Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 listopada 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Warszawie I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący:SSA Katarzyna Polańska - Farion (spr.)

Sędziowie:SA Ewa Kaniok

SO (del.) Marzanna Góral

Protokolant: st. sekr. sąd. Marta Rudnik

po rozpoznaniu w dniu 9 listopada 2012 r. w Warszawie

na rozprawie sprawy z powództwa Skarbu Państwa - Prezydenta(...) W.

przeciwko Wytwórni (...) z siedzibą w W., (...).j. z siedzibą w W., R. B. (1)

o wydanie

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie

z dnia 8 grudnia 2011 r.

sygn. akt XXIV C 727/08

uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 552/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 8 grudnia 2011r. Sąd Okręgowy w Warszawie oddalił powództwo wytoczone przez Skarb Państwa reprezentowany przez Prezydenta (...) W. przeciwko Wytwórni (...) z siedzibą w W., (...) spółce jawnej z siedzibą w W. i R. B. (1) o wydanie nieruchomości położonej w W. przy Al. (...), stanowiącej działkę oznaczoną w ewidencji gruntów jako działka nr (...) w obrębie 04-12, o powierzchni 0,0253 ha

Sąd ten ustalił, że zgodnie z decyzją Wojewody (...) z dnia 4 listopada 2009 r. właścicielem nieruchomości objętej pozwem stała się z dniem 27 maja 1990 r. Dzielnica - Gmina W. - M.. Działka jest użytkowana, ogrodzona i faktycznie połączona z działką o nr ewid.(...), której użytkownikiem wieczystym była Wytwórnia (...), obecnie Wytwórnia (...). Działkę nr (...) Wytwórnia wydzierżawiła T. sp. j., a następnie R. B. (2). Jest tam urządzone targowisko. T. sp. j. wybudowała na działce nr (...) dwa pawilony, których rozebranie nakazał Powiatowy Inspektor Budowlany. Między stronami toczyły się rozmowy zmierzające do uregulowania stosunków prawnych, jednak ostatecznie pozwana Wytwórnia zrezygnowała z zawarcia zaproponowanej przez powoda umowy dzierżawy.

Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Okręgowy doszedł do wniosku, że powód nie jest legitymowany do wystąpienia z żądaniem wydobywczym , ponieważ decyzja Wojewody (...) z dnia 4 listopada 2009 r. wydana na podstawie art. 18 ust. 1 ustawy z 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w związku z art. 5 ust. 1 tej ustawy potwierdziła nabycie prawa własności przez (...) W.. Powód nie wykazał, aby przysługiwało mu inne prawo uzasadniające przyznanie ochrony na podstawie art. 222 § 1 k.c. Czyniło to bezprzedmiotowym rozważanie legitymacji pozwanych , niemniej sąd zwrócił uwagę na występujące w tej mierze wątpliwości. Zapis figurujący w wypisie z rejestru gruntów o posiadaniu nieruchomości przez pozwaną Wytwórnię nie znalazł bowiem potwierdzenia w innych dokumentach, a także w rzeczywistym władaniu działką. Sąd I instancji oddalił wniosek strony powodowej o zawiadomienie(...) W. o toczącym się postępowaniu uznając, że przedłuży to postępowanie w sprawie, a roszczenie wydobywcze, jako nie podlegające przedawnieniu, może być w dowolnym czasie zgłoszone przez właściciela wobec osób władających nieruchomością bez podstawy prawnej.

W apelacji od powyższego orzeczenia powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy poprzez zaniechanie zawiadomienia o toczącym się postępowaniu(...) W. jako właściciela nieruchomości. W konkluzji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, przy uwzględnieniu kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje :

Apelacja jest uzasadniona.

Wytoczone przez Skarb Państwa powództwo zmierzało do przywrócenia właścicielowi władztwa nad nieruchomością i miało swą podstawę w art. 222 § 1 k.c. Zgodzić się należy z Sądem Okręgowym , iż legitymowanym do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym jest właściciel rzeczy i na nim w myśl art. 6 k.c. spoczywa ciężar udowodnienia, że przysługuje mu prawo własności. Jest też poza sporem , że w rozpatrywanej sprawie z dniem 27 maja 1990 r. (...) W. nabyło opisaną w pozwie nieruchomość, a powyższe potwierdzone zostało decyzją komunalizacyjną wojewody wydaną w dniu 4 listopada 2009r. Oznacza to, że w chwili zamknięcia rozprawy prawo własności skarżącemu nie przysługiwało.

