Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 czerwca 2014r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 czerwca 2014 r. w Łodzi

na rozprawie

sprawy z powództwa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddziałowi w P.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P.

o uznanie czynności prawnej za bezskuteczną

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Okręgowego w Płocku

z dnia 23 sierpnia 2013r. sygn. akt I C 393/12

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie sygn.I C 393/12 i oddala powództwo oraz zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddziału w P. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 7.217 (siedem tysięcy dwieście siedemnaście) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddziału w P. na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 5.400 (pięć tysięcy czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Sygn. akt I ACa 1573/13

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Płocku I Wydział Cywilny utrzymał w mocy wyrok zaoczny tego Sądu z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie sygn. I C 393/12 w całości, którym to wyrokiem Sąd Okręgowy uznał za bezskuteczną w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddział w P. czynność prawną przeniesienia prawa własności niezabudowanej nieruchomości położonej we W., gm. Ł., składającej się z działek gruntu o numerach ewidencyjnych (...), dla której prowadzona jest księga wieczysta (...) w Sądzie Rejonowym w Gostyninie IV Wydział Ksiąg Wieczystych, dokonaną przez (...) Spółkę z o. o. z siedzibą w P., tytułem wniesienia wkładu niepieniężnego na pokrycie udziałów w (...) Spółce z o. o. z siedzibą w P., na podstawie § 8 umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, zawartej w dniu 27 sierpnia 2008 r. przed notariuszem A. K. w P. rep. A 6054/2008, pomiędzy (...) Spółką z o. o. z siedzibą w P., a (...) Spółką z o. o. z siedzibą w P., w celu zaspokojenia wierzytelności powoda Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddział w P., przysługującej mu względem (...) Spółki z o. o. z siedzibą w P., z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, za okres od czerwca 2008 r. do kwietnia 2011 r. wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi, które na dzień 22 sierpnia 2011 r. wynoszą łączną kwotę 513.031,86 zł i są stwierdzone administracyjnymi tytułami egzekucyjnymi; nakazał pobrać od pozwanego (...) Spółki z o. o. z siedzibą w P. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Płocku kwotę 25.652 złotych tytułem opłaty sądowej oraz zasądził od pozwanego (...) Spółki z o. o. z siedzibą w P. na rzecz powoda Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w W. Oddział w P. kwotę 7.217 złotych tytułem kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższy wyrok Sąd Okręgowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych, które Sąd Apelacyjny akceptuje i przyjmuje za własne:

W dniu 27 sierpnia 2008 r. została zawarta w formie aktu notarialnego umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialności, na mocy której (...) Spółka z o. o. z siedzibą w P., reprezentowana przez prezesa zarządu (...) Spółka z o. o. z siedzibą w P. reprezentowana przez prezesa zarządu M. G. zawiązały spółkę pod firmą (...) Spółka z o. o. z siedzibą w P.. Przedmiotem działalności nowej spółki była realizacja projektów budowlanych oraz roboty budowlane i obrót nieruchomościami. (...) Spółka z o.o. objęła w kapitale zakładowym 400 udziałów o łącznej wartości nominalnej 400.000 złotych i pokryła je wkładem niepieniężnym, w postaci prawa własności niezabudowanej nieruchomości o pow. 2,96 ha, położonej we W. gm. Ł., składającej się z działek oznaczonych numerami (...), dla której to nieruchomości w Sądzie Rejonowym w Gostyninie prowadzona jest księga wieczysta Kw nr (...). Na dzień sporządzenia umowy (...) Spółka z o. o. z siedzibą w P. była dłużnikiem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, zaś przekazana przez nią w ramach aportu nieruchomość była obciążona hipoteką przymusowa na rzecz tego wierzyciela w wysokości 115.888,60 złotych. Powyższe zadłużenie było objęte tytułami wykonawczymi z dnia 5 lipca 2007 r. o nr H 647/2007 oraz H 648/07.

Celem (...) Spółki (...) było wybudowanie osiedla mieszkaniowego pomiędzy G. a P.. Inwestycja ta nie została zrealizowana. Pierwszy prezes pozwanej Spółki - (...) nie zaangażował się w jej prace, albowiem już w okolicach sierpnia 2008 r. zmieniły się jego plany życiowe i w styczniu 2009 r. podjął pracę we Francji. Nie interesował się losem pozwanej Spółki, której prezesem został następnie A. A. (1). Obu mężczyzn łączyła luźna znajomość towarzyska, grali razem w piłkę.

W dniu 27 listopada 2009 r. (...) Spółka z o. o. - wspólnik pozwanej Spółki zbył swoje udziały na rzecz (...) Spółki z o. o.

Spółka (...) z siedzibą w P. zajmowała się działalnością związaną z utrzymaniem higieny w zakładach przemysłu spożywczego. Zatrudniała ponad 100 pracowników. Płatnicy Spółki zalegali z płatnościami na jej rzecz. Każda próba ściągnięcia przysługującej jej należności kończyła się zerwaniem umowy przez kontrahentów. Na rynku występowało załamanie gospodarcze. Jej kontrahenci zajmujący się przemysłem spożywczym zaczęli upadać, a tym samym załamywała się cała struktura działalności Spółki.

