Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

R. W. domagał się od pozwanego Skarbu Państwa - (...) w B. zapłaty zadośćuczynienia w kwocie 50 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku do dnia zapłaty. W uzasadnieniu pozwu wskazał, iż pozwany naruszył jego dobra osobiste poprzez nie zapewnienie mu w celi powierzchni 3 m2, nie uwzględnianie jego próśb o wydanie telewizora oraz poprzez umieszczanie go w celach z osobami palącymi papierosy.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W piśmie procesowym z dnia 14 września 2012 r. powód sprecyzował, że domaga się zasądzenia od Skarbu Państwa - (...) w B. na swoją rzecz na podstawie art. 24 kc w zw. z art. 448 kc kwoty 50 000 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia pozwu, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych tj. prawa do godnego i humanitarnego odbywania kary, zdrowia oraz prawa do dobrej administracji oraz przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu według norm prawem przepisanych.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 12 grudnia 2012 r. oddalił powództwo /pkt 1/; zasądził od powoda na rzecz pozwanego 2 400 zł tytułem zwrotu kosztów procesu /pkt 2/ i przyznał radcy prawnemu P. A. od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Bydgoszczy kwotę 2 952 zł tytułem wynagrodzenia za nieopłaconą pomoc prawną udzieloną powodowi z urzędu /pkt 3/.

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd wynikało, że powód przebywał u pozwanego kilkakrotnie, ostatnio w dniach: 29 czerwca – 4 lipca 2007r., 19 lipca – 23 sierpnia 2007 r., 27 lutego – 13 maja 2008 r., 29 lipca – 16 września 2008 r., 2 października -28 października 2008 r., 25 listopada – 15 grudnia 2009 r. oraz od dnia 23 marca 2011 r. do dnia 24 maja 2011 r. Przez większość z tego czasu przebywał na oddziale szpitalnym, gdzie każdemu osadzonemu zapewniono powierzchnię przekraczającą 3 m2. W okresie od dnia 13 października 2008 r. do dnia 16 października 2008 r. powód przebywał w pawilonie C na oddziale III w celi nr 204, w okresie od dnia 16 października 2008 r. do dnia 28 października 2008 r. powód przebywał w pawilonie C, na oddziale III w celi nr 213, w okresie od dnia 25 listopada 2009 r. do dnia 15 grudnia 2009 r. powód przebywał w pawilonie A, na oddziale III w celi nr (...), w okresie od dnia 22 marca 2011 r. do dnia 12 kwietnia 2011 r. w pawilonie C na oddziale III w celi nr 213, w okresie od dnia 12 kwietnia 2011 r. do dnia 22 kwietnia 2011r. w pawilonie C na oddziale III w celi nr 212, w okresie od dnia 22 kwietnia 2011 r. do dnia 19 maja 2011 r. w pawilonie C na oddziale III w celi nr 202, w okresie od dnia 19 maja 2011 r. do dnia 24 maja 2011 r. w pawilonie C na oddziale III w celi nr 214. Pawilon C jest pawilonem, w którym znajduje się szpital (...) w B.. W pawilonie C obowiązuje zakaz palenia we wszystkich celach. W pawilonie A palenie dopuszczalne jest co do zasady między innymi w celi (...), z tym że okresowo, w zależności od potrzeb, również w tej celi wprowadzany jest zakaz palenia. W okresie, w którym w celi tej przebywał powód, obowiązywał w niej zakaz palenia. W (...) znajdowały się murowane kąciki sanitarne z drzwiami. W pozostałych celach kąciki oddzielone były od reszty celi materiałową zasłoną. Powód był każdorazowo zakwaterowany zgodnie ze składanymi deklaracjami w sprawie używania wyrobów tytoniowych. Powód często zmieniał zdanie co do tego, czy jest osobą paląca czy niepalącą. R. W. wielokrotnie połykał ciała obce, co stwarzało zagrożenie dla jego życia i zdrowia. Pozwany zaś udzielał mu niezbędnej i właściwej pomocy medycznej. Dokonywanie licznych samouszkodzeń wykluczało możliwość wykonania operacji kamicy pęcherzyka żółciowego, gdyż posiadanie przez powoda metaliczne ciała obce w świetle przewodu pokarmowego mogło skutkować poważnymi powikłaniami pooperacyjnymi. Konieczne było uprzednie usunięcie ciała obcego. W dniu 13 maja 2011 r. doszło do kolejnego zdarzenia zagrażającego zdrowiu i życiu powoda - tzw. „połyku". Pozwany dopuścił, zgodnie z żądaniem powoda, do jego przewiezienia już w dniu 25 maja 2011 r. Sąd I instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 19 maja 2011 r. odmówiono wszczęcia śledztwa w sprawie rzekomego znęcania się nad R. W. przez funkcjonariusza (...) zatrudnionego przez pozwanego, z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. Decyzja ta została utrzymana w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 września 2011 r. Sąd podkreślił także, że podczas pobytu powoda w (...) w B. otrzymywał on środki czystości, tj. mydło, rolkę papieru toaletowego, proszek do prania, krem do golenia, szczoteczkę do zębów. Do sprzątania celi otrzymywał pastę, czyścik, i środek do dezynfekcji. Bielizna pościelowa wymieniana była raz na 2 tygodnie, a bielizna osobista raz na tydzień. W celach była bieżąca zimna woda. Raz w tygodniu pozwany korzystał z łaźni, w której była ciepła woda. W celach, w których przebywał powód były okna, które można otwierać. Koce, odzież, prześcieradła były w dobrym stanie. Osadzeni codziennie odbywali 60 minutowy spacer na wolnym powietrzu, mogli korzystać z zajęć w świetlicach, otrzymywali 3 razy dziennie posiłki, korzystali z widzeń, aparatu telefonicznego, mogli zarobkować, dokonywać zakupów w kantynie i korzystać ze świetlicy, w której znajdował się telewizor. Listy wysyłane przez powoda były doręczane adresatom. Pozwany kontroluje jedynie korespondencję prywatną powoda. Sąd podkreślił również, że powód jest osobą niezdyscyplinowaną, często nie wykonywał poleceń funkcjonariuszy i był karany dyscyplinarnie.

