Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Powód W. M. domagał się zasądzenia od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w (...) kwoty 2.965,39 zł. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż postanowieniem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy przyznał mu od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w (...) kwotę 3.000 zł z uwagi na stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w (...)pod sygn. akt II Ns 638/a/12. W dniu 3 czerwca 2012 r. listem poleconym wysłał do Prezesa Sądu Rejonowego w (...)wniosek o przekazanie powyższej sumy na rachunek bankowy jego matki. Wbrew jego woli pieniądze te w dniu 11 czerwca 2012 r. zostały przekazane na jego konto depozytowe w Areszcie Śledczym, w którym był wówczas osadzony.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o odrzucenie pozwu lub ewentualnie o jego oddalenie i obciążenie powoda kosztami procesu według norm przepisanych. W uzasadnieniu wskazał, iż skoro kwota dochodzona pozwem została powodowi już przyznana, ponowny pozew w tym zakresie powinien zostać odrzucony. Ponadto podał, iż powyższa suma została powodowi przekazana w dniu 11 czerwca 2012 r., a powód nie wykazał by wskutek przekazania jej na konto w Areszcie Śledczym poniósł jakąkolwiek szkodę.

Wyrokiem z dnia 22 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w (...) w sprawie o sygnaturze I C 3596/12 oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje:

Postanowieniem z dnia 30 maja 2012 r. Sąd Okręgowy w Bydgoszczy w sprawie II S 15/12 stwierdził przewlekłość postępowania w sprawie prowadzonej przed Sądem Rejonowym w (...) pod sygn. akt II Ns 638/a/12 i przyznał W. M. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w (...) kwotę 3.000 zł.

Pismem z dnia 3 czerwca 2012 r. powód wystąpił do Prezesa Sądu Rejonowego w(...)z wnioskiem o przekazanie należnej mu sumy na rachunek bankowy jego matki U. M.. Pismo to zostało wysłane pozwanemu listem poleconym w dniu 5 czerwca 2012 r.

Kwota 3.000 zł została uiszczona przez pozwanego na konto depozytowe powoda w Areszcie Śledczym w (...) w dniu 11 czerwca 2012 r., z czego kwotę 2.965,39 zł zablokowano i przekazano na zajęcie alimentacyjne w sprawie egzekucyjnej Kmp 27/99 prowadzonej przeciwko powodowi przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) E. K., suma 17,31 zł została potrącona na akumulację, a 17,30 zł na dyspozycję. Na dzień 20 sierpnia 2012 r. W. M. miał wolne środki do dyspozycji w wysokości 0,14 zł, a na akumulacji kwotę 1.594,23 zł.

Sąd Rejonowy zważył, że ustalony stan faktyczny był w zasadzie bezsporny pomiędzy stronami, a istota rozstrzygnięcia sporu sprowadzała się do oceny prawnej, czy w ustalonym stanie faktycznym pozwany ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec powoda.

Powód jako źródło szkody wskazywał na działanie pozwanego polegające na wypłacie przyznanej mu sumy pieniężnej niezgodnie z jego wolą. Pozwany w obronie przez tymi twierdzeniami podnosił zaś, że powód nie wykazał, by wskutek przekazania mu pieniędzy na jego konto w Areszcie Śledczym, w którym przebywał poniósł jakąkolwiek szkodę.