Trzeba jednak zwrócić uwagę na przyjmowany powszechnie w judykaturze pogląd, że choć nabycie przez gminę własności nieruchomości na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191, ze zm.), następuje z mocy prawa, a przewidziana w art. 18 ust. 1 ustawy decyzja administracyjna stwierdzająca to nabycie ma charakter deklaratoryjny, to tkwi w niej także element sui generis konstytutywny i dopóki decyzja nie zostanie wydana i nie stanie się ostateczna, w obrocie cywilnoprawnym jako właściciel mienia pozostaje Skarb Państwa (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 29 lipca 1993 r. III CZP 64/93, OSNC 1993/12/209 czy z dnia 2 sierpnia 1994 r. III CZP 94/94, OSNC 1995/1/9 oraz wyroki z 28 czerwca 2000 r. IV CKN 71/00, Lex nr 52649; z dnia 21 listopada 2002 r. III CKN 202/00, Lex nr 77053; z dnia 6 lutego 2004 r. II CK 404/02, Lex nr 157282). Do czasu wydania ostatecznej decyzji komunalizacyjnej Skarb Państwa jest właściwy do podejmowania czynności właścicielskich i może dochodzić roszczeń mających swą podstawę w prawie własności . W chwili zatem występowania z roszczeniem wydobywczym w niniejszej sprawie Skarb Państwa był uprawniony do żądania wydania mu nieruchomości objętej późniejszą decyzją komunalizacyjną. Wydanie decyzji nie mogło oczywiście pozostać bez wpływu na bieg procesu, jednak w swych rozważaniach sąd I instancji całkowicie pominął aspekt procesowy zaistniałego zdarzenia.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 stycznia 1991 r. III CZP 70/90 (OSNC 1991/7/81), przekazanie na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. mienia państwowego gminie, skutkuje następstwo procesowe gminy. Gmina z mocy prawa wchodzi do procesu w miejsce Skarbu Państwa, co następuje automatycznie i niezależnie od woli stron, przy czym następstwo to i wejście do procesu właściwej gminy w miejsce Skarbu Państwa następuje dopiero z chwilą, gdy decyzja komunalizacyjna stanie się ostateczna, a nie z dniem nabycia przez gminę własności nieruchomości na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011r., III CSK 285/10, Lex nr 950724).

W analizowanym przypadku , z chwilą gdy stała się ostateczna decyzja z dnia 4 listopada 2009 r., Sąd Okręgowy powinien zawiadamiać o czynnościach procesowych(...) W. , które stało się stroną powodową w miejsce Skarbu Państwa, bez względu na stanowisko dotychczasowych stron i wnioski przez nie składane. Uzasadniało to odroczenie na podstawie art. 214 § 1 k.p.c. rozprawy wyznaczonej bez udziału (...). W. i zawiadomienie tego podmiotu o następnej rozprawie lub dalszych czynnościach, które należało już podejmować z udziałem gminy. Nie było natomiast podstaw do oddalenia powództwa Skarbu Państwa z powodu braku legitymacji czynnej. Zaniechanie w/w czynności spowodowało, że wyrok zapadł w stosunku do podmiotu , który nie powinien być stroną powodową , a pozostałe przesłanki roszczenia wydobywczego nie stały się w ogóle przedmiotem oceny. Za taką nie może być bowiem potraktowane stanowisko zawarte na stronie 7 uzasadnienia, wyrażone przy tym w formie niejasnych wątpliwości, nie popartych jednoznacznymi ustaleniami i bez odniesienia do konkretnych dowodów przeprowadzonych w sprawie.

Z powyższych względów Sąd Apelacyjny uznał, iż nie doszło do rozpoznania istoty sprawy , co dawało podstawy do uchylenia zaskarżonego orzeczenia i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji (art. 386 § 4 k.p.c.), z pozostawieniem temu sądowi orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego (art. 108 § 2 k.p.c.).

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zawiadomi o procesie(...). W. i z udziałem tego podmiotu (którego prawa właścicielskie nie były dotychczas kwestionowane) ustali czy , w jakim okresie , w jakim zakresie i w jakim charakterze poszczególni pozwani władali sporną nieruchomością. Wymagać przy tym będzie rozważenia znaczenie faktu ogrodzenia działki nr (...) , wzniesienia na niej budowli i innych naniesień oraz faktycznego połączenia z sąsiednimi działki , z zagospodarowaniem dla celów prowadzonej działalności gospodarczej. Trzeba zaznaczyć, że biernie legitymowanym w procesie windykacyjnym jest tylko faktycznie władający rzeczą. Element fizycznego władania rzeczą występuje zarówno w konstrukcji posiadania samoistnego, jak i zależnego (art. 336 k.c.) oraz dzierżenia (art. 338 k.c.). Władającym może być więc niemający tytułu prawnego posiadacz samoistny, ale gdy oddał on rzecz (zachowując status posiadacza samoistnego) w faktyczne władanie posiadaczowi zależnemu, roszczenie windykacyjne powinno być skierowane wyłącznie wobec posiadacza zależnego ; gdy zaś posiadacz samoistny lub zależny oddali rzecz dzierżycielowi – pozwać skutecznie można tego ostatniego (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., II CK 526/04, OSNC 2006/2/37 czy z dnia 31 marca 2004, II CK 102/03, Lex nr 303343).