Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Sieradzu II Wydział Karny w składzie:

Przewodniczący: SSO Marek Podwójniak (spraw.)

Sędziowie: SO Marcin Rudnik

SR del. Marcin Perzyna

Protokolant: st. sekr. sąd. Zdzisława Dróżdż

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Sieradzu W. K.

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2014 r.

sprawy M. C. (1), Ł. P. oraz M. C. (2)

oskarżonych z art. 13 § 2 k.k. w zw. z art. 286 §1 k.k. , z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 288 § 1 k.k. i z art. 18 § 2 k.k. w zw. z art. 276 k.k. oraz z art. 288 § 1 k.k. i z art. 276 k.k.

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego M. C. (1)

od wyroku Sądu Rejonowego w Łasku

z dnia 04 listopada 2014 r. sygn. akt II K 194/10

na podstawie art. 437 § 1 i 2 k.p.k. oraz art. 438 pkt 2 k.p.k. oraz art. 435 k.p.k. - uchyla zaskarżony wyrok w całości, to jest w zakresie dotyczącym M. C. (1), jak również Ł. P. oraz M. C. (2) i sprawę przekazuje Sądowi Rejonowemu w Łasku do ponownego rozpoznania .

MP/ZD

Sygn. akt II Ka 93/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 04 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy w Łasku w sprawie o sygn. akt II K 194/10 uznał Ł. P., M. C. (1) oraz M. C. (2) za winnych tego, że w dniu 14 lipca 2009 r. w Ł. woj. (...) działając w celu osiągnięcia korzyści majątkowej przez M. C. (3), w wykonaniu z góry powziętego zamiaru, wspólnie i w porozumieniu, upozorowali kradzież z włamaniem do samochodu marki (...) nr rej. (...) w ten sposób, że M. C. (1) udostępnił przedmiotowy pojazd i oryginalny do niego klucz, aby Ł. P. mógł w autoryzowanych salonie (...) dorobić nowy klucz, a M. C. (2) pod pretekstem dokonania wspólnych zakupów z M. C. (3) uzyskał od niej informacje o tym, kiedy pojazd ten będzie zaparkowany na niestrzeżonym parkingu przez marketem (...), a następnie przywiózł Ł. P. na to miejsce, który przy użyciu uprzednio dorobionego klucza otworzył drzwi tego samochodu i po uruchomieniu silnika odjechał nim, a tym samym wprowadzili w błąd pracowników (...) SA Oddział w Ł., co do zaistnienia zdarzenia uzasadniającego wypłatę odszkodowania z polisy AC, czym usiłowali doprowadzić ich do niekorzystnego rozporządzenia mieniem w kwocie 55 000 zł na szkodę towarzystwa (...) SA, to jest dokonania czynu z art. 13 § 1 kk w zw. z art. 286 § 1 kk i za to na podstawie art. 286 § 1 kk w zw. z art. 14 § 1 kk i art. 33 § 2 kk wymierzył: oskarżonym Ł. P. karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz 120 (sto dwadzieścia) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięć) złotych, M. C. (1) karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz 100 (sto) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 20 (dwadzieścia) złotych, M. C. (2) karę 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności oraz 80 (osiemdziesiąt) stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 10 (dziesięć) złotych. Następnie Sąd uznał oskarżonego Ł. P. za winnego tego, że w miesiącu sierpniu 2009 r. w Ł. woj. (...) dokonał umyślnego zniszczenia mienia w postaci samochodu (...) nr rej. (...) w ten sposób, że zdemontował elementy oblachowania i wyposażenia, a następnie pociął podwozie na cztery części powodując pojazd niezdolnym do użytkowania, czym spowodował szkodę w kwocie 28.150 zł na szkodę M. C. (3), to jest dokonania czynu z art. 288 § 1 kk i za to, na podstawie art. 288 § 1 kk wymierzył mu karę 1 (jednego) roku pozbawienia wolności. W kolejnym punkcie Sąd Rejonowy w Łasku uznał Ł. P. za winnego tego, że w miesiącu sierpniu 2009 w Ł. woj. (...) przez spalenie