Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2013 roku po rozpoznaniu sprawy z powództwa J. K. przeciwko E. K. o zapłatę na skutek apelacji pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 września 2012r. sygn. akt. IC 1749/11 – zmienił zaskarżony wyrok w całości i oddalił powództwo.

Sąd Rejonowy w Bydgoszczy wyrokiem z dnia 26 września 2012 roku w sprawie z powództwa J. K. przeciwko E. K. o zapłatę:

1.  zasądził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 16.425 zł z ustawowymi odsetkami ustawowymi od kwot po 300 zł, od których odsetki ustawowe miały być naliczane od dnia 11-ego każdego kolejnego miesiąca, począwszy od 11.01.2003r. a skończywszy na kwocie 225 zł. z ustawowymi odsetkami od dnia 11.07.2007r.;

2.  zasadził od pozwanej na rzecz powoda kwotę 3.239 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy ustalił, że w dniu 15.05.2001r. powód J. K. udzielił pozwanej E. K. pożyczki w kwocie 15.000 zł z oprocentowaniem w wysokości co najmniej 9,5% rocznie oraz ustaleniem, że spłata będzie następować w terminie do 10-ego każdego kolejnego miesiąca, począwszy od dnia 01.01.2003r. i w kwotach po 300 zł miesięcznie. Pozwana nie zwróciła powodowi pożyczki, mimo doręczonego jej wezwania.

Przechodząc do oceny prawnej tych ustaleń Sąd nie podzielił twierdzenia pozwanej, że umowa pożyczki była w rzeczywistości umową przekazania alimentów (na rzecz wspólnej córki stron), bowiem pozwana nie przedstawiła na tę okoliczność żadnych dowodów, a na niej spoczywał obowiązek dowodzenia (zgodnie z zasadą wyrażoną w art.6 k.c.). Tymczasem powód udowodnił fakt udzielenia pożyczki, w tym przekazania spornej sumy, a zatem za uzasadnione należało uznać jego roszczenie zgłoszone w pozwie (na podstawie art.720 k.c.). O kosztach postępowania w sprawie Sąd orzekł po myśli art.98& kpc (wyrok wraz z uzasadnieniem - k.74 i 81-85).

W apelacji od wyroku pozwana E. K. domagała się jego zmiany poprzez oddalenie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu w Bydgoszczy do ponownego rozpoznania, zarzucając :

a) naruszenia prawa materialnego :

- art.65 §2 k.c. poprzez jego niezastosowanie, mimo iż między stronami istniały rozbieżności w interpretacji ich oświadczenia z dnia 15.05.2001 r. (nazwanego pożyczką- uwaga SO);

- art.118 k.c. poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy roszczenie powoda było przedawnione;

b) naruszenia przepisów postępowania :

- art.233 §l k.p.c. poprzez brak wszechstronnej oceny zebranych w sprawie dowodów i uznanie za niewiarygodne zeznań pozwanej i świadka S. K., którzy twierdzili, że oświadczenie z dnia 15.05.2001r. mimo nazwania go pożyczką było faktycznie świadczeniem alimentacyjnym na rzecz małoletniej W. K.;

- art.328 §2 k.p.c. poprzez niewskazanie przyczyn, dla których Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom pozwanej i świadka S. K.;

- art. art. 117 §5 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, że udział radcy prawnego bądź adwokata po stronie pozwanej nie jest konieczny, co skutkowało rażącą nierównością stron w procesie, gdyż powód korzystał z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.

Ponadto pozwana wniosła o przeprowadzenie dowodu z akt sprawy rozpoznanej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy pod sygnaturą VI RC 490/11 o zasądzenie alimentów od J. K. na rzecz małoletniej W. K., w szczególności z oświadczenia z dnia 28.06.2007r. na okoliczność ustalenia, że roszczenia określone w oświadczeniach stron jako „pożyczki” są de facto roszczeniami alimentacyjnymi, a nadto z pisma procesowego pozwanego (tu powoda) z dnia 13.09.2011r., w którym wskazał, że zawierane między nim i E. K. umowy dotyczą zobowiązań alimentacyjnych J. K. względem mał. W. K. (apelacja pozwanej - k.88 do 96).

