Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 25 stycznia 2013r.

Sąd Apelacyjny we W. w II Wydziale Karnym w składzie:

Przewodniczący SSA Witold Franckiewicz

Sędziowie SSA Tadeusz Kiełbowicz

SSA Bogusław Tocicki (spr.)

Protokolant Beata Sienica

przy udziale Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. – Elżbiety Kozłowskiej - Włodarek

w sprawie weryfikacji oświadczenia lustracyjnego A. K. (1) ,

objętej postępowaniem prowadzonym przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. o sygn. akt Ppl/Wr-54/12

po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 2013r.

skargi obrońcy A. K. (1) z dnia 13 grudnia 2012r. na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki,

na podstawie art. 12 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004r. Nr 179, poz. 1843 z późniejszymi zmianami)

p o s t a n o w i ł

I. oddalić skargę A. K. (1);

II. kosztami postępowania obciążyć A. K. (1), zaliczając na ich poczet wniesioną opłatę w wysokości 100 zł.

UZASADNIENIE

I. W toku postępowania w sprawie weryfikacji oświadczenia lustracyjnego gen. A. K. (1), prowadzonego przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. pod sygn. akt Ppl/Wr-54/12, obrońca A. K. (1) – adw. R. O. złożył w dniu 17 grudnia 2012r., datowaną na 13 grudnia 2012r. skargę w oparciu o przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004r. Nr 179, poz. 1843 z późniejszymi zmianami). We wspomnianej skardze, obrońca A. K. (1) wniósł o:

1)  stwierdzenie, że w postępowaniu prowadzonym przez prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego we W. w sprawie przeciwko A. K. (1) (sygn. Ppl/Wr-S4/12) doszło do naruszenia prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a tym samym nastąpiła przewlekłość postępowania;

2)  przyznanie skarżącemu od Skarbu Państwa sumy pieniężnej w wysokości 20.000,00 złotych;

3)  zasądzenie od Skarbu Państwa kosztów niniejszego postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu skargi na przewlekłość, obrońca podniósł, że A. K. (1) pismem z dnia 2 marca 2012r. został poinformowany, w oparciu o przepis art. 52e ust. 3a ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 424 z późniejszymi zmianami) o możliwości złożenia wyjaśnień w związku z powstaniem wątpliwości co do zgodności z prawdą złożonego przez niego oświadczenia lustracyjnego. Wyjaśnienia takie A. K. (1) złożył w dniu 26 marca 2012r., zaś ostatnią czynnością wykonaną w tej sprawie przez prokuratora było powołanie biegłego z zakresu pisma ręcznego, który przedstawił opinię w pierwszej dekadzie września 2012r.. Następnie, po ustanowieniu przez A. K. (1) obrońcy w dniu 20 sierpnia 2012r., doszło do zapoznania obrońcy z aktami sprawy w dniu 5 września 2012r. i po tej dacie prokurator nie podjął żadnych czynności procesowych i nie przeprowadzał żadnych dowodów. Ponadto, jak stwierdził obrońca, do dnia wniesienia skargi na przewlekłość prokurator nie odniósł się do jego wniosku dowodowego przekazanego w dniu 31 października 2012r..

