Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 sierpnia 2014r.

Sąd Okręgowy w Nowym Sączu, Wydział III Cywilny Odwoławczy w składzie

następującym:

Przewodniczący: Sędzia SO Jacek Małodobry

Sędzia SO Tomasz Białka (sprawozdawca)

Sędzia SR del. Maria Tokarz – Polańska

Protokolant: staż. Kinga Burny

po rozpoznaniu w dniu 7 sierpnia 2014r. w Nowym Sączu

na rozprawie

sprawy z powództwa E. B.

przeciwko A. B.

o uchylenie obowiązku alimentacyjnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Limanowej

z dnia 28 stycznia 2014 r., sygn. akt III RC 96/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że z dniem 1 września 2013 r. uchyla obowiązek alimentacyjny E. B. względem A. B. wynikający z ugody zawartej przed Sądem Rejonowym w Limanowej w dniu 21 grudnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt III RC 165/10, a w pozostałej części powództwo oddala;

2.  w pozostałym zakresie apelację oddala;

3.  nie obciąża pozwanej kosztami procesu za obie instancje.

sygn. akt III Ca 302/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 stycznia 2014 r. Sąd Rejonowy w Limanowej oddalił powództwo E. B. o uchylenie z dniem 1 lipca 2013 r. obowiązku alimentacyjnego względem jego córki A. B. orzeczonego przez tamt. Sąd
w sprawie o sygn. akt III RC 165/10 (pkt I), a koszty procesu między stronami wzajemnie zniósł (pkt II).

W uzasadnieniu podał, iż na mocy ugody z dnia 21 grudnia 2010 r. zawartej
w przywołanej wyżej sprawie powód zobowiązał się płacić alimenty w kwocie 400 zł miesięcznie na rzecz małoletniej wówczas córki – do rąk jej matki Z. B.,
w miejsce alimentów ustalonych wyrokiem Sądu Okręgowego w Nowym Sączu
z dnia 21 listopada 2007 r. w sprawie o sygn. I C 794/07 na kwotę po 100 zł miesięcznie.

Pozwana, która urodziła się (...)z wykształcenia jest fryzjerką. Do końca sierpnia 2013 r. uczęszczała do szkoły zawodowej przygotowującej do tego zawodu, a obecnie jest słuchaczem trzyletniego Liceum (...) w L., którego planowane ukończenie datowane jest na czerwiec 2015 r. Koszty swego miesięcznego utrzymania na które składają się: dojazd do szkoły (63 zł), czesne za szkołę (25 zł), używanie telefonu (50 zł), środki higieny (40 zł), środki czystości (50 zł), ubrania (200 zł) i wyżywienie (450 zł) szacuje na ok. 900 zł. Pozostaje na utrzymaniu matki, z którą mieszka, a która pobiera emeryturę
w wysokości 862,74 zł netto. W przeszłości w okresie od 1 maja do 31sierpnia 2013 r. za odbywaną praktykę uczniowską w salonie fryzjerskim otrzymywała wynagrodzenie w kwocie ok. 190 zł netto miesięcznie. Obecnie nie pracuje, ponieważ nie pozwala jej na to nauka w szkole, do której uczęszcza co drugi tydzień - w poniedziałki, wtorki, środy i piątki, w godzinach od 16.00 do 19.00, jedynie sporadycznie i nieodpłatnie strzyże znajomych. Poza tym Powiatowy Urząd Pracy
w L.nie dysponuje ofertami pracy dla fryzjera z możliwością ukończenia pracy przed godziną 16.00. Kontynuowana przez nią nauka jest jej potrzebna do zdobycia w przyszłości tytułu mistrzowskiego w zawodzie fryzjera.

