Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 lipca 2014 r.

Sąd Rejonowy dla Wrocławia - Śródmieścia Wydział VIII Cywilny

w składzie :

Przewodniczący : SSR Anna Martyniec

Protokolant: Małgorzata Pluskota

po rozpoznaniu w dniu 18 lipca 2014 r. we Wrocławiu na rozprawie sprawy

z powództwa Banku (...) S.A. w K.

przeciwko M. L.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej M. L. na rzecz strony powodowej Banku (...) S.A. w K. kwotę 8 411,19 zł (osiem tysięcy czterysta jedenaście złotych i dziewiętnaście groszy) wraz z odsetkami umownymi w wysokości 10,98% w stosunku rocznym liczonymi od kwoty 6 409,13 zł od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty z zastrzeżeniem, że pozwana odpowiada za zapłatę powyższej kwoty solidarnie z T. K., co do należności zasądzonej nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 11 stycznia 2013 r.;

II.  oddala dalej idące powództwo;

III.  koszty procesu stosunku rozdziela pozostawiając szczegółowe ich wyliczenie referendarzowi sądowemu i ustalając, że strona powodowa wygrała proces w 49%.

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 26 listopada 2012 r. strona powodowa Bank (...) S.A. z siedzibą w K. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od pozwanych T. K. i M. L. kwoty 15.066,67 zł wraz z odsetkami umownymi wynoszącymi 10,98 % w stosunku rocznym, liczonymi od dnia 17 września 2012 r. do dnia zapłaty, kwoty 1.782,30 zł tytułem odsetek oraz kwoty 219,76 zł tytułem opłat i prowizji.

W uzasadnieniu pozwu podała, iż w dniu 27 września 2004 r. jej poprzednik prawny (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z T. K. i M. K. umowę kredytu numer (...) kwoty 26.312 zł. Wskazała, iż w dniu 19 września 2007 r. M. K. zmarła, a spadek po niej nabyli T. K. oraz M. L. w ½ części każde z nich. Podniosła, iż w dniu 4 sierpnia 2011 r. wypowiedziała pozwanym warunki spłaty kredytu z uwagi na niedotrzymywanie terminów zapłaty i wezwała do zapłaty należności w terminie 30 dni od daty otrzymania wypowiedzenia.

W dniu 11 stycznia 2013 r. w niniejszej sprawie wydany został nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwana skutecznie wniosła sprzeciw, zaskarżając nakaz zapłaty w całości.

W sprzeciwie podniosła, iż M. K. była objęta ubezpieczeniem spłaty kredytu na wypadek śmierci, o czym strona powodowa wiedziała. Zatem powinna była dochodzić zaspokojenia przysługującej jej należności przez ubezpieczyciela lub poinformować o istnieniu takiego ubezpieczenia pozwaną. Jednakże tego nie uczyniła, w związku z czym dochodzenie kwoty niespłaconego kredytu od spadkodawczyni stanowi nadużycie prawa. Wskazała również, iż z dniem śmierci M. K. ustała ustawowa wspólność małżeńska, a więc w skład spadku po niej weszła tylko część niespłaconego kredytu. Podała, iż wielokrotnie kontaktowała się ze strona powodową, w celu ustalenia wysokości należności i możliwości jej spłaty, a w dniu 24 czerwca 2009 r. wpłaciła na rzecz strony powodowej kwotę 4.000 zł. Wskazała, iż zawarła ze swoim ojcem umowę użyczenia części lokalu przy ul. (...) we W., która ewentualnie przypadałaby jej w spadku po matce. W umowie tej T. K. zobowiązał się do ponoszenia wszelkich kosztów i wydatków związanych z utrzymaniem, eksploatacją i remontem lokalu oraz do opłacania kredytu zaciągniętego na zakup mieszkania.

W piśmie procesowym z dnia 10 czerwca 2013 r. strona powodowa wskazała, iż wierzytelność ujęta w wystawionym wyciągu z ksiąg banku z dnia 17 września 2012 r. uwzględnia wszystkie dokonane wpłaty, na które powołuje się pozwana w odpowiedzi na pozew. Podniosła, iż pozwana jako spadkobierca jest zobowiązana solidarnie do spłaty całego kredytu zaciągniętego przez spadkodawczynię. Przyznała, iż jedną z form zabezpieczenia przedmiotowej umowy kredytu było ubezpieczenia na życie dłużników, w którym jako uposażony został wymieniony G. M. Bank, którego następcą prawnym jest Bank (...) S.A.