Na dzień sporządzenia umowy przeciwko Spółce (...) z siedzibą w P. było prowadzone postępowanie egzekucyjne przez Dyrektora Oddziału ZUS do rachunku bankowego dłużnika prowadzonego przez (...) Bank SA za okres maj 2008 r. - listopad 2009 r. Do wymienionego rachunku nastąpił zbieg egzekucji administracyjnej prowadzonej przez Dyrektora (...) Oddział P. i Naczelnika Urzędu Skarbowego w P.. Zajęcie z rachunku bankowego dłużnika nie zostało zrealizowane z uwagi na ich brak środków. Naczelnik Urzędu Skarbowego w P. pismem z dnia 16 kwietnia 2009 r. informował ZUS o prowadzonym postępowaniu egzekucyjnym wobec Spółki (...), dokonanych zajęciach kont bankowych i wierzytelności zobowiązanego. Podał, że ostatni przydział tytułów wykonawczych do służby poborcy skarbowego miał miejsce 26 lutego 2009 r. Poborca dokonał ich zwrotu, ponieważ nikogo nie zastano pod adresem dłużnika.

Po dniu 27 sierpnia 2008 r. w ramach prowadzonej egzekucji przeciwko dłużnikowi (...) Spółce z o.o. wyegzekwowano kwoty z tytułu niezapłaconych składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych w wysokości 112.113,15 złotych, Ubezpieczenie Zdrowotne - 23.083,20 złotych i (...) 8.344 złotych oraz dodatkowo odsetki, koszty upomnień i koszty egzekucyjne.

Pismem z dnia 28 marca 2011 r. prezes (...) Spółki z o.o. zwrócił się do (...) Oddział w P. o informację, w jakiej wysokości zostały zapłacone zadłużenia z tytułów wykonawczych, na podstawie których doszło do wpisania hipoteki obciążającej nieruchomość we W., albowiem Spółka takich danych nie jest w stanie ustalić. W odpowiedzi powód podał, że zaległości ze wskazanych tytułów wykonawczych obejmowały okres od grudnia 2006 r. do maja 2007 r. Na dzień 20 kwietnia 2011 r. zaległości objęte tytułem nr H 648/2007 zostały uregulowane w całości, natomiast w tytule nr H 647/2007 pozostawała do uregulowania kwota 1.110,81 złotych za marzec 2007 r. wraz z należnymi odsetkami.

W piśmie z dnia 9 maja 2011 r. prezes (...) Spółki z o.o. A. A. (1) zwrócił się do (...) Oddział w P. z prośbą o wykreślenie hipoteki łącznej w kwocie 115.888,60 złotych obciążającej sporną nieruchomość podając, że reprezentowana przez niego spółka spłaciła pozostałą cześć zadłużenia zabezpieczonego hipoteką. W dniach 20 maja 2011 r. i 14 czerwca 2011 r. wierzyciel zaświadczył, że zobowiązania zabezpieczone wpisem hipotecznym wygasły.

Prawomocną decyzją (...) Oddział w P. z dnia 8 czerwca 2011 r. nr DE-07/11 przeniesiono odpowiedzialność, z tytułu zaległości za należne składki na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne i (...), nieopłacone przez Spółkę (...) w okresie od czerwca 2007 r. do lipca 2008 r. w kwocie 6.092,76 złotych, na Spółkę (...) z siedzibą w P., jako nabywcę zorganizowanej części przedsiębiorstwa.

Aktualnie prezesem Spółki P. (...) z siedzibą w P. jest Ł. J..

Spółka (...) z siedzibą w P. zajmowała się działalnością związaną z utrzymaniem higieny w zakładach przemysłu spożywczego. Zatrudniała ponad 100 pracowników. Płatnicy Spółki zalegali z płatnościami na jej rzecz. Każda próba ściągnięcia przysługującej jej należności kończyła się zerwaniem umowy przez kontrahentów. Na rynku występowało załamanie gospodarcze. Jej kontrahenci zajmujący się przemysłem spożywczym zaczęli upadać, a tym samym załamywała się cała struktura działalności Spółki. Dłużnik - (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. od października 2008 r. straciła płynność finansową i popadała w coraz to większe zadłużenia wobec ZUS. Była również prowadzona egzekucja na rzecz Urzędu Skarbowego. Dokonano zajęcia kont, samochodów, biurek, prowadzona była egzekucja z innych nieruchomości. Postanowieniami z dnia 12 października 2012 r., 12 października 2012 r. i 27 lutego 2013 r. postępowanie egzekucyjne prowadzone wobec majątku zobowiązanego (...) Spółki z o. o. w P. w stosunku do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. zostało umorzone, wobec jego nieskuteczności.