Jak podkreślił obrońca, zgodnie z przepisem art. 52e ust. 4 cyt. ustawy o IPN, w terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia informacji o powstaniu wątpliwości, co do zgodności oświadczenia z prawdą, prokurator ma obowiązek złożenia wniosku do Sądu o wszczęcie postępowania lustracyjnego albo powiadomienia osoby, na której ciążył obowiązek złożenia oświadczenia lustracyjnego o braku podstaw do złożenia takiego wniosku. Tymczasem w niniejszym postępowaniu pomimo upływu wspomnianego terminu 6-miesięcznego, a nawet jego rażącego przekroczenia, prokurator nie dokonał żadnej z czynności, do której przepis ten zobowiązuje. W ocenie obrońcy, takie działanie prokuratora oczywiście naruszyło prawo strony do sądu i możliwość obrony w rozsądnym terminie zakreślonym przez ustawę. Jednocześnie A. K. (1) nadal znajduje się w sytuacji osoby, co do której istnieje podejrzenie złożenia niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego, co powoduje szereg problemów zawodowych i osobistych, a szczególnie niemożność pełnienia zawodowej służby wojskowej na stanowiskach odpowiadających jego randze i doświadczeniu. W sposób oczywisty utrudnia także przełożonym A. K. (1) pełne wykorzystania jego doświadczenia i kwalifikacji, zwłaszcza, że dalsze pełnienie przez niego służby na odpowiednim stanowisku wymaga m.in. uzyskania poświadczeń bezpieczeństwa. Właściwe służby wszczęły stosowne postępowanie w tym przedmiocie w maju 2011r., jednak zostało ono zawieszone w dniu 17 lutego 2012r. w związku z informacją o wszczęciu postępowania przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego we W. w sprawie zgodności z prawdą oświadczenia lustracyjnego. Poprzednio wydane poświadczenie bezpieczeństwa w swojej istotnej części utraciło moc z dniem 12 grudnia 2012r.. Właśnie z tych powodów, zdaniem zainteresowanego, Minister Obrony Narodowej wszczął postępowanie w sprawie zwolnienia gen. A. K. (1) z zawodowej służby wojskowej.

Obrońca podkreślił także, że skoro w ustawowym terminie prokurator nie zdecydował się wnieść wniosku do sądu, to jest obowiązany poinformować zainteresowaną osobę o braku podstaw do jego złożenia, zaś bezzasadne wydłużanie postępowania w odbiorze społecznym stygmatyzuje A. K. (1) i rodzi szereg dalszych negatywnych dla niej konsekwencji. Dalsze pełnienie przez niego służby na odpowiednim stanowisku wymaga m.in. uzyskania poświadczeń bezpieczeństwa.

II. Odnosząc się do skargi na przewlekłość, Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. w piśmie z dnia 20 grudnia 2012r. podniosła, że lustrowany nabywa prawa i obowiązki podejrzanego dopiero po wszczęciu postępowania lustracyjnego, zgodnie z art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów" (Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 425, z późniejszymi zmianami).

Prokurator dowodziła, że na etapie czynności przygotowujących postępowanie lustracyjne osoba, której oświadczenie lustracyjne jest weryfikowane pod kątem prawdziwości, nie ma statusu podejrzanego, ani też nie mają do niej zastosowania przepisy k.p.k.. Staje się osobą lustrowaną dopiero po wszczęciu postępowania lustracyjnego przez sąd i dopiero wtedy mają do niej zastosowanie przepisy dotyczące oskarżonego (art. 21 ust. 1 cyt. ustawy lustracyjnej). Jak stwierdziła, z ugruntowanego orzecznictwa i poglądów przedstawicieli doktryny prawa karnego wynika, że ustawa lustracyjna nie jest ustawą przewidującą odpowiedzialność kamą, a tym samym postępowanie lustracyjne nie może być traktowane jako postępowanie stricte karne z jego wyodrębnionymi etapami, natomiast czynności prokuratora Biura Lustracyjnego nie można traktować jako czynności postępowania przygotowawczego i odnosić do niego wszystkich przepisów dotyczących postępowania karnego. W szczególności, ustawa lustracyjna nie przewiduje żadnej formy odpowiedzialności za działanie w organizacji bezpieczeństwa państwa, nie rozstrzyga także o odpowiedzialności karnej, a tylko o ustawy takim charakterze z mocy art. 116 k.k. mają zastosowanie wprost przepisy części ogólnej.

Odnosząc się do zarzutu niezachowania terminu przewidzianego w art. 52e ust. 4 cyt. ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego we W. podkreśliła, że jest to termin instrukcyjny i nie ma on wpływu na bieg postępowania. Ze względu na specyfikę postępowania lustracyjnego, w szczególności koniczność poszukiwania akt na temat osoby lustrowanej we wszystkich archiwach, prowadzenie postępowania przygotowawczego trwa dłużej aniżeli przewidywany w ustawie termin, co – w ocenie prokurator – nie oznacza, że nastąpiła przewlekłość postępowania.

