Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 września 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 września 2012 r. w Lublinie

sprawy B. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do świadczenia przedemerytalnego

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału
w S.

od wyroku Sądu Okręgowego w Siedlcach

z dnia 4 czerwca 2012 r. sygn. akt IV U 850/11

I.  zmienia częściowo zaskarżony wyrok w ten sposób, że początkową datę prawa do świadczenia przedemerytalnego ustala na dzień
15 września 2011 roku;

II.  oddala apelację w pozostałej części.

III AUa 696/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 4 czerwca 2012 r. Sąd Okręgowy w Siedlcach zmienił decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. i ustalił wnioskodawczyni B. D. prawo do świadczenia przedemerytalnego od dnia 1 września 2011 r.

Sąd Okręgowy oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawczyni B. D. ur. dnia (...), złożyła w dniu 14 września 2011 r. wniosek o świadczenie przedemerytalne.

Organ rentowy uznał za udowodniony okres 34 lat 3 miesięcy i 17 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Nie uznał okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców, gdyż przedłożone zeznania świadków ocenił jako mało wiarygodne, mając na uwadze, że wnioskodawczyni uczyła się w szkole znacznie oddalonej od miejsca zamieszkania (50 km).

Sąd Okręgowy ustalił, że B. D. wychowywała się i pracowała na wsi w gospodarstwie rodziców. Z treści zaświadczenia wystawionego przez Urząd Gminy T. wynika, że B. D. była zameldowana w domu rodzinnym w miejscowości (...) od 15 marca 1956r. do 11 listopada 1980r. Z zaświadczenia Starosty (...) wynika, że w latach 1972 - 1976 P. i S. małżonkowie G. (rodzice wnioskodawczyni) posiadali gospodarstwo rolne o pow. 3,55 ha.

B. D. w marcu 1972r. skończyła 16 lat i od września uczęszczała do szkoły średniej w A.. Wszystkie wakacje i ferie spędzała u rodziców. Do szkoły średniej uczęszczała przez 5 lat. Rok szkolny zawsze kończył się w czerwcu, przeważnie od 21 do 24 czerwca, a zaczynał zawsze 1 września. Wnioskodawczyni wykonywała w gospodarstwie rolnym wszelkie prace tj. wyprowadzała krowy na pastwisko, sadziła ziemniaki, karmiła kury, gęsi, doiła krowy, po południu karmiła prosięta. Parowała ziemniaki w parniku, grabiła siano na zimę, pieliła, pomagała przy żniwach. Miała sześcioro rodzeństwa. Starsza siostra uczyła się w szkole średniej w S., do której dojeżdżała. Brat starszy pomagał w gospodarstwie, a później odbywał służbę wojskową. Druga siostra uczyła się w Liceum Medycznym w Ł. i też dojeżdżała do szkoły. Drugi brat przebywał w seminarium.

Po powrocie ze szkoły w A. około godz. 15.00 czy 16.00, skarżąca przyprowadzała krowy i zajmowała się ich dojeniem, co zajmowało ok. 2 godzin. Karmiła drób na noc, co zajmowało około pół godziny, sezonowo pomagała przy wykopkach.

Ojciec wnioskodawczyni był zatrudniony w zlewni mleka, a matka zajmowała się domem oraz pomagała w miarę możliwości w polu. W gospodarstwie uprawiany był owies, żyto, ziemniaki i warzywa.

Sąd Okręgowy obdarzył wiarą zeznania wnioskodawczyni oraz świadków W. G. i Z. G..

W oparciu o poczynione ustalenia Sąd Okręgowy uwzględnił odwołanie, przywołując przepisy ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.). Z treści art. 10 ust. 1 pkt 3 tej ustawy wynika, że przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się m.in. przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia.

W ocenie Sądu Okręgowego zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że wnioskodawczyni pracowała ona w gospodarstwie rolnym rodziców, uczestnicząc w pracach polowych, jak również codziennych, związanych z obrządkiem zwierząt oraz z gospodarstwem domowym. W stosunku do osoby na stałe zameldowanej i stale zamieszkującej na terenie gospodarstwa trudno w sposób ścisły określić ilość przepracowanych godzin.