W piśmie procesowym z dnia 30 sierpnia 2013 r. swój udział w sprawie zgłosił pełnomocnik strony powodowej w osobie radcy prawnego.

Na rozprawie w dniu 2 października 2013 r. swój udział w sprawie zgłosił pełnomocnik pozwanej w osobie adwokata.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny

W dniu 27 września 2004 r. (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. zawarł z T. K. i M. K. umowę kredytu. Na jej podstawie bank udzielił T. K. i M. K. kredytu w kwocie 26.312 złotych, indeksowanego kursem (...). W umowie wskazano, iż na kwotę kredytu składa się kwota pozostawiona do dyspozycji kredytobiorcy w wysokości 26.000 zł oraz kwota należnej składki z tytułu ubezpieczenia od ryzyka utraty pracy w wysokości 312 zł. Kredytobiorcy zobowiązali się do zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami, w terminach oznaczonych w umowie oraz zapłaty bankowi prowizji, opłat i innych należności wynikających z umowy (§ 1 ust.1 umowy). Spłata kredytu miała nastąpić w 120 miesięcznych ratach kapitałowo-odsetkowych (§ 1 ust. 5). Kredytobiorcy zostali objęci na okres 10 lat, nie dłużej niż do ukończenia 70-ego roku życia pakietem ubezpieczeniowym dla klientów banku w zakresie:

-

ubezpieczenia spłaty kredytu na wypadek śmierci lub trwałej niezdolności do pracy spowodowanej nieszczęśliwym wypadkiem,

-

od odpowiedzialności cywilnej w życiu prywatnym,

-

świadczenia na wypadek leczenia szpitalnego spowodowanego nieszczęśliwym wypadkiem,

-

ubezpieczenia kosztów natychmiastowej pomocy

na warunkach określonych w ogólnych warunkach umowy poszczególnych ubezpieczeń stanowiących załącznik do umowy (§ 13 ust. 1). Koszt objęcia pakietem wynosił 02,95% w skali roku od bieżącego salda zadłużenia i był doliczany do raty (§ 13 ust. 3). Zastrzeżono, iż ochrona ubezpieczeniowa z tytułu pakietu ustaje w przypadku całkowitej spłaty kredytu, powstania zaległości w płatnościach przekraczających wysokość dwóch rat kredytu, wypowiedzenia umowy kredytu w całości lub w części lub rezygnacji z pakietu (§ 13 ust. 4).

Dowód:

-

Umowa kredytu nr (...) k. 39-46.

Zgodnie z ogólnymi warunkami grupowego ubezpieczenia na życie sumę ubezpieczenia stanowi kwota równa kwocie zadłużenia z umowy kredytu, pozostała kredytobiorcy do spłaty w dniu zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, z wyłączeniem zadłużenia przeterminowanego. W przypadku, jeżeli więcej niż jeden ubezpieczony jest stroną tej samej umowy kredytu, suma ubezpieczenia jest równa ilorazowi kwoty zadłużenia z umowy kredytu, pozostałej wszystkim ubezpieczonym do spłaty w dniu zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, z wyłączeniem zadłużenia przeterminowanego oraz liczby ubezpieczonych w ramach tej samej umowy kredytu, z zastrzeżeniem zapisów o maksymalnej sumie ubezpieczenia w § 9 (§ 2 ust. 5). Zadłużeniem z umowy kredytu jest kwota obejmująca pozostałe do spłaty raty kapitałowe kredytu, które nie są wymagalne (kapitał niezapadły) oraz wymagalne raty kapitałowe kredytu za okres do dwóch miesięcy od bezskutecznego upływu terminu płatności ustalonego w umowie kredytu, które nie zostały zapłacone (kapitał zapadły niezapłacony) (§ 2 pkt 11). W § 6 pkt 7 ogólnych warunków ubezpieczenia zastrzeżono, iż jeżeli zapłata składki za ubezpieczonego dokonana została w wysokości niższej niż należna, N. wezwie ubezpieczającego do zapłaty składki w prawidłowej wysokości, a gdy ubezpieczający nie uiści dopłaty w wyznaczonym terminie spowoduje to wygaśnięcie odpowiedzialności w stosunku do ubezpieczonego z końcem ostatniego dnia okresu, za który została zapłacona składka w wysokości określonej umową ubezpieczenia. W przypadku niezapłacenia składki odpowiedzialność N. wygasa z końcem ostatniego dnia okresu, za który została zapłacona składka w wysokości określonej umowa ubezpieczenia (§ 7 pkt 6). Składka opłacana jest z dołu, miesięcznie przez okres obowiązywania zawartej z ubezpieczonym umowy kredytu, do 10 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni, ze wskazaniem za który miesiąc i rok składka jest opłacana.

