Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Tomasza Janeczka

po rozpoznaniu w dniu 30 maja 2014 r. sprawy

skazanego M. F.,

s. K. i I., ur. (...) w B.,

o wydanie wyroku łącznego

na skutek apelacji prokuratora i obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 4 listopada 2013 r., sygn. akt XVI K 125/13

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zwalnia skazanego M. F. od ponoszenia wydatków postępowania odwoławczego, obciążając nimi Skarb Państwa.

Sygn. akt II AKa 90/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem łącznym z dnia 4 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Katowicach, na podstawie art. 569 § 1 k.p.k., art. 85 k.k. i art. 86 § 1 k.k. orzekł wobec skazanego M. F. karę łączną 13 lat i 6 miesięcy pozbawienia wolności, w miejsce kar pozbawienia wolności wymierzonych mu na mocy wyroków:

1.  Sądu Okręgowego w K.z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt (...), na mocy którego, za przestępstwo z art. 280 § 2 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. popełnione w dniu 19 grudnia 2001 r. został skazany na karę 10 lat pozbawienia wolności, na poczet której zaliczono okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie od dnia 19 grudnia 2001 r. do dnia 7 listopada 2003 r.,

2.  Sądu Rejonowego wB.z dnia 19 lipca 2004 r. sygn. akt (...), na mocy którego, za przestępstwa z art. 197 § 3 k.k. popełnione w dniu 29 lipca 2003 r. i art. 245 k.k. popełnione w okresie od dnia 31 lipca 2003 r. do dnia 9 września 2003 r. został skazany na karę łączną 5 lat pozbawienia wolności.

Ponadto, na podstawie art. 63 § 1 k.k. i art. 577 k.p.k., na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności Sąd I instancji zaliczył skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie Sądu Okręgowego w K.sygn. akt (...) od dnia 19 grudnia 2001 r. do dnia 7 listopada 2003 r. oraz okres kary dotąd odbytej.

Sąd I instancji ustalił także w powołanym wyżej wyroku łącznym, że w zakresie nim nie objętym, poszczególne połączone wyroki podlegają odrębnemu wykonaniu, a także umorzył na mocy art. 572 k.p.k. postępowanie o objęcie wyrokiem łącznym wyroku Sądu Rejonowego w B.z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt (...)

Orzekając o kosztach postępowania Sąd Okręgowy zwolnił skazanego od ponoszenia kosztów związanych z wydaniem wyroku łącznego obciążając nimi Skarb Państwa oraz zasądził od Skarbu Państwa na rzecz obrońcy koszty pomocy prawnej udzielonej skazanemu z urzędu.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł zarówno prokurator jak i obrońca skazanego.

Prokurator zaskarżył wyrok w całości na niekorzyść skazanego, zarzucając Sądowi I instancji obrazę prawa procesowego, która miała wpływ na treść rozstrzygnięcia, tj. art. 572 k.p.k. przez jego niezastosowanie do kar wymierzonych skazanemu wszystkimi wyrokami objętymi postępowaniem, pomimo, że nowym wyrokiem Sądu Rejonowego w B.z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt (...) M. F.został skazany za przestępstwo nie pozostające w realnym zbiegu z przestępstwami, co do których uprzednio prawomocnie rozstrzygnięto w przedmiocie kary łącznej, przez co brak było warunków do wydania wyroku łącznego.

Podnosząc powyższy zarzut skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i umorzenie postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego.

Obrońca skazanego zaskarżył wyrok w części dotyczącej wymierzenia skazanemu kary łącznej 13 lat i 6 miesięcy, zarzucając Sądowi I instancji naruszenie art. 427 § 2 i 438 § 4 k.p.k. prowadzące do jej rażącej niewspółmierności.

Podnosząc powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę wyroku w zaskarżonej części i wymierzenie kary łagodniejszej na zasadzie pełnej absorpcji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Wywiedzione apelacje nie zasługiwały na uwzględnienie.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do apelacji prokuratora – jako dalej idącej z uwagi na zawarty w niej wniosek o umorzenia postępowania w całości – należy wskazać, że Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, iż w przedmiotowej sprawie nie zachodzi negatywna przesłanka powagi rzeczy osądzonej (art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k.), której wystąpienie musiałoby skutkować żądanym przez skarżącego umorzeniem postępowania.

Przed przystąpieniem do omówienia kwestii spornych wyjaśnienia wymaga, że istnienie warunków do wydania wobec skazanego wyroku łącznego było już przedmiotem adekwatnego w tej mierze postępowania, na co słusznie zwrócił uwagę skarżący wyrok prokurator. Sąd Okręgowy w K.wydał bowiem wobec skazanego wyrok łączny z dnia 28 grudnia 2004 r., sygn. akt (...), który na skutek wyroku Sądu Apelacyjnego w K.z dnia 28 kwietnia 2005 r., sygn. akt (...), został uchylony, a postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego umorzone.

