Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 6 maja 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w następującym składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Krystyna Hadryś

Sędziowie SO Barbara Braziewicz

SR (del.) Roman Troll (spr.)

Protokolant Iwona Reterska

po rozpoznaniu w dniu 23 kwietnia 2014 r. na rozprawie

sprawy z wniosku A. M. (1)

z udziałem A. S. (1) i D. S. (1)

o zniesienie współwłasności

na skutek apelacji wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej

z dnia 26 czerwca 2012 r., sygn. akt I Ns 752/08

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  oddalić wniosek uczestnika postępowania o zasądzenie kosztów postępowania odwoławczego.

SSR (del.) Roman Troll SSO Krystyna Hadryś SSO Barbara Braziewicz

Sygn. akt III Ca 958/13

UZASADNIENIE

Wnioskodawca A. M. (1) wniósł o zniesienie współwłasności nieruchomości o powierzchni 1978 m ², położonej w R. przy ul. (...), zabudowanej dwoma budynkami mieszkalnymi, dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr KW (...).

W dniu 27 września 2007 r. Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej w sprawie o sygn. akt I Ns 99/05 wydał postanowienie, w którym:

1. ustalił, iż przedmiotem znoszonej współwłasności jest prawo własności nieruchomości
położonej w R. o powierzchni 0.1954 ha, obejmującej:

- działkę o numerze geodezyjnym (...) o powierzchni 0.1522 ha, zabudowaną dwoma budynkami mieszkalnymi i budynkiem gospodarczym,

- działkę o numerze geodezyjnym (...) o powierzchni 0.0432 ha, niezabudowaną, która to nieruchomość zapisana jest w księdze wieczystej prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej KW numer (...),

2. dokonał podziału geodezyjnego działek o numerach geodezyjnych (...) i
(...) o łącznej powierzchni 0.1954 ha na:

- działkę o numerze geodezyjnym (...), o powierzchni 0.1323 ha, zabudowaną budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym,

- działkę o numerze geodezyjnym (...) o powierzchni 0. (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym zgodnie z projektem podziału sporządzonym przez biegłego geodetę A. F.,

3. zniósł współwłasność nieruchomości opisanych w punkcie 2 postanowienia w ten
sposób, że:

a. na wyłączną własność wnioskodawcy A. M. (1) przyznał nieruchomość zabudowaną
budynkiem mieszkalnym i budynkiem gospodarczym, obejmującą działkę o numerze
geodezyjnym (...) o powierzchni 0.1323 ha o wartości 216.654 zł,

b. na wyłączną własność uczestnika A. S. (1) przyznał nieruchomość
zabudowaną budynkiem mieszkalnym, obejmującą działkę o numerze geodezyjnym (...)
o powierzchni 0.0631 ha o wartości 173.169 zł,

4. zasądził od wnioskodawcy A. M. (1) na rzecz uczestniczki D. S. (1) tytułem spłaty kwotę 21.742,50 zł, płatną do dnia 30 listopada 2007r. z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności,

5. zasądził od uczestnika A. S. (1) na rzecz uczestniczki D. S. (1) tytułem spłaty kwotę 43.228 zł, płatną w trzech ratach:

- pierwsza rata w kwocie 14.409 zł płatna do dnia 15 listopada 2007r.,

- druga rata w kwocie 14.409 zł płatna do dnia 31 grudnia 2007r.,

- trzecia rata w kwocie 14.410 zł płatna do dnia 15 lutego 2008r., z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia w płatności którejkolwiek z rat,

6. uczynił mapę stanowiącą załącznik do opinii biegłego sądowego A. F. z dnia 6 września 2006 r. integralną częścią postanowienia,

7. ustalił wartość przedmiotu sprawy na kwotę 389.823 zł,

8. ustalił wpis stosunkowy na kwotę 4.218,23 zł i uznał go za pokryty przez wnioskodawcę do kwoty 1.769,40 zł,

9. nakazał pobrać od wnioskodawcy A. M. (1) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej kwotę 339,76 zł tytułem części nieuiszczonego wpisu oraz kwotę 731,84 zł tytułem wydatków na wynagrodzenie biegłego.

10. odstąpił od obciążania uczestnika A. S. (1) kosztami postępowania.

Apelację od powyższego postanowienia wnieśli uczestnicy postępowania D. S. (1) i A. S. (1), a Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 27 maja 2008 r., sygn. akt III Ca 410/08, z apelacji obojga uczestników postępowania uchylił zaskarżone postanowienie w punktach 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 i w tym zakresie przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Rudzie Śląskiej, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygniecie o kosztach postępowania odwoławczego oraz oddalił apelację uczestniczki D. S. (1) w pozostałym zakresie. Sąd Okręgowy wskazał, że rozpoznając ponownie sprawę w uchylonym zakresie Sąd Rejonowy w pierwszym rzędzie odbierze od uczestników postępowania oświadczenia odnośnie popierania zgłoszonych żądań rozliczenia nakładów na nieruchomość wspólną, ze wskazaniem ich zakresu, oceniając przydatność zaoferowanych przez uczestników wniosków dowodowych, pamiętając o wysłuchaniu zainteresowanych na okoliczności istotne dla rozpoznania sprawy w ostatecznie sprecyzowanym zakresie, a zgromadzony materiał dowodowy podda ocenie i zależnie od jej wyniku wyda rozstrzygnięcie zgodne z art. 212 § 2 kpc w związku z art. 207 kc, mając przy tym na uwadze, że postanowienie również w przedmiocie spłaty ma charakter konstytutywny, zatem terminy spłaty oznaczone w oparciu o art. 212 § 3 kc powinny przypadać na okres po uprawomocnieniu się postanowienia zasądzającego spłaty.

Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej ustalił następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca A. M. (1) i uczestnicy A. S. (1) i D. S. (1) byli współwłaścicielami nieruchomości położonej w R. przy ul. (...), obejmującej działki o nr geodezyjnych (...) o powierzchni 0,1522 ha i (...) o powierzchni 0,0432 ha. Działka nr (...) zabudowana była budynkiem mieszkalnym posadowionym od wschodniej strony nieruchomości - nazywanym przez uczestników "starym". Budynek ten był zamieszkały przez rodziców wnioskodawcy A. i J. M. (1), przez wnioskodawcę oraz jego siostrę Ł. S. (1) z rodziną. Wspólne zamieszkiwanie 3 rodzin było utrudnione z uwagi na konflikty pomiędzy Ł. S. (1), a jej matką oraz rodziną wnioskodawcy. W efekcie w 1970 r. Ł. S. (1) wraz ze swoim mężem B. S. rozpoczęła budowę nowego domu w części zachodniej działki (aktualne geodezyjne oznaczenie działki (...)) z przeznaczeniem dla rodziny S.. W dniu 2 lipca 1970 r. zostało wydane pozwolenie na budowę budynku nr BU.II1-7/20/70 dla Ł. S. (1). Prace trwały do 1973 r. i budowa została doprowadzona do stanu surowego zamkniętego. Wartość nakładów poczynionych przez Ł. S. (1) na wybudowanie na działce o oznaczeniu geodezyjnym (...) nowego budynku mieszkalnego położonego przy ul. (...) w R. w stanie surowym zamkniętym wynosiła 149 730 zł.

W 1983 r. Ł. S. (1) poniosła koszty wykonania ogrodzenia nieruchomości przy ul. (...) w R., a wartość tych nakładów wyniosła 12 650 zł.

W roku 1981 uczestnik postępowania A. S. (1) w budynku przy ul. (...) w R. poniósł koszty wykonania wiatrołapu, schodów zewnętrznych na pierwsze piętro, wstawienia 3 okien na pierwszym piętrze w pomieszczeniach wiatrołapu, kuchni i dużego pokoju, wykonania ścianek działowych na parterze. Po śmierci Ł. S. (1) (11 kwietnia 2004 r.) A. S. (1) w latach 2004 - 2005 poniósł koszty wstawienia drzwi do piwnicy i drzwi z sieni do wiatrołapu, wykonania wylewek na parterze, wykonania instalacji elektrycznej, instalacji kanalizacyjnej. Wartość nakładów poczynionych przez A. S. (1) w okresie od 1981 r. do 14 października 2005 r. na budynek mieszkalny położony przy ul. (...) w R. wynosiła 11 850 zł.

Ł. S. (1) zmarła w dniu 11 kwietnia 2004 r, ale wcześniej w latach 1981 - 1994, 1996 - 2000 r. oraz 2002 - 2004 uiściła podatek od całej nieruchomości w łącznej wysokości 5.299,80 zł, zaś Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej postanowieniem z dnia 5 sierpnia 2004 r. wydanym w sprawie o sygn. akt 1 Ns 336/04 stwierdził, że spadek po niej nabyli jej synowie A. S. (1) i P. S. oraz jej wnuczka D. S. (2) po 1/3 części każdy.

W umowie z dnia 14 kwietnia 2005 r. zawartej przed notariuszem K. S. w Kancelarii Notarialnej w R., rep. A nr 617/2005, spadkobiercy Ł. S. (1) dokonali działu spadku po niej w ten sposób, że wchodzący w skład spadku udział w części zabudowanej nieruchomości położonej w R. przy ul. (...) składającej się z działek nr (...) o powierzchni 1 978 m ², objętej księgą wieczystą nr (...) nabył A. S. (1) w 2/6 częściach i D. S. (1) w 1/6 części bez spłat.

Wartość nakładów poczynionych przez Ł. S. (1) na wybudowanie na działce nr (...) nowego budynku mieszkalnego położonego przy ul. (...) w R. w stanie surowym zamkniętym oraz wykonanie ogrodzenia nieruchomości to łączna kwota 162 380 zł, a aktualna wartość nakładów poczynionych przez A. S. (1) w okresie od 1981 r. do 14 października 2005 r. na budynek mieszkalny położony przy ul. (...) w R. to kwota 11 850 zł.

Sąd Okręgowy w Gliwicach rozpoznając apelację uczestników postępowania od postanowienia Sądu Rejonowego w Rudzie Śląskiej z dnia 27 września 2007 r. w postanowieniu z dnia 27 maja 2008 r. uchylił zaskarżone postanowienie w zakresie zasądzonych spłat (oraz kosztów postępowania), uznając że ewentualne rozliczenia między stronami nakładów poniesionych na nieruchomość wspólną będą miały wpływ na wysokość tych spłat. Natomiast samo orzeczenie o zniesieniu współwłasności nieruchomości przez fizyczny podział i przyznanie nieruchomości powstałych w wyniku podziału wnioskodawcy i uczestnikowi postępowania A. S. (1) zawarte w pkt 2 i 3 postanowienia z dnia 27 września 2007 r. uprawomocniło się z dniem 27 maja 2008 r.

Podstawą żądania rozliczenia nakładów poniesionych na nieruchomość wspólną jest art. 207 kc, zgodnie z którym współwłaściciele ponoszą wydatki i ciężary związane z rzeczą wspólną w stosunku do wielkości udziałów.

Ł. S. (1) za życia poniosła wydatki na wybudowanie na działce o oznaczeniu geodezyjnym (...) nowego budynku mieszkalnego położonego przy ul. (...) w R. w stanie surowym zamkniętym w wysokości 149 730 zł oraz na wykonanie ogrodzenia nieruchomości w wysokości 12 650 zł. Poniosła także ciężary na nieruchomość wspólna w postaci podatku od nieruchomości, który uiściła w latach 1981 - 1994, 1996 - 2000 r. oraz 2002 - 2004 w łącznej wysokości 5 299,80 zł od całej nieruchomości. Suma wydatków i ciężarów związanych z nieruchomością wspólną poniesionych przez Ł. S. (2) stanowiła kwotę 167 879,30 zł, a jej udział w nieruchomości wspólnej stanowił 1/2, a zatem przysługiwało jej na podstawie art. 207 kc roszczenie o zwrot wydatków i ciężarów związanych z nieruchomością wspólną w zakresie przenoszącym jej udział — czyli w 1/2 części – od drugiego współwłaściciela A. M. (1). Ł. S. (1) mogła na opisanej powyżej podstawie domagać się od A. M. (1) zapłaty kwoty 83 939,65 zł (167 879,30 : 2). Roszczenie o zwrot wydatków i ciężarów związanych z rzeczą wspólną jako prawo majątkowe z chwilą śmierci Ł. S. (1) przeszło na podstawie art. 922 § 1 kc na jej spadkobierców proporcjonalnie do przypadających im udziałów w spadku, a zatem na A. S. (1) co do 2/3 części z kwoty 83 939,65 zł czyli co do kwoty 55 959,76 zł (A. S. (1) nabył udział P. S. na podstawie umowy z dnia 14 kwietnia 2005 r.) i D. S. (1) co do 1/3 części z kwoty 83 939,65 zł, czyli co do kwoty 27 979,88 zł.