W konkluzji, Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego we W. na posiedzeniu w dniu 25 stycznia 2012r. wniosła o odrzucenie skargi na przewlekłość postępowania w sprawie weryfikacji oświadczenia lustracyjnego gen. A. K. (1), prowadzonego przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. pod sygn. akt Ppl/Wr-54/12, jako wniesioną przez osobę nieuprawnioną.

III. Przystępując do rozpoznania skargi, Sąd Apelacyjny ustalił następujące fakty:

Oświadczenie lustracyjne zostało złożone przez A. K. (1) w dniu 26 stycznia 2008r., jednak dopiero w dniu 17 stycznia 2012r. Zastępca Dyrektora Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej przekazał potrzebę weryfikacji jego prawdziwości Prokuratorowi Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. na podstawie wyników analizy Bazy Oświadczeń Lustracyjnych i pomocy ewidencyjnych Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN.

Począwszy od dnia 23 stycznia 2012r. Naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. wielokrotnie występowała o przekazanie wszelkich materiałów archiwalnych w zasobach Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN oraz przeprowadzenie pełnej kwerendy lustracyjnej w poszukiwaniu akt wytworzonych na temat A. K. (1) przez b. Wojskową (...) oraz b. Zarząd (...) S. Generalnego.

W ramach wspomnianych czynności, pismem z dnia 14 lutego 2012r. Naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. wystąpiła o przekazanie uwierzytelnionych kserokopii z dokumentacji b. (...) na temat 3 Korpusu O. Powietrznej Kraju we W. oraz 1 Kompanii (...) w J. dot. osoby lustrowanej, zarejestrowanej jako TW (...), a także: teczki obiektowej 1 Kompanii (...) w J., dokumentacji z miejsc spotkań tajnych współpracowników, akt osobowych oficerów b. (...), A. B. i A. P., którzy mogli mieć wiedzę na temat okoliczności zarejestrowania TW (...) oraz jego współpracy z organami bezpieczeństwa państwa.

Wspomniane materiały sukcesywnie napływały do Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. i były analizowane, w tym w dniu 2 marca 2012r. została przekazana teczka personalna TW (...).

W dniu 2 marca 2012r. Naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W., na podstawie art. 52e ust. 3a ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 424 z późniejszymi zmianami) zawiadomiła A. K. (1) o możliwości złożenia wyjaśnień w związku z powstaniem wątpliwości co do zgodności z prawdą złożonego przez niego oświadczenia lustracyjnego. Wyjaśnienia takie A. K. (1) złożył w dniu 26 marca 2012r., a jednocześnie został pouczony o uprawnieniach i obowiązkach osoby lustrowanej, odpowiadających uprawnieniom podejrzanego w postępowaniu karnym.

Po złożeniu wyjaśnień przez A. K. (1), Naczelnik Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W., począwszy od dnia 26 marca 2012r. nadal występowała do Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN o nadesłanie kolejnych materiałów archiwalnych mogących mieć znaczenie dla weryfikacji prawdziwości oświadczenia lustracyjnego A. K. (1), a ponadto przesłuchała w charakterze świadków b. oficerów (...): A. B. w dniu 2 kwietnia 2012r. i W. M. w dniu 9 maja 2012r.. zaplanowano także przesłuchanie świadka A. K. (2) na dzień 18 czerwca 2012r., lecz okazało się to niemożliwe z powodu jego stanu zdrowia (leczenia neurologicznego po udarze mózgu) i niemożności stawiennictwa.

W dniu 5 lipca 2012r. do Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. wpłynęła akta paszportowe A. K. (1), nadesłane przez Oddział Paszportowy Wydziału Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców (...) Urzędu Wojewódzkiego we W..

Postanowieniem z dnia 8 sierpnia 2012r. Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. zasięgnęła opinii biegło z zakresu pisma ręcznego celem stwierdzenia, czy znajdujące się w aktach archiwalnych IPN dokumenty, w tym deklaracja współpracy z organami bezpieczeństwa państwa, zostały nakreślone prze A. K. (1). Biegłemu przekazano do ekspertyzy akta archiwalne IPN, akta personalne A. K. (1), a także oryginały wniosków A. K. o wydanie paszportu i o wydanie prawa jazdy, a także wyznaczono mu niezwłoczny termin do wydania opinii.