W ocenie Sądu Rejonowego podstaw prawnych odpowiedzialności pozwanego należałoby w niniejszej sprawie upatrywać w art. 416 k.c., zgodnie z którym osoba prawna (tu Skarb Państwa) jest obowiązana do naprawienia szkody wynikającej z winy jej organu (tu Prezesa Sądu Rejonowego w (...)). Zdaniem Sądu I instancji podstawą roszczeń powoda nie powinien być 417 § 1 k.c., który przewiduje odpowiedzialność odszkodowawczą za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym, zdefiniowanym jako „niezgodne z prawem działanie lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej" i stanowi on ogólną podstawę odpowiedzialności władz publicznych za ich działania władcze, albowiem w niniejszej sprawie chodziło o to, że powód czuł -się poszkodowany sposobem wykonania obowiązku zapłaty jaki spoczywał na Skarbie Państwa z mocy prawomocnego orzeczenia sądowego. Uiszczenie na rzecz powoda kwoty przyznanej w prawomocnie zakończonym postępowaniu ze skargi na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, nie mieściło się w pojęciu tzw. imperium, nie kształtowało sfery praw i obowiązków powoda, a w tej relacji prawnej powód i pozwani pozostawali podmiotami równorzędnymi. Stosownie bowiem do treści art. 12 ust.5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa do strony do rozpoznania sprawy (...) w postępowaniu sądowym bez zbędnej zwłoki, w przypadku przyznania sumy pieniężnej od Skarbu Państwa wypłaty dokonuje sąd prowadzący postępowanie, w którym nastąpiła przewlekłość postępowania - ze środków własnych tego sądu.

Sąd Rejonowy wskazał, iż warunkiem odpowiedzialności na podstawie art. 416 k.c. jest wykazanie przez powoda, że czyn pozwanego polegający na prowadzeniu postępowania egzekucyjnego był bezprawny i zawiniony przynajmniej w stopniu lekkiego niedbalstwa, na skutek czego powstała w majątku powoda szkoda, która pozostawała w normalnym związku przyczynowym z działaniem pozwanego. Podstawy odpowiedzialności deliktowej opartej o art. 417 § 1 k.c. różnią się od powyższych tym, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, niezależnie od tego, czy funkcjonariuszowi można przypisać winę, aczkolwiek czyn musi być bezprawny czyli sprzeczny z obowiązującym porządkiem prawnym, a także z zasadami współżycia społecznego lub dobrymi obyczajami.

Poza tym przesłankami odpowiedzialności pozwanego z czynu niedozwolonego są szkoda i związek przyczynowy między działaniem sprawcy a szkodą.

Szkodą jest uszczerbek w dobrach prawnie chronionych osoby poszkodowanej. W niniejszej sprawie miała ona mieć charakter majątkowy. W orzecznictwie utrwaliła się definicja, według której szkodą jest powstała wbrew woli poszkodowanego różnica między obecnym jego stanem majątkowym, a tym stanem, jaki zaistniałby, gdyby nie nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Z art. 361 § 2 k.c. wynika, że szkoda może przybrać dwie formy - może to być strata poniesiona przez poszkodowanego, czyli konkretny uszczerbek w jego majątku wynikający z tego, że do majątku tego nie weszła określona wartość, bądź utracona korzyść, którą poszkodowany mógłby uzyskać w sytuacji, gdyby nie wyrządzono szkody. Ustalenie szkody w postaci utraconych korzyści ma ze swej natury charakter hipotetyczny. Dlatego też akcentuje się w doktrynie konieczność wykazania realności tej postaci szkody z takim prawdopodobieństwem, które uzasadnia przyjęcie wniosku, że utrata korzyści rzeczywiście nastąpiła. W niniejszej sprawie o tym rodzaju szkody w ocenie Sądu Rejonowego nie mogło być mowy. Utraconą korzyścią nie była bowiem kwota jaką powodowi zasądził Sąd Okręgowy, a która została zajęta w postępowaniu egzekucyjnym, ale ewentualnie inne przysporzenie jakie powód mógłby uzyskać przy pomocy tych pieniędzy. W związku z tym rozpatrzenia wymagało, czy w wyniku zachowania pozwanego w majątku powoda, rozumianym jako zbiór aktywów czyli praw, wierzytelności oraz pasywów czyli długów, powstał jakikolwiek uszczerbek.

