Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 17 lipca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Katarzyna Biernat – Jarek

Sędziowie: SO Krystyna Dobrowolska

SR (del.) Jarosław Tyrpa (sprawozdawca)

Protokolant sądowy: Izabela Ślązak

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2014 roku w Krakowie

na rozprawie

sprawy z wniosku (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą
w S.

przy uczestnictwie R. P. (1)

o stwierdzenie nabycia spadku

na skutek apelacji uczestnika i zażalenia wnioskodawcy

od postanowienia Sądu Rejonowego dla Krakowa - Śródmieścia w Krakowie

z dnia 5 września 2013 roku, sygnatura akt I Ns 797/08/S

postanawia:

1.  w uwzględnieniu zażalenia zmienić punkt II zaskarżonego postanowienia
w ten sposób, że kwotę „1 105 (jeden tysiąc sto pięć) złotych” zastąpić kwotą 1 242,40 (tysiąc dwieście czterdzieści dwa 40/100) złotych”,

2.  oddalić apelację,

3.  zasądzić od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.

UZASADNIENIE

Postanowienia z dnia 17 lipca 2014 roku

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 5 września 2013 roku Sąd Rejonowy dla Krakowa Śródmieścia w Krakowie w punkcie I stwierdził, że spadek po R. P. (2) zmarłym w dniu 20 lutego 2006 roku w K. i tam ostatnio stale zamieszkałym przy ul. (...) nabył na podstawie ustawy w całości i wprost jego ojciec R. P. (1) oraz w punkcie II zasądził od uczestnika na rzecz wnioskodawcy kwotę 1105 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Postanowienie to zostało wydane w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

Wnioskodawca był wierzycielem spadkodawcy albowiem na podstawie umowy cesji nabył wierzytelność wobec M. S. z tytułu niespłaconej pożyczki udzielonej jej przez (...)w J., której spłatę poręczył spadkodawcy R. P. (2).

Spadkodawca R. P. (2), syn R. P. (1) i J., zmarł 20 lutego 2006 r. w K.. Przed śmiercią mieszkał w K. przy ulicy (...). W chwili śmierci był kawalerem.

Składając zapewnienie spadkowe uczestnik R. P. (1) oświadczył, że R. P. (2) miał syna, dziecko pozamałżeńskie o imieniu D.. R. P. (2) nie miał innych dzieci. Wspomniany D. zamieszkuje w K..

Matka R. J. P. zmarła w 2000 roku. Ojcem R. P. (2) jest uczestnik R. P. (1). R. P. (2) nie miał rodzeństwa.