W dniu 31 sierpnia 2012r. biegły przesłał do Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. opracowaną przez siebie opinię z badań porównawczych pisma ręcznego i podpisów.

Następnie, prokurator na wniosek obrońcy A. K. (1) w dniu 6 września 2012r. przesłał mu uwierzytelnione kopie dokumentów z akt sprawy, po czym wykonywano dalsze czynności dowodowe:

⚫

w dniu 6 września 2012r. zwrócono się do Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. o odnalezienie i nadesłanie kopii protokołu brakowania dot. zniszczenia teczki pracy TW (...) o numerze ewidencyjnym (...);

⚫

w dniu 7 września 2012r. w wyniku wizytacji Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. zwrócono uwagę na potrzebę dodatkowych sprawdzeń dzienników korespondencyjnych, dzienników planów i sprawozdań (...) Wojsk O. Powietrznej Kraju w J. z lat domniemanej współpracy osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 13 września 2012r. zwrócono się do Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. o nadesłanie wspomnianych wyżej dodatkowych materiałów archiwalnych;

⚫

w dniu 28 września 2012r. uzyskano materiały archiwalne, w których mogły się znajdować dokumenty związane z TW (...) oraz mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 3 października 2012r. zwrócono się do Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. o nadesłanie materiałów archiwalnych dot. NP (...) mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 4 października 2012r. przesłuchano w charakterze świadka T. K.;

⚫

w dniu 8 października 2012r. ustalono, że trwa kwerenda akt w zasobach przy ul. (...) w W. i nie można ustalić jak długo potrwa, w związku ze zmianami organizacyjnymi tej placówki, począwszy od dnia 1 października 2012r.;

⚫

w dniu 11 października 2012r. uzyskano informację o nieodnalezieniu w zasobach IPN planów pracy i sprawozdań z działalności (...) w J. w latach 1981-1982;

⚫

w dniu 18 października 2012r. przeprowadzono analizę materiałów archiwalnych, wytypowanych przez zastępcę Dyrektora Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W., w których mogły się znajdować dokumenty związane z TW (...) oraz mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 19 października 2012r. uzyskano materiały archiwalne w postaci teczki personalnej NP (...) mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 26 października 2012r. uzyskano materiały archiwalne dot. NP (...) mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 6 listopada 2012r. zwrócono się do Urzędu Stanu Cywilnego o nadesłanie odpisu aktu zgonu osoby zarejestrowanej jako NP (...), który uzyskano w dniu 14 listopada 2012r.;

⚫

w dniu 12 listopada 2012r. przeprowadzono analizę dokumentacji dot. NP (...) mogące mieć znaczenie dla oceny wiarygodności świadków i osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 22 listopada 2012r. ustalono, że Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. jest w trakcie opracowywania dodatkowych sprawdzeń dzienników korespondencyjnych, dzienników planów i sprawozdań (...) Wojsk O. Powietrznej Kraju w J. z lat domniemanej współpracy osoby lustrowanej;

⚫

w dniu 26 listopada 2012r. ponaglono Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. o nadesłanie żądanych materiałów archiwalnych;

⚫

w dniu 10 grudnia 2012r. uzyskano z Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W. żądane materiały archiwalne;

⚫

w dniu 17 grudnia 2012r. przeprowadzono analizę nadesłanych materiałów z Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w W.;

⚫

w dniu 18 grudnia 2012r. skierowano do A. K. (1) i jego obrońcy zawiadomienia o terminie końcowego zaznajomienia z aktami postępowania, które wyznaczono na dzień 16 stycznia 2012r..

IV. Odnosząc się do zasadności wniesionej skargi na przewlekłość postępowania Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. w sprawie weryfikacji oświadczenia lustracyjnego A. K. (1), należy w pierwszej kolejności zdecydowanie zakwestionować stanowisko wyrażone przez prokuratora w odpowiedzi na tę skargę, jakoby postępowanie lustracyjne nie miało charakteru „sprawy karnej” oraz że podczas postępowania sprawdzającego prawdziwość oświadczenia lustracyjnego, poprzedzającego decyzję prokuratora o skierowaniu do sądu wniosku o wszczęcie postępowania lustracyjnego lub braku podstaw do takiego wniosku, osoba lustrowana nie miała statusu strony. Stanowisko to jest z gruntu błędne, zresztą nawet prokurator nie był konsekwentny w jego realizacji, skoro:

