Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 lutego 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 14 lutego 2013 r. w Krakowie

sprawy z wniosku J. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K.

o emeryturę

na skutek apelacji wnioskodawcy J. J.

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach Wydziału V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 10 lipca 2012 r. sygn. akt V U 612/12

o d d a l a apelację.

Sygn. akt III AUa 1145/12

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 10 lipca 2012 r. Sąd Okręgowy w Kielcach Wydział V Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie J. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. z dnia 16 kwietnia 2012 r. odmawiającej mu prawa do emerytury.

Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawca J. J., ur. (...), na dzień 1 stycznia 1999 r. wykazał 23 lata, 2 miesiące i 26 dni okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 16 lat, 5 miesięcy i 10 dni pracy w szczególnych warunkach Nie przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego i nie pozostaje w zatrudnieniu.

Nadto ustalił Sąd Okręgowy, że w spornym okresie (od dnia 11 stycznia 1968 r. do 17 lutego 1972 r.) rodzice wnioskodawcy posiadali gospodarstwo rolne o powierzchni 0,47 ha położone w W., z czego na działce o powierzchni 3000 m ² był postawiony dom. Matka wnioskodawcy K. J. prowadziła gospodarstwo domowe, a ojciec pracował zawodowo w Fabryce (...) w S.. Wnioskodawca ukończył szkołę podstawową i do czasu rozpoczęcia zasadniczej służby wojskowej, tj. do dnia 16 lutego 1972 r., mieszkał z rodzicami oraz ze starszym bratem R.. W tym okresie pomagał w pracach w gospodarstwie rolnym, przy karmieniu zwierząt, przy orce, sianiu, koszeniu trawy i wykopkach.

Wobec tych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy powołując się na treść art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) uznał, że wnioskodawcy prawo do emerytury nie przysługuje. Na dzień 1 stycznia 1999 r. nie spełnia on bowiem warunku posiadania 25-letniego ogólnego stażu ubezpieczenia. Do tego stażu nie zaliczył Sąd Okręgowy jako okresu uzupełniającego, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS – pracy wnioskodawcy po ukończeniu 16 roku życia w gospodarstwie rolnym rodziców w okresie od dnia 11 stycznia 1968 r. do 17 lutego 1972. Rodzice wnioskodawcy mieli gospodarstwo rolne o powierzchni 0,47 ha, z czego na 3000 m ² był postawiony dom. W ocenie Sądu Okręgowego, praca wnioskodawcy wspólnie z ojcem w takim, niewielkim gospodarstwie wyklucza przyjęcie, że wykonywał on pracę stale i wymiarze czasu znaczącym dla funkcjonowania tego gospodarstwa. Tym bardziej, że również ojciec wnioskodawcy pracował wówczas zawodowo w pełnym wymiarze czasu pracy poza gospodarstwem. Zaś po rozpoczęciu przez wnioskodawcę zasadniczej służby wojskowej gospodarstwo funkcjonowało bez zmian. W konsekwencji uznał Sąd Okręgowy, że wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym 25 letnim stażem ubezpieczeniowym i organ rentowy słusznie odmówił mu prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Apelację od wyroku Sądu pierwszej instancji wywiódł wnioskodawca J. J.. Zaskarżając go w całości zarzucił: 1) obrazę przepisów prawa materialnego, a to art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.) poprzez nieuwzględnienie przy ustalaniu prawa do emerytury okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców po ukończeniu 16 roku życia; 2) sprzeczność istotnych ustaleń z treścią zebranego materiału dowodowego wyrażającą się: a) w błędnym określeniu powierzchni działki siedliskowej; b) nieuwzględnieniu specyfiki pracy w gospodarstwie rolnym pod koniec lat 60 i bezzasadne wykluczenie możliwości jego pracy w gospodarstwie rodziców; c) błędne określenie motywów podjęcia pracy zawodowej przez jego ojca; d) bezpodstawne przyjęcie, że gospodarstwo rolne rodziców funkcjonowało bez zmian w trakcie obywania przez niego zasadniczej służby wojskowej. Wskazując na tak sformułowane zarzuty apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i przyznanie mu prawa do emerytury, względnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że Sąd pierwszej instancji bezpodstawnie uwypuklił kwestię wielkości gospodarstwa rolnego jego rodziców, która miałaby wykluczać możliwość wykonywania pracy w tym gospodarstwie w wymiarze pozwalającym uznać ją za okres uzupełniający. Ponadto Sąd pierwszej instancji błędnie przyjął, że aż 3000 m ² wchodzących w skład gospodarstwa zostało zajętych pod dom, podczas gdy w rzeczywistości była to powierzchnia ok. 1000 m ², a w przydomowym ogródku również była prowadzona uprawa warzyw. Apelujący podniósł też, że w spornym okresie wykonywał szereg czynności w gospodarstwie rolnym wraz z matką, a jego praca miała charakter stały i polegała na codziennym wykonywaniu wszelkich prac koniecznych dla prawidłowego prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Istotę sporu w niniejszej sprawie stanowiło ustalenie, czy wnioskodawca J. J. spełnia przesłanki warunkujące nabycie prawa do wcześniejszej emerytury określone w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 153 poz. 1227 ze zm.), a w szczególności, czy posiada wymagany tym przepisem ogólny staż emerytalny. Poza osiągnięciem wieku emerytalnego 65 lat (w przypadku mężczyzn), który w przypadku wnioskodawcy jest oczywisty – dla nabycia prawa do wcześniejszej emerytury powołany art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wymaga jeszcze posiadania na dzień 1 stycznia 1999 r. ogólnego okresu uprawniającego do emerytury (okresów składkowych i nieskładkowych), który wynosi 25 lat, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Poza sporem w sprawie było, że wnioskodawca legitymuje się łącznie 23 latami, 2 miesiącami i 26 dniami okresów składkowych i nieskładkowych, w tym 16 latami, 5 miesiącami i 10 dniami pracy w warunkach szczególnych. Przy czym organ rentowy nie uwzględnił wnioskodawcy okresu uzupełniającego od dnia 11 stycznia 1968 r. do 17 lutego 1972 r. pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Istotne dla sprawy było zatem, czy okres ten należało mu zaliczyć jako okres pracy w gospodarstwie rolnym (okres uzupełniający).