W odpowiedzi na apelację powód domagał się jej oddalenia i zasądzenia na od pozwanej zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego (k. 123-126).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje, że apelacja pozwanej podlegała uwzględnieniu. Zdaniem Sądu drugiej instancji znajdują uzasadnienie te zarzuty pozwanej, które zmierzały zasadniczo do wykazania wadliwej oceny przez Sąd Rejonowy znaczenia pokwitowania z dnia 15.05.200lr., potwierdzającego pobranie przez pozwaną od powoda J. K. kwoty 15 000 zł, stanowiącego dokument prywatny (w ujęciu art.245 k.p.c.).

W tym zakresie Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że powód opierał podstawy swego roszczenia jedynie na tym dokumencie podpisanym przez pozwaną, z którego wynikało, że kwituje ona odbiór pożyczki w kwocie 15 000 zł udzielonej przez powoda, oprocentowanej w wysokości nie mniejszej niż 9,5%, która będzie spłacana w ratach po 300 zł miesięcznie począwszy od dnia 01.01.2003r. (k.12).

Na rozprawie poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku pozwana twierdziła, że w istocie nie była to umowa pożyczki, a umowa przekazania alimentów na rzecz małoletniej córki stron, że podejmowała od powoda alimenty, podpisywała to jako pożyczki, ale nie traktowała tego jako pożyczek, które musi zwrócić (k.72). Powód zaprzeczył istnieniu sytuacji, by pożyczka była płacona akonto alimentów, prócz jednej sytuacji w 2007r., co zostało ujęte w umowie pożyczki (k.72). Te odmienne twierdzenia stron i jedyny dokument złożony przez powoda, w powiązaniu z faktem, że pozwana nie spłacała rat rzekomej pożyczki z chwilą nastania terminu płatności (tj. od 01. (...).), a powód wcześniej spłat nie żądał, mimo upływu tak znacznego okresu, nie pozwalały - zdaniem Sądu Okręgowego - na pominięcie wniosków dowodowych zgłoszonych przez pozwaną w apelacji na potwierdzenie stanowiska, że w istocie kwota wynikająca z dokumentu z dnia 15.05.2001r. stanowiła alimenty na rzecz ich wspólnej córki W. K., a nie pożyczkę - jak twierdził powód.

Z tego względu Sąd Okręgowy rozpoznając apelację pozwanej uzupełnił materiał dowodowy poprzez przeprowadzenie dowodu z dokumentów złożonych w sprawie VI RC 490/11 rozpoznanej przez Sąd Rejonowy w Bydgoszczy w przedmiocie alimentów dochodzonych od powoda przez mał. W. K., a w szczególności z oświadczenia z dnia 28.06.2007r., załączonego też do apelacji pozwanej (k.97) oraz z oświadczenia z dnia 05.05.2000r. Z tego pierwszego dokumentu wynika, że pozwana poświadcza otrzymanie pożyczki w kwocie 22.500 zł, a jej zwrot będzie następował w ratach miesięcznych po 750 zł, które będą traktowane jako alimenty ze strony powoda na rzecz córki W. K., a dalej, że rozliczenie tej pożyczki nastąpi na dzień 31 grudnia 2009r. (k.97). Z takiego ustalenia stron jednoznacznie wynika, że choć użyto w oświadczeniu określenia pożyczka, to w istocie powód przekazał pozwanej (matce) alimenty na rzecz ich córki W. K., z góry aż do końca 2009 r. Dodatkowo w tym samym oświadczeniu strony zawarły ustalenie, że począwszy od stycznia 2010r. alimenty od ojca (powoda) na rzecz mał. W. K., płatne do rąk matki (pozwanej), będą wynosiły 400 zł miesięcznie, zaś drugą taką samą kwotę powód będzie odprowadzał na fundusz, który sam założy (k.jw.). Z takiej treści zgodnego oświadczenia stron z dnia 28.06.2007r. wynika, że podobnie, jak w oświadczeniu złożonym przez powoda z dnia 15.05.2001r. (załączonym do pozwu) strony użyły określenia pożyczka, ale de facto powód przekazał pozwanej ujętą w nim sumę, jako alimenty na rzecz ich małoletniej córki, z wyczerpaniem tej sumy do końca 2009r.

