzeczna z ustawą jest nieważna (§ 2 cyt. przepisu), a uchwała sprzeczna z postanowieniami statutu bądź dobrymi obyczajami lub godząca w interesy spółdzielni albo mająca na celu pokrzywdzenie jej członka może być zaskarżona do sądu (§ 3).

Następnie Sąd ocenił, że brak jest podstaw do stwierdzenia, że sporna uchwała jest nieważna. Przede wszystkim podstawą prawną powództwa w tej części jest art. 189 kpc, a w związku z tym przesłanką materialnoprawną zgłoszonego roszczenia jest wykazanie przez powódkę istnienia interesu prawnego w ustaleniu. Tymczasem – w ocenie Sądu – powódka nie wykazała jaki interes prawny posiada w ustaleniu nieważności.

Niezależnie od tego Sąd ocenił, iż kwestionowana w pozwie uchwała nie pozostaje w sprzeczności z ustawą, w tym przepisem art. 799 kpc. Stwierdził, że sporna uchwała nie zawiera nakazu prowadzenia egzekucji ze spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu z pominięciem dyspozycji tego przepisu.

Odnośnie żądania uchylenia uchwały Sąd odnotował, że powództwo zostało wytoczone po upływie sześćotygodniowego terminu do zaskarżenia uchwały, przewidzianego art. 42 § 6 ustawy podkreślając, że termin ten jest terminem zawitym Jakkolwiek z § 8 art. 42 wynika, że Sąd może nie uwzględnić upływu terminu, jeżeli utrzymanie uchwały walnego zgromadzenia w mocy wywołałoby dla członka szczególnie dotkliwe skutki, a opóźnienie w zaskarżeniu tej uchwały jest usprawiedliwione wyjątkowymi okolicznościami i nie jest nadmierne, to jednak – w ocenie Sądu – okoliczności takie nie zachodzą. Nawet przy przyjęciu, iż byłyby podstawy do nie uwzględnienia upływu terminu, sporny zapis nie narusza reguł określonych w § 3 art. 42, przez co nie zachodzą podstawy do uchylenia zaskarżonej uchwały.

Od powyższego orzeczenia apelację wniosła powódka, domagając się uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi I Instancji do ponownego rozpoznania.

Apelująca zarzuciła naruszenie: art. 189 kpc i art. 42 § 3, § 4 i § 8 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – prawo spółdzielcze, art. 799 kpc, art. 26 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, art. 217 § 2 kpc w zw. z art. 328 § 2 kpc, art. 233 § 1 kpc, jak też zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych. Istota podniesionych zarzutów odwoływała się do bezzasadnego przyjęcia, że powódka nie wykazała interesu prawnego w domaganiu się ustalenia nieważności spornej uchwały, bezzasadnej oceny, że uchwała ta nie jest sprzeczna z art. 799 kpc oraz nie przyjęcia istnienia okoliczności uzasadniających nieuwzględnienie terminu do zaskarżenia spornej uchwały.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Chybiony jest zarzut apelującej naruszenia przepisów art. 217 § 2 kpc w zw. art. 328 § 2 kpc.

Skuteczność zarzutu odwołującego się do treści art. 328 § 2 kpc ograniczona jest do sytuacji, w której treść uzasadnienia skarżonego wyroku uniemożliwia kontrolę instancyjną. W systemie apelacyjnym, w którym Sąd II instancji jest sądem merytorycznym a postępowanie odwoławcze jest kontynuacją postępowania przed sądem pierwszoinstancyjnym, ewentualne uchybienia w formie uzasadnienia, nieprowadzące do trudności w identyfikacji motywów rozstrzygnięcia sprawy, nie mają znaczenia dla możliwości rozpoznania apelacji. W tym kontekście wskazać należy, że z treść uzasadnienia Sądu Okręgowego w oczywisty sposób wynika treść dokonanych ustaleń oraz motywy, którymi kierował się Sąd przy dokonywaniu oceny prawnej.

Ustalenia dokonane w pierwszej instancji są prawidłowe i Sąd Apelacyjny przyjmuje je za własne. Sprowadzają się one do przytoczenia okoliczności niespornych, tj. faktu, że powódka jest członkiem spółdzielni mieszkaniowej oraz faktu podjęcia spornej uchwały, jak też jej treści. Nadto, w części uzasadnienia zawierającej ocenę prawną Sąd odwołał się do dalszych, także niespornych faktów, związanych z terminowością zaskarżenia przez powódkę spornej uchwały.