Powód nie utrzymuje z pozwaną żadnych kontaktów. Choć w Niemczech ma zarejestrowaną jednoosobową działalność gospodarczą w ramach, której wykonuje prace budowlane, to jednak przez pewien okresu w roku pracuje także w Polsce. Średniomiesięczne dochody określił na kwotę 2.000 zł, co zdaniem Sądu Rejonowego z uwagi na wskazane ponoszone wydatki jest niezgodne z prawdą. Poza pozwaną posiada syna z drugiego małżeństwa, który studiuje zaocznie
i jednocześnie pracuje. Żona powoda osiąga miesięcznie dochody rzędu około 500 euro. Koszty utrzymania jego mieszkania wynoszą 300 euro, zaś opłata
za samochód 500 euro rocznie.

Wobec tak ustalonego stanu faktycznego Sąd Rejonowy uznał, iż wytoczone powództwo nie jest uzasadnione. Ciążący na powodzie obowiązek alimentacyjny względem jego córki jest bowiem w dalszym ciągu konieczny. To, że osiągnęła ona pełnoletność nie oznacza automatycznie, że jest samodzielna. Kontynuowana przez nią nauka jest wyrazem chęci należytego przygotowania się do pracy w przyszłości
i osiągnięcia stosownego wykształcenia koniecznego do otrzymania tytułu mistrzowskiego w zawodzie fryzjera. Podane przez nią koszty miesięcznego utrzymania są wiarygodne i co ważniejsze, nie jest ona ich w stanie samodzielnie pokryć. Mając więc powyższe na uwadze Sąd I instancji biorąc po uwagę unormowanie z art. 133 § 1 k.r.o. orzekł jak na wstępie, a o kosztach postępowania rozstrzygnął zgodnie z art. 100 k.p.c.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się powód, który we wniesionej apelacji zaskarżył go w całości zarzucając mu naruszenie art. 133 § 3 k.r.o. oraz błędne ustalenia faktyczne w zakresie przyjęcia za prawdziwe, iż pozwana jest słuchaczką trzyletniego Liceum (...), podczas gdy jest ono dwuletnie oraz uznania
w oparciu o informację z Powiatowego Urzędu Pracy w L., że nie ma ona możliwości zatrudnienia w swoim zawodzie poza godzinami nauki. Ponadto zakwestionował uznanie za niewiarygodne podane przez niego dochody, a uznania za wiarygodne wydatki pozwanej oraz fakt przyjęcia, iż nie może samodzielnie się utrzymać w sytuacji, gdy wykonuje już pracę tyle, że nieodpłatnie, a pobierana przez nią nauka nie dość, że nie koliduje z możliwością wykonywania pracy w zawodzie fryzjerki, to na dodatek nie jest niezbędna do uzyskania mistrzowskiego tytułu, do tego bowiem konieczna jest praktyka w zawodzie. Podniósł również, iż w skutek powzięcia uzasadnionych wątpliwości odnośnie ojcostwa pozwanej zasadnym będzie przeprowadzenie dowodu z badań DNA. Odwołał się ponadto do swojej trudnej sytuację finansowej i problemów zdrowotnych, na co przedłożył kserokopie dowodu rejestracyjnego samochodu i zaświadczenia o leczeniach. W uzupełnieniu apelacji wniósł o dopuszczenie na etapie postępowania drugoinstancyjnego dowodów ze zdjęć przedstawiających pozwaną na okoliczność prowadzonego przez nią rozrywkowego stylu życia, z którym wiążą się wydatki, a na które posiada ona środki.

W oparciu o tak postawione zarzuty wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia poprzez uwzględnienie powództwa. Żądanie to na rozprawie apelacyjnej pełnomocnik powoda rozszerzył o ewentualne uchylenie wyroku i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie za przyznaniem jej od powoda kosztów postępowania odwoławczego.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Apelacja jest w znacznej części uzasadniona.

Nie zachodzą uchybienia, które zgodnie z art. 378 § 1 k.p.c. Sąd Okręgowy bierze pod uwagę z urzędu, a których skutkiem byłaby nieważność postępowania.