Zdaniem Sądu Okręgowego treść tego oświadczenia pozwala na jeszcze jeden wniosek, że stanowiło ono kontynuację ustaleń przyjętych w oświadczeniu z dnia 15.05.2001r. złożonym przez powoda. Jeżeli bowiem zważyć, że kwota 15000 zł wskazana w tym oświadczeniu miała być spłacana w ratach miesięcznych po 300 zł, począwszy od 01.01.2003r., to wyczerpanie całej sumy (połączonej z ustalonymi odsetkami) nastąpiło z końcem czerwca 2007r. Pokazuje to także wyliczenie przyjęte przez powoda w pozwie. Zatem z chwilą wyczerpania kwoty przekazanej pozwanej zgodnie z oświadczeniem z dnia 15.05.2001r., a więc z końcem czerwca 2007r., strony sporządziły kolejne oświadczenie w dniu 28.06.2007r. na okoliczność przekazania pozwanej przez powoda kolejnej sumy tytułem alimentów na rzecz ich małoletniej córki, za okres od lipca 2007r. do grudnia 2009r. Strony zatem ustaliły wysokość i zasady płacenia przez powoda alimentów i na dalszy okres, począwszy od stycznia 2010r.

Sąd Okręgowy podkreślił, że na kartce zawierającej oświadczenie z dnia 28.06.2007r. strony zamieściły kolejny zapis, że pozwana poświadcza odbiór pożyczki w kwocie 1200 zł; zwrot nastąpi w ratach miesięcznych 400 zł od stycznia 2010r. do marca 2010r., ,, które traktowane będą jako alimenty od powoda na rzecz córki W. (k.97). Już w świetle tych okoliczności, jako przekonujące jawi się twierdzenie pozwanej, że kwotę 15000 zł ujętą w oświadczeniu z dnia 15.05.2001r. otrzymała od powoda nie w ramach pożyczki, ale w ramach alimentów na rzecz ich mał. córki W.. Dodatkowo, o tym że powód miał zwyczaj przekazywania większych kwot, zawsze z przeznaczeniem dla mał. córki W. i że nie czynił tego w ramach pożyczek, świadczy też oświadczenie sporządzone przez strony z dnia 05.05.2000r., z którego wynika, że przekazał on córce do rąk matki (pozwanej) kwotę 15.000 zł, a ta potwierdziła jej odbiór (w/w akta VI RC 490/11 - k.30).

Wreszcie istotne znaczenie dla oceny stanowiska stron ma okoliczność, że w okresie objętym oświadczeniami stron nie były prowadzone sprawy sądowe przeciwko powodowi o alimenty na rzecz mał. W., a nadto, że powód nie przedstawił w sprawie dowodów, z których wynikałoby, że w tym okresie - obok kwot przekazanych pozwanej i ujętych w oświadczeniach -przekazywał regularnie na rzecz córki W. inne kwoty tytułem alimentów.

W świetle tych wszystkich okoliczności Sąd Okręgowy uznał za przekonujące stanowisko pozwanej, że kwota 15.000 zł ujęta w pokwitowaniu z dnia 15.05.2001r. nie stanowiła pożyczki udzielonej przez powoda, a była przekazana jej w ramach alimentów na rzecz mał. córki stron W., przez co nie podlegała zwrotowi.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 §1 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo w całości.

Powód J. K. w dniu 20 grudnia 2013 roku wniósł skargę o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 29 sierpnia 2013 roku w sprawie II Ca 38/13, wskazując jako podstawy wznowienia:

- nowe środki dowodowe w postaci pokwitowań dokonywanych przez pozwaną płaconych przez powoda alimentów na rzecz małoletniego dziecka stron, w tym w okresie objętym pozwem, celem wykazania, że zawarta umowa pożyczki z dnia 15 maja 2001 roku nie miała charakteru czynności pozornej, dlatego pozwana obowiązana jest do zwrotu kwoty udzielonej pożyczki.

Jednocześnie powód wywodził, że dowody z postaci wskazanych pokwitowań odnalazł w trakcie porządków w swoim mieszkaniu pod koniec listopada 2013 roku.

Pozwana nie zajęła stanowiska w sprawie i nie stawiła się na rozprawę. Odpis skargi został pozwanej doręczony na adres :(...)-(...) W., ul. (...), który pozwana podała w piśmie procesowym z dnia 26.7.2013 roku już po wyznaczeniu rozprawy apelacyjnej (k. 133 akt sprawy Sądu Rejonowego w Bydgoszczy, sygn. I C 1749/11).