zniszczył dowód rejestracyjny samochodu (...) nr rej. (...), którym nie miał prawa wyłącznie rozporządzać, tj. o czyn z art. 276 k.k. i wymierzył mu karę 4 (czterech) miesięcy pozbawienia wolności. Sąd uznał M. C. (1) za winnego tego, że w miesiącu lipcu 2009 oku w Ł. i Ł., woj. (...) nakłaniał Ł. P. do zniszczenia samochodu (...) nr rej. (...) poprzez rozebranie go na części i sprzedaż tych części, to jest dokonania czynu z art. 18 § 2 kk w zw. z art. 288 § 1 kk i za to, na podstawie art. 288 § 1 kk w zw. z art. 19 § 1 kk wymierzył mu karę 10 (dziesięciu) miesięcy pozbawienia wolności. W kolejnym punkcie wyroku Sąd uznał M. C. (1) także za winnego tego, że w miesiącu lipcu 2009 roku w Ł. i Ł., woj. (...) nakłaniał Ł. P. do zniszczenia dowodu rejestracyjnego samochodu (...) nr rej. (...) i firmowych dokumentów firmy PPHU (...), to jest dokonania czynu art. 18 § 2 kk w zw. z art. 276 § 1 kk i za to, na podstawie art. 276 kk w zw. z art. 19 § 1 kk wymierzył mu karę 3 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności. Sąd na podstawie art. 85 kk i art. 86 § 1 kk w miejsce jednostkowych kar pozbawienia wolności wymierzył oskarżonym Ł. P. karę łączną 2 (dwóch) lat pozbawienia wolności, M. C. (1) karę łączną 1 (jednego) roku i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności. W oparciu o art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk Sąd wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego Ł. P. kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby lat 5 [pięciu], zaś na podstawie art. 69 § 1 i 2 kk i art. 70 § 1 pkt 1 kk wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego M. C. (1) w pkt 6 kary łącznej pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby lat 3 (trzech). Kierując się treścią tych samych przepisów Sąd wykonanie orzeczonej wobec oskarżonego M. C. (2) kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby lat 3 (trzech). Sąd w oparciu o art. 230 § 2 kpk nakazał zwrócić M. C. (3) dowody rzeczowe w postaci: stacyjki samochodowej i kluczyka samochodowego z wytłoczeniem o treści (...), przechowywane w składnicy dowodów rzeczowych Sądu Rejonowego w Łasku pod pozycją 6/10. Sąd zasądził na rzecz Skarbu Państwa od oskarżonych Ł. P. kwotę 540 (pięćset czterdzieści) złotych tytułem opłaty oraz kwotę 285,60 (dwieście osiemdziesiąt pięć złotych i 60/100) tytułem wydatków poniesionych w postępowaniu, od M. C. (1) kwotę 700 (siedemset) złotych tytułem opłaty oraz kwotę 285,60 (dwieście osiemdziesiąt pięć złotych i 60/100) tytułem wydatków poniesionych w postępowaniu, od M. C. (2) kwotę 460 (czterysta sześćdziesiąt) złotych tytułem opłaty oraz kwotę 285,60 (dwieście osiemdziesiąt pięć złotych i 60/100) tytułem wydatków poniesionych w postępowaniu.

Apelację od powyższego wyroku w całości na korzyść oskarżonego M. C. (1) wywiódł jego obrońca, który zarzucił rozstrzygnięciu błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, mający wpływ na jego treść i polegający na uznaniu, iż oskarżony M. C. (1) popełnił zarzucane mu czyny, w sytuacji, gdy brak jest ku temu dostatecznych podstaw w zebranym materiale dowodowym. W oparciu i powyższy zarzut skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego M. C. (1) od zarzucanych mu czynów, względnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego okazała się skuteczna na tyle, że w wyniku jej rozpoznania koniecznym stało się uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy z urzędu stwierdził, że w postępowaniu przed Sądem I instancji nastąpiło mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie szeregu przepisów proceduralnych.