Dowód:

-

Ogólne warunki grupowego ubezpieczenia na życie k. 127-129.

M. K. decydując się na zawarcie umowy kredytu poszukiwała kredytu połączonego z ubezpieczeniem na wypadek śmierci, albowiem nie chciała aby jej córka była obciążona obowiązkiem jego spłaty.

Dowód:

-

Przesłuchanie pozwanej protokół elektroniczny k. 157.

Strona powodowa odprowadziła następujące składki ubezpieczeniowe:

-

w czerwcu 2006 r. – 16,99 zł,

-

w lipcu 2006 r. – 16,18 zł,

-

w sierpniu 2006 r. – 16,22 zł,

-

we wrześniu 2006 r. – 16,15 zł,

-

w październiku 2006 r. – 15,45 zł,

-

w listopadzie 2006 r. -15,21 zł,

-

w grudniu 2006 r. – 14,98 zł,

-

w styczniu 2007 r. – 15,08 zł,

-

w lutym 2007 r. – 15,18 zł,

-

w marcu 2007 r. 14,40 zł,

-

w kwietniu 2007 r. – 13,73 zł,

-

w maju 2007 r. – 13,78 zł,

-

w czerwcu 2007 r. – 13,52 zł,

-

w lipcu 2007 r. – 13,47 zł,

-

w sierpniu 2007 r. – 13,49 zł,

-

we wrześniu 2007 r. – 13,09 zł.

bezsporne

W dniu 19 września 2007 r. M. K. zmarła. Saldo kapitału kredytu pozostałego do spłaty na dzień jej zgonu wynosiło 7.345,47 CHF, co po przeliczeniu po kursie sprzedaży waluty (...) z dnia 19.09.2007 r. daje kwotę 17.315,48 zł.

bezsporne

Postanowieniem z dnia 21 kwietnia 2008 r. Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia stwierdził, że spadek po M. K., zmarłej dnia 19 września 2007 r. we W., ostatnio zamieszkałej we W. przy ul. (...), na podstawie ustawy nabyli mąż T. K. i córka M. L. po ½ każdy z nich.

Dowód:

-

Postanowienie z dnia 21 kwietnia 2008 r., sygn. akt I Ns 188/08 k. 27.

W dniu 31 maja 2008 r. pozwana M. L. zawarła z T. K. umowę użyczenia części lokalu mieszkalnego położonego we W. przy ul. (...) we W.. Na jej podstawie T. K. zobowiązał się do ponoszenia wszelkich kosztów i wydatków związanych z utrzymaniem, eksploatacją i remontem lokalu oraz do spłacania kredytu hipotecznego (umowa kredytu nr (...)), zaciągniętego w (...) Bank (...) S.A. na wykup przedmiotowego lokalu.

Dowód:

-

Umowa użyczenia k. 63.

W dniu 24 czerwca 2009 r. pozwana wpłaciła na rzecz (...) Bank (...) S.A. z siedzibą w W. kwotę 4.000 zł tytułem spłaty kredytu nr (...).

Dowód:

-

Potwierdzenie przelewu k. 62.

Pismami z dnia 4 sierpnia 2011 r., w związku z naruszeniem warunków umowy kredytu nr (...) z dnia 27 września 2004 r. przez niedotrzymanie terminów zapłaty, strona powodowa wypowiedziała pozwanym warunki spłaty kredytu i wezwała ich do zapłaty w terminie 30 dni kwoty 4.751,77 CHF.

Dowód:

-

Pisma z dnia 4 sierpnia 2011 r. wraz z potwierdzeniami odbioru k. 28-32.