Ostatnią podstawą skutecznego domagania się odszkodowania z tytułu czynów niedozwolonych jest wykazanie przez poszkodowanego istnienia pomiędzy działaniem sprawcy szkody, a szkodą normalnego związku przyczynowego, określonego w art. 361 § 1 k.c. Tak rozumiany związek przyczynowy zachodzi wówczas, gdy w danym układzie stosunków oraz w zwyczajnym biegu rzeczy, bez szczególnego zbiegu okoliczności, szkoda jest typowym następstwem określonego rodzaju zdarzeń. Ciężar wykazania wskazanych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej - zgodnie z ogólną regułą dowodową wyrażoną w art. 6 k.c. - spoczywa na stronie dochodzącej odszkodowania.

Przenosząc powyższe uwagi na grunt niniejszej sprawy Sąd I instancji zważył, że pozwany w sytuacji, gdy powód zwrócił się do niego o wykonanie obowiązku wynikającego z postanowienia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 30 maja 2012 r. w określony sposób, który nie powodował nadmiernych trudności po stronie pozwanego, winien był się do tej prośby przychylić. Zgodnie zaś z regułą wykonywania zobowiązań, określoną w art. 354 § 1 kpc dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje - także w sposób odpowiadający tym zwyczajom.

Powód pismem z dnia 3 czerwca 2012 r. wniósł o przekazanie przyznanej mu postanowieniem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 30 maja 2012 r. kwoty na rachunek bankowy jego matki U. M.. Powyższe pismo zostało wysłane listem poleconym w dniu 5 czerwca 2012 r., a biorąc pod uwagę, że Areszt Śledczy w (...)i Sąd Rejonowy sąsiadują ze sobą można z dużą dozą prawdopodobieństwa przyjąć, że w dniu w dniu 11 czerwca 2012 r. pismo to powinno było dotrzeć do adresata. Tymczasem wypłata wskazanych środków pieniężnych nastąpiła na konto depozytowe powoda w Areszcie śledczym.

W ocenie Sądu Rejonowego powód nie wykazał jednak, że w związku z działaniem pozwanego poniósł jakąkolwiek szkodę, tym bardziej spowodowaną zajęciem sumy 2.965,39 zł na poczet zaległości alimentacyjnych powoda. Sąd Rejonowy zwrócił uwagę, iż wobec powoda od 1999 r. prowadzone jest postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w (...) E. K. o należności alimentacyjne, z tytułu których powód posiada zadłużenie. Kwota wypłacona powodowi na konto depozytowe w znacznej części została przekazana - zajęta na pokrycie tych właśnie zobowiązań. Tym samym Sąd uznał, że sytuacja majątkowa powoda nie uległa pogorszeniu, nie postał w majątku powoda żaden uszczerbek, bowiem chociaż powód nie zadysponował kwotą 2.965,39 zł wedle swego uznania, np. nie wydal na własne potrzeby, to zmniejszyły się w wyniku tego zajęcia pasywa powoda - jego dług z tytułu alimentów.

Ponadto Sąd I instancji stwierdził, iż skoro przeciwko powodowi toczy się egzekucja alimentów, to znaczy, że zostały one prawomocnie przyznane w postępowaniu sądowym i ten obowiązek powód winien wykonać. Niepłacenie alimentów jest działaniem sprzecznym z prawem i moralnie nagannym. W sytuacji istnienia zadłużenia z tego tytułu, powód powinien, każde otrzymane przysporzenie przeznaczyć na pokrycie tego zobowiązania, które ma szczególnych charakter, jako, że jego celem jest zaspokojenie podstawowych potrzeb związanych z codziennym utrzymaniem osoby uprawnionej. Koszty podstawowego utrzymania powoda z racji jego osadzenia w Zakładzie Karnym ponosi Skarb Państwa. W tej sytuacji żądanie powoda dotyczące przekazania przyznanej mu kwoty na rachunek matki, ewidentnie miało służyć, w ocenie Sądu I instancji, jedynie usunięciu tej kwoty spod egzekucji.

Biorąc pod uwagę powyższe Sąd powództwo oddalił jako niezasadne.