Sąd Rejonowy w Łasku sporządzając uzasadnienie zaskarżonego wyroku, w ocenie Sądu Odwoławczego, dopuścił się niewątpliwie obrazy przepisu art. 424 k.p.k. którego to normy zawierają szczegółowy plan uzasadnienia wyroku. Zgodnie z jego treścią oraz utrwalonym w praktyce wzorcem uzasadnienia, winno ono składać się z części obejmujących: 1) ustaleń dotyczących stanu faktycznego, 2) omówienia dowodów i ich wiarygodności, 3) wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, 4) omówienia przesłanek warunkujących wymiar kary i środków karnych oraz wysokości kosztów.

W przedmiotowej sprawie- co pozostało poza uwagą skarżącego- o ile Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku dokładnie omówił, z jakich powodów uznał, iż oskarżeni M. C. (1), Ł. P. oraz M. C. (2) dopuścili się czynu z art. 286 § 1 k.k., to jednocześnie nie podał, z jakich względów zakwalifikował zachowanie sprawców jako wypełniające formę stadialną przestępstwa- usiłowania z art. 13 § 1 k.k. Sąd dokonując rozważań prawnych ograniczył się jedynie do lakonicznego stwierdzenia, iż „ dopóki na skutek działania sprawcy nie dojdzie do niekorzystne rozporządzenie mieniem można jedynie mówić o usiłowaniu, a nie dokonaniu oszustwa. ” Oceniając to sformułowanie zauważyć należy, iż nie stanowi ono w żadnej mierze wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku, w szczególności Sąd Rejonowy nie wskazał bowiem, dlaczego taką kwalifikację prawną uznał za trafną i z jakich powodów. Podkreślić należy, iż w uzasadnieniu wyroku musi być przeprowadzony tok rozumowania sądu i to w taki sposób, żeby można było skontrolować słuszność tego rozumowania i jego zgodność z materiałem dowodowym, zaś samo uzasadnienie wyroku ma dać wyczerpującą i logiczną odpowiedź na pytanie dlaczego taki właśnie, a nie inny wyrok został wydany (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 1982 r. w sprawie II KR 337/81 opubl. OSNPG 1983/2/22). Dokonanie stosownych ustaleń w tym zakresie i zaprezentowanie ich w pisemnych motywach wyroku jest w niniejszej sprawie o tyle istotne, że artykuł 13 § 2 k.k. stwarza podstawę do wyodrębnienia dwóch różnych postaci usiłowania, a mianowicie tzw. usiłowania udolnego oraz nieudolnego. Przepis ten - odnosząc się wprost do drugiej z wymienionych postaci - stanowi bowiem, że usiłowanie zachodzi także wtedy, gdy sprawca nie uświadamia sobie, że dokonanie jest niemożliwe ze względu na brak przedmiotu nadającego się do popełnienia na nim czynu zabronionego lub ze względu na użycie środka nienadającego się do popełnienia czynu zabronionego. Interpretując ów przepis a contrario, należy stwierdzić, że z udolnym usiłowaniem mamy do czynienia wówczas, gdy w warunkach, w jakich sprawca podjął próbę realizacji znamion czynu zabronionego, dokonanie było obiektywnie możliwe, czyli prawdopodobne. W niniejszej sprawie mamy do czynieni z sytuacją, w której oskarżeni- wedle ustalonego przez organ merita stanu faktycznego- wnikliwie przygotowali, a następnie przystąpili do realizacji czynu zabronionego, którego skutek w postaci doprowadzenia do niekorzystnego rozrządzenia mieniem towarzystwa (...) SA nie nastąpił z uwagi na włączenia się nieprzewidzianych niesprzyjających okoliczności. W doktrynie i orzecznictwie prawa karnego kwestią sporną pozostaje, czy takie zachowanie należy zakwalifikować jako usiłowanie udolne czy też usiłowanie nieudolne, co z kolei powoduje, iż przedmiotowe zagadnienie winno stać się przedmiotem poszerzonej i wnikliwej analizy organu meriti. (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1976 r., I KR 196/76, OSNKW 1977, nr 6, poz. 61, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 2000 r., I KZP 36/00, OSNKW 2001, nr 1-2, poz. 1, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2011 r., V KK 33/11, LEX nr 817558). Poczynienie bezspornych ustaleń w zakresie kwalifikacji prawnej czynu jest o tyle istotne, iż stwierdzenie, że czyn zarzucany oskarżonym został popełniony w formie stadialnej usiłowania nieudolnego otwiera przed Sądem I instancji możliwość zastosowania treści art. 14 § 2 k.k., który daje orzekającemu organowi sposobność zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia.