Sąd Rejonowy wyjaśnił okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy
i właściwie ocenił zebrany materiał dowodowy oraz dokonał na jego podstawie prawidłowych ustaleń faktycznych. Sąd Okręgowy podziela te ustalenia faktyczne
i przyjmuje za własne, zatem nie zachodzi potrzeba ich powtarzania (por. wyrok SN
z dnia 9 marca 2006 r., sygn. akt I CSK 147/05, LEX nr 190753).

W ocenie Sądu Okręgowego podniesione w apelacji zarzuty pod adresem błędów w dokonanych przez Sąd I instancji ustaleniach faktycznych są nieuzasadnione. Wskazywane przez powoda mylne przyjęcie, że pozwana uczęszcza do dwuletniego, a nie do trzyletniego Liceum (...) nie dość, że jest gołosłowne, to pozostaje w oczywistej sprzeczności z przedłożonym przez pozwaną zaświadczeniem szkoły o podjętej nauce. Także kwestionowanie wysokości wskazanych przez pozwaną wydatków okazało się nieskuteczne. Wyliczone przez nią poszczególne koszty składające się na ogólną sumę utrzymania są całkowicie wiarygodne. Wiek w jakim się znajduje uzasadnia wskazane przez nią potrzeby
i trudno je uznać za wygórowane. W szczególności nie sposób przyjąć tak jak by tego oczekiwał apelujący, że znaczna część wydatków jego córki przeznaczana jest na rozrywki czy inne zbędne wydatki. Nie dowodzą bowiem tego przedłożone przez niego zdjęcia. Ani bowiem fakt pobytu w P., ani także fakt posiadania tatuażu nie pozwala na jednoznaczne wysnucie, iż to ona pokrywała te wydatki. Również
z fotografii tych nie wynika, aby pozwana używała narkotyków, czy przeznaczała - jak wskazuje powód - ponadprzeciętne środki, przekraczające podane koszty na zakup odzieży czy też innych środków higieny.

Powyższe ustalenia odnośnie prawidłowo ustalonych kosztów utrzymania pozwanej nie są jednak jednoznaczne z koniecznością ich pokrywania przez powoda. Stosownie bowiem do art. 133 k.r.o., rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Sąd Najwyższy wielokrotnie wypowiadał się w kwestii realizacji obowiązku alimentacyjnego rodziców wobec dziecka, wskazując słusznie,
iż obowiązek ten stanowi uszczegółowienie ogólnego obowiązku „troszczenia się
o fizyczny i duchowy rozwój dziecka” i należytego przygotowania go odpowiednio do jego uzdolnień do pracy zawodowej (art. 98 k.r.o.). Czas trwania tego obowiązku nie jest ograniczony terminem i nie pozostaje też w zależności od osiągnięcia przez uprawnionego określonego wieku czy stopnia wykształcenia. Jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy powstanie, ustanie, ale i zakres obowiązku alimentacyjnego jest to, czy dziecko jest zdolne utrzymać się samodzielnie.

Zdaniem Sądu II instancji sytuacja w jakiej się znajduje pozwala na podjęcie działań zmierzających do uzyskania środków, z których mogłaby samodzielnie pokrywać swoje potrzeby. Nie przeszkadza temu przy tym fakt podjętej nauki, zresztą wbrew jej twierdzeniom niekoniecznej do dopuszczenia do egzaminu mistrzowskiego o zdaniu, którego w przyszłości myśli. Zgodnie bowiem § 7 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia z dnia 14 września 2012 r. w sprawie egzaminu czeladniczego, egzaminu mistrzowskiego oraz egzaminu sprawdzającego, przeprowadzanych przez komisje egzaminacyjne izb rzemieślniczych (Dz.U.2012.1117) dopuszczoną do egzaminu mistrzowskiego może być osoba, która spełnia jeden z wymienionych tam warunków. Zasadniczym wymaganiem jest legitymowanie się odpowiednim okresem wykonywania zawodu. Posiadanie średniego wykształcenia jest tylko jednym ze sposobów dojścia do egzaminu, przy czym należy zauważyć, że także i wówczas konieczne jest legitymowanie się praktyką w zawodzie. Tak więc twierdzenia pozwanej o niemożności podjęcia pracy
z uwagi na konieczność dalszego szkolenia są bezpodstawne. Nawet bowiem zdobyte średnie wykształcenie nie uprawni ją do przystąpienia do egzaminu, jeśli nie będzie w tym czasie praktykowała w sposób, który mógłby być przez nią później wykazany. Okazjonalne koleżeńskie świadczenie usług fryzjerskich z pewnością nie wystarczy do realizacji planów, które sobie założyła.