Skoro wnioskodawczyni kontynuowała naukę po ukończeniu 16 roku życia w miejscowości oddalonej od miejsca zamieszkania o 50 kilometrów, należało rozważyć, czy miała możliwość pracy w gospodarstwie rolnym stale co najmniej przez 4 godziny dziennie.

Przyjmując, że codzienne zajęcia szkolne zajmowały od 5 do 7 godzin, droga do szkoły i z powrotem łącznie mogła zajmować około 20 minut pieszo do przystanku autobusowego i co najmniej około 1 godzinę 20 minut jazdy autobusem, trudno przyjąć, że przed udaniem się do szkoły i po powrocie z niej wnioskodawczyni miała możliwość wykonywania prac w gospodarstwie rolnym przez co najmniej 4 godziny dziennie. Musiała bowiem odrabiać lekcje i przygotowywać się do zajęć. Podróż do i ze szkoły odbywała się z przesiadką, co wydłużało czas jej trwania.

W ocenie Sądu I instancji w okresach wakacyjnych, przez co najmniej dwa miesiące w roku (lipiec i sierpień) wnioskodawczyni stale i wymiarze większym niż 1/2 etatu pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców.

Zaliczając okres od ukończenia 16 roku życia do 31 sierpnia 1972r. oraz po dwa miesiące z następnych lat, kiedy wnioskodawczyni uczęszczała do szkoły średniej, należało stwierdzić, że udowodniła ona ponad 35 lat okresów ubezpieczenia.

W ocenie Sądu Okręgowego po uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym wnioskodawczyni spełniła przesłanki do przyznania świadczenia przedemerytalnego, gdyż udowodniła 35 lat okresów ubezpieczenia i spełniła pozostałe warunki z art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004r. o świadczeniach przedemerytalnych ( Dz. U. nr 120, poz. 1252).

Z tych względów i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję.

Apelację od powyższego wyroku złożył pozwany organ rentowy zaskarżając wyrok w całości i zarzucając:

1)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 2 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy o świadczeniach przedemerytalnych w zw. z art. 10 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez błędną wykładnię, prowadzącą do przyjęcia, że ubezpieczona spełniła warunki wymagane do przyznania świadczenia przedemerytalnego;

2)  naruszenie prawa procesowego tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez nazbyt swobodną ocenę dowodów;

3)  naruszenie prawa materialnego tj. art. 7 ust. 1 cyt. ustawy o świadczeniach przedemerytalnych poprzez niezastosowanie tego przepisu.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Z ostrożności procesowej pozwany zgłosił ewentualny wniosek o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie B. D. prawa do świadczenia przedemerytalnego od dnia 15 września 2011 r.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy wywodził, iż zgromadzony w sprawie materiał dowodowy nie dawał podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni pracowała w gospodarstwie rolnym rodziców co najmniej 4 godziny dziennie w okresie od ukończenia 16 roku życia do 31 sierpnia 1972 r. oraz po dwa miesiące w następnych latach. W ocenie pozwanego, przy uwzględnieniu powierzchni gospodarstwa oraz ilości osób wykonujących w nim pracę – rodzice i rodzeństwo, nie można przyjąć, iż skarżąca w spornym okresie pracowała w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy przewidzianego dla pracowników. Nadto wydaje się mało prawdopodobne aby kilkunastoletnia osoba pomagała przy ciężkich pracach w gospodarstwie.

Apelujący wskazał nadto, iż Sąd Okręgowy ustalił nieprawidłową datę prawa do świadczenia, gdyż prawo to przysługuje od następnego dnia po złożeniu wniosku wraz z dokumentami.

Z tych względów pozwany uznawał apelację za uzasadnioną.

Opierając się na ustaleniach faktycznych jak i rozważaniach prawnych poczynionych przez Sąd I instancji Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie o ile wnosi o zmianę zaskarżonego wyroku i ustalenie prawa do świadczenia od dnia 15 września 2011 r. Zgodnie z treścią art. 7 ust. 1 cyt. ustawy o świadczeniach przedemerytalnych prawo do świadczenia przedemerytalnego ustala się na wniosek osoby zainteresowanej, od następnego dnia po dniu złożenia wniosku wraz z dokumentami. B. D. złożyła wniosek w dniu 14 września 2011 r. zatem prawo do świadczenia winno być ustalone od dnia 15 września 2011 r.