Z kolei A. S. (1) poniósł wydatki na nieruchomość wspólną w wysokości 11 850 zł i na podstawie art. 207 kc może żądać od wnioskodawcy zwrotu ½ części tej kwoty czyli 5 925 zł, a od uczestniczki postępowania D. S. (1) 1/6 części tej kwoty, czyli kwoty 1 975 zł.

Wartość całej nieruchomości to 389 823 zł, a wartość udziałów współwłaścicieli to: A. M. (1) – 194 911,50 zł (1/2 z 389 823 zł), A. S. (1) – 129 941 zł (1/3 z 389 823) i D. S. (1) – 64 970,50 zł.

Wobec tego, że uczestniczka postępowania D. S. (1) w wyniku zniesienia współwłasności nie otrzymała żadnej części nieruchomości wspólnej, to powinna od pozostałych współwłaścicieli otrzymać spłatę celem wyrównania wartości jej udziału w kwocie 64 970,90 zł na podstawie art. 212 kc, a więc od wnioskodawcy kwotę 21 742,50 zł i od uczestnika postępowania A. S. (1) kwotę 43 228 zł. Do kwoty spłaty należnej D. S. (1) od wnioskodawcy doliczono wyliczoną powyżej kwotę 27 722,38 zł tytułem zwrotu wydatków i ciężarów poniesionych na nieruchomość wspólną przez jej poprzedniczkę prawną Ł. S. (1) ponad jej udział w nieruchomości co dało łącznie kwotę 49 722,38 zł, którą wnioskodawca winien zapłacić uczestniczce postępowania.

Od kwoty spłaty należnej D. S. (1) od uczestnika postępowania A. S. (1) należało odjąć wyliczoną powyżej kwotę 1 975 zł tytułem zwrotu uczestnikowi wydatków poniesionych przez niego na nieruchomość wspólną co dało kwotę 41 253 zł, którą A. S. (1) winien zapłacić uczestniczce postępowania.

Wnioskodawca winien zapłacić uczestnikowi A. S. (1) kwotę 55 959,76 zł tytułem zwrotu wydatków i ciężarów poniesionych na nieruchomość wspólną przez jego poprzedniczkę prawną Ł. S. (1) ponad jej udział w nieruchomości oraz kwotę 5 925 zł tytułem zwrotu poniesionych przez samego uczestnika wydatków na nieruchomość wspólną ponad jego udział, co daje łącznie kwotę 61 884,76 zł.

Sąd Rejonowy oddalił w całości wniosek A. M. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną, na „nowy” budynek w zakresie 50 % wartości budynku w stanie surowym, gdyż oparte było na twierdzeniu, że nowy budynek był wzniesiony sumptem środków finansowych A. M. (2) oraz wnioskodawcy, który oddawał uzyskane wynagrodzenie matce i prowadził z nią wspólne gospodarstwo domowe, a ona rozporządzała środkami własnymi i syna. Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawca nie wykazał, aby poniósł nakłady na budowę „nowego” domu i nie wykazał wysokości tych nakładów.

Na wniosek A. M. (1) zostali w sprawie przesłuchani następujący świadkowie: W. D. (k. 92), H. M. (k. 106-107), A. A. (2) (k. 108-109), Z. D. (k. 109-110), H. W. (k. UO-111), M. W. (k. 111), J. M. (2) (k. 112). Z ich zeznań wynika co prawda, że wnioskodawca miał finansowo uczestniczyć w budowie „nowego” domu przy ul. (...) w ten sposób, że przekazywał pieniądze swojej matce, która przeznaczała je na budowę nowego domu. Jednak świadkowie ci nie potrafili wskazać jakie kwoty wnioskodawca miał przezywał na budowę tego domu. Z samych zeznań wnioskodawcy wynika, że nie potrafił powiedzieć w jakiej wysokości jego matka, siostra i on przyczyniali się do budowy nowego domu (k. 67-68) oraz, że dawał wypłatę matce na utrzymanie i budowę, ale nie wie ile z tego matka przeznaczała na budowę (k. 1107-1108), Nadto zeznania świadków zawnioskowanych przez wnioskodawcę i zeznania samego wnioskodawcy co do sposobu finansowania budowy „nowego” domu były sprzeczne z zeznaniami świadków E. S. (k. 440-442), H. Z. (k. 442-443), T. K. (k. 809-811) i Z. S. (k. 822-823) oraz zeznaniami uczestnika A. S. (1), którzy zeznali, że to Ł. S. (1) ze swoim mężem ponosili nakłady finansowe na budowę tego domu. Zeznania tych świadków znajdują z kolei potwierdzenie w dokumentacji związanej z budową tego domu, z której wynika, że pozwolenie na budowę zostało wydane na Ł. S. (1) oraz wszelkie rachunki i faktury na zakup materiałów wystawiane były na Ł. S. (1).