Powyższa analiza dowodzi, iż błędne było stanowisko Sądu Rejonowego uznające pozwaną za osobę, która nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Posiadany przez nią zawód pozwala wszak na odpłatne, a nie jak było do tej pory – nieodpłatne, świadczenie usług i w ten sposób zarobkowanie na własne utrzymanie. Okoliczność dążenia do podnoszenia kwalifikacji, poprzez podjętą naukę nie przeszkadza przy tym wykonywaniu zawodu. To przecież indywidualne ustalenia
z pracodawcą określają wymiar i czas pracy pracownika, trudno więc z góry przyjmować, iż niemożliwym jest znalezienie zatrudnienia, które nie kolidowałoby
z zajęciami nie odbywającymi się przecież w systemie dziennym lecz zaocznym. Praktyka zresztą w obranym przez pozwaną zawodzie zdaje się rzeczą podstawową
i z pewnością nie może być całkowicie wykluczana przez odbywane zajęcia, tym bardziej, że w przypadku pozwanej taka konieczność nie zachodzi. Brak w urzędzie pracy ofert pracy kończącej się przed godziną 16.00 nie oznacza, że nie jest możliwie podjęcie zatrudnienia, które pozwala kontynuować naukę. Rację ma pozwany, że tego rodzaju warunki są przedmiotem uzgodnień z pracodawcą i zwykle nie są składnikiem oferty przedkładanej w urzędu pracy.

Ustalona możliwość samodzielnego utrzymania się przez pozwaną skutkowała uznaniem apelacji za zasadną w tym zakresie. Żadnego wpływu na to rozstrzygnięcie nie miały zarzuty kwestionujące ojcostwo pozwanego i skierowany w tym kierunku wniosek dowodowy. Powyższa kwestia nie może być roztrząsana w niniejszym postępowaniu.

Brak było jednak podstaw do uwzględnienia żądania powoda w całości
i stwierdzenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego już z dniem 1 lipca 2013 r.
Z przeprowadzonych dowodów tj. zaświadczenia salonu fryzjerskiego z dnia
12 września 2013r. (k.11) oraz zeznań powódki z dnia 10 października 2013r. (k.22) wynika, że pozwana do końca sierpnia 2013 r. uczęszczała jeszcze do szkoły zawodowej. Dopiero jej ukończenie pozwoliło na wyciągnięcie powyższych wniosków w zakresie możliwości samodzielnego utrzymania się przez pozwaną. Za datę wygaśnięcia więc powyższego obowiązku można uznać dopiero 1 września 2013 r.

Mając powyższe na względzie Sąd Okręgowy zmienił zaskarżony wyrok
i orzekł jak w punkcie 1 sentencji w oparciu o art. 386 § 1 k.p.c. Ponieważ dalej idąca apelacja okazała się niezasadna, należało ją oddalić na podstawie art. 385 k.p.c. Charakter niniejszej sprawy, podniesione w niej okoliczności faktyczne oraz jej rozstrzygnięcie ze skutkami jakie niesie dla pozwanej uzasadniały w ocenie Sądu II instancji zgodnie z zasadami współżycia społecznego odwołanie się do szczególnego unormowania z art. 102 k.p.c. i nie obciążanie pozwanej kosztami postępowania za obie instancje.