Po rozliczeniu konta Spółki (...) z siedzibą w P. i dokonanych korektach, na dzień 22 sierpnia 2011 r. po stronie dłużnika pozostawały nadal nie spłacone zadłużenia wobec ZUS, w łącznej wysokości 513.031,86 złotych, w tym za okres do dnia 27 sierpnia 2008 r. w wysokości 8.154,35 złotych łącznie z odsetkami.

(...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. jest nadal wpisana w rejestrze przedsiębiorstw, ale od 2011 r. nie prowadzi działalności gospodarczej, a jej pracownicy zostali wyrejestrowani. Spółka nie posiada majątku, jest zadłużona wobec ZUS i nie posiada żadnej możliwości spłaty zadłużenia.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy Sąd I instancji odmówił wiary zeznaniom świadka A. A. (1) co do stanu zadłużenia (...) Spółki z o.o. na dzień dokonywania zaskarżonej czynności i istnienia majątku pozwalającego na spłatę długu. Sąd Okręgowy nie dał również wiary zeznaniom świadka M. G. o braku wiedzy, co do kondycji dłużnika i stanu jego zadłużenia, podkreślając, że świadek musiał mieć świadomość co do wysokości obciążenia hipotecznego nieruchomości we W., bowiem był uczestnikiem kwestionowanej czynności, w trakcie której okazano wypis z księgi wieczystej urządzonej dla tej nieruchomości. Zdaniem Sądu I instancji, godząc się na utworzenie nowej Spółki, świadek musiał wykazać się szczególną starannością , wymaganą od przedsiębiorcy, w wyborze wspólnika i rozeznać się co do jego wypłacalności wobec innych podmiotów, aby nie narażać nowopowstałej spółki na ewentualne skutki wynikające z zawartej umowy.

Przy tak zakreślonej podstawie faktycznej sporu Sąd Okręgowy uznał powództwo za zasadne. Zebrany w sprawie materiał dowodowy pozwala stwierdzić, że powód wykazał, iż dłużnik (...) Spółka z o.o. w chwili dokonywania czynności prawnej obejmującej przeniesienie prawa własności nieruchomości, w postaci dwóch działek o numerach (...) położonych we W. w dniu 27 sierpnia 2008 r., działał nie tylko ze świadomością, ale również z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela (...) Oddział w P..

Spółka, jako podmiot działalności gospodarczej, zatrudniający znaczną grupę pracowników, miała określone obowiązki wynikające z mocy prawa, w zakresie odprowadzania co miesiąc składek z tytułu ubezpieczeń społecznych, zdrowotnych oraz świadczeń pracowniczych. Na dzień zawarcia umowy zalegała z płatnościami, zarówno wobec ZUS, jak i Urzędu Skarbowego, co wynika z podejmowanych przez ten organ prób egzekucji z zajętych rachunków bankowych. Wobec ZUS dług wynosił kwotę 115.888,60 złotych i był zabezpieczony hipoteką ustanowioną na nieruchomości położonej we W.. Gdyby dłużnik był wypłacalny, to uregulowałby powyższą zaległość, przed wniesieniem nieruchomości aportem do pozwanej Spółki.

Zdaniem Sądu I instancji, dokonując czynności prawnej przeniesienia własności przedmiotowej nieruchomości, obciążonej zobowiązaniem na rzecz ZUS, dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzyciela, o czym pozwana wiedziała, co najmniej z treści aktu notarialnego. Podejmowane przez dłużnika próby spłaty zadłużenia w późniejszym okresie nie pozwoliły na zaspokojenie wierzyciela. Dług z tytułu niepłaconych obowiązkowych składek, powstały przed dniem zawarcia umowy, został uregulowany dopiero w 2011 r., co spowodowało wykreślenie hipoteki. Natomiast kolejne narastające zobowiązania płatnicze wobec wierzyciela, były nierealizowane, doprowadzając ewidentnie do jego pokrzywdzenia. Próby wyegzekwowania długu nie przyniosły pozytywnego rezultatu, co skutkowało umorzeniami postępowania egzekucyjnego.

W przekonaniu Sądu pierwszej instancji, dłużnik kierował się zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela w przyszłości. Spółka (...) rozporządziła istotnym i jedynym w dacie umowy składnikiem swego majątku, posiadając jednocześnie zobowiązania, związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wiedziała też, że w dalszym ciągu będzie zobligowana przepisami prawa zaciągać powyższe zobowiązania względem wierzyciela, jakim jest ZUS, nie będąc w stanie ich spełnić. Sąd Okręgowy podkreślił również, że okoliczność, że dłużnik przewidywał określone dochody w ramach udziału w pozwanej Spółce nie może znaleźć pozytywnego wydźwięku, albowiem cel, dla jakiego została Spółka powołana, nie został w żadnym stopniu zrealizowany i od początku pozwana napotykała przeszkody w swoim zamierzeniu. Wierzytelność strony powodowej skonkretyzowana na dzień 22 sierpnia 2011 r. jest znacząca, zaś dłużnik nie dysponuje żadnym innym majątkiem, który posłużyłby na spłatę długu. Rzeczywista niewypłacalność Spółki (...) występowała też w dacie wyrokowania, albowiem wierzyciel, wspomagany przymusem państwowym nie mógł wyegzekwować swojej należności, a zważywszy iż Spółka od 2011 r. nie funkcjonuje, nie ma ku temu realnej szansy też w przyszłości.