Sąd Rejonowy stwierdził, że podstawę prawną roszczeń powoda stanowiły
art. 417 § 1 kc oraz art. 23 i 24 § 1 i 2 kc w zw. z art. 448 kc. Z treści żądań powoda wynikało bowiem, że domaga się on zadośćuczynienia za doznaną krzywdę w wyniku naruszenia jego prawa do godnego odbywania kary pozbawienia wolności w (...) w B..

W pierwszej kolejności Sąd odniósł się do postawionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia części zgłoszonego roszczenia. Sąd stwierdził, że powód już w roku 2004 r. wiedział o okolicznościach podnoszonych w toku procesu, znał też podmiot za to odpowiedzialny. Skoro powództwo zostało wytoczone 3 listopada 2010r., to R. W. mógł skutecznie domagać się zadośćuczynienia za okres od 3 listopada 2007 r. Z uwagi podniesiony zarzut przedawnienia części roszczenia Sąd uznał, że w niniejszej sprawie zachodziły podstawy do oddalenia w tym zakresie powództwa w oparciu o art. 117 § 2 kpc.

Sąd Rejonowy uznał również za nieuzasadniony postawiony przez powoda zarzut, że osadzony był w przeludnionych celach. W oparciu o przeprowadzone dowody Sąd stwierdził, że pozwany w spornym okresie zagwarantował powodowi minimalną powierzchnię wynoszącą co najmniej 3 m2. Bezsporne w sprawie było to, że przez większość czasu powód przebywał w celi szpitalnej, gdzie problem przeludnienia nie występował. Potwierdzili to nie tylko pracownicy pozwanego, ale także współosadzeni z powodem M. P. i T. O.. Nie budziło także wątpliwości, że od 6 grudnia 2009 r. przeludnienie w jednostce pozwanego w ogóle nie występuje.