Zaoferowany przez strony materiał dowodowy nie dawał postaw do poczynienia dalej idących ustaleń. Odnotować natomiast należy kolejną niesporną okoliczność, nie objętą ustaleniami Sądu a wynikającą z akt sprawy, że pomiędzy stronami istnieje spór co do zadłużenia powódki z tytułu opłat eksploatacyjnych.

W tym stanie rzeczy apelacja powódki jest uzasadniona. Trafne są bowiem zarzuty apelującej naruszenia art. 189 kpc oraz art. 42 § 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. – prawo spółdzielcze w zw. z art. 799 kpc.

Zasadnie wskazuje Sąd Okręgowy, że podstawą prawną żądania stwierdzenia nieważności uchwały organu spółdzielni jest art. 189 kpc. Tym samym, materialnoprawną przesłanką tego roszczenia jest istnienie interesu prawnego powódki w domaganiu się ustalenia. Wbrew jednak ocenie dokonanej przez Sąd I instancji przyjąć należy, że każdy członek spółdzielnio ma interes prawny we wniesieniu powództwa o stwierdzenie niezgodności z prawem uchwały walnego zgromadzenia. Jak wskazał Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z dnia 14 marca 2013 r. (I CSK 382/12, Lex nr 1318295) „ Źródłem interesu prawnego w rozumieniu art. 189 k.p.c. jest stosunek członkostwa w spółdzielni, z którego wynika m.in. uprawnienie do udziału w walnym zgromadzeniu. Jeżeli członek spółdzielni ma prawo zaskarżyć uchwałę, wytaczając powództwo o jej uchylenie (art. 42 § 3 i 4 Prawa spółdzielczego), to oczywisty staje się jego interes prawny we wniesieniu powództwa ustalającego (art. 189 k.p.c.), mającego taki sam cel unicestwienia uchwały sprzecznej z prawem”.

Niezależnie od powyższego, treść uchwały w zaskarżonej części bezpośrednio dotyczy powódki, skoro bezsporne jest, iż pozwana spółdzielnia twierdzi, że powódka zalega z płatnościami z tytułu opłat eksploatacyjnych, a uchwała dotyczy zobowiązania do egzekwowania takich długów z ograniczonego prawa rzeczowego jakim jest spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu. Tym samym, w razie istnienia tych długów uchwała wskazuje, do jakiego prawa skierowana ma być egzekucja – dotyczy więc szeroko rozumianej sfery prawnej powódki. Także zatem już odwołanie się do okoliczności niespornych między stronami w oczywisty sposób wskazuje na istnienie interesu prawnego powódki w domaganiu się stwierdzenia nieważności przedmiotowej uchwały.

Rację ma apelująca oceniając, że uchwała nr(...)z dnia 31 maja 2012 r., w części obejmującej postanowienie zawarte w § 1 pkt IV ppkt 1 lit.c pozostaje w sprzeczności z ustawą. Przypomnieć należy, że uchwała ustala kierunki działalności (...) Spółdzielni Mieszkaniowej na 2012 r., znajdując oparcie w art. 38 § 1 pkt 1 ustawy – prawo spółdzielcze. Ma charakter wiążący dla organu kierującego działalnością spółdzielni.

Kwestionowane postanowienie przedmiotowej uchwały wskazuje na konieczność realizacji zadań windykacyjnych, w tym zawiera zobowiązanie do intensyfikacji działań „zmierzających do egzekucji długów z ograniczonego prawa rzeczowego, stanowiącego spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu poprzez zbywanie zadłużonych lokali mieszkalnych w drodze licytacji komorniczej”. Tym samym stanowi zalecenie do składania, w ramach prowadzonego postępowania egzekucyjnego, wniosku o skierowanie egzekucji do spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu.

Zgodnie z art. 38 § 1 pkt 1 prawa spółdzielczego, walne zgromadzenie uprawnione jest m.in. do uchwalenia kierunków rozwoju działalności gospodarczej oraz społecznej i kulturalnej. Uprawnienie to związane być musi z celem działalności spółdzielni, jakim jest – w przypadku spółdzielni mieszkaniowych – zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych i innych potrzeb członków oraz ich rodzin, przez dostarczanie członkom samodzielnych lokali mieszkalnych lub domów jednorodzinnych, a także lokali o innym przeznaczeniu.(art. 1 ust.1 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych). Nadto spółdzielnia jest zobowiązana do zarządzania nieruchomościami stanowiącymi jej mienie lub nabyte na podstawie ustawy mienie jej członków art. 1 ust. 3 cyt. ustawy). W świetle tych celów oraz zakresu potrzeb, do których zaspokajania zobowiązana jest Spółdzielnia, podjęcie przez walne zgromadzenie członków uchwały zalecającej preferowany sposób prowadzenia egzekucji komorniczej w stosunku do członków Spółdzielni przekracza zakres uprawnień tego organu Spółdzielni. Wskazanie, do jakiego prawa majątkowego skierowana ma być egzekucja długów członków spółdzielni nie mieści się bowiem w granicach określenia kierunków rozwoju gospodarczego.

Zważyć ponadto należy, że z art. 799 § 1 kpc wynika, że jakkolwiek wierzyciel może w jednym wniosku wskazać kilka sposobów egzekucji przeciwko temu samemu dłużnikowi, to jednak spośród kilku sposobów egzekucji wierzyciel powinien zastosować najmniej uciążliwy dla dłużnika. Przepis ten wprowadza zatem zasadę, że sposób prowadzenia egzekucji nie może prowadzić do szykanowania dłużnika i nadużywania egzekucji. Tym samym możliwość decydowania przez wierzyciela o sposobie prowadzenia egzekucji jest ograniczona.

Analiza treści spornego postanowienia zawartego w uchwale Walnego Zgromadzenia Członków pozwanej spółdzielni wskazuje, iż postuluje się w nim kierowanie egzekucji do spółdzielczego prawa do lokalu, niezależnie od sytuacji dłużnika (członka spółdzielni) oraz istnienia innych, mniej uciążliwych sposobów egzekucji. Nie sposób inaczej odczytać tego postanowienia jako stanowiącego źródło zobowiązania określonego zachowania się przez organ kierujący spółdzielnią, nie uwzględniającego ograniczeń dla prowadzenia egzekucji przewidzianych przepisami prawa, w tym określających obowiązki wierzyciela. Zobowiązanie do preferowania takiego sposobu egzekucji, bez uwzględnienia możliwości wskazania innego, mniej uciążliwego dla dłużników (członków spółdzielni) sposobów egzekucji, w oczywisty sposób zmierza do szykanowania dłużników, mając zapewne stanowić dodatkowy element mobilizujący dłużników do dobrowolnej spłaty zadłużenia.

Biorąc to pod uwagę stwierdzić należy, że kwestionowane postanowienie pozostaje w sprzeczności z art. 799 § 1 kpc. Z tych względów spełnione zostały przesłanki określone art. 42 § 2 ustawy – prawo spółdzielcze, co uzasadnia stwierdzenie nieważności uchwały w tej części.

Uwzględnienie powództwa co do stwierdzenia nieważności uchwały czyni zbędnym ustosunkowanie się do pozostałych zarzutów podniesionych w apelacji, a ukierunkowanych na ocenę roszczenia związanego z żądaniem uchylenia spornej uchwały. Nadto stwierdzenie nieważności uchwały skutkuje bezzasadnością apelacji w tej części, w której dotyczy ona żądania uchylenia uchwały.

Zważyć należy, że pomimo sformułowania żądania pozwu w sposób ewentualny, w sprawie nie doszło do zgłoszenia roszczenia ewentualnego. Żądanie zawarte w pozwie stanowi kumulację dwóch roszczeń (stwierdzenia nieważności uchwały oraz uchylenia uchwały), z odwołaniem się do odmiennych podstaw faktycznych. Jakkolwiek bowiem w części podstawa faktyczna jest wspólna dla obu żądań, to w części odwołują się one do sprzecznej ze sobą podstawy faktycznej.

Skoro zatem w sprawie doszło do kumulacji dwóch roszczeń, to uwzględnienie pierwszego z nich musiało prowadzić do oddalenia powództwa co do drugiego, pozostającego w sprzeczności z pierwszym, żądania.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 kpc i art. 385 kpc, orzekł jak w sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono zgodnie z art. 100 kpc. Nadto, na podstawie art. 113 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazano ściągnięcie od strony pozwanej brakującej opłaty od apelacji, od uiszczenia której powódka była zwolniona.