Analizując przesłanki z art. 530 k.c., Sąd I instancji doszedł do przekonania , że pozwana Spółka wiedziała o zamiarze pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela, albowiem dłużnika i pozwaną łączyła osoba A. A. (1) - prezesa obu spółek, który działał w obu podmiotach i miał całkowite rozeznanie w sytuacji.

Wobec powyższych okoliczności Sąd Okręgowy uznał, że pomiędzy niewypłacalnością dłużnika a dokonaną przez niego czynnością prawną, zachodzi związek przyczynowy, o którym mowa w art. 527 k.c., co skutkowało utrzymaniem w mocy w całości wyroku zaocznego Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 5 grudnia 2012 r., wydanego w oparciu o art. 527 § 1 i 2 k.c. i art. 530 k.c., w zw. z art. 347 k.p.c. O kosztach zastępstwa procesowego na rzecz powoda Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 98 k.p.c.

Apelację od powyższego wyroku wniósł pozwany, zaskarżając go w całości i zarzucając mu sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału dowodowego, polegającą na przyjęciu iż O. F. Sp. z o. o w P. zawierając w dniu 27 sierpnia 2008 r. umowę spółki i wnosząc do tej spółki aport w postaci prawa własności nieruchomości położonej we W. gm. Ł., objętej księgą wieczystą nr (...) działał ze świadomością pokrzywdzenia przyszłego wierzyciela ZUS w P., a w konsekwencji naruszenie art. 530 k.c. polegające na uwzględnieniu powództwa, pomimo nie zaistnienia przesłanek wymienionych w tym przepisie.

W następstwie powyższego zarzutu skarżący wniósł o zmianę zaskarżanego wyroku w całości przez oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Płocku.

W odpowiedzi na apelację powód wniósł o jej oddalenie.

W oparciu o dowody zebrane w toku postępowania przed Sądem I instancji, Sąd Apelacyjny dodatkowo ustalił:

W skład pierwszego zarządu pozwanej (...) Spółki z o.o. z siedzibą w P. wszedł M. G.. A. A. (1) początkowo nie pełnił żadnej funkcji w zarządzie, a prezesem pozwanej Spółki został dopiero po rezygnacji M. G. po około roku od podpisania umowy spółki (zeznanie świadka M. G. k 308, § 25 umowy spółki k 12 verte). Po zawiązaniu Spółki (...) trwały czynności związane ze zmianą charakteru działek gruntu z rolnych na budowlane. Czynności te przeciągały się i trwały kilka lat (zeznanie świadka A. A. (1) k 394).

Prawomocna decyzja (...) Oddział w P. z dnia 8 czerwca 2011 r. nr DE-07/11 dotyczy tych samych zaległości z tytułu składek: na ubezpieczenie społeczne za okres 06/2007 r., 05/2008 r. – 06/2008 r. w wysokości 4.369,40 z należnymi odsetkami; z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego za okres 05/2008 r. -06/2008 r., 07/2008 r. w wysokości 1.200,48 zł z należnymi odsetkami; na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 05/2008 r. – 06/2008 r. w kwocie 412,88 zł, które objęte są wyliczeniem zaległości (...) Spółki z o.o. wobec wierzyciela na dzień ( kopia odpowiedzi na odwołanie w sprawie sygn. VI U 908/11 k 401 – 404; wyliczenie należności k 15 -19).

Powyższych ustaleń Sąd Apelacyjny dokonał w oparciu o dowody, których wiarygodność w tym zakresie nie została przez żadną ze stron zakwestionowana.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej jest zasadna, choć częściowo z innych przyczyn niż wskazane przez skarżącego.

Rozważania dotyczące argumentów apelacji wypada poprzedzić ogólną konstatacją co do zakresu związania Sądu odwoławczego zarzutami podniesionymi przez skarżącego. W świetle ugruntowanego w orzecznictwie poglądu, Sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Oznacza to, że bez względu na stanowisko stron i zakres zarzutów Sąd drugiej instancji powinien zastosować właściwe przepisy prawa materialnego, a więc usunąć także ewentualnie błędy prawne sądu pierwszej instancji, niezależnie od tego, czy zostały one wytknięte w apelacji (vide uchwała 7 sędziów SN z dnia 31 stycznia 2008 r. w sprawie III CZP 49/07, OSNC 2008/6/55; wyrok SN z dnia 9 kwietnia 2008 r. w sprawie II PK 280/07, LEX nr 460169). Tego rodzaju potrzeba zachodzi również w rozpatrywanej sprawie, bowiem przy prawidłowo zakreślonej podstawie faktycznej rozstrzygnięcia, Sąd Okręgowy naruszył dyspozycję art. 527 § 1 k.c. poprzez niewłaściwe zastosowanie wskazanej normy prawa materialnego, a uchybienie to nie zostało dostrzeżone i wytknięte przez apelującego.