Sąd pierwszej instancji uznał, że sporny okres obejmujący nie może być uznany za pracę wnioskodawcy w gospodarstwie rolnym rodziców, o jakiej mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Sąd Apelacyjny stanowisko to podziela, jakkolwiek należało zwrócić uwagę nie na charakter i rozmiar świadczonej przez wnioskodawcę pracy w tym gospodarstwie, a na kwestię czy posiadane przez rodziców wnioskodawcy nieruchomości rolne stanowiły gospodarstwo rolne w rozumieniu przepisów prawa ubezpieczeniowego. Zgodnie z powołanym art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Z przepisu tego wynika, że chodzi nie o jakąkolwiek pracę ale pracę świadczoną w gospodarstwie rolnym. To zaś pojęcie należy odnosić do definicji zawartych w przepisach regulujących ubezpieczenie społeczne i zaopatrzenie emerytalne rolników. Pierwszym aktem prawnym regulującym te kwestie była ustawa z dnia 27 października 1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym oraz innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. Nr 32, poz. 140), w której to ustawie krąg uprawnionych do świadczeń został ograniczony do rolników posiadających gospodarstwo rolne o powierzchni powyżej 0,5 ha gruntów (art. 75 ust. 1 pkt 1), a gospodarstwo zdefiniowano jako zespół nieruchomości, które tworzą zorganizowaną całość o powierzchni 0,5 ha gruntów. Podobna regulacja zawarta w ustawie z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (tekst jedn.: Dz. U. z 1989 r. Nr 24, poz. 133 ze zm.), która definiowała gospodarstwo rolne jako nieruchomości rolne, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą obejmującą grunty rolne i leśne wraz z budynkami, urządzeniami i inwentarzem, oraz prawa i obowiązki związane z prowadzeniem gospodarstwa – o powierzchni co najmniej 0,5 ha. We wcześniejszych okresach uprawnieniami do zaopatrzenia emerytalnego objęci byli rolnicy którzy przekazywali gospodarstwo rolne o powierzchni co najmniej 5 ha co miało miejsce w okresie od dnia 27 stycznia 1968 r. do 31 lipca 1974 r.( ustawa z 24 stycznia 1968r. o rentach i innych świadczeniach dla rolników przekazujących nieruchomości rolne na własność Państwa Dz.U. Nr. 3, poz.15 ze zm.) , a w latach 1974-1977 co najmniej 2 ha ( ustawa z dnia 29 maja 1974r. o przekazywaniu gospodarstw rolnych na własność Państwa za rentę i spłaty pieniężne Dz.U.Nr.21, poz. 118). Zgodnie z orzecznictwem to przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin mają zastosowanie do stanów sprzed daty jej obowiązywania, co oznacza, że przez gospodarstwo rolne do dnia 1 stycznia 1989r. ( zmiana powierzchni do 1 ha) należało rozumieć nieruchomości rolne o obszarze co najmniej 0,5 ha ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lipca 2009r. I UK 27)009 OSNP 2011/5-6/83 )

Tymczasem gospodarstwo rolne rodziców wnioskodawcy, w którym pracę w spornym okresie domaga się on zaliczyć do stażu ubezpieczeniowego jako okres uzupełniający, miało powierzchnię zaledwie 0,47 ha. Nie mogła być więc to praca w gospodarstwie rolnym, o jakiej mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, albowiem rodzice wnioskodawcy nie posiadali gospodarstwa rolnego w rozumieniu tego przepisu oraz wyżej przytoczonych regulacji. Już z tego powodu nie było podstaw do zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego wnioskodawcy spornego okresu jako uzupełniającego. Ostatecznie nie miały więc znaczenia rozważania i wywody Sądu pierwszej instancji odnośnie rozmiaru, charakteru i czasu pracy wnioskodawcy w gospodarstwie rodziców, gdyż rozstrzygający był fakt, że gospodarstwo to z uwagi na swoją powierzchnię nie było gospodarstwem rolnym.

Skoro zaś wnioskodawca nie legitymuje się wymaganym ogólnym stażem ubezpieczeniowym (co najmniej 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych), to nie spełnia jednej z przesłanek wymaganych dla nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, o jakiej mowa w art. 184 w zw. z art. 32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Nie było więc podstaw do przyznania mu tego świadczenia.

Z tych względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w sentencji.