Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 lipca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Poznaniu, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 lipca 2014 r. w Poznaniu

sprawy z wniosku J. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o spłatę emerytury

na skutek apelacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O..

od wyroku Sądu Okręgowego w Poznaniu

z dnia 31 lipca 2013 r. sygn. akt VIII U 1657/13

1.  oddala apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku w punkcie 1 poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014r.;

2.  w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne umarza.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 marca 2013 r., znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O., po rozpatrzeniu wniosku J. D., odmówił uchylenia decyzji z dnia 12 października 2012 r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza, na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych prawo do emerytury J. D. za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. W uzasadnieniu organ rentowy podniósł, że wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. nie ma zastosowania do przypadającego przed dniem 22 listopada 2012 r. okresu zawieszenia emerytur na podstawie art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Na skutek odwołania J. D. od powyższej decyzji Sąd Okręgowy w Poznaniu wyrokiem z dnia 31 lipca 2013r., sygn. akt VIII U 1657/13, zmienił zaskarżoną decyzję oraz decyzję z dnia 12 października 2011r. w ten sposób, że stwierdził brak podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r., przyznając prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od dnia 1 października 2011r. do dnia 30 czerwca 2012r. poczynając od dnia 26 stycznia 2013r. do dnia zapłaty (pkt 1), a w pozostałym zakresie oddalił odwołanie (pkt 2).

Powyższe rozstrzygnięcie zostało wydane w oparciu o następujące rozważania faktyczne i prawne:

J. D. urodziła się w dniu (...) Od 1 stycznia 1994 r. do 27 lipca 2012 r. pracowała nieprzerwanie w Zakładzie (...) w R.. W dniu 2 marca 2009 r. odwołująca złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury. Decyzją z dnia 10 marca 2009 r. organ rentowy przyznał jej prawo do emerytury przy obniżonym wieku i to od dnia 1 marca 2009 r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym wpłynął wniosek. Zakład ustalił termin płatności świadczenia na 25 dzień każdego miesiąca.

Decyzją z dnia 12 października 2011 r. Zakład wstrzymał z urzędu wypłatę emerytury i to od dnia 1 października 2011 r., powołując się na art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw

W dniu 27 lipca 2012 r. odwołująca złożyła wniosek o podjęcie wypłaty emerytury w związku z ustaniem zatrudnienia od dnia 27 lipca 2012 r. Do wniosku J. D. dołączyła świadectwo pracy z dnia 27 lipca 2012 r. wystawione przez Zakład (...) w R., w którym wskazano, że pracowała od 1 stycznia 1994 r. do 27 lipca 2012 r.

Decyzją z dnia 10 sierpnia 2012 r. organ rentowy ponownie ustalił wysokość świadczenia oraz wznowił jego wypłatę od dnia 1 lipca 2012 r. Zakład ustalił termin płatności na 25 dzień miesiąca.

Pismem z dnia 29 listopada 2012 r. odwołująca wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o podjęcie wypłaty emerytury od 1 października 2011 r. do 27 listopada 2012 r. wraz z odsetkami, w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012 r. sygn. K2/12.

Rozpoznając powyższy wniosek organ rentowy decyzją z dnia 27 marca 2013 r. odmówił uchylenia decyzji z dnia 12 października 2012r. w części, w jakiej decyzja ta zawiesza prawo do emerytury J. D. za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 czerwca 2012 r.

W oparciu o wyżej ustalony stan faktyczny Sąd Okręgowy wskazał, że istota postępowania sprowadzała się do rozstrzygnięcia kwestii prawnej – czy istnieją podstawy do wypłaty odwołującej zawieszonego świadczenia emerytalnego za okres od 1 października 2011r. do 30 czerwca 2012r. wraz z odsetkami.

Sąd Okręgowy powołał art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. Przepis powyższy, dodany do w/w ustawy na podstawie art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2010 r., nr 257, poz. 1726 ze zm.), stosuje się do emerytur przyznanych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. (tj. przed dniem 1 stycznia 2011 r.) poczynając od dnia 1 października 2011 r. (art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r.).

W wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, iż art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, dodanym przez art. 6 pkt 2 ustawy z 16 grudnia 2010 r., w zakresie, w jakim znajduje zastosowanie do osób, które nabyły prawo do emerytury przed 1 stycznia 2011 r., bez konieczności rozwiązania stosunku pracy, jest niezgodny z zasadą ochrony zaufania obywatela do państwa i stanowionego przez nie prawa wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wyrok powyższy został ogłoszony w dniu 22 listopada 2012 r.

Odnosząc powyższe do niniejszej sprawy Sąd Okręgowy stwierdził, że wniosek J. D. o wznowienie postępowania administracyjnego zakończonego prawomocną decyzją z dnia 12 października 2012 r. został złożony w terminie określonym w kodeksie postępowania administracyjnego i jest oparty na ustawowych przesłankach. Odwołująca nabyła prawo do emerytury na mocy decyzji z dnia 10 marca 2009 r. od dnia 1 marca 2009 r., a więc w okresie od 8 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2010 r., kiedy to, jak wskazano wyżej, dla uzyskania świadczenia emerytalnego, nie było wymagane rozwiązanie stosunku pracy z dotychczasowym pracodawcą. Wyrok Trybunału Konstytucyjnego odnosi się więc do sytuacji, w której znalazła się odwołująca.