W ocenie Sądu pozostałe postawione przez powoda zarzuty także były niezasadne. Warunki bytowe, jakie zapewnił pozwany były odpowiednie i zgodne przepisami regulującymi zasady odbywania kary pozbawienia wolności. Kąciki sanitarne w celach, w których przebywał powód oddzielone były od reszty celi. Z zeznań świadków, w tym współosadzonych, wynikało, że w (...) kącik sanitarny był murowany, posiadał ubikację i umywalkę. W innych celach był oddzielony od reszty celi zasłoną materiałową. W ocenie Sądu warunki panujące w (...), w których w większości czasu powód przebywał, w pełni zapewniały nieskrępowane korzystanie z toalety i nie sposób było uznać, by w tym zakresie dobra powoda zostały naruszone.

Sąd uznał za niezasadne także zarzuty powoda odnośnie umieszczania go w celi z osobami palącymi. Z pisma dyrektora (...) z dnia 11 października 2011 r. wynikało, że powód był każdorazowo zakwaterowany zgodnie ze składanymi deklaracjami w sprawie używania wyrobów tytoniowych, co również potwierdził Dyrektor Okręgowy (...) w B. w piśmie z dnia 9 września 2011 r. Ponadto Sąd podkreślił, że R. W. był umieszczany w (...), gdzie obowiązuje zakaz palenia. Z kolei cela nr (...) na oddziale III, choć była administracyjnie oznaczona jako przeznaczona dla osadzonych palących, to jednak na czas pobytu powoda obowiązywał w niej zakaz palenia, co potwierdził świadek P. J.. Sąd zauważył również, że powód zmieniał swe zdanie odnośnie tego czy jest osobą paląca czy niepalącą.

W ocenie Sądu brak także było podstaw do stwierdzenia, że korespondencja wysyłana przez powoda była podmieniana, czy aby nie była wysyłana. Sąd zaznaczył, że pozwany ma prawo do kontroli prywatnej korespondencji powoda i w żadnym wypadku nie można tu mówić o naruszeniu tajemnicy korespondencji. Nie można zatem stwierdzić, aby działania pozwanego były bezprawne. Jednocześnie brak było jakichkolwiek wiarygodnych dowodów na to, aby korespondencja urzędowa powoda była otwierana i podmieniana przez pracowników pozwanego lub aby nie była wysyłana. Ponadto kwestia ta była przedmiotem badania przez Okręgowy Inspektorat (...) w B.. Z przeprowadzonego postępowania wynikało, że korespondencja nie była niszczona, i kontrola odbywała się zgodnie z obowiązującymi przepisami. Ponadto ustalono, że listy nadane przez powoda były regularnie wysyłane. Postanowieniem z dnia 19 maja 2011 r. odmówiono wszczęcia śledztwa w sprawie rzekomego znęcania się funkcjonariusza (...) zatrudnionego przez pozwanego poprzez nieuprawnione dokonywanie sprawdzeń korespondencji oraz nie wysyłanie jej i niewłaściwe leczenie w szpitalu z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. Decyzja ta została utrzymana w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 września 2011 r.

Sąd Rejonowy nie uwzględnił także zarzutu wywołania rozstroju zdrowia przez pozwanego. Wręcz przeciwnie w toku postępowania Sąd ustalił, że powód wielokrotnie połykał ciała obce, co stwarzało zagrożenie dla jego życia i zdrowia. Pozwany zaś udzielał mu niezbędnej pomocy medycznej. Dokonywanie licznych samouszkodzeń wykluczało możliwość wykonania operacji kamicy pęcherzyka żółciowego, gdyż posiadanie przez powoda metaliczne ciała obce w świetle przewodu pokarmowego mogło skutkować poważnymi powikłaniami pooperacyjnymi. Powód odmawiał także wykonania laparotomii i usunięcia ciał obcych z przewodu pokarmowego. Sąd zauważył także, że postanowieniem z dnia 19 maja 2011 r. odmówiono wszczęcia śledztwa w sprawie rzekomego znęcania się funkcjonariusza (...) zatrudnionego przez pozwanego min. poprzez niewłaściwe leczenie w szpitalu z uwagi na brak znamion czynu zabronionego. Decyzja ta została utrzymana w mocy postanowieniem Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 7 września 2011 r.