W tym zakresie Sąd Apelacyjny na mocy art. 386 § 1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok.

W pozostałej części apelacja pozwanego jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Sąd Okręgowy dokonał prawidłowych ustaleń i wydał trafne, odpowiadające prawu rozstrzygnięcie. Sąd Apelacyjny akceptuje ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd pierwszej instancji jak i wskazaną przez ten Sąd podstawę prawną rozstrzygnięcia, zatem nie zachodzi konieczność ich powtarzania (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1998 r. II CKN 923/97, OSNC 1999/3/60).

Zarzuty apelacji nie są trafne. Przede wszystkim Sąd Okręgowy nie naruszył ustanowionej w art. 233 § 1 k.p.c. zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd przesłuchał wnioskodawczynię i świadków na okoliczności związane z jej pracą w gospodarstwie rolnym rodziców a wobec faktu, iż zeznania te były logiczne i nie zawierały sprzeczności, zasadnie ustalił na podstawie tych dowodów stan faktyczny. Trafnie i zgodnie z doświadczeniem życiowym Sąd zważył, iż nie jest możliwe uwzględnienie pełnego okresu, o jaki wnioskowała skarżąca, do stażu ubezpieczeniowego warunkującego nabycie prawa do świadczenia. Wnioskodawczyni po ukończeniu 16-roku życia kontynuowała naukę, dojeżdżała do szkoły, a po powrocie do domu musiała poświęcić czas na przygotowanie się do zajęć. Słusznie zatem ocenił Sąd Okręgowy, iż nie można przyjąć, aby skarżąca pracowała w gospodarstwie rolnym w wymiarze co najmniej 4 godzin dziennie. Zgodzić się należy ze stanowiskiem Sądu Okręgowego, iż uwzględnieniu do stażu ubezpieczeniowego podlegać będą okresy pracy w czasie wakacji po ukończeniu 16 roku życia tj. w roku szkolnym 1972/1973, 1973/1974, 1974/1975 oraz 1975/1976 jak również okres pomiędzy ukończeniem nauki w dniu 2 czerwca 1976 r. i podjęciem od dnia 2 sierpnia 1976 r. pracy w Zakładzie (...) w R. tj. łącznie 10 miesięcy. Doliczając powyższy okres do okresu uznanego przez organ rentowy tj. do 34 lat 3 miesięcy i 17 dni skarżąca legitymuje się wymaganym 35 letnim okresem uprawniającym do emerytury o jakim mowa w art. 2 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy. W świetle art. 2 ust. 2 cyt. ustawy za okres uprawniający do emerytury uważa się okres ustalony zgodnie z przepisami art. 5-9, art. 10 ust. 1 oraz art. 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Sąd Apelacyjny podziela w pełni pogląd Sądu Najwyższego, w świetle którego przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych - art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a cyt. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (wyrok z dnia 19 grudnia 2000 r. II UKN 155/00 OSNP 2002/16/394). Wbrew zarzutom apelacji w warunkach wiejskich przyjęte jest, iż dziecko w okresie wakacji pracuje w gospodarstwie rolnym rodziców na równi z nimi i przy wszystkich pracach, zatem brak podstaw do przyjęcia, że wnioskodawczyni nie wykonywała prac, o jakich zeznawała w toku postępowania.

Skoro Sąd Okręgowy dokonał trafnej oceny dowodów i prawidłowo ustalił stan faktyczny to nie można przyjąć, iż dopuścił się naruszenia art. 2 ust. 1 pkt 5 cyt. ustawy o świadczeniach przedemerytalnych. W sprawie niniejszej sporny był wyłącznie staż ubezpieczeniowy skarżącej. Po uwzględnieniu okresu pracy w gospodarstwie rolnym przyjętego przez Sąd Okręgowy legitymuje się ona wymaganym 35-letnim okresem uprawniającym do emerytury, zatem nabyła prawo do świadczenia przedemerytalnego.

Z tych względów i na mocy art. 385 k.p.c. apelacja pozwanego w pozostałej części została oddalona.