W realiach sporu wierzytelność, której ochrony poszukuje strona powodowa, nie ma jednolitego charakteru. Choć istotnie w przeważającej części powstała po dniu 27 sierpnia 2008 r., a zatem w tym zakresie powinna być traktowana jako wierzytelność przyszła w rozumieniu art. 530 k.c. , to jednak z ustaleń Sądu Okręgowego wprost wynika, że w niniejszym postępowaniu powód poszukuje również możliwości zaspokojenia wierzytelności z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, które powstały i stały się wymagalne przed datą zaskarżonej czynności w postaci wniesienia aportu na pokrycie kapitału zakładowego (...) Spółki z o.o. Uważna lektura załączonego do pozwu rozliczenia (k 15 -19) prowadzi do wniosku, że wierzytelność strony powodowej w łącznej wysokości 513.031,86 zł obejmuje m.in. zaległości z tytułu składek: na ubezpieczenie społeczne za okres 06/2007 r., 05/2008 r. – 06/2008 r. w wysokości 4.369,40 z należnymi odsetkami; z tytułu ubezpieczenia zdrowotnego za okres 05/2008 r. -06/2008 r., 07/2008 r. w wysokości 1.200,48 zł z należnymi odsetkami; na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych za okres 05/2008 r. – 06/2008 r. w kwocie 412,88 zł z należnymi odsetkami. Co do zasady, powód mógłby zatem poszukiwać ochrony wierzytelności w tej części przy spełnieniu przesłanek z art. 527 § 1 k.c. Uwadze Sądu I instancji oraz stron uszło jednak, że Spółka (...) z mocy samego prawa jest współdłużnikiem solidarnym powoda w zakresie wskazanych wierzytelności co do należności głównych i odsetek do dnia 27 sierpnia 2008 r., czego potwierdzeniem jest deklaratoryjna w swej treści decyzja (...) Oddział w P. z dnia 8 czerwca 2011 r. nr DE-07/11. W myśl przepisu art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r., poz. 1442) do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne stosuje się odpowiednio przepis art. 112 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz.U. z 2012 r. , poz. 749). Z kolei w myśl § 1 art. 112 Ordynacji podatkowej, w brzmieniu obowiązującym w dacie dokonania kwestionowanej w pozwie czynności prawnej, nabywca przedsiębiorstwa, zorganizowanej części przedsiębiorstwa lub składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, jeżeli ich wartość jednostkowa w dniu zbycia wynosi co najmniej 16.100 zł, odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą. Pojęcie „składnika majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą” ustawodawca zdefiniował w § 2 omawianego przepisu wskazując, że są to aktywa trwałe w rozumieniu przepisów o rachunkowości, z wyłączeniem należności długoterminowych, udzielonych pożyczek i długoterminowych rozliczeń międzyokresowych. Zakres odpowiedzialności nabywcy był ograniczony do wartości nabytego przedsiębiorstwa, jego zorganizowanej części lub składników majątku i nie obejmował m.in. zaległości z tytułu odsetek za zwłokę powstałych po dniu nabycia (art. 112 § 3 i § 4 pkt 2 Ordynacji podatkowej). Mimo nowelizacji przepisu art. 112 Ordynacji Podatkowej na mocy ustawy z dnia 7 listopada 2008 r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2008 r. Nr 209, poz. 1318), przepis przejściowy tj. art. 8 ustawy nowelizującej nakazuje stosowanie art. 112 w dotychczasowym brzmieniu do odpowiedzialności osób trzecich za zaległości podatkowe powstałe przed dniem wejścia w życie ustawy. Odpowiednie zastosowanie omawianych przepisów do należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i Fundusz Emerytur Pomostowych oraz na ubezpieczenie zdrowotne nakazuje przyjąć, że nabywca m.in. składników majątku związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, o wartości jednostkowej w dniu zbycia co najmniej 16.100 zł, odpowiada solidarnie całym swym majątkiem za wskazane należności ZUS związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, powstałe do daty nabycia. Przekładając powyższe rozważania na okoliczności faktyczne sporu wypada wskazać, że (...) Spółka z o.o. z siedzibą w P. z mocy art. 31 i art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych w związku z art. 112 § 1 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym w dniu 27 sierpnia 2008 r., odpowiada jako współdłużnik solidarny całym swoim majątkiem za należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne powstałe do dnia zawarcia umowy spółki i wniesienia przez dłużnika – (...) Spółkę z o.o. aportu w postaci nieruchomości we W.. Przedmiotowa nieruchomość niewątpliwie stanowiła aktywa trwałe Spółki (...) w rozumieniu art. 3 ust. 1 pkt 18 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. , poz. 330). Wartość tego składnika majątku była wyższa niż 16.100 zł, o czym świadczy zarówno jego ekwiwalent w postaci udziałów w kapitale zakładowym o wartości nominalnej 400.000 zł, jak i pośrednio umowa nabycia nieruchomości z dnia 3 sierpnia 2005 r. załączona do akt sprawy sygn. VI U 908/11( k 8- 12). Nabyciem w rozumieniu przepisu art. 112 Ordynacji podatkowej jest przy tym każde przeniesienie własności majątku, a zatem także czynność wniesienia aportu na pokrycie kapitału zakładowego spółki kapitałowej prawa handlowego ( tak min. WSA w Lublinie w wyroku z dnia 15 kwietnia 2009 r. w sprawie I SA/Lu 94/09, LEX nr 550407).

