Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

M. H. została oskarżona o to, że będąc osobą odpowiedzialną za terminowe wpłacanie podatków w Centrum (...) Spółka z o.o. z/s w C., działając wspólnie i w porozumieniu z inną osobą w krótkich odstępach czasu z wykorzystaniem takiej samej sposobności nie wpłacała w ustawowym terminie tj. do dnia 20 miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki na konto Drugiego Urzędu Skarbowego w C. pobranych zaliczek na podatek dochodowy z tytułu wypłaconych pracownikom wynagrodzeń w kwocie co najmniej: 2.745,00 zł. za okres od lutego do maja 2011 roku - czynem tym naruszono przepisy: art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. nr 51 poz 307 z 2010r ze zmianami), tj. o wykroczenie skarbowe z art. 77 § 3 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s.

Sąd Rejonowy w Częstochowie wyrokiem zaocznym z dnia 3 lutego 2014 roku, wydanym w sprawie IV W 374/13, orzekł: 1) oskarżoną M. H. uznaje winną popełnienia zarzuconego jej czynu, tj. wykroczenia skarbowego z art. 77 § 3 kks w zw. z art. 6 § 2 kks w zw. z art. 9 § 3 kks i za to na podstawie art. 77 § 3 kks wymierza jej karę grzywny w wysokości 500 złotych; 2) na podstawie art. 113 § 1 k.k.s. w związku z art. 627 k.p.k. i art. 3 ust. 1 w związku z art. 21 pkt. 1 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach w sprawach karnych zasądza od oskarżonej na rzecz Skarbu Państwa opłatę w kwocie 50 złotych i wydatki w kwocie 90 złotych; 3) na zasadzie art. 624 § 1 kpk wydatkami postępowania w pozostałym zakresie obciąża Skarb Państwa zwalniając oskarżoną z obowiązku ich uiszczenia.

Apelację od powyższego wyroku wywiodła oskarżona M. H., zaskarżając go w całości i zarzucając: 1) obrazę przepisów postępowania, mającą wpływ na treść wyroku, art. 4 k.p.k., art. 7 k.p.k. art. 410 k.p.k. i art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. polegającą na jednostronnej i wybiórczej ocenie dowodów przez Sąd, nie uwzględnienie całokształtu ujawnionych w sprawie okoliczności, w konsekwencji wydanie wyroku w oparciu o błędną ocenę dowodów; 2) błąd w ustaleniach faktycznych, mający wpływ na treść wyroku, polegający na błędnej ocenie i niewłaściwym przyjęciu, że swoim zachowaniem wyczerpała znamiona występku skarbowego określonego w art. 77 § 3 k.k.s. w zw. z art. 6 § 2 k.k.s. w zw. z art. 9 § 3 k.k.s., pomimo że z zebranego materiału dowodowego, a w szczególności z załączonego do apelacji aktu notarialnego powołującego nowego prezesa zarządu wynika, iż nie jest osobą odpowiedzialną za zobowiązania spółki i nie dopuściła się zarzucanego jej czynu.

W konkluzji oskarżona wniosła o zmianę wyroku poprzez jej uniewinnienie ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja oskarżonej okazała się zasadna, przy czym skutkiem jej wniesienia musiało być uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania, a nie zmiana owego orzeczenia i uniewinnienie oskarżonej, bowiem takiej treści decyzja procesowa byłaby zdecydowanie przedwczesną.

Po owej uwadze wstępnej, odnosząc się wprost do materii analizowanej sprawy należy przypomnieć, mimo tego, iż jest to truizmem, że każda sprawa winna być rozpoznana z należytą starannością oraz wnikliwością a podstawową zasadą prawidłowego orzekania jest nie tylko rzetelna ocena wszystkich zgromadzonych w sprawie dowodów, ale także ich przeprowadzanie - wtedy, gdy jest to niezbędne - pomimo braku stosownego wniosku pochodzącego od strony postępowania. Obowiązek ten ma pełne zastosowanie również w postępowaniach prowadzonych pod nieobecność oskarżonych, jak miało to miejsce w sprawie M. H., aby na tej drodze doszło do zakończenia postępowania karnego jedynie wtedy, gdy wszystkie niezbędne do wyrokowania okoliczności sprawy zostały już wyjaśnione.