W dniu 17 września 2012 r. strona powodowa wystawiła wyciąg z ksiąg bankowych, w którym stwierdzono, iż T. K. oraz M. L. jako spadkobiercy po zmarłej M. K. są solidarnie zobowiązani na podstawie umowy kredytu nr (...) z dnia 27 września 2004 r. do zapłaty kwoty 17.068,93 zł. Wskazano, iż na kwotę tę składa się:

-

kwota należności głównej – 15.066,87 zł,

-

odsetki w kwocie 1.782,30 zł (zaległe umowne w kwocie 1.073,75 zł za okres od dnia 30 października 2010 r. do dnia 16 września 2012 r. oraz umowne odsetki za opóźnienie w kwocie 708,55 zł za okres od dnia 1 grudnia 2010 r. do 16 września 2012 r.),

-

opłaty i prowizje – 219,76 zł.

Dowód:

-

Wyciąg z ksiąg bankowych k. 26.

Sąd zważył co następuje

Powództwo zasługiwało na uwzględnienie jedynie w części.

Strona powodowa wywodziła swoje roszczenie z umowy kredytu zawartej z T. K. oraz M. K. oraz z faktu, iż pozwana M. L. i T. K. nabyli spadek po M. K..

Pozwana wnosiła o oddalenie powództwa, wskazując, iż spłata kredytu na wypadek śmierci kredytobiorcy została zabezpieczona umową ubezpieczenia, w związku z czym dochodzenie należności od spadkobierców jest nadużyciem prawa, albowiem bank mógł dążyć do zaspokojenia swojego roszczenia od ubezpieczyciela. Podnosiła ponadto, iż w skład majątku spadkowego weszła tylko połowa zadłużenia z kredytu.

Na podstawie analizy materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie, a w szczególności ogólnych warunków ubezpieczenia, Sąd doszedł do przekonania, iż podniesiony przez pozwaną zarzut nadużycia prawa zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z utrwalonym poglądem doktryny i orzecznictwa zastosowanie przepisu art. 5 k.c. może nastąpić w sytuacjach wyjątkowych i wymaga wszechstronnej oceny całokształtu szczególnych okoliczności rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym (vide: wyrok SN z dnia 7.05.2003 r., IV CKN 120/01). Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są bowiem pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności danej sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie (vide: wyrok SN z dnia 22.11.1994 r., II CRN 127/94 oraz wyrok SN z dnia 28.11.1967 r., I PR 415/67).

Sąd analizując okoliczności faktyczne niniejszej sprawy doszedł do przekonania, iż niniejsza sprawa należy do kategorii tzw. spraw wyjątkowych i koniecznym jest zastosowanie przepisu art. 5 k.c. Sąd kierował się przy tym własną intuicją moralną i poczuciem sprawiedliwości. Społecznie niesprawiedliwe byłoby bowiem obciążenie pozwanej obowiązkiem spłaty zadłużenia z tytułu umowy kredytu, pomimo, iż nastąpił wypadek ubezpieczeniowy uprawniający bank do dochodzenia należności od ubezpieczyciela. Sąd miał na uwadze, iż umowa ubezpieczenia została zawarta pomiędzy bankiem jako ubezpieczającym, a ubezpieczycielem i żadne roszczenie z tej umowy nie przysługiwało ani kredytobiorcom, ani ich spadkobiercom. W związku z tym - mając na uwadze, iż wszystkie warunki wypłaty odszkodowania na wypadek śmierci, przewidziane w umowie kredytowej oraz ogólnych warunkach ubezpieczenia zostały spełnione - tylko i wyłącznie od woli banku zależało skorzystanie z tego zabezpieczenia. W ocenie Sądu okoliczność, iż bank nie skorzystał z tej drogi zaspokojenia swojej wierzytelności, pomimo, iż miał taką możliwość, wskutek czego dochodzi spłaty od spadkobiercy, jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Sąd stoi na stanowisku, iż nie sposób uznać, iż celem zawieranych wraz z umową kredytu umów ubezpieczenia jest tylko ochrona banku przed niewypłacalnością dłużnika. Bez wątpienia ubezpieczenie kredytu zabezpieczać powinno przede wszystkim kredytobiorcę (jako stronę umowy słabszą ekonomicznie), a w przypadku jego śmierci – spadkobierców, gdyż to kredytobiorca ponosi ciężary finansowe związane z opłacaniem składki ubezpieczeniowej. Jak wynika z przesłuchania pozwanej jej matka właśnie z uwagi na ochronę ubezpieczeniową zdecydowała się na zawarcie umowy kredytu ze stroną powodową. Dlatego też obciążanie spadkodawczyni zobowiązaniami z tytułu tej umowy, w zakresie w jakim mogły być pokryte przez ubezpieczyciela, godzi w społecznie akceptowalne i uznane zasady słuszności i współżycia społecznego. Dążenie Banku do zmaksymalizowania zysku wynikającego z trwania umowy kredytu, kosztem kredytobiorcy, ponoszącego ciężar ubezpieczenia, i jego spadkobierców – nie zasługuje w ocenie Sądu na ochronę.