W podsumowaniu dotychczasowych rozważań należy zatem przyjąć, że w zakresie opisanej wyżej wierzytelności, istniejącej w dacie dokonania zaskarżonej czynności, nie zostały spełnione podstawowe przesłanki z art. 527 § 1 k.c., bowiem pozwana Spółka jest dłużnikiem solidarnym powoda, a nie „osobą trzecią”, a wniesienie przez dłużnika - Spółkę (...) aportu na pokrycie kapitału zakładowego (...) Spółki z o.o. w żadnym razie nie wiązało się z pokrzywdzeniem wierzyciela. Co jednak najistotniejsze, wierzyciel nie ma żadnego interesu prawnego w wystąpieniu ze skargą pauliańską, skoro może poszukiwać zaspokojenia omawianej wierzytelności z całego majątku strony pozwanej. Akcja paulińska oznacza rozszerzenie uprawnień wierzyciela do przymusowego zaspokojenia z majtku dłużnika na pewne przedmioty znajdujące się w majątku osoby trzeciej. Skoro pozwana (...) Spółka z o.o. pozostaje ex lege dłużnikiem powoda, tego rodzaju ochrona jest bezprzedmiotowa. W rezultacie powództwo w tej części podlegało oddaleniu wobec oczywistego braku przesłanek z art. 527 § 1 k.c.

Trafne pozostają natomiast wywody apelacji wskazujące na naruszenie przepisu art. 530 k.c. w zakresie, w jakim powód poszukiwał ochrony dla przyszłych wierzytelności. Przepisy kodeksu cywilnego w sposób szczególny określają przesłanki żądania ochrony wierzytelności przyszłych, wskazując w art. 530 k.c., że niezbędne jest wówczas wykazanie, iż dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli, a więc działał w tym kierunku umyślnie, czyli świadomie i celowo ( vide wyrok SN z dnia 9 listopada 2011 roku w sprawie II CSK 64/11, Lex nr 1129093). Jak podkreślił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 marca 2009 r. w sprawie II CSK 592/08 ( Lex nr 4944007), przyszły wierzyciel może uzyskać ochronę jedynie w razie takiego działania dłużnika, które jest rozmyślnym dążeniem do uwolnienia się od spełnienia zobowiązania, którego powstanie w przyszłości jest realne. Taka wykładnia przepisu art. 530 k.c. jest również powszechnie aprobowana w piśmiennictwie, gdzie dodatkowo podkreśla się, że brak jest podstaw do uwzględnienia skargi paulińskiej wówczas, gdy dokonywana czynność ma racjonalne uzasadnienie, a skutek krzywdzący jest jedynie jej dodatkowym efektem (M. Pyziak – Szafnicka [w:] System Prawa Prywatnego, Tom 6, Prawo zobowiązań część ogólna pod red. Adama Olejniczaka, Warszawa 2009, str. 1263; podobnie Kodeks cywilny. Komentrz. Tom III pod red. A. Kidyby, Lex 2010, teza 4 do art. 530 k.c. i powołane tam piśmiennictwo) . Zamiar dłużnika podlega ocenie w kontekście okoliczności istniejących w chwili dokonywania zaskarżonej czynności. Z mocy art. 6 k.c. ciężar wykazania przesłanek z art. 530 k.c. spoczywa na wierzycielu. Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, w realiach sporu istnienie po stronie dłużnika (...) Spółki z o.o. tak rozumianego zamiaru pokrzywdzenia wierzycieli może budzić wątpliwości, choćby z tej tylko przyczyny, że jak wynika z ustaleń faktycznych przedstawionych w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, w dacie zawiązywania (...) Spółki (...) zamiarem jej wspólników była budowa osiedla mieszkaniowego na terenie nieruchomości wnoszonej aportem. W chwili dokonywania kwestionowanej w pozwie czynności istniał zatem inny, co najmniej konkurencyjny jej cel, odmienny od zamiaru, o którym mowa w art. 530 k.c. Cel ten nie został co prawda nigdy osiągnięty, ale z zeznań świadka A. A. wynika, że przyczyną takiego stanu rzeczy były przede wszystkim kłopoty ze zmianą przeznaczenia działek gruntu z rolnych na budowlane. Twierdzenia te nie zostały w toku postępowania skutecznie podważone. Wniesienie nieruchomości aportem do nowej Spółki łączyło się także z uzyskaniem ekwiwalentu tego przysporzenia w postaci udziałów w kapitale zakładowym, a zatem zbywalnych praw majątkowych i korporacyjnych. Nie sposób ponadto zaakceptować kategorycznego twierdzenia Sądu I instancji, iż w chwili wnoszenia aportu nieruchomość we W. stanowiła „jedyny i istotny” składnik majątku dłużnika. W aktach sprawy nie ma żadnego dokumentu obrazującego kondycję finansową dłużnika na dzień 27 sierpnia 2008 r., a z zeznań świadka A. A. (1) wynikało, że w chwili wnoszenia aportu (...) Spółka z o.o. mimo kłopotów nadal prowadziła działalność gospodarczą, zatrudniała pracowników, a nawet dokonywała zakupu urządzeń. Warto zwrócić uwagę, że pod dacie kwestionowanej czynności, powód w drodze egzekucji zaspokoił z majątku dłużnika wierzytelność w kwocie 163.175,95 zł, co w sposób oczywisty przeczy tezie, iż sporna nieruchomość stanowiła jedyny składnik majątku dłużnika.