• 1)  po przesłuchaniu A. K. (1) w dniu 26 marca 2012r. w charakterze osoby lustrowanej pouczył go o szeregu uprawnień procesowych odpowiadających uprawnieniom podejrzanego i oskarżonego w postępowaniu karnym, co było zgodne z przepisem art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów" (Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 425, z późniejszymi zmianami);

  2)  dopuścił do udziału w sprawie obrońcę osoby lustrowanej;

  3)  nadał bieg skardze na przewlekłość postępowania, przy czym zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004r. Nr 179, poz. 1843 z późniejszymi zmianami) uprawnienie to przysługuje wyłącznie stronie.

Wspomniane fakty jednoznacznie wskazują, że Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. uznała A. K. (1) za stronę swoistego postępowania przygotowawczego w sprawie weryfikacji prawdziwości jego oświadczenia lustracyjnego.

Rzeczywiście, przepis art. 52e ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 424 z późniejszymi zmianami) reguluje specyficzny model postępowania przygotowawczego w sprawie weryfikacji prawdziwości złożonego oświadczenia lustracyjnego, poprzedzającego właściwe postępowanie lustracyjne przed sądem. W ramach tego postępowania przygotowawczego osoba, którą prokurator zawiadomił o powstaniu wątpliwości co do zgodności oświadczenia z prawdą i o możliwości złożenia wyjaśnień, ma uprawnienia podejrzanego, przewidziane w kodeksie postępowania karnego.

Zgodnie z art. 52e cyt. ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, analizy oświadczeń lustracyjnych dokonuje się z uwzględnieniem kolejności, według której zostały wymienione funkcje publiczne w art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów (ust.1). W uzasadnionych przypadkach można odstąpić od analizy oświadczeń według kolejności. O takich odstępstwach przekazuje się informacje wraz z uzasadnieniem do sądu (ust. 2). Dalsze ustępy art. 52e cyt. ustawy regulują przebieg tego postępowania.

W przypadku powstania wątpliwości co do zgodności oświadczenia z prawdą, prokurator Biura Lustracyjnego lub prokurator oddziałowego biura lustracyjnego informuje o tym osobę, na której ciążył obowiązek złożenia oświadczenia, a także informuje o możliwości złożenia wyjaśnień; z czynności złożenia wyjaśnień sporządza się protokół (52e ust. 3 cyt. ustawy).

Prokurator Biura Lustracyjnego i oddziałowego biura lustracyjnego, w ramach czynności określonych w art. 52a pkt 3 cyt. ustawy, może żądać nadesłania lub przedstawienia akt oraz dokumentów i pisemnych wyjaśnień, a w razie potrzeby przesłuchiwać świadków, zasięgać opinii biegłych oraz dokonywać zatrzymania rzeczy lub przeszukania, a także może stosować kary porządkowe. Do tych czynności stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego (52e ust. 3a cyt. ustawy).

W terminie 6 miesięcy od dnia doręczenia informacji, o której mowa w art. 52e ust. 3 cyt. ustawy, prokurator Biura Lustracyjnego lub prokurator oddziałowego biura lustracyjnego składa wniosek do sądu o wszczęcie postępowania lustracyjnego albo powiadamia osobę, na której ciążył obowiązek złożenia oświadczenia, o braku podstaw do złożenia takiego wniosku (52e ust. 4 cyt. ustawy).