W świetle powyższego przyjąć należało, że uzasadnienie wyroku w przedmiotowej sprawie czyni niemożliwym dokonanie jego kontroli przez Sąd Odwoławczy - zarówno w przedmiocie ustalonej podstawy faktycznej wyroku, jak i prawidłowości subsumcji ustalonego stanu faktycznego pod określony przepis ustawy karnej.

Bezspornie w toku postępowania Sąd I instancji uchybił również treści art. 366 k.p.k., poprzez zaniechanie wyjaśnienia wszystkich istotnych okoliczności przedmiotowej sprawy. Sąd Rejonowy w Łasku w ślad za oskarżycielem publicznym bezkrytycznie uznał bowiem, że Ł. P. oraz M. C. (1) obok czynu z art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. oraz występku z art. 276 k.k. dopuścili się także w różnych formach zjawiskowych przestępstwa z art. 288 § 1 k.k. Tymczasem w niniejszej sprawie gruntownego rozważenia wymaga, czy w przypadku tym nie mamy do czynienia z niewłaściwym zbiegiem przepisów ustawy, który ma miejsce wówczas, gdy sprawca tym samym czynem realizuje znamiona co najmniej dwóch różnych przepisów, przy czym przyjęcie w kwalifikacji prawnej jednego z nich oddaje całą zawartość kryminalną, pozwalając na wyeliminowanie pozostałych. Występująca w takich przypadkach wielość możliwych ocen winna być redukowana przy zastosowaniu dwóch wypracowanych w doktrynie prawa karnego reguł, mianowicie: subsydiarności ( lex primaria derogat legi subsidiariae) oraz konsumpcji ( lex consumens derogat legi consumptae). Zgodnie z regułą subsydiarności przepis pierwotny wyłącza stosowanie przepisu dopełniającego (pomocniczego). Zgodnie z kolei z regułą konsumpcji, która może być użyteczna w przedmiotowej sprawie, przepis konsumujący wyłącza stosowanie przepisu konsumowanego. Reguła konsumpcji znajduje zastosowanie, gdy zakwalifikowanie zachowania sprawcy z jednego ze zbiegających się przepisów czyni zbędnym, z punktu widzenia potrzeby oddania zawartości kryminalnej, kwalifikowanie go z drugiego przepisu. Tak postrzegana zbędność kwalifikowania czynu z obu przepisów prawa materialnego zachodzi zaś wtedy, gdy realizacja znamion jednego czynu zabronionego zawiera zarazem wypełnienie znamion drugiego czynu zabronionego [ zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 kwietnia 2008 r., V KK 301/07, LEX nr 398555]. W świetle powyższego w niniejszej sprawie dogłębnej powtórnej analizy Sądu Rejonowego w Łasku wymaga relacja między czynem wypełniającym znamiona przestępstwa usiłowania oszustwa (art. 13 § 1 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k.), a tym wyczerpującym znamiona zniszczenia mienia (art. 288 § 1 k.k.), i w przypadku stwierdzenia zaistnienia więzi czasowo-sytuacyjnej, określenia czy drugi z wymienionych nie stanowi czynu współukaranego następczego, co skutkowałoby koniecznością uniewinnienia oskarżonych od dokonania zarzucanych im czynów.