Przedmiotem rozpoznania były wówczas skazania M. F.wyrokami Sądu Okręgowego w K.z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt (...), Sądu Rejonowego w B.z dnia 19 lipca 2004 r., sygn. akt (...)i Sądu Okręgowego w K.z dnia 29 maja 2002 r., sygn. akt (...).

W zupełności należy również zgodzić się ze skarżącym, że orzeczenie umarzające postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego kreuje stan powagi rzeczy osądzonej. Z kolei „nowe” skazanie M. F.na mocy wyroku Sądu Rejonowego w B.z dnia 20 listopada 2012 r., sygn. akt (...)- dotychczas nierozważane przez pryzmat konieczności wydania wyroku łącznego – z pewnością nie mogło podważyć tego stanu i nie rodziło w niniejszej sprawie konieczności ponownego merytorycznego badania przesłanek do wydania wyroku łącznego. M. F.został bowiem skazany na jego mocy za przestępstwo nie pozostające w realnym zbiegu z jakimkolwiek innym, za które uprzednio został skazany.

Pomimo jednak, że uprzednio toczące się postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego obejmowało kary połączone na mocy zaskarżonego wyroku, a „nowe” skazanie M. F. nie rodziło konieczności wymierzenia kary łącznej, w przedmiotowej sprawie nie było podstaw do – jak żądał tego prokurator - umorzenia postępowania z uwagi na niedopuszczalność ponownego merytorycznego orzekania w przedmiocie wyroku łącznego.

Sąd I instancji prawidłowo bowiem stwierdził, że umorzone postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego, o którym mowa wyżej oraz postępowanie zakończone wydaniem zaskarżonego wyroku łącznego, nie miały za przedmiot „tego samego” w rozumieniu art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. Przesądził o tym fakt, iż w dniu wydania zaskarżonego wyroku, skazanie M. F.wyrokiem Sądu Okręgowego w K.z dnia 29 maja 2002 r., sygn. akt (...), na karę 1 roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby wynoszący 4 lata, było już z mocy prawa – art. 76 § 1 k.k. – zatarte. W rozpoznawanej sprawie okoliczność ta nie jest kwestionowana. Podkreślić jedynie trzeba, że orzeczenie umarzające postępowanie w przedmiocie wydania wyroku łącznego nie wstrzymuje biegu terminu z upływem którego podlegają zatarciu poszczególne, objęte tym orzeczeniem skazania, co miało miejsce w niniejszej sprawie.

Dla kwestii ewentualnego połączenia kar wymierzonych skazanemu M. F.poszczególnymi wyrokami objętymi orzeczeniem o umorzeniu postępowania zawartym w wyroku Sądu Apelacyjnego w K.z dnia 28 kwietnia 2005 r., sygn. akt (...), fakt zatarcia jednego ze skazań stworzył sytuację jakościowo odmienną od poprzedniej.

Zważyć bowiem trzeba, że zgodnie z art. 106 k.k. zatarcie skazania powoduje, że uważa się je za niebyłe z wszystkimi tego konsekwencjami.

Oznacza to, że skazanie, które uległo zatarciu – a zatem również objęta nim kara – nie mogą być brane pod uwagę w przedmiocie orzekania o łączeniu kar. W szczególności zaś nie stanowi ono przeszkody do uznania, że pozostałe skazania tej samej osoby, które nie uległy zatarciu, dotyczą przestępstw pozostających w realnym zbiegu, o którym mowa w art. 85 k.k.

Zatarcie skazania może zatem skutkować wytworzeniem nowej relacji wyroków skazujących w stosunku do przestępstw, za które zostały orzeczone, a tym samym powodować, że przestępstwa te pozostawać będą w realnym zbiegu, pomimo, że wcześniej go nie tworzyły.

Na przeszkodzie dla akceptacji prezentowanej wyżej tezy nie stoją argumenty przedstawione przez skarżącego wyrok prokuratora.

Po pierwsze, nie ma racji skarżący twierdząc, że sprzeciwia się temu treść art. 575 § 2 k.p.k. Wprawdzie zgodzić należy się z twierdzeniem zawartym w apelacji, że w świetle art. 575 § 2 k.p.k. zatarcie skazania nie jest okolicznością powodującą utratę mocy wyroku łącznego, jednakże w przedmiotowej sprawie konstatacja ta jest bez znaczenia. Powołany przepis nie ma bowiem w niej zastosowania, gdyż reguluje sytuację, w której wyrok łączny został wydany. W niniejszej zaś sprawie sytuacja tego typu nie miała miejsca. Jak już wskazano wyżej, na mocy wyroku z dnia 28 kwietnia 2005 r., sygn. akt (...), Sąd Apelacyjny w K.uchylił wyrok łączny Sądu Okręgowego w K. i umorzył postępowanie w tym przedmiocie.

Wbrew zatem twierdzeniom zawartym w apelacji, dla stwierdzenia czy zachodzi tożsamość pomiędzy umorzonym uprzednio postępowaniem w przedmiocie wydania wyroku, a postępowaniem toczącym się następnie, istotnymi są nie tylko przesłanki określone w art. 575 § 2 k.p.k. Przepis ten dotyczy bowiem okoliczności powodujących utratę mocy wyroku łącznego. Wnioskując zatem a contrario, nie dotyczy on przypadku, w którym uprzednio zapadło orzeczenie o umorzeniu postępowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego.