Wbrew twierdzeniom Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W., sprawa lustracyjna na charakter sprawy karnej. Dla potwierdzenie tego wystarczy sięgnąć do uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 11 maja 2007r. sygn. K – 2/07 (Dz. U. z 2007r. Nr 85, poz. 571), oceniającego konstytucyjność ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów" (Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 425, z późniejszymi zmianami). Odnosząc się już do preambuły wspomnianej ustawy Trybunał Konstytucyjny stwierdził jednoznacznie: „ Preambuła przede wszystkim określa cel ustawy i determinuje jej charakter, co wpływa na ocenę, czy ustawa odpowiada standardom konstytucyjności. Deklarowanym w preambule celem ustawy z 18 października 2006r. nie jest wyciąganie negatywnych konsekwencji prawnych z faktu złożenia nieprawdziwego oświadczenia, ale "konieczność zapewnienia obsady funkcji, stanowisk i zawodów wymagających zaufania publicznego przez osoby, które swoim dotychczasowym postępowaniem dają i dawały w przeszłości gwarancje uczciwości, szlachetności, poczucia odpowiedzialności za własne czyny, odwagi cywilnej i prawości", oraz zapewnienie obywatelom, ze względu na konstytucyjne gwarancje, prawa "do informacji o osobach pełniących takie funkcje, zajmujących takie stanowiska i wykonujących takie zawody". Jednocześnie jednak preambuła wskazuje, że celem ustawy było napiętnowanie (w życiu społecznym) i ukaranie (poprzez zastosowanie sankcji wskazanych przez samą ustawę) osób kolaborujących z ustrojem totalitarnym, w tych formach zjawiskowych, które wskazano w samej ustawie. Wskazuje na to rodzaj sankcji związanych z obowiązkiem składania oświadczeń lustracyjnych. W wypadku stwierdzenia przez właściwe organy (prokurator IPN, sąd lustracyjny), że oświadczenie lustracyjne nie odpowiada treści informacji zawartych w materiałach IPN, następują skutki wskazane w: art. 21a ust. 2 (pozbawienie prawa wyborczego), art. 21e (pozbawienie "funkcji publicznych" sensu largo, w rozumieniu art. 4, tj. prawa wykonywania zawodu lub pracy, na okres 10 lat - art. 21h). Ten sam skutek ma uchybienie terminowi złożenia oświadczenia (art. 57 ust. 1 i 2 odsyłający do skutków art. 21e). Zakaz wykonywania przez relatywnie długi czas określonych zajęć i zawodów (politycznych, prawniczych, w nauce, dziennikarskich) jest dotkliwą sankcją, pozbawiającą osobę, której dotyczy, możliwości kontynuowania swojego życia zawodowego. Takie sankcje mają z natury rzeczy charakter kary; ich przedmiot i treść odpowiada bowiem temu, co w prawie karnym określa się mianem "środka karnego " (Dz. U. z 2007r. Nr 85, poz. 571 – podkreśl. Sądu Apel.).

W dalszej części uzasadnienia Trybunał Konstytucyjny wskazał na penalny charakter ustawy lustracyjnej: „ Uwidoczniony w preambule penalny aspekt ustawy, powoduje konieczność oceny jej konstytucyjności przy użyciu standardów oceny właściwych dla regulacji penalnych. Tak też kwestię ujmuje orzecznictwo ETPC, dotyczące kwestii lustracyjnych (por. decyzja ETPC z 30 maja 2006 r. o dopuszczalności skargi, M. przeciwko Polsce, sygn. 38184/03, pkt 55 uzasadnienia). Ustawie należy zatem stawiać wymagania legislacyjne wynikające ze standardów właściwych dla standardów ustaw karnych. Dotyczy to przede wszystkim stopnia precyzji i jednoznaczności (art. 2 Konstytucji), ale również adekwatności wymagań proceduralnych, gwarantujących jednostce rzetelną i efektywną ochronę sądową. Ponadto w wypadku operowania sankcjami, konieczne jest zachowanie zasady domniemania niewinności i indywidualizacji odpowiedzialności. Wedle utrwalonego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego, intensywność kontroli konstytucyjności (wymagania stawiane kontrolowanym regulacjom) jest tym większa, im bardziej badane przepisy (normy) dotyczą podstawowych, konstytucyjnie gwarantowanych praw jednostki i im silniej mogą prowadzić do nakładania na tę jednostkę sankcji. Przeprowadzenie lustracji powinno - jako cel główny - realizować ochronę mechanizmów demokratycznych; cel penalny jest celem ubocznym i wtórnym; jednak jego występowanie wpływa na potrzebę uwzględnienia wymagań gwarancyjnych z takim celem związanych ” (Dz. U. z 2007r. Nr 85, poz. 571 – podkreśl. Sądu Apel.).

Przekonanie o penalnym (karnym) charakterze ustawy lustracyjnej wyrażano zarówno w orzecznictwie (por. wyrok S.A. we Wrocławiu z 9.06.2010r. sygn. II AKa – 155/10 – OSAW 2011, nr 2, poz. 220; wyrok S.A. w Katowicach z 6.05.2011r. sygn. II AKa – 133/11 – Krakowskie Zeszyty Sądowe 2011, z. 9, poz. 129), jak i w doktrynie (por. M. Zbrojewska – Glosa do wyroku ETPC z dnia 24 kwietnia 2007r., 38184/03 – Przegląd Sejmowy 2008, nr 2, s. 260-268 oraz B. Baran – Problem stosowania prawa łaski wobec „kłamców lustracyjnych” – Wojskowy Przegląd Prawniczy 2008, nr 1, s. 101-111).

Postępowanie lustracyjne jest postępowaniem karnym w rozumieniu art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 17 czerwca 2004r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004r. Nr 179, poz. 1843 z późniejszymi zmianami). Możliwe jest wniesienie zarówno skargi na przewlekłość postępowania lustracyjnego prowadzonego przez sąd w oparciu o przepisy ustawy z dnia 18 października 2006r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów" (Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 425, z późniejszymi zmianami), jak i skargi na przewlekłość postępowania sprawdzającego prawdziwość oświadczenia lustracyjnego, prowadzonego na podstawie art. 52e ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 424 z późniejszymi zmianami).

Z tych przyczyn skarga wniesiona przez obrońcę A. K. (1), adw. R. O. podlegała merytorycznemu rozpoznaniu.

V. Wbrew stanowisku wyrażonemu w skardze na przewlekłość postępowania, w okresie od dnia 31 sierpnia 2012r. (czyli przekazania przez biegłego opinii z badań porównawczych pisma ręcznego i podpisów) do dnia 17 grudnia 2012r. (czyli wniesienia skargi na przewlekłość), w postępowaniu w sprawie weryfikacji oświadczenia lustracyjnego gen. A. K. (1), prowadzonym przez Prokuratora Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W. pod sygn. akt Ppl/Wr-54/12, wykonano szereg istotnych czynności dowodowych.

Czynności te zostały wskazane we wcześniejszym fragmencie uzasadnienia niniejszego orzeczenia i ze względu na specyfikę postępowania lustracyjnego (konieczność poszukiwania szeregu dokumentów w różnych zbiorach archiwalnych) były pracochłonne i czasochłonne. Niewątpliwie zmierzały do wyjaśnienia zasadniczych okoliczności sprawy, w tym wszechstronnego przygotowania końcowej decyzji prokuratora.

Słusznie przy tym podnosiła w odpowiedzi na skargę na przewlekłość postępowania Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu we W., że termin określony w przepisie art. 52e ust. 3a ustawy z dnia 18 grudnia 1998r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu (tekst jednolity: Dz. U. z 2007r. Nr 63, poz. 424 z późniejszymi zmianami) ma charakter instrukcyjny i jego przekroczenia nie można łączyć z żadnymi konsekwencjami dla postępowania lustracyjnego. W postępowaniu lustracyjnym kluczowe znaczenie ma zasada prawdy materialnej i przez jej pryzmat należy oceniać inne zasady procesowe, w tym zasadę szybkości wspomnianego postępowania. A już absolutnie nie może być mowy o automatycznym uznaniu postępowania lustracyjnego za przewlekłe w wypadku przekroczenia terminu z art. 52e ust. 3a cyt. wyżej ustawy, jak można zinterpretować stanowisko obrońcy A. K. (1).

Z powyższych względów należało oddalić skargę obrońcy A. K. (1) – adw. R. O. na przewlekłość postępowania w sprawie weryfikacji prawdziwości oświadczenia lustracyjnego, a także obciążyć skarżącego kosztami postępowania, zaliczając na ich poczet wniesioną opłatę w wysokości 100 zł. Podstawę tego orzeczenia daje przepis art. 17 ust. 1 cyt. ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz. U. z dnia 16 sierpnia 2004r. Nr 179, poz. 1843 z późniejszymi zmianami).

Mając powyższe na uwadze, postanowiono jak na wstępie.