Oddalono także wniosek A. M. (1) o rozliczenie poniesionych przez niego nakładów na budynek położony przy ul. (...) w okresie od wszczęcia niniejszego postępowania, zgłoszony w piśmie z dnia 2 lutego 2009 r. (k. 825-826), gdyż z dołączonych do tego pisma faktur VAT opiewających na zakup materiałów, które wnioskodawca miał wykorzystać do remontu domu (k. 827-893), wynika że zostały one wystawione począwszy od lipca 2008 r., a więc nie tylko po wydaniu przez Sąd Rejonowy w dniu 14 października 2005 r. postanowienia o zakazie dokonywania jakichkolwiek czynności prowadzących do zmiany substancji budynków położonych na nieruchomości, ale przede wszystkim po uprawomocnieniu się punktów 2 i 3 postanowienia z dnia 27 września 2007 r. W pkt 2 i 3 postanowienia z dnia 27 września 2007 r. zawierało się orzeczenie o zniesieniu współwłasności nieruchomości przez fizyczny podział i przyznanie nieruchomości powstałych w wyniku podziału na wyłączną własność wnioskodawcy i uczestnika postępowania A. S. (1). W tej części postanowienie z dnia 27 września 2007 r. uprawomocniło się z dniem 27 maja 2008 r. Oznacza to, że po tej dacie wnioskodawca czynił nakłady na budynek położony przy ul. (...), który był już jego wyłączną własnością i dlatego nakłady te nie podlegają rozliczeniu.

Początkowo uczestnik A. S. (1) wnosił o rozliczenie nakładów poczynionych zarówno przez niego, jak i przez matkę Ł. S. (1) zgodnie z przedłożonymi fakturami, które dotyczyły wyłącznie tzw. budynku nowego, położonego przy ul. (...) (k. 122-212, k. 419-425, k. 438).

W kolejnych wielu pismach procesowych i na rozprawach roszczenia uczestnika postępowania eskalowały w kierunku rozliczenia także nakładów na budynek tzw. stary położony przy ul. (...). Sąd Rejonowy uznał, że roszczenia te nie zasługują na uwzględnienie, gdyż zostały zgłoszone po zakreślonym terminie [postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 17 października 2006 r. zobowiązano strony do złożenia w terminie 14 dni pism procesowych wskazujących wartość poczynionych nakładów oraz wskazanie okresów, w których te nakłady były czynione jak również wniosków dowodowych w tym zakresie pod rygorem pominięcia, a w odpowiedzi na to zobowiązanie uczestnik przedłożył pismo z dnia 30 października 2006 r., w którym podtrzymał swoje stanowisko co do rozliczenia nakładów na budynek przy ul. (...) przedkładając dodatkowe dokumenty, zaś wniosek uczestnika postępowania dotyczący rozliczenia nakładów na „stary” budynek położony przy ul. (...) został złożony dopiero na rozprawie w dniu 21 listopada 2008 r. (k. 808)], a uczestnik nie wykazał ani faktu poniesienia nakładów na budynek położony przy ul. (...), ani wysokości tych nakładów.

Oddalenie wniosku uczestnika postępowania A. S. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną dotyczyło także nakładów, które uczestnik poniósł na budynek przy ul. (...) w późniejszym okresie, a które zostały zgłoszone na rozprawie w dniu 21 listopada 2008 r. (k. 808) oraz w pismach procesowych z 4 lutego 2009 r. (k, 898-899), 23 lutego 2009 r. (k. 995-998), 19 października 2009 r. (k. 1031-1032), 20 listopada 2009 r. (k. 1066-1067). Z dołączonych do tych pism faktur VAT i rachunków (k. 714-807, 955-978, 999-1003, 1049-1063, 1068-1078) wynika że zostały one wystawione po wydaniu przez Sąd Rejonowy w dniu 14 października 2005 r. postanowienia o zakazie dokonywania jakichkolwiek czynności prowadzących do zmiany substancji budynków położonych na nieruchomości, ale przede wszystkim po uprawomocnieniu się punktów 2 i 3 postanowienia z dnia 27 września 2007 r. W pkt 2 i 3 postanowienia z dnia 27 września 2007 r. zawierało się orzeczenie o zniesieniu współwłasności nieruchomości przez fizyczny podział i przyznanie nieruchomości powstałych w wyniku podziału na wyłączną własność wnioskodawcy i uczestnika postępowania A. S. (1). W tej części postanowienie z dnia 27 września 2007 r. uprawomocniło się z dniem 27 maja 2008 r. Oznacza to, że po tej dacie uczestnik postępowania czynił nakłady na budynek położony przy ul. (...), który był już jego wyłączną własnością.

Sąd Rejonowy oddalił w pozostałym zakresie także wniosek uczestniczki postępowania D. S. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość przyjmując, że uczestniczka nie wykazała, aby takie nakłady poniosła.

Sąd Rejonowy ustalił wartość przedmiotu sprawy na kwotę 389 823 zł, co stanowi łączną wartość utworzonych przez podział nieruchomości, zaś wpis stosunkowy na kwotę 4 218,23 zł i uznał go za pokryty przez wnioskodawcę do kwoty 1 769,40 zł.

O kosztach postępowania w zakresie kosztów związanych z udziałem w sprawie pełnomocników stron sąd orzekł na mocy art. 520 § 1 kpc, uznając że każdy z uczestników postępowania powinien ponieść koszty związane z udziałem własnego pełnomocnika w sprawie.

O zasadzie poniesienia pozostałych kosztów sądowych przez poszczególnych uczestników Sąd orzekł w oparciu o przepis art. 520 § 2 kpc stosownie do wielkości udziału we współwłasności każdego z nich w nieruchomości wspólnej, pozostawiając szczegółowe rozliczenie kosztów referendarzowi sądowemu.