Po drugie, akceptacja powołanego wyżej stanowiska - które przyjął Sąd I instancji, a które pozwoliło na ponowne merytoryczne orzekanie w niniejszej sprawie - nie prowadzi w konsekwencji do konieczności uznania tezy prezentowanej przez prokuratora, iż w każdym przypadku wydania wyroku łącznego, którym objęto choć jedno skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem, niezbędnym będzie rozważenie zasadności wydania nowego wyroku łącznego wyłącznie z powodu upływu czasu i skutków z tym związanych. Teza ta pomija, że z chwilą wydania wyroku łącznego nie biegnie już termin niezbędny do zatarcia poszczególnych, objętych nim skazań. Wyroki podlegające połączeniu nie podlegają wykonaniu (art. 576 § 1 k.p.k.). Wykonaniu podlega wyłącznie kara łączna i wyłącznie ona – a nie kary jednostkowe – może ulec zatarciu.

Stwierdziwszy, że Sąd I instancji prawidłowo uznał, iż był uprawniony do merytorycznego orzekania w przedmiocie połączenia kar orzeczonych na mocy wyroków różnych sadów, w dalszej kolejności rozważenia wymagało, czy w przestępstwa, za które M. F. został skazany powołanymi na wstępie prawomocnymi wyrokami, pozostają ze sobą w realnym zbiegu, skutkując możliwością połączenia wymierzonych za nie kar.

Również i w tym zakresie Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że przestępstwa, za które M. F.został skazany prawomocnymi wyrokami Sądu Okręgowego w K.z dnia 7 listopada 2003 r., sygn. akt (...)oraz Sądu Rejonowego w B.z dnia 19 lipca 2004 r. sygn. akt (...)pozostają ze sobą w realnym zbiegu, skutkując możliwością połączenia wymierzonych za nie kar. Nie ma zatem wątpliwości, że spełnione zostały przesłanki z art. 569 § 1 k.p.k. i art. 85 k.k. warunkujące orzeczenie w tym zakresie wyroku łącznego.

Na uwzględnienie nie zasługiwała również apelacja wywiedziona przez obrońcę skazanego. Kontrola odwoławcza nie potwierdziła bowiem by orzeczona przez Sąd I instancji kara łączna cechowała się rażącą niewspółmiernością.

Dla oceny stopnia surowości kary – w tym kary łącznej - najistotniejszą kwestią nie jest jej wymiar wyrażony w ilości orzeczonych lat pozbawienia wolności ale pierwszorzędne znaczenie ma relacja w jakiej orzeczona kara pozostaje w stosunku do kary możliwej w danym przypadku do orzeczenia.

W konsekwencji, biorąc pod uwagę wymiar poszczególnych kar podlegających łączeniu oraz treść art. 86 § 1 k.k., Sąd I instancji prawidłowo wskazał, że możliwą do orzeczenia w niniejszej sprawie karą pozbawienia wolności była kara w granicach od 10 do 15 lat (suma poszczególnych kar wynosiła zaś 16 lat i 6 miesięcy).

Słusznie również Sąd I instancji wskazał, że przy wymiarze kary łącznej bierze się pod uwagę przede wszystkim stopień związku między poszczególnymi przestępstwami, tj. ich łączność przedmiotową i podmiotową. Zgodnie zaś powszechnie akceptowanymi zasadami wymiaru kary łącznej im związek ten jest ściślejszy, tym wyższy stopień absorpcji winien być zastosowany, im z kolei jest on luźniejszy, tym bardziej uzasadniona jest kumulacja kar. W przedmiotowej sprawie Sąd Okręgowy prawidłowo wskazał, że brak jest zarówno ścisłego związku przedmiotowego jak i czasowego pomiędzy przestępstwami skazanego, stąd brak było podstaw do połączenia orzeczonych wobec niego kar na zasadzie pełnej absorpcji.

Z kolei akcentowane przez obrońcę zachowanie skazanego w czasie wymierzania kary łącznej może mieć znaczenie dla wymiaru kary, ale ma charakter wyłącznie pomocniczy. Również i w tym zakresie należy podzielić stanowisko Sądu I instancji, który zwrócił uwagę, że zachowanie skazanego w zakładzie karnym jest jedynie przeciętne, a zatem nie mogło przesądzać o wyborze stosowanej w niniejszej sprawie zasadzie połączenia poszczególnych kar.

Nie podzielając zatem zarzutów zawartych w obu apelacjach, a także nie znajdując branych pod uwagę z urzędu podstaw do zmiany lub uchylenia wyroku, Sąd Apelacyjny utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Ze względu na sytuację majątkową skazanego oraz odbywanie wieloletniej kary pozbawienia wolności, Sąd Apelacyjny obciążył Skarb Państwa kosztami sądowymi za postępowanie odwoławcze.