S ą d O k r ę g o w y z w a ż y ł, c o n a s t ę p u j e :

Przystępując do rozpoznania skargi Sąd Okręgowy w pierwszej kolejności zbadał, czy skarga została oparta na ustawowej podstawie wznowienia oraz, czy został zachowany termin do jej wniesienia, gdyż brak spełnienia powyższych wymogów skutkowałby odrzuceniem skargi bez jej merytorycznego zbadania. (art. 410 §1 k.p.c.)

Powód, jako podstawę wznowienia powołał wykrycie środków dowodowych, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu, czyli podstawę wymienioną w art. 403 §2 k.p.c.

Jednocześnie powód podawał, że nowe dowody w postaci pisemnych pokwitowań pozwanej na rzecz powoda uiszczanych rat alimentacyjnych na rzecz ich wspólnego małoletniego dziecka odnalazł pod koniec listopada 2013 roku, a skarga o wznowienie postępowania została wniesiona do Sądu Okręgowego w Bydgoszczy w dniu 20 grudnia 2013 roku. (art. 407 §1 k.p.c.)

Z powyższego wynika, że powód oparł skargę na ustawowej podstawie oraz zachował trzymiesięczny termin do jej wniesienia od dnia, w którym dowiedział się o podstawie wznowienia.

W tym miejscu Sąd Okręgowy wskazuje na pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy z postanowieniu z dnia 19 grudnia 2013 roku w sprawie II CZ 87/13 (publ. Lex nr 1422259), że zgodnie z art. 403 §2 k.p.c., podstawą wznowienia może być późniejsze wykrycie okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, które mogłyby mieć wpływ na wynik sprawy, a z których strona nie mogła skorzystać w poprzednim postępowaniu. Muszą to być okoliczności faktyczne lub środki dowodowe istniejące już w czasie trwania prawomocnie zakończonego postępowania, ale stronie wówczas nieznane i tym samym niemożliwe do wykorzystania przez nią.

Uwzględniając powyższe odnalezienie przez powoda pokwitowań zapłaty alimentów dopiero po wydaniu wyroku przez Sąd Okręgowy w dniu 29 sierpnia 2013 roku, spełnia przesłankę wykrycia nowych dowodów, które mogły mieć wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, a z których powód nie mógł skorzystać w poprzednim postępowaniu.

Przechodząc do merytorycznego rozpoznania skargi Sąd Okręgowy zwraca uwagę, że Sąd Okręgowy rozpoznając apelację od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 września 2012 roku w sprawie I C 1749/11 odmiennie niż Sąd pierwszej instancji ustalił i ocenił, że umowa pożyczki zawarta pomiędzy stronami w dniu 15 maja 2001 roku miała charakter czynności pozornej, która w rzeczywistości miała na celu rozliczenie na przyszłość alimentów powoda na rzecz małoletniej córki stron, dlatego nie istnieje po stronie pozwanej obowiązek zwrotu kwoty, o jakiej mowa w pisemnym oświadczeniu pozwanej z dnia 15 maja 2001 roku z tytułu umowy pożyczki (art. 720 k.c.)

W konsekwencji Sąd Okręgowy uwzględnił apelację pozwanej i zmienił zaskarżony wyrok w całości w ten sposób, że powództwo oddalił. (art. 386 §1 k.p.c.)

Powód do skargi o wznowienie postępowania dołączył odpisy pisemnych pokwitowań płaconych przez powoda alimentów na rzecz małoletniej córki stron W., w okresie objętym umową pożyczki z dnia 15 maja 2001 roku. W pokwitowaniach tych jest stwierdzenie, że jest to pokwitowanie alimentów, podana kwota 300 (trzysta zł), a także wyższe kwoty (600 zł, 650 zł, 1000 zł, czy 1300 zł) oraz data i podpis pozwanej. (k. 8-20 akt sprawy)

Ponadto powód przedłożył odpisy dowodów wpłat z jego strony na rzecz przedszkola, do którego uczęszczała jego małoletnia córka, a także dowód zakupu aparatu fotograficznego S. (...) za kwotę 1652,50 zł, a także dowody opłat za leczenie córki w poradni stomatologicznej (k. 21-32 akt sprawy).