Sąd zważył, iż zgodnie z ogólnymi warunkami ubezpieczenia, sumę ubezpieczenia stanowi kwota równa kwocie zadłużenia z umowy kredytu, pozostała kredytobiorcy do spłaty w dniu zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, z wyłączeniem zadłużenia przeterminowanego. Jednakże w przypadku, jeżeli więcej niż jeden ubezpieczony jest stroną tej samej umowy kredytu, suma ubezpieczenia jest równa ilorazowi kwoty zadłużenia z umowy kredytu, pozostałej wszystkim ubezpieczonym do spłaty w dniu zajścia zdarzenia ubezpieczeniowego, z wyłączeniem zadłużenia przeterminowanego oraz liczby ubezpieczonych w ramach tej samej umowy kredytu. Natomiast zadłużeniem z umowy kredytu jest kwota obejmująca pozostałe do spłaty raty kapitałowe kredytu, które nie są wymagalne (kapitał niezapadły). Skoro zatem w niniejszym przypadku było dwóch kredytobiorców tylko połowa kapitału zaległego na dzień zgonu byłaby spłacona przez ubezpieczyciela. Dlatego też Sąd pomniejszył kwotę kapitału żądaną pozwem, czyli kwotę 15.066,87 zł, o kwotę 8.657,74 zł (połowę salda kapitału kredytu pozostałego do spłaty na dzień zgonu - 17.315,48 zł), uznając żądanie w tym zakresie za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i jako takie – nie zasługujące na ochronę.

Mając zaś na uwadze, iż ubezpieczyciel zobowiązany był do pokrycia jedynie połowy kapitału pożyczki, a pozwana nie kwestionowała wysokości dochodzonego roszczenia Sąd zasądził na rzecz strony powodowej kwotę, która nie zostałaby zaspokojona przez ubezpieczyciela, tj. kwotę 6.409,13 zł tytułem należności głównej oraz całą kwotę żądaną tytułem odsetek kapitałowych i tytułem opłat i prowizji, tj. kwotę 2002,06 zł.

Z uwagi na fakt, iż skapitalizowane odsetki zostały naliczone jedynie do dnia poprzedzającego wystawienie wyciągu z ksiąg bankowych, tj. do dnia 16 września 2012 r., Sąd za zasadne uznał także żądanie pozwu w zakresie odsetek umownych w wysokości 10,98 % w stosunku rocznym liczonych od dnia 17 września 2012 r.

Z powyższych względów Sąd orzekł jak w punkcie I i II sentencji wyroku.

Wskazać należy, iż nie zasługiwał na uwzględnienie zarzut pozwanej, która podnosiła, iż w skład spadku weszła tylko połowa zadłużenia wynikającego z zawartej umowy kredytu. Wskazać należy bowiem, iż zaciągnięte przez spadkodawczynię zobowiązanie było zobowiązaniem solidarnym, zatem wierzyciel mógł dochodzić od niej zaspokojenia swojej wierzytelności w całości. Tym samym przysługuje mu uprawnienie dochodzenia całej wierzytelności od jej spadkobierców.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie III sentencji wyroku znajduje podstawę w art. 100 k.p.c., zgodnie z którym w razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak włożyć na jedną ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu. Zgodnie z dyspozycją art. 108 § 1 k.p.c. Sąd rozstrzygnął jedynie zasadę poniesienia kosztów sądowych, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.