W taki stanie sprawy Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej dnia 26 czerwca 2012 r. w zakresie zniesienia współwłasności postanowił:

1. ustalić, że poprzedniczka prawna uczestników postępowania A. S. (1), D. Ł. S. poniosła wydatki i ciężary związane z nieruchomością wspólną, dla której Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej prowadzi księgę wieczystą nr (...) w łącznej kwocie 167 879,30 zł;

2. ustalić, że uczestnik postępowania A. S. (1) poniósł wydatki związane z nieruchomością wspólną w kwocie 11 850 zł;

3. zasądzić od wnioskodawcy A. M. (1) (M.) na rzecz uczestniczki postępowania D. S. (1) kwotę 49 722,38 zł tytułem spłaty oraz zwrotu wydatków i ciężarów związanych z nieruchomością wspólną;

4. zasądzić od uczestnika postępowania A. S. (1) na rzecz uczestniczki postępowania D. S. (1) kwotę 41 253 zł tytułem spłaty pomniejszonej o zwrot wydatków związanych z nieruchomością wspólną poniesionych przez uczestnika postępowania A. S. (1);

5. zasądzić od wnioskodawcy A. M. (1) (M.) na rzecz uczestnika postępowania A. S. (1) kwotę 61 884,76 zł tytułem zwrotu wydatków i ciężarów związanych z nieruchomością wspólną;

6. oddalić wniosek wnioskodawcy A. M. (1) (M.) o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną;

7. oddalić w pozostałej części wniosek uczestnika postępowania A. S. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną;

8. oddalić w pozostałej części wniosek uczestniczki postępowania D. S. (1) o rozliczenie nakładów na nieruchomość wspólną;

9. ustalić wartość przedmiotu sprawy na kwotę 389 823 zł;

10. ustalić wpis stosunkowy na kwotę 4 218,23 zł i uznać go za pokryty przez wnioskodawcę do kwoty 1 769,40 zł;

11. ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi koszty związane z udziałem własnego pełnomocnika w sprawie;

12. ustalić, że każdy z uczestników postępowania ponosi pozostałe koszty postępowania stosownie do swojego udziału w nieruchomości wspólnej, tj. wnioskodawca A. M. (1) w 1/2 części, uczestnik postępowania A. S. (1) w 1/3 części, uczestniczka postępowania D. S. (1) w 1/6 części, pozostawiając ich szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu.

Apelację od tego orzeczenia złożył wnioskodawca A. M. (1) w części dotyczącej nierozliczenia jego nakładów na budowę domu, których zakres wynosi połowę budynku w stanie surowym i zarzucił pominięcie w ustaleniach faktycznych treści zeznań świadków: H. M., A. A. (2), Z. D., H. W., M. W. i J. M. (2), z których wynika, że budynek był firmowany przez Ł. S. (1), lecz ze środków finansowych A. M. (2) i A. M. (1), a ich wartość odpowiada połowie wartości inwestycji do chwili wyprowadzenia się wnioskodawcy w 1975 r. oraz wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyjęcie, że wnioskodawca poczynił nakłady finansowe i pracę własną na realizację inwestycji nowego domu w wysokości połowy wartości stanu surowego.

W uzasadnieniu wskazał, że budowę rozpoczęto w 1970 r., po śmierci ojca J. M. (1) (1968) gromadząc materiały od 1969 r., po uzyskaniu odszkodowania za jego śmierć i przeznaczając je w całości na inwestycję, a sam dom budowano systemem gospodarczym wysiłkiem całej rodziny, rachunki brał ten kto załatwiał sprawy urzędowe, a pozwolenie na budowę było na Ł. S. (1) i rachunki też, bo dom miał być jej, a po wybudowaniu budynku zaczęły się konflikty. Prace przy budowie trwały do wyprowadzki wnioskodawcy w 1975 r., a do 1980 r. budowa ustała, a następnie A. S. (2) rozpoczął budowanie schodów.

Ł. S. (1) robiła wiele projektów, które nie były zrealizowane, np.: projekt instalacji wodno-kanalizacyjnej z 1970 r., a w latach 80-tych ubiegłego wieku zakupiła duże ilości siatki, która służyła jej do wyznaczania enklaw i ogródków (zmagazynowano ją, a następnie A. S. (2) ją sprzedał).

Ogrodzenie jak w projekcie z 30 czerwca 1970 r. i po odbiorze decyzji z 27 listopada 1970 r. wykonywano wspólnie po tej decyzji, a nie w 1983 r.

Do kosztorysu:

a) biegły błędnie doliczył bramy garażowe z 1981 r, a na planie jest brama i furtka z siatki, zaś ogrodzenie w większości nadaje się do wymiany,

b) dla Ł. S. (1) policzony jest stan surowy zamknięty, a te same pozycje (okna, wylewki i drzwi) dla A. S. (1),

c) w dokumentacji brak rachunków na nakłady na całość budynku,

d) a cegła pochodziła z rozbiórki, przy której wnioskodawca pracował,

e) biegły wskazał, że stan budynku uległ zmianie w czasie procesu, co jest nieprawdą, bo do ustalenia stanu budynku w 2005 r. przez biegłą B. R. po 2 latach różnił się, bo A. S. (2) pomimo zakazu wykonywał tam prace.

Wartość nakładów przewyższa wartość domu i to Ł. S. (1) doprowadziła do takiego stanu.

Świadkowie i uczestnicy wiedzę o stanie faktycznym ustalali i nabywali w toku rozpraw i tuż przed salą.

Nie zgadza się z twierdzeniami, że zeznania E. S. są bardziej wiarygodne od wnioskodawcy czy innych świadków.

Sąd Rejonowy kilkakrotnie zamykał rozprawy wyznaczając termin ogłoszenia orzeczenia, po czym ponownie prowadził rozprawy.

W piśmie z dnia 12 lipca 2013 r. uczestnik A. S. (2) wniósł o oddalenie apelacji wnioskodawcy wskazując, że Sąd Rejonowy dokonał prawidłowej oceny materiału dowodowego, a wnioskodawca nie wykazał, aby poniósł nakłady na budowę domu i nie wykazał ich wysokości (art. 6 kc), a nakłady na budowę nowego domu ponosiła Ł. S. (1) ze swoim mężem oraz uczestnik z braćmi, zaś nakłady na budowę piętra w surowym stanie ponosiła matka uczestnika, a nie wnioskodawca i jego wstępni. E. S. nie wyprowadziła się do domu swojej matki tylko w nim przebywała od poniedziałku do piątku z uwagi na bliskość dojazdu do pracy, a na weekendy wracała do domu.