Niezależnie jednak od przedstawionych wyżej wątpliwości, w przekonaniu Sądu Apelacyjnego wierzyciel nie zdołał w toku postępowania wykazać kolejnej subiektywnej przesłanki z art. 530 k.c. w postaci wiedzy strony pozwanej o zamiarze dłużnika. Zgodnie z przepisem art. 530 zdanie drugie k.c. , w przypadku czynności odpłatnych, wierzyciela obciąża dodatkowo obowiązek wykazania, że osoba trzecia wiedziała o zamiarze dłużnika, przy czym relewantny prawnie pozostaje stan świadomości osoby trzeciej z daty zaskarżonej czynności, tożsamej w niniejszym sporze z datą otrzymania przysporzenia. W doktrynie wskazuje się zgodnie, że po stronie osoby trzeciej musi istnieć pozytywna znajomość zamiaru dłużnika. Nie jest wystarczające wykazanie, że osoba trzecia przy dołożeniu należytej staranności mogła się o tym zamiarze dowiedzieć (tak Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania tom 1 pod red. G. Bieńka, Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Warszawa 2005, teza 3 do art. 530 k.c.; podobnie A. Rzetecka –Gil – Kodeks cywilny. Komentarz. Zobowiązania – część ogólna, LEX 2011, teza 11 do art. 430; M. Pyziak – Szafnicka [w:] System Prawa Prywatnego, Tom 6, Prawo zobowiązań część ogólna pod red. Adama Olejniczaka, Warszawa 2009, str. 1263). Gdy tak jak w rozpatrywanej sprawie, osobą trzecią jest osoba prawna działająca zgodnie z art. 38 k.c. przez swoje organy, ocena stanów podmiotowych, w tym także świadomości i zamiaru pokrzywdzenia, odnosi się do osoby fizycznej będącej piastunem tego organu (tak M. P. – S. w cytowanym Systemie Prawa Prywatnego , s. (...); podobnie na gruncie wad oświadczenia woli SN w wyroku z dnia 24 października 1972 r. w sprawie I CR 177/72, OSNC 1973/10/171).