Powyższe dowody w ocenie Sądu Okręgowego podważają ustalenie Sądu Okręgowego, który rozpoznawał apelację pozwanej, że czynność pożyczki z dnia 15 maja 2001 roku miała charakter pozorny. Powód przy skardze przedstawił bowiem dowody, z których wynikało, że w tym okresie - obok kwot przekazanych pozwanej i ujętych w oświadczeniach -przekazywał regularnie na rzecz córki W. inne kwoty tytułem alimentów. Brak przedstawienia takich dowodów, był jedną z przyczyn, dla których Sąd Okręgowy rozpoznając po raz pierwszy apelację pozwanej, nie dał wiary powodowi i zakwestionował treść pisemnego oświadczenia pozwanej z dnia 15 maja 2001 roku.

Sąd Okręgowy rozpoznając skargę o wznowienie postępowania zwraca uwagę, że skoro powód w okresie objętym pisemnym oświadczeniem pozwanej z dnia 15 maja 2001 roku płacił na poczet małoletniego dziecka stron raty alimentacyjne, co pozwana osobiście kwitowała, dlatego zgodnie z art. 253 k.p.c. na pozwanej spoczywał ciężar dowodu, że dokument prywatny z dnia 15 maja 2001 roku przez nią podpisany, czemu pozwana nie zaprzeczała, miał charakter oświadczenia pozornego. ( art. 6 k.c.)

Zdaniem Sądu Okręgowego wykazanie przez powoda w toku sprawy o wznowienie postępowania, że powód płacił na rzecz małoletniej córki stron alimenty w okresie objętym umową pożyczki, nie pozwala na obalenie przez pozwaną domniemania zgodności z prawdą treści dokumentu z dnia 15 maja 2001 roku, w powiązaniu z analizą dokumentów z akt sprawy Sądu Rejonowego w Bydgoszczy sygn. VI RC 490/11, jakiej dokonał poprzednio Sąd Okręgowy.

W szczególności chodzi tu o stwierdzenie Sądu, że w okresie objętym terminem zwrotu kwoty pożyczki z dnia 15 maja 2001 roku, nie toczyło się postępowanie przeciwko powodowi o alimenty, skoro jak wynika z obecnie przedłożonych dowodów pokwitowań, powód w tym okresie płacił alimenty na rzecz dziecka.

W takiej sytuacji niezasadne było również wnioskowanie Sądu Okręgowego, że treść oświadczenia pozwanej z dnia 28 czerwca 2007 roku stanowi w istocie dalsze rozliczenie alimentów na rzecz małoletniej córki stron, jako kontynuacja ustaleń potwierdzonych oświadczeniem pozwanej z dnia 15 maja 2001 roku.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy Sąd Okręgowy rozpoznając ponownie apelację pozwanej od wyroku Sądu Rejonowego w Bydgoszczy z dnia 26 września 2012 roku stwierdza, że pozwana w apelacji nie podważyła prawidłowego ustalenia Sądu Rejonowego, że w dniu 15 maja 2001 roku strony zawarły umowę pożyczki, dlatego zgodnie z art. 720 k.c. pozwana jest zobowiązana do zwrotu kwoty pożyczki w terminach wynikających z pisemnego oświadczenia pozwanej, co uzasadniało zasądzenie odsetek ustawowych za opóźnienie w zapłacie kolejnych rat kwoty pożyczki (art. 359 §1 k.c.)

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Okręgowy uwzględniając skargę zgodnie z art. 412 §2 k.p.c. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że : oddalił apelację i orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego od pozwanej na rzecz powoda w wysokości 1200 zł, który wygrał sprawę w drugiej instancji w całości (art. 98 k.p.c. w zw. z art. 108 §1 k.p.c. oraz §12 ust.1 pkt 1 i §6 pkt 5 w zw. z §2 ust. 2 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. z 2002 roku, nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Jednocześnie zgodnie z art. 108 §1 k.p.c. w zw. z art. 98 k.p.c. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanej na rzecz powoda zwrot kosztów procesu w postępowaniu ze skargi o wznowienie postępowania w kwocie 2022 zł, na którą składa się opłata od skargi o wznowienie postępowania w wysokości 822 zł oraz wynagrodzenie radcy prawnego zastępującego powoda w tym postępowaniu w kwocie 1200 zł (§12 ust.1 pkt 1 i §6 pkt 5 w zw. z §2 ust. 2 wskazanego powyżej Rozporządzenia ).