Na budowę domu nie było przeznaczone odszkodowanie za śmierć J. M. (1), a wnioskodawca nie uczestniczył w pokrywaniu kosztów budowy nowego domu i przedstawił żadnych dowodów w tej części.

Ogrodzenie z siatki wzniesiono w 1983 r. i były do niego wykorzystane kątowniki, a schody były wybudowane wcześniej w 1981 r.

Jednocześnie uczestnik wniósł o zasądzenie kosztów postępowania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i dlatego została oddalona.

Ustalenia faktyczne dokonane przez Sąd Rejonowy są prawidłowe i Sąd Okręgowy uznaje jej jako własne. Także dokonana ocena dowodów jest prawidłowa, a Sad Rejonowy nie dopuścił się obrazy art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, albowiem wszechstronnie rozważył materiał dowodowy i nie naruszył zasady swobody jego oceny.

Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż wnioskodawca w zniesieniu współwłasności otrzymał prawo własności nieruchomość o wartości 216 654 zł, a uczestnik o wartości 173 169 zł, natomiast uczestniczka nie otrzymała niczego, przy czym nakłady Ł. S. (1) (matki uczestników) wynosiły 167 679,30 zł, a uczestnika 11 850 zł. Udział Ł. S. (1) w nieruchomości wspólnej stanowił połowę, a zatem przysługiwało jej na podstawie art. 207 kc roszczenie o zwrot wydatków i ciężarów związanych z nieruchomością wspólną w zakresie przenoszącym jej udział od drugiego współwłaściciela – wnioskodawcy i mogła domagać się od wnioskodawcy zapłaty kwoty 83 939,65 zł (167 879,30 : 2), z tym że roszczenie to z chwilą jej śmierci przeszło na podstawie art. 922 § 1 kc na jej spadkobierców proporcjonalnie do przypadających im udziałów w spadku, a zatem na A. S. (1) co do 2/3 części z kwoty 83 939,65 zł, czyli co do kwoty 55 959,76 zł (nabył on bowiem udział P. S. w spadku po Ł. S. (1)) i D. S. (1) co do 1/3 części z kwoty 83 939,65 zł, czyli co do kwoty 27 979,88 zł. A. S. (1) z racji swoich nakładów (11 850) może zaś żądać od wnioskodawcy zwrotu ich połowy czyli 5 925 zł, a od uczestniczki 1/6 (bo taki jest jej udział we współwłasności) części czyli kwoty 1 975 zł.

Wartość całej nieruchomości wynosi 389 823 zł, a wartość udziałów współwłaścicieli A. M. (1) – 194 911,50 zł (1/2 z 389 823 zł), A. S. (1) – 129 941 zł (1/3 z 389 823 zł) i D. S. (1) – 64 970,50 zł (1/6 z 389 823 zł). Dlatego też uczestniczka powinna od pozostałych współwłaścicieli otrzymać spłatę celem wyrównania wartości jej udziału w kwocie 64 970,90 zł, czyli od wnioskodawcy kwotę 21 742,50 zł i od uczestnika kwotę 43 228 zł, kwoty te stanowią bowiem nadwyżki nad przysługujące im udziały, a nadto powinna otrzymać kwotę nakładów przysługujących jej w części jako spadkobiercy Ł. S. (1) od wnioskodawcy (27 722,38) zł, co daje łącznie kwotę 49 722,38 zł, a od uczestnika A. S. (1) 41 253 zł, gdyż trzeba odjąć jeszcze kwotę 1 975 zł tytułem zwrotu uczestnikowi wydatków poniesionych przez niego na nieruchomość wspólną.

Wnioskodawca powinien zaś zapłacić uczestnikowi A. S. (1) kwotę 55 959,76 zł przysługującą mu w części jako spadkobiercy Ł. S. (1) oraz kwotę 5 925 zł tytułem zwrotu poniesionych przez uczestnika wydatków na nieruchomość wspólną ponad jego udział, co dało łącznie kwotę 61 884,76 zł.

Przede wszystkim należy zauważyć, iż sprawa jest prowadzona na podstawie wniosku A. M. (1) o zniesienie współwłasności nieruchomości, przy czym samego zniesienia współwłasności nieruchomości dokonano już prawomocnie postanowieniem z dnia 27 września 2007 r. /k. 571 – 572/, które uprawomocniło się 27 maja 2008 r. /k. 670/, a wcześniej postanowieniem z dnia 14 października 2005 r., także prawomocnym, zakazano wnioskodawcy i uczestnikom dokonywania jakichkolwiek czynności prowadzących do zmiany substancji obydwu budynków mieszkalnych oraz budynku gospodarczego posadowionych na nieruchomości objętej wnioskiem o zniesienie współwłasności /k. 115 – 116/. Ta ostatnia data jest graniczna dla ostatecznego rozpoznania sprawy o zniesienie współwłasności w zakresie wzajemnych rozliczeń wnioskodawcy z uczestnikami dotyczącymi tej nieruchomości. Sąd Okręgowy jest w tym zakresie – wniosku o zniesienie współwłasności – związany oceną prawną sprawy dokonaną przez Sąd Okręgowy w Gliwicach postanowieniem z dnia 27 maja 2008 r., zgodnie z którym sprawa jest prowadzana dalej w zakresie ustalenia i rozliczenia nakładów na nieruchomość, której współwłasność już zniesiono /k. 670 – 674/.