Niestety stan, w jakim niniejsza sprawa trafiła do instancji odwoławczej, nie realizuje wskazanych wyżej obowiązków, przy czym odpowiedzialność za takową sytuację, co trzeba podkreślić, w większej mierze obciąża oskarżoną, niż organ orzekający. Fakt ten wymaga zaznaczenia - mimo tego, iż oskarżonej, co wątpliwości budzić nie może, żadnego mającego procesową wagę zarzutu z tego powodu czynić nie można, skoro zasadniczo oskarżona nie jest zobowiązana do dowodzenia swej niewinności. Zasadniczo, albowiem w ramach postępowania karnego skarbowego, postępowania dotyczącego działania spółki, której oskarżona była współudziałowcem, wymagać od M. H. należało już na wstępnym etapie sprawy, już w postępowaniu przygotowawczym aktywności, która zaistniała niestety dopiero przy wnoszeniu przez oskarżoną środka odwoławczego i brak której skutkował wydaniem orzeczenia co najmniej przedwczesnego.

Mowa tu o wskazaniu przez oskarżoną, dopiero w apelacji, na bardzo istotną okoliczność, związaną z podjęciem przez zgromadzenie wspólników spółki, działającej pod firmą Centrum (...) - Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w C., uchwały z dnia 16 marca 2011 roku o odwołaniu prezesa zarządu spółki w osobie J. J. i jednoczesnym powołaniu nowego prezesa zarządu spółki w osobie R. P. (P.). Na dowód zaistnienia tych faktów, o niebagatelnym znaczeniu dla sprawy, przedstawiła oskarżona kserokopię sporządzonego w formie aktu notarialnego, oznaczonego numerem (...), protokołu nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki Centrum (...) sp. z o.o. w C., która dowodzi, iż z dniem 16 marca 2011 roku miało dojść do podmiotowego przekształcenia organu kierowniczego spółki.

Tu z kolei podnieść należy - co miał w polu widzenia Sąd pierwszej instancji, ale zasadniczo pozbawiony został możliwości dokonania w tej materii stosownych ustaleń faktycznych - iż odpowiedzialności przewidzianej w art. 77 k.k.s. podlega płatnik lub inkasent, ewentualnie – w oparciu o dyspozycję art. 9 § 3 k.k.s. – osoba zajmująca się sprawami gospodarczymi płatnika lub inkasenta. W pełni akceptując zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku rozważania prawne, związane z definicją pojęcia zajmowania się sprawami gospodarczymi płatnika, gdyż taki przymiot nadać należy spółce Centrum (...) sp. z o.o., Sąd odwoławczy na obecnym etapie sprawy nie może zaakceptować konstatacji Sądu Rejonowego, iż oskarżona M. H. była osobą zajmującą się sprawami finansowymi, sprawami związanymi z pobieraniem i wpłacaniem na konto Drugiego Urzędu Skarbowego w C. pobranych zaliczek na podatek dochodowy z tytułu wypłaconych pracownikom wynagrodzeń, w spółce Centrum (...).

Wszak w sytuacji, gdy płatnikiem jest osoba prawna, to źródeł odpowiedzialności z tytułu niewpłacania pobranego podatku poszukiwać należy w czynności prawnej związanej z wyznaczeniem, w trybie art. 31 ordynacji podatkowej, osoby odpowiedzialnej za realizację obowiązków płatniczych, zaś w przypadku braku wyznaczenia takowej osoby, ewentualnie sytuacji, gdy owa osoba nie posiada dostępu do środków pieniężnych płatnika, źródeł takowej odpowiedzialności poszukiwać należy w ramach procesu identyfikowania osoby lub osób kierujących płatnikiem, w tym kierujących działaniami gospodarczymi osoby prawnej. Uregulowania kodeksu spółek handlowych nakazują w tym aspekcie zwrócić uwagę na osobę prezesa zarządu spółki (por. wyrok SN z dnia 2 lipca 2002 r., IV KK 164/02, OSNKW 2002, nr 11-12, poz. 106), jak również ewentualnie innych członków zarządu spółki, którzy na gruncie przepisów prawa handlowego (art. 201 k.s.h. i następne) także obowiązani są do prowadzenia spraw spółki.