Sąd uznał, że nie istnieje dobro osobiste w postaci prawa do słuchania radia lub oglądania telewizji. Ponadto pozwany nie ma prawnego obowiązku wyposażania (...) w odbiornik telewizyjny lub radiowy. Tym samym ewentualne ograniczenia w tym zakresie nie stanowią naruszenia dóbr osobistych powoda. Sąd zauważył także, że z pisma Okręgowego Inspektoratu (...) w B. z dnia 4 października 2011 r. wynikało, że w celach, w których przebywał powód znajdował się telewizor i nie było podstaw do dostarczenia powodowi jego prywatnego telewizora.

Odnośnie zarzutu powoda dotyczącego uniemożliwiania mu dalszego kształcenia, Sąd wskazał, że z pisma Okręgowego Inspektoratu (...) w B. z dnia 4 października 2011 r. wynikało, że powód nie spełniał wymogów formalnych (brak wymaganej podbudowy programowej) umożliwiających skierowanie do nauczania w technikum poligraficznym czy w liceum. Decyzja odmowna pozwanego nie była przejawem dyskryminacji czy rodzajem kary, ale wynikała z obiektywnych przesłanek.

W konsekwencji powyższych ustaleń Sąd uznał, że pozwany działał zgodnie z prawem i w żaden sposób nie naruszył dóbr osobistych powoda, a zatem nie ma podstaw do przypisania mu odpowiedzialności odszkodowawczej. Mając to na względzie Sąd oddalił powództwo. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od tego wyroku wniósł powód zaskarżając go w zakresie pkt 1 i 2. Skarżący domagał się zmiany tego orzeczenia w pkt 1 poprzez zasądzenie od Skarbu Państwa (...)w B. na rzecz R. W. kwoty 50.000 zł wraz z odsetkami od dnia doręczenia pozwu, tytułem zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych oraz o zmianę zaskarżonego wyroku w pkt 2 poprzez jego uchylenie. Powód zwrócił się również o przyznanie od Skarbu Państwa na rzecz jego pełnomocnika kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu apelacyjnym według norm prawem przepisanych.

Skarżący zarzucił Sądowi Rejonowemu naruszenie:

- art. 233 § 1 kpc poprzez błędną ocenę materiału dowodowego znajdującego się w aktach sprawy, co skutkowało nieprawidłowym ustaleniem, iż powód odbywał karę pozbawienia wolności w (...) w B. w godnych i humanitarnych warunkach;

- art. 24 kc w zw. z art. 448 kc poprzez ich nie zastosowanie w sytuacji ustalenia naruszenia przez pozwanego dobra osobistego powoda w postaci prawa do zdrowia;

- art. 23 kc poprzez jego błędną wykładnię i nie rozpatrzenie naruszenia dobra osobistego powoda w postaci prawa do dobrej administracji, a w konsekwencji naruszenie art. 24 kc w zw. z art. 448 kc skutkujące nie przyznaniem powodowi zadośćuczynienia;

- art. 102 kpc poprzez błędne jego nie zastosowanie polegające na zasądzeniu od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu w sytuacji występowania w sprawie szczególnych okoliczności uzasadniających nie obciążanie powoda kosztami procesu.