Wnioskodawca w swojej apelacji podnosi zarzut nierozliczenia dokonanych przez niego nakładów na budowę domu (nowego) na nieruchomości, które jego zdaniem wynoszą połowę wartości tego domu w stanie surowym, a były dokonywane do chwili jego wyprowadzenia się w 1975 r. Zarzut ten jednak w żaden sposób nie mógł spowodować zmiany zaskarżonego orzeczenia, gdyż wnioskodawca nie wykazał, iż poczynił jakiekolwiek nakłady finansowe na budowę nowego domu w tym okresie, co więcej z jego zeznań wynika /k. 67/, że to A. M. (2) finansowała budowę tego domu ze wspólnych pieniędzy, które także on jej przekazywał /k. 1107/, a potwierdza to żona wnioskodawcy – H. M. /k. 106/ żadne z nich, a także żaden świadek nie wskazał w jakiej wysokości te nakłady zostały poczynione. Pieniądze zaś przekazywane przez wnioskodawcę jego matce były wykorzystywane na prowadzenie domu i budowę drugiego domu /tak wnioskodawca k. 67/, gdyż prowadzili wspólne gospodarstwo domowe. Wnioskodawca wskazuje także, że wszyscy dawali pieniądze na budowę domu: on, jego matka, Ł. S. (1) i jej mąż /k. 1107/, ale trzeba oceniać te oświadczenia przez pryzmat tego, iż wnioskodawca nie przekazywał pieniędzy na budowę domu tylko oddawał całe swoje wynagrodzenia matce i to ona – prowadząc dom decydowała o tym co z tymi pieniędzmi robi. W żadnym zaś razie wnioskodawca nie wykazuje w jakiej wysokości on poczynił nakłady na budowę tego domu (art. 6 kc), nie wiedział nawet ile matka przeznaczała tych pieniędzy na budowę domu /k. 1108/. Sąd Rejonowy w tej części słusznie podnosi także, że zeznania świadków W. D. /k. 92/, H. M. /k. 106 – 107/, A. A. (2) /k. 108 – 109/, Z. D. /k. 109 – 110/, H. W. /k. 110 – 111/, M. W. /k. 111/ i J. M. (2) /k. 112/ wskazują, że wnioskodawca miał finansowo uczestniczyć w budowie „nowego” domu przy ul. (...) w ten sposób, że przekazywał pieniądze swojej matce, która przeznaczała je na budowę nowego domu, natomiast nie są one wiarygodne, gdyż nie potrafili oni wskazać jakie kwoty wnioskodawca przezywał na budowę tego domu, sam wnioskodawca – co wcześniej wskazano – nie potrafił tego także określić, a poza tym zeznania tych świadków oraz samego wnioskodawcy co do sposobu finansowania budowy „nowego” domu były sprzeczne z zeznaniami świadków E. S. /k. 440 – 442/, H. Z. /k. 442 – 443/, T. K. /k. 809 – 811/ i Z. S. /k. 822 – 823/ oraz zeznaniami uczestnika A. S. (1), którzy podali, że to Ł. S. (1) ze swoim mężem ponosili nakłady finansowe na budowę tego domu, co potwierdza także dokumentacja związana z jego budową, z której wynika, że pozwolenie na budowę zostało wydane na Ł. S. (1) oraz wszelkie rachunki i faktury na zakup materiałów wystawiane były na Ł. S. (1). Dlatego też nie można uznać za zasadny zarzut wnioskodawcy, iż Sąd Rejonowy pominął w ustaleniach zeznania świadków: H. M., A. A. (2), Z. D., H. W., M. W. i J. M. (2), albowiem sąd dokonał oceny zeznań tych świadków w oparciu o całokształt zebranego w sprawie materiału dowodowego zgodnie z art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, a w tym zakresie jego ocena jest prawidłowa i w żaden sposób nie może być uznana za dowolną tym bardziej, że oprócz wnioskodawcy i jego żony (H. M.) pozostali świadkowie: W. D. /k. 92/, Z. D. /k. 109 – 110/, H. W. /k. 110 – 111/, M. W. /k. 111/, J. M. (2) /k. 112/ i A. A. (2) /k. 108 – 109/ informacje o tym posiadają ze słyszenia.

Należy także podkreślić, że od połowy lat 70 – tych ubiegłego wieku do czasu złożenia wniosku upłynęło 30 lat, a sama A. M. (2) zeznając w dniu 1 marca 1974 r. w sprawie o dział spadku po J. M. (1) nie wskazała, aby jakiekolwiek nakłady na budowę domu ponosił A. M. (1), który był obecny przy przesłuchaniu i nie protestował, co więcej – A. M. (2) wskazała wyraźnie, że na nieruchomości Ł. S. (1) postawiła budynek mieszkalny, który jest jeszcze w stanie niewykończonym /k. 16 – 16v. akt Sądu Powiatowego w R. o sygn. Ns 25/74/. Co więcej w tej samej sprawie A. M. (1) w dniu 9 kwietnia 1974 r. wraz z matką także wskazali, że to Ł. S. (3) własnym kosztem wzniosła budynek jednorodzinny /k. 33v. akt Sądu Powiatowego w R. o sygn. Ns 25/74/. Postępowanie w zakresie działu spadku nie zakończyło się ostatecznie merytorycznym rozstrzygnięciem, ale jego prowadzenie w 1974 r. i składane oświadczenia wykazują sprzeczność z tymi, które wnioskodawca podnosi obecnie, natomiast sprzeczność ta nie może być rozstrzygnięta w ten sposób, aby dać wiarę wnioskodawcy w rozpoznawanej obecnie sprawie, albowiem prowadzone wcześniej postępowanie, w którym zeznawała także jego matka wskazuje, że ten nowy dom na nieruchomości budowała Ł. S. (1), a wnioskodawca nie czynił na ten dom żadnych nakładów tak samo jak jego matka. Dodać należy, że akta te zostały odczytane przez Sąd Rejonowy w Rudzie Śląskiej na rozprawie w dniu 10 czerwca 2005 r. /k. 43/.

W takim stanie sprawy również bezzasadne są także zarzuty wnioskodawcy zmierzające do wykazania, iż rachunki są na Ł. S. (1), albowiem to na nią było pozwolenie na budowę. To że rachunki są na Ł. S. (1) potwierdza bowiem osobę, która dokonywała nakładów, a jednocześnie pozostaje w zgodności z oświadczeniami wnioskodawcy i jego matki złożonymi w sprawie prowadzonej przed Sądem Powiatowym w R. o sygn. akt Ns 25/74.

Także zarzuty wnioskodawcy dotyczące ogrodzenia na nieruchomości nie są zasadne, gdyż zostało ono rzeczywiście wybudowane, a nakłady na nieruchomość także w tej części poniosła Ł. S. (1), przy czym było ono wykonane za jej życia, stanowiło więc jej nakład, tak jak Sąd Rejonowy prawidłowo to rozliczył. Wnioskodawca n ie wykazał, aby było inaczej (art. 6 kc).