Odnośnie czynu z art. 288 § 1 k.k. przypomnieć w tym miejscu także trzeba, że jest on przestępstwem ściganym na wniosek pokrzywdzonego. Ponieważ Sąd I instancji nie dostrzegł, iż w aktach sprawy brak w/w wniosku pochodzącego od pokrzywdzonej, w toku postępowania odwoławczego zaistniała konieczność zwrócenia się do M. C. (3) z pytaniem, czy wnosi o ściganie M. C. (1) oraz Ł. P. za czyn z art. 288 § 1 k.k. Stanowisko procesowe pokrzywdzonej, będącej jednocześnie oskarżycielem posiłkowym, iż nie wnosi o ściganie wymienionych za przypisany im w/w czyn przesądza o zasadności zastosowania przez Sąd Rejonowy w Łasku przy ponownym rozpoznaniu sprawy treści art. 17 § 10 k.p.k. i umorzeniem postępowania w tym zakresie. Pamiętać w tym miejscu jednak należy, że brak wniosku o ściganie stanowi negatywną przesłankę procesową o charakterze bezwzględnym, sprawiającą, że postępowanie nie może się toczyć. Co do zasady, jej zaistnienie wyklucza więc możliwość wyjaśnienia pozostałych warunków karalności. Wówczas też postępowanie należy umorzyć, ale tylko wtedy gdy nie ma od razu podstaw do uniewinnienia oskarżonego z braku czynu, braku danych dostatecznie uzasadniających jego popełnienie lub braku znamion czynu zabronionego albo braku winy. Zatem umorzyć postępowanie można tylko wtedy gdy kwestie istnienia czynu, jego znamion i odpowiedzialności wymagały dalszego dowodzenia, a postępowaniu w tej materii stoi już na przeszkodzie brak wniosku o ściganie. Nie można zatem umorzyć postępowania na rozprawie powołując się na brak wniosku o ściganie, jeżeli poddana analizie i ocenie całość ujawnionych okoliczności nie pozwala na przypisanie winy lub czyni wątpliwym samo zaistnienie zdarzenia. Powyższe jest o tyle istotne, że w przypadku stwierdzenia przez Sąd I instancji przy ponownym rozpoznaniu sprawy, że czyn z art. 288 § 1 k.k. zarzucany w różnych formach stadialnych oskarżonym Ł. P. oraz M. C. (1) stanowi czyn współukarany następczy, będzie to obligowało organ meriti do wydania wyroku uniewinniającego, a nie umarzającego postępowania w niniejszej sprawie.

Mając powyższe na uwadze, a także treść art. 435 k.p.k. które daje możliwość uchylenia wyroku wobec współoskarżonych, choćby nie wnieśli środka odwoławczego, jeżeli go uchylił na rzecz współoskarżonego, którego środek dotyczył gdy te same względy za tym przemawiają, Sąd Odwoławczy uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Łasku.

Przy ponownym rozpoznaniu przedmiotowej sprawy Sąd I instancji dokona ponownej oceny całokształtu zgromadzonego materiału dowodowego, co w zakresie osobowych źródeł dowodowych sprowadzać się winno do czynności z udziałem oskarżonych jak również oskarżycielki posiłkowej oraz zeznań świadka M. C. (4), a następnie wnikliwej i starannej subsumcji prawnej, a zajęte przez siebie stanowisko (w przypadku złożenia takiego wniosku) uzasadni w sposób, który nie będzie obarczony powyższymi uchybieniami, a który pozwoli na dokonanie właściwej kontroli prawidłowości takiego rozstrzygnięcia przez Sąd wyższej instancji.