Wstrzymanie wypłaty emerytury J. D. za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. nastąpiło na podstawie przepisu art. 28 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o finansach publicznych oraz niektórych innych ustaw w związku z art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uznanego następnie przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 listopada 2012 r. za niezgodny z Konstytucją RP. Niezgodność ww. przepisu z art. 2 Konstytucji dotyczyła osób, które nabyły prawo do świadczenia emerytalnego przed 1 stycznia 2011 r., a więc również odwołującej. W związku z tym odwołującej niezasadnie zawieszono wypłatę emerytury za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. Tym samym powyższe stwierdzenie musiało prowadzić do uznania, że zachodziły podstawy do wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 12 października 2012 r., uchylenia tej decyzji w części, w jakiej wstrzymała ona prawo do wypłaty emerytury za okres od 1 października 2011 r.

W odniesieniu do żądania odsetek ustawowych od wstrzymanego świadczenia Sąd wskazał, że na podstawie art. 85 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych - jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności. Analiza powyższego przepisu prowadzi do wniosku, że do daty publikacji orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w Dzienniku Ustaw w dniu 22 listopada 2012 r. organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności, gdyż stosował normę prawa obowiązującego porządku prawnego. Dopiero orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego uznające daną normę za sprzeczną z Konstytucją powinno spowodować odpowiednie działanie ze strony pozwanego, ale i to dopiero na wniosek ubezpieczonego. Zgodnie bowiem z art. 145a § 1 kpa, w przypadku, gdy Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, na podstawie którego została wydana decyzja można żądać wznowienia postępowania. Oznacza to, że wznowienie postępowania w trybie art. 145 a kpa § 1 nastąpić może tylko na wniosek strony, a nie przez organ z urzędu.

Zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji. W myśl ust. 5 wypłata świadczenia wynikająca z decyzji, o której mowa w ust. 4, następuje w najbliższym terminie płatności świadczenia albo w następnym terminie płatności, jeżeli okres między datą wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji a najbliższym terminem płatności jest krótszy niż 30 dni. Z kolei na podstawie uregulowań § 2 Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń - odsetki wypłaca się za okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń, z uwzględnieniem ust. 2-5. Okres opóźnienia w ustaleniu prawa do świadczeń i ich wypłacie, dla których przepisy określające zasady ich przyznawania i wypłacania przewidują termin na wydanie decyzji, liczy się od dnia następującego po upływie terminu na wydanie decyzji. Okres opóźnienia w wypłaceniu świadczeń okresowych liczy się od dnia następującego po ustalonym terminie ich płatności.

Przenosząc powyższe unormowania na grunt niniejszej sprawy stwierdzić należało, że 30-dniowy termin na wydanie decyzji rozpoczął swój bieg w dniu 29 listopada 2012 r., a zakończył w dniu 29 grudnia 2013 r., zaś najbliższy termin płatności po tej dacie przypadał na 25 stycznia 2013 r.

Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. w punkcie 1 wyroku zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 27 marca 2013 r. oraz decyzję z dnia 12 października 2012 r. i stwierdził brak podstaw do wstrzymania wypłaty emerytury odwołującej za okres od dnia 1 października 2011 r. do dnia 30 czerwca 2012 r., przyznając prawo do odsetek w wysokości odsetek ustawowych od świadczeń należnych za okres od 1 października 2011 r. do 30 czerwca 2012 r. poczynając od dnia 26 stycznia 2013 r. do dnia zapłaty. Jednocześnie w punkcie 2 wyroku Sąd Okręgowy oddalił odwołanie w pozostałym zakresie dotyczącym żądania odsetek od spłacanego świadczenia, czyli za okres przed dniem 26 stycznia 2013 r.

Apelację od powyższego wyroku złożył organ rentowy zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. przepisu art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 13 listopada 2012r. oraz art. 118 ust. 4 i 5 ww. ustawy poprzez stwierdzenie braku podstaw do zawieszenia świadczenia emerytalnego za okres od 1 października 2011r. do 30 czerwca 2012r. oraz podjęcie wypłaty świadczenia za ten okres wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 26 stycznia 2013r. W uzasadnieniu skarżący argumentował, że utrata mocy obowiązującej przepisu uznanego za niezgodny z Konstytucją następuje dopiero z chwilą wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. Wskazując na powyższe apelujący wnosił o zmianę wyroku i oddalenie odwołania.