Ustalenia te zostały poczynione w oparciu niebudzące wątpliwości
i niekwestionowane dokumenty w postaci odpisów skróconych: aktu zgonu spadkodawcy, zapewnienia spadkowego R. P. (1), przez ogłoszenia w prasie, w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, w Urzędzie Miasta K. i w budynku Sądu. Sąd Rejonowy wskazał, że w pełni wywiązał się ze wskazań Sądu Okręgowego w Krakowie co do dalszego postępowania wyrażonych w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 czerwca 2010 roku, uchylającego postanowienie oddalające wniosek o podjęcie zawieszonego postępowania. Sąd Rejonowy podjął z urzędu poszukiwania domniemanego syna R. D.. W tym celu Sąd zwrócił się o pomoc do uczestnika o podanie informacji pomocnych w uzyskaniu tychże informacji. W szczególności Sąd wzywał uczestnika o podanie informacji dotyczących miejsca urodzenia swego wnuka D., miejsca zamieszkania jego matki, danych dotyczących nazwiska wnuka oraz imienia i nazwiska matki. W dalszej kolejności R. P. (1) został wezwany do wskazania imion i nazwisk osób bliskich (przyjaciół) jego zmarłego syna, do wskazania osoby, która zawiadomiła go o śmierci syna oraz do wskazania ostatniego miejsca zatrudnienia syna (wszystko w celu ustalenia osób, które mogły mieć szersze informacje o sytuacji rodzinnej spadkodawcy R. P. (2), w szczególności o jego synu D.). Pomimo wystosowanych do uczestnika wezwań, Sądowi nie udało się uzyskać od uczestnika jakichkolwiek informacji, które pozwalałyby na podjęcie skutecznych poszukiwań D. – syna R. P. (2). Także widniejący na odpisie zupełnym aktu zgonu spadkodawcy S. K. nie wiedział niczego o spadkodawcy, a znalazł się na akcie zgonu ponieważ prowadzi zakład usług pogrzebowych w K., który zajął się organizacją pogrzebu R. P. (2). Sąd podjął także dalszą inicjatywę w poszukiwaniu D. syna spadkodawcy R. P. (2). W szczególności Sąd zwrócił się do Policji o przeprowadzenie wywiadu pod adresem ul. (...) w K. oraz w sąsiedztwie (okolicy tego adresu) odnośnie osoby zmarłego i osób z nim spokrewnionych lub zamieszkałych a także innych osób które mogą wiedzieć o osobach spokrewnionych lub zamieszkałych ze zmarłym R. P. (2). Także w ten sposób nie udało się Sądowi uzyskać informacji, które mogłyby być przydatne do ustalenia pełnych danych osobowych syna spadkodawcy – D.. Sąd także zwrócił się do każdego z wydziałów rodzinnych wszystkich sądów rejonowych w Krakowie z prośbą o udzielenie informacji, czy w okresie od 1997 roku do 20 lutego 2006 roku prowadzona była sprawa o alimenty przeciwko pozwanemu R. P. (2). Także w ten sposób nie udało się ustalić danych osobowych D. syna R. P. (2). Z pisma MSW udało się Sądowi uzyskać informacje o istnieniu D. P.. Jak się jednak okazało na podstawie odpisu skróconego aktu zgonu (k. 247) oraz jego zeznań (k. 257), jest on synem Z. i mieszka ze swoim ojcem. Mimo szeroko podjętych poszukiwań i publikacji ogłoszeń o toczącym się postępowaniu w prasie, w Monitorze Sądowym i Gospodarczym, w Urzędzie Miasta K. i w budynku Sądu, nie udało się ustalić danych osobowych D. syna R. P. (2). Nie udało się nawet potwierdzić jego istnienia.

Biorąc pod rozwagę fakt, że jedynym ustalonym spadkobiercą zmarłego jest jego ojciec R. P. (1), Sąd Rejonowy stwierdził nabycie przez niego spadku w całości. Wyjaśnił, że ani postępowanie dowodowe ani zarządzone w trybie art. 672 k.p.c. ogłoszenie wzywające następców prawnych spadkodawcy nie doprowadziło do stwierdzenia, by istnieli inni spadkobiercy.

O kosztach postępowania Sąd Rejonowy orzekł na zasadzie art. 520 § 2 i 3 k.p.c. zasądzając od uczestnika część kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawcę w związku z toczącym się postępowaniem, uwzględniając fakt, że na skutek niepełnych i niepotwierdzonych później informacji o synu spadkodawcy toczyło się długotrwałe i kosztowne postępowanie w sprawie. Wszystko to wywołało koszty ogłoszeń w łącznej kwocie 1028 złotych. Koszty te w toku postępowania zostały pokryte z zaliczki uiszczonej przez wnioskodawcę w kwocie 1100 złotych. Różnica pomiędzy kwotą zaliczki a zasądzoną z tego tytułu kwotą faktycznych wydatków na ogłoszenia zostanie zwrócona wnioskodawcy po uprawomocnieniu się postanowienia kończącego postępowanie w sprawie. Na rzecz wnioskodawcy została zasądzona również kwota 60 złotych wynagrodzenia pełnomocnika według norm przepisanych oraz uiszczona opłata od pełnomocnictwa w kwocie 17 złotych. Stąd zasądzona została kwota 1105 złotych tytułem części kosztów postępowania. Wnioskodawca wnioskował jedynie o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów opłaty za pełnomocnictwo. Wnioskodawca zawnioskował także o zasądzenie kwoty 1100 złotych złożonej zaliczki, z której wykorzystana została kwota 1028 złotych. Nie było w szczególności wniosku o zasądzenie zwrotu opłaty od wniosku. Skoro wnioskodawca był reprezentowany w sprawie przez radcę prawnego, Sąd uznał za niezasadne zasądzanie zwrotu kosztów postępowania poniesionych przez wnioskodawcę o których zasądzenia wnioskodawca nie wnosił. Sąd uznał za niezasadny wniosek o zwrot kosztów poniesionych przez wnioskodawcę przy prowadzeniu poszukiwań jego następców prawnych. Sąd uznał bowiem, że nie stanowiły one kosztów bezpośrednio związanych z toczącym się postępowaniem i nie były one konieczne do poniesienia przez wnioskodawcę. W szczególności niezasadny był wniosek o zasądzenie kosztu wydania aktu zgonu R. P. (2), który to akt zgonu zalegał już w aktach sprawy po tym jak Sąd zwrócił się o jego wydanie z urzędu. Wnioskodawca miał wgląd w akta sprawy i mógł uniknąć tego niepotrzebnego kosztu. W związku z tym obciążanie nim uczestnika byłoby nieprawidłowe. Niezależnie od powyższego, zdaniem Sądu, uczestnik w wystarczającym zakresie obciążony został kosztami postępowania stosownie do przepisu art. 520 § 2 i § 3 k.p.c.