W uzasadnieniu skarżący wyjaśnił, że sprzeczność dokonanej przez Sąd I instancji oceny materiału dowodowego z doświadczeniem życiowym, polegała na przyznaniu większej wiarygodności zeznaniom świadków będących pracownikami pozwanego niż osób niezainteresowanym wynikiem sprawy. Powód zarzucił Sądowi, że nie wywiódł należytych wniosków z przedłożonych przez niego pisemnych oświadczeń osób, które przebywając wraz z nim na oddziale szpitalnym (...), wbrew zakazowi paliły papierosy. Ponadto wyjaśnił, że naruszenie jego prawa do dobrej administracji przejawiało się w tym, że administracja jednostki penitencjarnej pomimo posiadania do tego możliwości nie dostarczyła mu indywidualnego odbiornika telewizyjnego. Natomiast zarzut naruszenia art. 102 kpc powód uzasadnił występującą w jego przypadku szczególnie trudną sytuacją materialną.

W odpowiedzi na pozew pozwany domagał się oddalenia apelacji i zasądzenia od powoda zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie jest zasadna. Sąd Okręgowy poczynił prawidłowe ustalenia faktyczne w zakresie istotnym w sprawie, niezbędnym do jej rozstrzygnięcia, które Sąd odwoławczy przyjmuje za podstawę także swego orzeczenia. Podziela też w zupełności ocenę prawną tych ustaleń z wnioskiem końcowym, że brak było uzasadnionych podstaw do uwzględnienia roszczenia powoda.

Nie miał racji skarżący zarzucając Sądowi Rejonowemu naruszenie - przy rozpoznawaniu sprawy - zasady swobodnej oceny dowodów (art.233 § 1 kpc). Postawienie zarzutu naruszenia przez Sąd przepisu art. 233 § 1 kpc wymaga wykazania, iż przeprowadzona ocena dowodów jest nielogiczna lub niezgodna z doświadczeniem życiowym albo nie jest wszechstronna, bowiem pomija dowody, których znaczenie w sprawie jest istotne z punktu widzenia jego wyniku. Nie jest natomiast wystarczające samo przekonanie skarżącego (subiektywne) o innej niż przyjął Sąd wadze poszczególnych dowodów (ich doniosłości) i wyprowadzenie z nich odmiennych wniosków, gdyż stanowi jedynie polemikę z oceną Sądu i nie pozbawia jej uzasadnienia (racjonalności). Pamiętać przy tym należy, że jeżeli nawet ze zgromadzonych w sprawie dowodów można wyprowadzić inne wnioski niż poczynił Sąd I instancji, ale jego stanowisko jest równie uzasadnione, bo logiczne i znajdujące oparcie w doświadczeniu życiowym, to już nie można powiedzieć, że ocena Sądu jest dowolna, a więc niezgodna z wymogami art.233§ 1 kpc. Zatem nie znajduje uzasadnienia zarzut pierwszy apelacji powoda, bo nie podważa wszechstronnej i prawidłowej oceny dowodów dokonanej przez Sąd Rejonowy.

W okresie przebywania w pozwanej (...) powód – wbrew temu, co twierdził w apelacji - miał zapewnione przewidziane przez obowiązujące przepisy prawa właściwe warunki lokalowe w celach oraz środki czystości. Potwierdzało to w szczególności konsekwentne i jednoznaczne w swojej treści zeznania świadków będących funkcjonariuszami zatrudnionymi w Areszcie, jak również niektórych spośród przesłuchanych współosadzonych, (P. Z. oraz R. P.). Wbrew zarzutom skarżącego Sąd I instancji właściwie ocenił, że w trakcie jego pobytu w pozwanej (...), nie został on narażony na pogorszenie stanu jego zdrowia. Nie był umieszczany w celach z osobami palącymi, a większość pobytu w pozwanym (...)spędził w (...), gdzie obowiązywał całkowity zakaz palenia. Również w celi nr (...), w okresie gdy powód był w niej osadzony, obowiązywał taki zakaz. Poza tym, na co trafnie zwrócił uwagę Sąd Rejonowy, powód w okresach swojego pobytu w (...) składał różne deklaracje w kwestii korzystania z wyrobów tytoniowych. Jeżeli nawet – jak powód twierdził - w niektórych celach więźniowie palili niekiedy papierosy, mimo obowiązującego zakazu palenia, to powód nie przedstawił dowodów, by takie fakty zgłaszał administracji zakładu, a ona nie reagowała. Poza tym zwrócić należy uwagę na daleko idące niekonsekwencje w działaniu powoda, który z jednej strony twierdzi, że szkodziło jego zdrowiu palenie tytoniu przez skazanych w niektórych (...) a z drugiej swoim zachowaniem uniemożliwia przeprowadzenie u niego operacji kamicy pęcherzyka żółciowego z uwagi na znajdowania się w jego układzie pokarmowym połkniętych metalowych przedmiotów, których nie pozwalał usunąć. Powód kilkukrotnie podjął działania stanowiące poważne zagrożenie dla własnego zdrowia, a nawet życia, co w głównym stopniu było przyczyną przynajmniej niektórych jego pobytów na oddziale szpitalnym (...).