Apelację od powyższego wyroku wniósł powód, wskazując, iż na skutek działania pozwanego poniósł szkodę, ponieważ jego matka z tych pieniędzy miała opłacać mieszkanie, które stoi puste, a tak powstało zadłużenie.

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda jest niezasadna. Skarżący nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego w części, w której Sąd stwierdził, iż powód nie wykazał szkody. Zdaniem apelującego szkoda miała polegać na nieopłaceniu opłat za mieszkanie i powstaniu zadłużenia.

W ocenie Sądu Okręgowego, Sąd Rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne z rozważeniem całokształtu materiału dowodowego bez przekroczenia granic swobodnej oceny dowodów, o jakiej mowa w art. 233 § 1 k.p.c., które to ustalenia Sąd Okręgowy w całości podziela i przyjmuje za własne. Sąd I instancji bardzo szczegółowo omówił przesłanki ewentualnej odpowiedzialności pozwanego.

Do przesłanek odpowiedzialności deliktowej należą: zdarzenie, z którym system prawny wiąże odpowiedzialność na określonej zasadzie, oraz szkoda i związek przyczynowy między owym zdarzeniem a szkodą. Wszystkie te przesłanki zostały omówione szczegółowo przez Sąd Rejonowy. Nim jednak Sąd odwoławczy przejdzie do omówienia kwestii szkody, którą to powód podniósł w apelacji, należy wskazać, iż nie została spełniona jeszcze jedna przesłanka odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego. Mianowicie, w ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie działanie pozwanego nie można nazwać bezprawnym. Fakt, że powód wskazał inny rachunek bankowy niż depozyt w Areszcie Śledczym w (...), nie oznacza, iż powód tych pieniędzy nie otrzymał. Powód sumę zasądzoną przez Sąd Okręgowy w Bydgoszczy otrzymał na jego konto depozytowe w Areszcie Śledczym w (...). Zatem nie można uznać, iż działanie pozwanego nosiło cechy bezprawności, w ocenie Sądu Okręgowego, nie została spełniona podstawowa przesłanka czynu niedozwolonego (bezprawności).

Odnoście kwestii szkody, na którą powód powołał się w apelacji, Sąd Okręgowy nie podzielił stanowiska skarżącego, że został on pozbawiony środków finansowych, na skutek działania pozwanego, co stanowi jego szkodę. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę, że kwotę 3000 zł pozwany przelał na konto depozytowe powoda, więc świadczenie zostało spełnione, a to że środki te zajął komornik jest kwestią drugorzędną. Komornik mógł zająć wierzytelność jaką miał powód względem pozwanego na skutek orzeczenia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, jeszcze przed przekazaniem tej sumy na rzecz powoda.

Sąd Okręgowy zatem uznał, iż w pełni ma rację Sąd Rejonowy, iż powód nie poniósł szkody, bowiem otrzymał świadczenie od pozwanego, a to że pieniądze zajął komornik spowodowało zmniejszenie pasywów powoda, zresztą ten fakt jestkwestią drugorzędną. Co więcej, Sąd odwoławczy również podziela stanowisko Sądu I instancji, iż wskazując numer rachunku bankowego swojej matki, powód chciał uniknąć egzekucji alimentów, a takie zachowanie nie powinno podlegać ochronie.

Ponadto, należy zwrócić uwagę, że powód kilka lat przebywał w Areszcie Śledczym w (...) (fakt ten znany Sądowi z urzędu w związku z licznymi procesami wszczynanymi przez powoda), powód w większości spraw był zwalniany od kosztów sądowych, zatem trudno uznać, iż kwota 3000 zł nagle była przyczyną zaistnienia zadłużenia powoda z tytułu opłat za mieszkanie. Zresztą, jak to wskazał Sąd Rejonowy, powód tej okoliczności nie wykazał.

Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, iż nie zostały spełnione przesłanki odpowiedzialności deliktowej pozwanego, tj. nie było bezprawności działania i powód nie poniósł szkody.

W związku z powyższym, Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelacje powoda jako niezasadną.