W piśmie procesowym z dnia 13 marca 2014r. organ rentowy cofnął apelację w części dotyczącej należności głównej oraz odsetek naliczonych do dnia 19 lutego 2014r. i wniósł o umorzenie postępowania w tym zakresie. W pozostałej części, tj. dotyczącej naliczenia odsetek za okres po dniu 19 lutego 2014r. do dnia spłaty zaległych świadczeń, organ rentowy podtrzymał dotychczasowe stanowisko zawarte w apelacji. W uzasadnieniu organ rentowy powoływał ustawę z dnia 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od października 2011r. do 21 listopada 2012r.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Na wstępie wskazać należy, że zgodnie z brzmieniem art. 391 § 2 k.p.c. w razie cofnięcia apelacji, Sąd drugiej instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Z uwagi na treść pisma procesowego organu rentowego z dnia 13 marca 2014 r., w którym cofnął on apelację w części dotyczącej należności głównej oraz odsetek naliczonych do dnia 19 lutego 2014r., Sąd Apelacyjny umorzył postępowanie apelacyjne w tym zakresie, orzekając jak w pkt 2 wyroku.

W pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna.

Apelujący domagał się ostatecznie ograniczenia prawa do odsetek wyłącznie do dnia 19 lutego 2014 r. to jest daty wejścia w życie ustawy z dnia 13 grudnia 2013 r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od dnia 1 października 2011 r. do dnia 21 listopada 2012 r. (Dz.U. z 2014 r. poz.169). Kwestionował zatem zaskarżone orzeczenie wyłącznie w części dotyczącej naliczenia odsetek za okres po dniu 19 lutego 2014r.

Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, że skarżący nie zawarł w apelacji jakiejkolwiek argumentacji na rzecz prezentowanego stanowiska, zgodnie z którym, odsetki po 19 lutego 2014r. zostały zasądzone jako nienależne. Z pisma pozwanego wynika jedynie, że wejście w życie ustawy z 13 grudnia 2013r. legło u podstaw stanowiska zaprezentowanego przez apelującego.

Kwestia odsetek od zawieszonego świadczenia emerytalnego została w wymienionej ustawie uregulowana w art. 8 ust. 1, zgodnie z którym emeryci, w przypadku których wypłata zawieszonej emerytury została ustalona na podstawie prawomocnego wyroku sądu, w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone, mogą złożyć wniosek o wypłatę odsetek od zasądzonej kwoty:

1)  do dnia wypłaty - w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła przed dniem wejścia ustawy w życie;

2)  do dnia wejścia ustawy w życie – w przypadku, gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła po dniu wejścia ustawy w życie.

Zdaniem Sądu Apelacyjnego powołany przepis nie znajduje zastosowana w niniejszej sprawie. Przede wszystkim, przepis ten wskazuje na uprawnienie podmiotowe grupy emerytów do wystąpienia z określonym wnioskiem i to do organu rentowego, w ściśle określonych przypadkach.

Pierwszym z warunków realizacji przysługującego emerytom uprawnienia jest prawomocność orzeczenia w którym sąd nie orzekł o odsetkach albo roszczenie o odsetki zostało oddalone. Sąd Apelacyjny rozpoznając apelację organu rentowego w zakresie odsetek, dokonywał oceny nieprawomocnego w tej części orzeczenia Sądu I instancji. Już sama ta okoliczność wyłącza możliwość zastosowania art. 8 ustawy w niniejszej sprawie.

Ponadto zwrot, którym posłużył się ustawodawca w art. 8 ust.1 tak w punkcie 1 jaki w punkcie 2 „w przypadku gdy wypłata zawieszonej emerytury nastąpiła”, dotyczy świadczenia spornego, tj. będącego przedmiotem postępowania sądowego i którego wypłata nastąpiła w oparciu o prawomocny wyrok sądu. W niniejszej sprawie wypłata „zawieszonej emerytury” na rzecz odwołującej dopiero nastąpi.

Reasumując, rozstrzygając o odsetkach należnych odwołującej Sąd I instancji prawidłowo zastosował art. 85 ustawy z dnia 13 października 1998r.o systemie ubezpieczeń społecznych, a także rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu, lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń. Uregulowania te mają zastosowanie bezpośrednio i nie ma podstaw, aby stosować je jedynie odpowiednio, poprzez odesłanie z ustawy z 13 grudnia 2013r. o ustaleniu i wypłacie emerytur, do których prawo uległo zawieszeniu w okresie od 1 października 2011r. do 21 listopada 2012r., z ograniczeniem wynikającym z art. 8 ust.1 Ustawa ta w ogóle nie znajduje zastosowania w niniejszej sprawie.

Słusznie zatem Sąd I instancji uzasadniał obowiązek zapłaty odsetek od świadczeń z ubezpieczeń społecznych brzmieniem przepisu art. 85 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który stanowi, że jeżeli Zakład - w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Z kolei - jak wynika z §2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. 1999.12.104) odsetki wypłaca się z okres od dnia następującego po upływie terminu na ustalenie prawa do świadczeń lub ich wypłaty, przewidzianego w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń - do dnia wypłaty świadczeń.

Mając powyższe na względzie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację w zakresie żądania zmiany zaskarżonego wyroku poprzez określenie daty końcowej prawa do odsetek na dzień 19 lutego 2014r. orzekając o tym w pkt 1 wyroku, a wobec cofnięcia apelacji w pozostałym zakresie postępowanie apelacyjne w tej części zostało umorzone na podstawie art. 391 § 2 k.p.c.