Z niekwestionowanych przez strony okoliczności faktycznych wynika, że zaskarżona skargą paulińską czynność miała charakter odpłatny. O odpłatności decyduje uzyskany przez dłużnika ekwiwalent w postaci udziałów w kapitale zakładowym Spółki (...). Zaznaczyć trzeba, że udziały w pozwanej Spółce były przedmiotem obrotu (vide umowa k 20 -21 akt), a cena udziałów odpowiadała ich wartości nominalnej. Dla uwzględnienia żądania pozwu konieczne było zatem wykazanie, że w dacie wnoszenia aportu i zawiązania pozwanej Spółki, miała ona świadomość zamiaru (...) Spółki z o.o. pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. W myśl przepisu art. 161 § 1 k.s.h. z chwilą zawarcia umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji. Spółki kapitałowe w organizacji mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane, a w sprawach nieuregulowanych stosuje się do nich przepisy dotyczące danego typu spółki po jej wpisie do rejestru (art. 11 § 1 i 2 k.s.h.). Spółka kapitałowa w organizacji ma postać ułomnej osoby prawnej, do której na zasadzie art. 33 ¹ § 1 k.c. odpowiednie zastosowanie mają przepisy o osobach prawnych, w tym także przepis art. 38 k.c. Ta ostatnia norma doznaje modyfikacji w drodze regulacji z art. 161 § 2 k.s.h., który przewiduje, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji reprezentowana jest przez zarząd lub pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą wspólników. Z uzupełnionych ustaleń faktycznych wynika, że w Spółce (...) w organizacji w chwili jej zawiązania wyłoniono jednoosobowy zarząd w osobie M. G.. Dotychczasowe rozważania prowadzą zatem do wniosku, iż powód zobligowany był do wykazania, że w dacie zaskarżonej czynności członek jednoosobowego zarządu pozwanej Spółki w organizacji wiedział o zamiarze dłużnika co do pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Tymczasem żaden z przeprowadzonych w sprawie dowodów nie potwierdza tej okoliczności. Przesłuchany w charakterze świadka M. G. wskazał, że nigdy wcześniej nie pozostawał w kontaktach handlowych z dłużnikiem, a z prezesem zarządu tego podmiotu łączyła go wyłącznie luźna znajomość towarzyska. Nie interesował się sytuacją finansową Spółki (...), bowiem z jego punktu widzenia istotne było jedynie to, że wnosi ona aport do nowej Spółki w postaci nieruchomości położonej na terenie, który z uwagi na wybudowanie mostu wydawał się atrakcyjny dla potrzeb planowanego przedsięwzięcia w postaci budowy osiedla mieszkaniowego. Zeznania te znajdują potwierdzenie także w relacji świadka A. A. (1). Choć zgodzić się wypada z oceną Sądu Okręgowego, iż wobec okazania przy zawieraniu aktu notarialnego z dnia 27 sierpnia 2008 r., odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości położonej we W. gm. Ł., w którym ujawniono hipotekę przymusową w kwocie 115,888,60 zł na rzecz powoda, świadek M. G. musiał wiedzieć o istnieniu tego długu Spółki (...), to jednak z tej okoliczności nie sposób wyprowadzić wniosku, że osoba fizyczna pełniąca funkcję zarządu strony pozwanej miała pozytywną wiedzę o zamiarze dłużnika pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Przeciwnie, hipoteka przymusowa ustanowiona na rzecz ZUS rodziła skutki z art. 65 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (tekst jedn. Dz.U. z 2013 r. , poz. 707) , a zatem w pełni zabezpieczała interes wierzyciela w zakresie ujawnionej wierzytelności. Powód nie zaoferował natomiast żadnego dowodu dla wykazania, że M. G. miał świadomość kondycji finansowej drugiego ze wspólników, wiedział o istnieniu innych długów Spółki (...) i o ich wysokości. Niewystarczające w tym zakresie pozostaje przekonanie wyrażone w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że jako prezes Spółki P. (...) M. G. powinien wykazać się szczególną starannością w wyborze wspólnika i rozeznać się co do jego wypłacalności. Zastosowanie przepisu art. 530 k.c. uzasadniałoby bowiem jedynie ustalenie, iż istotnie podjął tego rodzaju zachowania. Na marginesie wypada zauważyć, że w przypadku zawiązywania spółki kapitałowej kondycja finansowa wspólnika, który skutecznie pokrył część kapitału zakładowego, nie ma tak istotnego znaczenia, a to z uwagi na ogólną regułę wyrażoną w art. 151 § 3 i 4 k.s.h., a także wobec wprowadzenia szczegółowych rozwiązań w umowie spółki, zabezpieczających przed niekorzystnym - z uwagi na interesy pozostałych wspólników i spółki – rozporządzeniem udziałami ( vide postanowienia § 9, § 11ust.2 umowy spółki).

Wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, bez znaczenia w świetle przesłanek art. 530 k.c. pozostaje również późniejsza wiedza strony pozwanej wynikająca z tożsamości osoby będącej piastunem organu obu Spółek tj. (...) Spółki z o.o. i (...) Spółki z o.o. A. A. (1) łączący obie te funkcje został bowiem prezesem strony pozwanej blisko rok po dacie kwestionowanej czynności ( wpis do KRS nosi datę 11 sierpnia 2009 r. k 9 verte). To , że w wyniku zmian w składzie zarządu osoba trzecia uzyskała wiedzę o zamiarze pokrzywdzenia wierzycieli po dokonaniu czynności zaskarżonej skargą paulińską i po otrzymaniu przysporzenia, pozostaje bez znaczenia w świetle przesłanek z art. 530 k.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 347 k.p.c. i art. 391 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchylił wyrok zaoczny Sądu Okręgowego w Płocku z dnia 5 grudnia 2012 r. w sprawie sygn. I C 393/12 i oddalił powództwo.

Konsekwencją zmiany rozstrzygnięcia co do istoty sporu było obciążenie powoda na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. jako strony przegrywającej kosztami postępowania przed Sądem I instancji. Na koszty poniesione przez stronę pozwaną złożyła się opłata skarbowa od pełnomocnictwa i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 7.200 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 2 w związku z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu. (Dz. U. 163, poz. 1349 ze zm.).

O kosztach postępowania apelacyjnego Sąd Apelacyjny orzekł w oparciu o art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z art. 391 § 1 k.p.c. Strona pozwana poniosła w postępowaniu apelacyjnym koszty zastępstwa procesowego w wysokości 5.400 zł, ustalone na podstawie § 2 pkt 2 w związku z § 6 pkt 7 i § 12 ust. 1 pkt 2 powołanego rozporządzenia.