Dodać trzeba, że uwagi te nie wykluczają przy tym możliwości poczynienia ustalenia, iż odpowiedzialności przewidzianej w art. 77 k.k.s. mogą podlegać, poza osobami wskazanymi w powyższym akapicie, również prokurent lub wspólnik, ale wymaga to zbadania, czy osobom tym przypisać można przymiot faktycznie zajmujących się sprawami gospodarczymi spółki. Mimo bowiem tego, że ustawy Kodeks spółek handlowych (w zakresie dotyczącym wspólnika), jak i Kodeks cywilny (w zakresie dotyczącym prokurenta) same w sobie nie nakładają odpowiednio na wspólnika lub prokurenta obowiązku zajmowania się sprawami gospodarczymi spółki w zakresie obliczania, pobierania od podatnika oraz wpłacania we właściwym terminie organowi podatkowemu stosownego podatku, to wykonywanie tych czynności przez wskazane osoby może mieć miejsce, ale z mocy czy to stosownej umowy, czy to faktycznego wykonywania takich właśnie obowiązków w spółce.

Przenosząc powyższe uwagi bezpośrednio na kanwę postępowania dotyczącego oskarżonej M. H. stwierdzić należy, iż obecny stan sprawy oskarżonej nie pozwala na stanowcze wypowiedzenie się, czy M. H. jest podmiotem czynu zabronionego opisanego w art. 77 k.k.s., zwłaszcza wobec faktu powołania uchwałą z dnia 16 marca 2011 roku prezesa zarządu spółki w osobie R. P.. Gdy dodać do tego okoliczność, iż to uprzedni współoskarżony R. H., a nie oskarżona M. H., składał w Drugim Urzędzie Skarbowym deklarację PIT-4R, wręcz niezbędnym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Pochylając się ponownie nad sprawą oskarżonej M. H. Sąd Rejonowy winien uzupełnić postępowanie dowodowe, po pierwsze na drodze uzyskania informacji, czy w spółce Centrum (...) sp. z o.o. w C. doszło do wyznaczenia, w trybie art. 31 ordynacji podatkowej, osoby odpowiedzialnej za realizację obowiązków płatniczych. Po drugie koniecznym będzie przesłuchanie w charakterze świadków R. H., J. J., R. P. i ewentualnie, gdy zaistnieje taka konieczność (oraz gdy będzie to możliwe, gdyż obecnie brak jest bliższych w tym przedmiocie informacji) osoby prowadzącej księgowość w spółce Centrum (...) w dacie czynu, celem zbadania kto zajmował się w tym czasie sprawami gospodarczymi owej spółki, w tym do kogo faktycznie należało obliczanie, pobieranie od podatników oraz wpłacanie we właściwym terminie organowi podatkowemu zaliczek na podatek dochodowy z tytułu wypłaconych pracownikom wynagrodzeń. Pamiętać przy tym cały czas należy nie tylko o ustawowej roli prezesa zarządu spółki, ale także o teoretycznej możliwości dokonywania czynu zabronionego z art. 77 k.k.s. nie tylko jednoosobowo, ale także w ramach przestępczego współdziałania, nie tylko przez prezesa spółki lub innego członka zarządu, ale także przez prokurenta lub wspólnika, którzy faktycznie zajmują się sprawami gospodarczymi płatnika.

Kierując się zaprezentowaną wyżej argumentacją, na mocy art. 437 § 2 k.p.k. w związku z art. 438 pkt 3 k.p.k., orzeczono jak w wyroku, przekazując sprawę Sądowi Rejonowemu w Częstochowie do ponownego rozpoznania.