Apelację na powyższe postanowienie złożył uczestnik. Zarzucił, że w wyniku dziedziczenia nie uzyskał żadnych aktywów i dlatego nie powinien ponosić odpowiedzialności za długi spadkowe. Ponadto wskazał, że nie wiedział o możliwości zrzeczenia się spadku. Spadek winien dziedziczyć wskazany przez niego w toku postępowania syn zmarłego.

Zażalenie na punkt II postanowienie złożył wnioskodawca wnosząc o jego zmianę i zasądzenie na jego rzecz od uczestnika kwoty 1242, 40 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania oraz zasądzenia kosztów postępowania zażaleniowego.

Zaskarżonemu rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów postępowania wnioskodawca zarzucił naruszenie art. 520 k.p.c. oraz naruszenie art. 98 k.p.c. w w. z art. 108 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez ich błędną wykładnię i niezasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania zażaleniowego w wysokości 90 zł. Żalący powołał się na orzecznictwo Sądów, wskazując na utrwaloną linię orzecznictwa, w której przyjmuje się, że w sprawie o stwierdzenie nabycia spadku, w której z wnioskiem występuje wierzyciel, zachodzi sprzeczność interesów, która skutkować powinna zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania od spadkobierców, którzy we własnym zakresie nie przeprowadzili postępowania dowodowego. Wskazał, że na dochodzoną przez niego obecnie tytułem kosztów kwotę 1242 zł składają się kwoty: 60 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego, 17 zł tytułem opłaty skarbowej od pełnomocnictwa 47, 40 zł tytułem kosztów wskazania następcy prawnego zmarłego, 1028 zł tytułem zaliczki na poczet kosztów ogłoszeń oraz 90 zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja uczestnika nie zasługiwała na uwzględnienie.

Poczynione przez Sąd Rejonowy ustalenia faktyczne, które Sąd Okręgowy przyjmuje za własne wskazują, że jedynym krewnym zmarłego R. P. (2) uprawnionym do dziedziczenia jest jego ojciec R. P. (1). Brak jest w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego podstaw do przyjmowania, by spadkodawca pozostawił syna. Twierdzenia uczestnika zostały w sposób wyczerpujący i wszechstronny zweryfikowane przez Sąd pierwszej instancji, a poczynione w tym względzie ustalenia nie potwierdziły zarzutu uczestnika. Poza jedynie nieprecyzyjnymi i niepewnymi oświadczeniami uczestnika nie ma żadnego dowodu wskazującego na istnienie osoby o nazwisku D. P., który byłby synem spadkodawcy. Osoba, którą ustalił Sąd, pomimo identycznego brzmienia nazwiska, jest synem Z..

Oprócz czynionych poszukiwań Sąd Rejonowy zgodnie z art. 672 k.p.c. wezwał spadkobierców przez ogłoszenie i również to nie doprowadziło do ustalenia, by spadkodawca pozostawił syna. Zgodnie natomiast z art. 676 k.p.c. jeżeli w ciągu sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia o wezwaniu spadkobierców nikt nie zgłosił nabycia spadku albo, zgłosiwszy je, nie udowodnił go na rozprawie, sąd wyda postanowienie stwierdzające nabycie spadku przez spadkobierców, których prawa zostały wykazane, a w ich braku - przez Skarb Państwa jako spadkobiercę ustawowego. Brak podstaw do przyjmowania, by spadkodawca pozostawił syna obligował Sąd Rejonowy do stwierdzenia nabycia spadku na rzecz uczestnika, którego prawa do spadku zostały wykazane aktami stanu cywilnego.

Argumentem przemawiającym przeciwko trafności rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego co do istoty sprawy nie jest również brak wiedzy uczestnika co do możliwości zrzeczenia się dziedziczenia. Istotne jest bowiem to, że w świetle zapewnienia uczestnika złożonego w dniu 3 września 2009 roku (k. 73) nie zrzekał się on dziedziczenia, jak również nie składał oświadczeń w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku.

Z powyższych przyczyn apelacja jako nieuzasadniona podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Zasadnym natomiast było zażalenie wnioskodawcy. Sąd Rejonowy słusznie przyjął, że obowiązkiem uiszczenia kosztów postępowania należy obciążyć uczestnika. Uczestnik jako spadkobierca R. P. (2) nie był zainteresowany przeprowadzeniem postępowania spadkowego, a trudno odmawiać wierzycielowi możliwości wszczęcia postępowania spadkowego, skoro jest ono niezbędne w celu ochrony jego interesów. W tym sensie pomiędzy stronami zachodziła sprzeczność interesów uzasadniająca zasądzenie kosztów od uczestnika. Sąd Okręgowy, odmiennie niż Sąd Rejonowy, stoi jednak na stanowisku, że za celowe należy uznać koszty poniesione przez wierzyciela w celu ustalenia danych spadkobierców. Jest to bowiem wydatek, który umożliwił wskazanie spadkobiercy już we wniosku wszczynającym postępowanie w sprawie. W tym sensie koszty te były bezpośrednio związane z toczącym się postępowaniem, skoro miały na celu prawidłowe określenie jego ram podmiotowych. Dlatego nie sposób kwestionować kwoty 47, 40 zł poniesionej z tego tytułu.

Do kosztów niezbędnych do celowego dochodzenia praw i celowej obrony należy również zaliczyć koszty wywołane wniesieniem przez wnioskodawcę zażalenia na postanowienie w przedmiocie zawieszenia postępowania. O zasądzenie tych kosztów wnioskodawca wnosił w zażaleniu (k. 87) i zażalenie to okazało się uzasadnione. Orzeczenie Sądu drugiej instancji nie było orzeczeniem kończącym postępowanie w sprawie, a zatem brak było podstaw do ich zasądzenia. O kosztach tych, jako kosztach postępowania incydentalnego, winien orzec Sąd Rejonowy w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie - art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 kwietnia 1973 roku, II CR 159/73, OSNC 1974/5/90 oraz postanowienie Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 14 maja 2014 roku, I Acz 762/14, Lex nr 1466888). Koszty te obejmują opłatę od zażalenia w kwocie 30 zł oraz wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawcy w postępowaniu zażaleniowym w kwocie 60 zł. Kwota ta, w połączeniu z kwotą 47, 40 zł, daje kwotę 137, 40 zł, o którą ostatecznie należało powyższych zasądzoną w punkcie II postanowienia kwotę 1105 zł.

Z tych też przyczyn orzeczono jak w punkcie 1, zmieniając w uwzględnianiu zażalenia postanowienie Sądu Rejonowego w przedmiocie kosztów na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na postawie art. 520 § 3 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a na ich wysokość złożyła się opłata od zażalenia w kwocie 30 zł i wynagrodzenie pełnomocnika wnioskodawcy w postępowaniu zażaleniowym.