Jako chybiony należy również ocenić postawiony przez skarżącego zarzut, że Sąd Rejonowy winien przyznać mu od pozwanego zadośćuczynienie za naruszenie jego prawa podmiotowego do dobrej administracji. Jak trafnie zauważył Sąd I instancji, jakkolwiek przepis art. 23 kc zawiera otwarty katalog dóbr osobistych, to jednakże w żadnym wypadku nie można do niego zaliczyć prawa osoby odbywającej karę pozbawienia wolności do „dobrej administracji” rozumianej jako spełniającej wszelkie życzenia osadzonych. W związku z tym administracja (...) nie naruszyła jakichkolwiek praw R. W. przez to, że nie umieściła w jego celi odbiornika telewizyjnego. Zauważyć również należy, że obowiązujące przepisy prawa nie nakładają na jednostki penitencjarne obowiązku umieszczania takich odbiorników w celach mieszkalnych.

Powód nie miał także racji, że Sąd Rejonowy obciążając go kosztami procesu poniesionymi przez pozwanego, naruszył art. 102 kpc. W procesie cywilnym zasadą jest, że przegrywający proces zwraca wszystkie koszty swojemu przeciwnikowi (art.98§1i 3 kpc). Zatem art.102 kpc stanowi wyjątek od tej zasady, który jedynie – w szczególnie uzasadnionym przypadku - pozwala Sądowi na odstąpienie od obciążania kosztami strony przegrywającej proces. W przypadku powoda takie okoliczności nie zachodziły. Ugruntowane jest stanowisko w judykaturze, że sama zła sytuacja majątkowa strony nie może być wyłączą przyczyną zwolnienie jej od obowiązku zwrócenia przeciwnikowi procesowemu poniesionych przez niego kosztów w sprawie. Istotne jest również to, czy dany podmiot wnosząc pozew miał uzasadnione podstawy zakładać, że jego żądanie jest zasadne. Zauważyć trzeba, że powód takich podstaw nie miał, choćby z tego względu, że wszystkie jego skargi kierowane do Dyrektora (...), czy Okręgowego Inspektora (...), jak również doniesienie do Prokuratury o popełnieniu przestępstwa na jego szkodę, skutkowały stwierdzeniem, że nie doszło do naruszenia jego praw, jako osadzonego odbywającego karę pozbawienia wolności..

Mając na uwadze powyższe okoliczności uznać należy, że Sąd Rejonowy słusznie oddalił powództwo zgłoszone przez R. W. przyjmując, że podczas jego pobytu w (...) w B. nie zostały naruszone jakiekolwiek jego dobra osobiste. W konsekwencji Sąd Okręgowy oddalił jego apelację, jako nieuzasadnioną (na podstawie art. 385 kpc). O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 kpc i § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. O wynagrodzeniu należnym pełnomocnikowi powoda, który świadczył nieopłaconą pomoc prawną w postępowaniu apelacyjnym z urzędu Sąd orzekł zgodnie § 15 i § 6 pkt 4 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 w/w rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości.