Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 marca 2014 r.

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu

Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 27 marca 2014 r. we Wrocławiu

na rozprawie

sprawy z wniosku H. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W.

o emeryturę

na skutek apelacji H. G.

od wyroku Sądu Okręgowego Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Jeleniej Górze

z dnia 7 sierpnia 2013 r. sygn. akt VII U 1008/13

zmienia zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z dnia 16 kwietnia 2013 roku, w ten sposób, że przyznaje wnioskodawcy H. G. prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2013 roku.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 7 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Jeleniej Górze Wydział VII Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie H. G. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w W. z 16 kwietnia 2013 r., odmawiającej przyznania wnioskodawcy prawa do emerytury z tytułu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd I instancji wydał w oparciu o następująco ustalony stan faktyczny:

Wnioskodawca H. G. urodzony (...), wykazał łącznie 28 lat i miesiąc okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 7 lat, 9 miesięcy i 16 dni pracy wykonywanej w warunkach szczególnych (milicjant od 16 maja 1980 r. do 29 lutego 1988 r.) oraz nie przystąpił do otwartego funduszu emerytalnego.

Ubezpieczony był zatrudniony od 1 września 1967 r. do 15 maja 1980 r. w Tkalniach (...) w K.. Początkowo był uczniem w zawodzie tkacza, a następnie, od 1 lipca 1969 r. pracował jako stażysta. Był praktykantem na mistrza w okresie od 6 sierpnia 1970 r. do czasu powołania do wojska. W okresie od 25 października 1973 r. do 11 lipca 1975 r. odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po powrocie z wojska, tj. od 17 lipca 1975 r. do 15 maja 1980 r., pracował jako mistrz tkacki. Praca na tym stanowisku jest zaliczana do prac dozoru inżynieryjno – technicznego w oddziałach, gdzie jako podstawowe wykonywane były prace w warunkach szczególnych (Wykaz A, dział XIV, pkt 24 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, Dz.U. nr 8, poz. 43 ze zm.).

W dniu 15 stycznia 2013 r. wnioskodawca złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o przyznanie prawa do emerytury, który, zaskarżoną decyzją z 16 kwietnia 2013 r., został rozpoznany odmownie z uwagi na niewykazanie co najmniej 15 lat wykonywania pracy w warunkach szczególnych.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd I instancji, powołując się na przepisy art. 184 i art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stwierdził, że odwołanie wnioskodawcy nie zasługiwało na uwzględnienie, bowiem z zebranego w sprawie materiału dowodowego nie wynika, by wykazał on co najmniej 15–letni staż pracy w warunkach szczególnych.

Co do okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Tkalniach (...) w K. Sąd ten wskazał, że pracodawca nie wystawił H. G. świadectwa pracy w warunkach szczególnych, ale mimo tego, w oparciu o zachowaną dokumentację pracowniczą, można przyjąć, że jedynie w stosunku do pracy ubezpieczonego w okresie od 17 lipca 1975 r. do 15 maja 1980 r. wykonywał on pracę w warunkach szczególnych na stanowisku mistrza tkackiego, a zatem wymienioną w wykazie A, dział XIV, pkt 24 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. W pozostałym natomiast okresie ubezpieczony był małoletnim uczniem zawodu, następnie pracował jako stażysta i praktykant mistrza, co oznacza, że nie był stale i w pełnym wymiarze narażony na szkodliwe czynniki, a stanowiska te nie zostały wymienione w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r., a tylko praca na określonych stanowiskach jest uznawana za prace w warunkach szczególnych.

Z wyrokiem tym w całości nie zgodził się H. G., wywodząc apelację, w której zarzucił orzeczeniu:

1.  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych niezbędnych dla prawidłowej oceny materiału dowodowego sprawy,

2.  powierzchowne przeprowadzenie postępowania dowodowego, a w szczególności brak wnikliwości i pogłębionej analizy materiału dowodowego,

3.  błędną ocenę prawną zeznań złożonych przez świadków H. B. i Z. S. w zakresie pracy wnioskodawcy na stanowisku mistrza tkackiego w Tkalniach (...) w K.,

4.  błąd w ustaleniach faktycznych poprzez przyjęcie, że H. G. w okresie od stycznia 1971 r. do 25 października 1975 r., tj. do momentu powołania do odbycia zasadniczej służby wojskowej, nie pracował w Tkalniach (...) w K. na stanowisku mistrza tkackiego, a w konsekwencji uznanie, że nie pracował on w warunkach szczególnych co najmniej 15 lat i niespełnienia warunków do nabycia emerytury.

Wskazując na powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie wnioskodawcy prawa do wcześniejszej emerytury oraz zasądzenie od organu rentowego kosztów postępowania sądowego.

Sąd Apelacyjny zważył:

apelacja wnioskodawcy zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny stwierdził, że ocena zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego dokonana przez Sąd Okręgowy nie zasługuje na akceptację, przy czym jednocześnie nie ma potrzeby jego uzupełnienia, bowiem już sama dokumentacja pracownicza wnioskodawcy jest wystarczająca dla uznania, że H. G. posiada co najmniej 15 – letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Spór w sprawie dotyczył bowiem ustalenia, czy ubezpieczony udowodnił ww. warunek, przy czym przedmiotem kontrowersji był przede wszystkim okres zatrudnienia wnioskodawcy w Tkalniach (...) w K., którego organ rentowy nie zaliczył do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych, natomiast Sąd I instancji uznał jako taką pracę jedynie zatrudnienie w okresie od 17 lipca 1975 r. do 15 maja 1980 r., kiedy to H. G. pracował na stanowisku mistrza tkackiego.

Należy wskazać, że przepis art. 184 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U.2013.1440 jednolity tekst ze zm.) pozwala mężczyznom urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. nabyć, po osiągnięciu wieku przewidzianego, m. in. w art. 32, prawo do emerytury, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli:

1)  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym 65 lat oraz

2)  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 25 lat.

Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Wiek emerytalny pracowników wykonujących pracę w warunkach szczególnych określa wydane na podstawie art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. nr 8, poz. 4 ze zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego aktu stanowi, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1)  osiągnął wiek emerytalny wynoszący 60 lat dla mężczyzn,

2)  ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Zgodnie z przepisami ww. rozporządzenia okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych w rozporządzeniu są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy.

Trzeba wskazać, że rozporządzenie stanowiło akt wykonawczy do ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. nr 40, poz. 267 ze zm.). Utrzymane w większości w mocy przez ustawę o emeryturach i rentach z FUS (art. 32 ust. 4 tej ustawy) przepisy rozporządzenia określają rodzaje prac wykonywanych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze w § 4–15 oraz w wykazach stanowiących załącznik do rozporządzenia. Istotne jest, że co prawda § 1 ust. 2 rozporządzenia zawiera upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalania w podległych i nadzorowanych zakładach stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B rozporządzenia, jednak wskazane podmioty nie mogą kreować tych stanowisk pracy w sposób dowolny. Zarządzenie resortowe musi być, wobec powyższego, dostosowane do rozporządzenia Rady Ministrów, w którym zawarty jest kompletny wykaz stanowisk pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Dla uznania zatem konkretnego rodzaju lub stanowiska pracy za pracę wykonywaną w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze decydujące znaczenie ma to, czy jest to praca wymieniona w rozporządzeniu oraz w wykazach stanowiących załącznik do tego rozporządzenia, natomiast wykazy stanowisk ustalane przez właściwe podmioty w odniesieniu do podległych zakładów pracy mają jedynie charakter techniczno-porządkujący. Jakkolwiek bowiem wykaz resortowy ułatwia identyfikację określonego stanowiska pracy jako stanowiska pracy w szczególnych warunkach - w szczególności, jeśli w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się konkretnych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym, ale trzeba pamiętać, że dla określenia, czy praca była wykonywana przez ubezpieczonego w warunkach szczególnych podstawowe znaczenie mają wykazy zawarte w załączniku A do ww. rozporządzenia.