Odnosząc się do zarzutów wnioskodawcy dotyczących opinii biegłego należy zauważyć, że:

a)  biegły w opinii wycenił dwie bramy garażowe /k. 1441/ i dokonał tego po oględzinach i obmiarach: jedna brama ma wymiary 3,2 m x 1,8 m, a druga 1,1 m x 1,8 m, co oznacza, że jedna jest bramą wjazdową, a druga furtką – widać to wyraźnie po wymiarach; zarzuty w tej części są więc zupełnie chybione;

b)  dla Ł. S. (1) biegły wyliczył rzeczywiście wartość stanu surowego zamkniętego budynku, należy jednak zauważyć, że nakłady dokonane potem przez A. S. (1) dotyczące okien, wylewek i drzwi były dokonywane później, a to: 3 okna A. S. (1) wstawił w 1981 r. do wiatrołapu, kuchni i pokoju na pierwszym piętrze i dysponuje rachunkiem z 21 maja 1981 r. /k. 155/, zaś po śmierci Ł. S. (1): wylewki uczestnik wykonał na parterze w kuchni, jednym pokoju i przedpokoju; drzwi zostały zamontowane do piwnicy i z sieni do wiatrołapu /świadek E. S. k. 441/, w żaden więc sposób nie mogą być to nakłady traktowane jako podwójnie zaliczone raz dla Ł. a raz dla A., albowiem były one poczynione odrębnie, poza tym na drzwi uczestnik dysponuje rachunkami z 1 i 4 kwietnia 2005 r. /k. 174 i 175/, tak samo jak na cement i wapno /k. 158 – 162, 167 – 168, 170, 172, 176, 186, 189/, jednocześnie z opinii biegłej B. R. (2) /k. 523/ wynika, że w budynku tylko częściowo były wykonane wylewki, a widać to także na zdjęciu /k. 524/, co biegły A. K. brał pod uwagę; także więc w tej części zarzuty są chybione;

c)  w dokumentacji brak rachunków na nakłady na całość budynku, albowiem prace były wykonywane systemem gospodarczym, co sam wnioskodawca potwierdza, ale jednak budynek został wzniesiony, a jego stan został udokumentowany, a więc na podstawie takiego stanu faktycznego można odtworzyć wartość nakładów, to samo dotyczy zarzutu, że cegła pochodziła z rozbiórki, przy której wnioskodawca pracował, ale nie była to przecież cegła należąca do wnioskodawcy tylko jego szwagra – męża Ł. S. (1) /k. 1108/; w tej części zarzuty także są więc chybione;

d)  biegły nie uwzględnił w swoim kosztorysie prac wykonanych po 14 października 2005 r., w tej części wnioskodawca nie wykazał jakie prace zostały wykonane przez A. S. (1) po 14 października 2005 r. i zaliczone przez biegłego, zaś biegły wyraźnie stwierdził, iż uwzględniał faktury do 14 października 2005 r., a tych późniejszych nie uwzględniał /k. 1519 oraz opinia k. 1373 – 1476/, wynika to wprost także z opinii; również w tym zakresie zarzuty wnioskodawcy się nie potwierdziły.

Także pozostałe niemerytoryczne zarzuty wnioskodawcy nie mogły spowodować uznania zasadności jego apelacji w jakimkolwiek zakresie, gdyż podnosił on, że:

a)  wartość nakładów przewyższa wartość domu, co samo w sobie nie może stanowić zasadnego zarzutu, gdyż w sprawie na obecnym etapie chodzi o ustalenie wartości nakładów na nieruchomość i mogą one przewyższać wartość domu, tym bardziej, że już w 2007 r. budynek ten był w tak złym stanie, że nadawał się do remontu /opinia biegłej B. R. (2) k. 525/, a rozpoznawane na obecnym etapie roszczenie dotyczy tylko nakładów na nieruchomość,

b)  świadkowie oraz uczestnicy wiedzę o stanie faktycznym ustalali i nabywali w toku rozpraw i tuż przed salą, co należy do oceny dowodów, a ta został przez Sąd Rejonowy – ja już wyżej wskazano – przeprowadzona prawidłowo i w sposób nienaruszający jej swobody w ramach art. 233 § 1 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, a okoliczności wynikłe z akt Sądu Powiatowego w R. o sygn. Ns 25/74 tylko potwierdzają prawidłowość dokonanej oceny,

c)  Sąd Rejonowy kilkakrotnie zamykał rozprawy wyznaczając termin ogłoszenia orzeczenia, po czym ponownie prowadził rozprawy, ale w tym zakresie Sąd Rejonowy nie naruszył przepisów postępowania mogących mieć wpływ na treść rozstrzygnięcia, także i ten zarzut nie może spowodować uznania zasadności apelacji.

Mając powyższe na uwadze w oparciu o art. 385 kpc w związku z art. 13 § 2 kpc, art. 207 kc, art. 212 § 3 kc i art. 6 kc należało apelację oddalić jako bezzasadną, albowiem wnioskodawca nie wykazał, iż poczynił jakiekolwiek nakłady na nieruchomość oraz nie wykazał, by nakłady poczynione przez Ł. S. (1) oraz uczestnika były w niższej wysokości.

Orzeczenie o kosztach oparto na treści art. 520 § 1 kpc oddalając wniosek uczestnika w tym zakresie, albowiem w toku prowadzonego postępowania o zniesienie współwłasności nie wystąpiła sprzeczność interesów, dlatego też należało zastosować zasadę rozliczenia kosztów obowiązująca w postępowaniu nieprocesowym (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 2010 r., sygn. akt III Cz 46/10, opublik. w OSNC z 2011 r., nr 7 – 8, poz. 88, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 2012 r., sygn. akt V Cz 30/12, Lex 1231642).

SSR (del.) Roman Troll SSO Krystyna Hadryś SSO Barbara Braziewicz