Przechodząc na grunt rozpoznawanej sprawy należy wskazać, że Sąd Okręgowy wyszedł z założenia, że tylko i wyłącznie praca na stanowisku mistrza tkackiego, a więc wprost wymieniona w zarządzeniu Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 r., którą wnioskodawca wykonywał od 17 lipca 1975 r. do 15 maja 1980 r. jest pracą w szczególnych warunkach i należy ją zakwalifikować do prac dozoru inżynieryjno – technicznego na oddziałach, gdzie jako podstawowe wykonywane są prace w warunkach szczególnych (wykaz A, dział XIV, poz. 24 rozporządzenia z 1983 r.). Tymczasem w pierwszej kolejności należy taką pracę zakwalifikować jako wykonywaną przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych, wymienioną w wykazie A, dział VII, poz. 4 załącznika do rozporządzenia z 1983 r., a pracę tę, według Sądu Apelacyjnego wnioskodawca niewątpliwie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w czasie zatrudnienia w Tkalniach (...) w K. już od 16 sierpnia 1970 r. Jak to już zostało wskazane wyżej zasadnicze znaczenie ma zakwalifikowanie wykonywanej pracy do prac określonych w rozporządzeniu z 1983 r., dlatego brak danego stanowiska w zarządzeniach resortowych, nie upoważnia Sądu do kategorycznego uznania, że praca w warunkach szczególnych nie była wykonywana. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów, w tym przede wszystkim odpisów poświadczonych przez archiwistę (...) Urząd Wojewódzki, wynika bowiem, że w ww. dacie wnioskodawca był praktykantem na mistrza tkackiego, co oznacza, że faktycznie miał takie same obowiązki jak mistrz tkacki, z tą różnicą, że formalnie nie powierzono mu tego ww. samodzielnego stanowiska. Dalej, istotne jest, że już w chwili powołania go do odbycia zasadniczej służby wojskowej, tj. w październiku 1973 r. pracował jako mistrz tkacki. Co ważne po zwolnieniu ze służby powrócił na to samo stanowisko pracy. Okoliczność tę potwierdzają informacje zawarte na kartach obiegowych zmiany, pierwszej datowanej na dzień 22 października 1973 r., a dotyczącej zwolnienia z pracy H. G. w związku z powołaniem do wojska od dnia 25 października 1973 r. oraz drugiej, datowanej na dzień 14 lipca 1975 r., związanej z przyjęciem do pracy po powrocie z wojska. Z adnotacji zawartych w książeczce wojskowej wynika natomiast, że w dniu 11 lipca 1975 r. H. G. został przeniesiony do rezerwy. Wobec tego zatem, że wnioskodawca zarówno przed powołaniem do służby wojskowej, jak i po powrocie z wojska zajmował to samo stanowisko pracy, wykonywanej w warunkach szczególnych, zgodnie z utrwaloną już linią orzecznictwa, a potwierdzoną w uchwale 7 sędziów Sądu Najwyższego z 16 października 2013 r. II UZP 6/13, /Lex nr 138593/ do szczególnego stażu pracy należało zaliczyć mu cały okres odbywania służby wojskowej.

Konkludując należy wskazać, że już sama analiza zebranych w sprawie dokumentów daje podstawy do uznania, że wnioskodawca udowodnił wymagany ww. przepisami staż pracy w szczególnych warunkach. Do okresu uwzględnionego przez organ rentowy w wymiarze 7 lat, 9 miesięcy i 16 dni, należało bowiem doliczyć nie tylko uznany przez Sąd I instancji okres pracy wnioskodawcy na stanowisku mistrza tkackiego, tj. 4 lata, 9 miesięcy i 28 dni, ale także okres służby wojskowej i czas go poprzedzający, tj. od 16 sierpnia 1970 r.

Mając to wszystko na uwadze Sąd Apelacyjny uznał, że H. G. spełnił wszystkie niezbędne warunki do przyznania spornego świadczenia.

Z tych też względów Sąd Apelacyjny, na podstawie art. 386 § 1 k.p.c., zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję ZUS w ten sposób, że przyznał wnioskodawcy prawo do emerytury od 1 stycznia 2013 r., tj. od miesiąca, w którym został złożony wniosek o to świadczenie.

R.S.