Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Beata Burian

Protokolant : Krzysztof Musiał

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 lipca 2014 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa W. B.

przeciwko Bankowi (...) w O. i Bankowi (...) S.A.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  nie obciąża powoda kosztami procesu;

III.  obciąża Skarb Państwa Sąd Okręgowy we Wrocławiu kwotą 99025zł stanowiącą brakującą opłatę sądową od pozwu od uiszczenia której powód został zwolniony;

I C 38/13

UZASADNIENIE

W. B. wytoczył powództwo przeciwko Bankowi (...) w O. i Bankowi (...) S.A. o zasądzenie kwoty 1980500zł, w tym:

-kwoty 830000zł tytułem zwrotu wpłaconych 200000zł wraz z ustawowymi odsetkami skapitalizowanymi za okres od dnia 1.12.2000r do 1.01.2013r.,

-kwoty 118000zł tytułem zwrotu 57969zł62gr wraz z ustawowymi odsetkami skapitalizowanymi za okres od dnia 13.11.2007r. do dnia 1.01.2013r.,

-kwoty 32500zł tytułem zwrotu kwoty 27973zł50gr wraz z ustawowymi odsetkami skapitalizowanymi za okres od dnia 20.10.2011r. do dnia 1.01.2013r.,

-kwoty 1000000zł za zniszczenie prowadzonego przez powoda gospodarstwa rolnego i zrujnowanie zdrowia.

Uzasadniając żądanie wyjaśniono, iż zdaniem powoda Bank (...) w O. i Bank (...) S.A. przy udzielaniu kredytu preferencyjnego M. R. i U. R. (1) popełnił przestępstwo naruszając przepisy prawa bankowego, prawa budowlanego, prawa wodnego i kodeks karny. Nie dochowano także zapisanych w umowie kredytowej warunków udzielania kredytu i jego rozliczania. Kredyt został udzielony z naruszeniem wszelkich obowiązujących przepisów prawnych i już w chwili rozpatrywania wniosku kredytowego winna zapaść decyzja odmowna. Poręczenie kredytu udzielonego M. i U. R. (1) przez powoda zostało podstępnie wyłudzone. Poręczenie to zostało sporządzone dwa dni wcześniej niż została sporządzona umowa na osobnej kartce papieru a nie w umowie kredytowej. Udzielając tego poręczenia powód działał w zaufaniu do banku, jako instytucji publicznego zaufania. Został jednak zmuszony do spłaty źle udzielonych kredytów U. i M. R..

Bank (...) w O. Oddział w B. i Bank (...) S.A. w odpowiedzi na pozew wniosły o oddalenie powództwa i zasądzenie od powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych zarzucając, iż wbrew twierdzeniom powoda zanim udzielono M. i U. R. (1) kredytu została przeprowadzona ocena zdolności kredytowej kredytobiorców. Ocenę tę przeprowadził zarówno pracownik Banku (...) w B. jak (...) Banku (...) S.A. Poza tym udzielenie kredytu było przedmiotem oceny Komitetu Kredytowego Banku a ostateczna ocena została podjęta przez Członka Zarządu i Prokurenta. Powód wraz z małżonką będąc kooperantami M. R. świadomie poręczyli państwu R. kredyt inwestycyjny i z pewnością znali dobrze ich sytuację produkcyjną i finansową. Strony pozwane przyznały, że w dniu 14 kwietnia 1995r. została zawarta między Bankiem (...) w B. a M. i U. R. (1) umowa nr (...) o kredyt inwestycyjny. Zawartą umowę poprzedzała umowa konsorcjum bankowego pomiędzy Bankiem (...) w B. jako bankiem inicjującym a (...) Bankiem (...) S.A. we W. jako bankiem uczestniczącym.

W. B. pismem procesowym z dnia 8 maja 2014r. wyjaśnił, iż na żąda zasądzenia kwoty 1 mln zł tytułem straty jaką poniósł z powodu przymusowego sprzedania ziemi o powierzchni 6,4 ha przez okres 7 lat licząc od 13 listopada 2007r. Na kwotę tę składa się:

- 31600zł dopłat z Unii Europejskiej do areału średnio 700zł/ha (6,4ha x 700 zł),

- 71680zł dopłat do uprawy truskawek i malin 400Euro/1ha (6,4ha x 400Euro x 7 lat przy przeliczeniu 1 Euro = 4 zł),

- 806400zł dochodu z uprawy truskawek przy przyjęciu średniego plonu 12000kg z 1 ha (6,4ha x 12000kg x 3 zł/kg x 7 lat - koszty uprawy).

W. B. oświadczył także, że domaga się również utraconych korzyści w postaci przyszłych dochodów uzyskiwanych przez dalsze 10 lat przy uwzględnieniu obecnego wieku powoda – 65 lat. Biorąc pod uwagę wyżej przedstawione wyliczenia dochód ten przez okres 7 lat zamyka się kwotą 909400zł (31600zł + 71680zł + 806400zł), a zatem rocznie 129920zł (909400zł / 7 lat). W konsekwencji przez następne 10 lat wyniesie on 1299200zł. Jednak tak wyliczone żądanie ogranicza do kwoty 1 mln zł.

Sad ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 6 marca 1995r. M. R. złożył w Banku (...) w B. wniosek o udzielenie kredytu na modernizację gospodarstwa rolnego w kwocie 300000zł na okres od 1 kwietnia 1995r. do 1 kwietnia 2003r. Zaproponował, aby kredyt został udzielony poprzez zapłatę w terminie do dnia 1 kwietnia 1995r. kwoty 300000zł w całości zaś został spłacony w ośmiu ratach płatnych rocznie w terminie do 31 marca począwszy od roku 1996. Zabezpieczenie kredytu miała stanowić hipoteka na nieruchomości oraz zastaw i przewłaszczenie na nowo nabytych maszynach i urządzeniach. W modernizację gospodarstwa miały być zaangażowane środki własne kredytobiorcy w kwocie 78545zł.

Do wniosku dołączono oświadczenie o stanie majątkowym kredytobiorcy. Przedstawiając swoją sytuację majątkową M. R. oświadczył, iż powierzchnia posiadanego przez niego gospodarstwa rolnego wynosi 5,12 ha. W gospodarstwie tym prowadzi produkcję roślinną truskawek i ogórków. Ważniejsze maszyny znajdujące się na wyposażeniu gospodarstwa to ciągnik (...), przyczepy 1-osiowa i 2-osiowa.

dowód: wniosek kredytowy M. R. k. 55-56;

oświadczenie o stanie majątkowym kredytobiorcy k. 54;

pismo ocena zdolności kredytowej k. 53;

karta dokumentacyjna kredytu wraz z opinią Komitetu Kredytowego i decyzją k. 47-47v;

Bank (...) w B. sporządził kartę dokumentacyjną kredytu, który miał być finansowany przez konsorcjum bankowe. W dokumencie tym opisano parametry kredytu i jego spłatę. Wskazano, że wnioskodawca jest członkiem banku spółdzielczego oraz wykazano zadłużenie kredytobiorcy. W rubryce poręczenia wymieniono W. B.. W dniu 21 marca 1995r. Komitet Kredytowy pozytywnie zaopiniował złożony przez M. R. wniosek o udzielenie kredytu. Zarząd Banku (...) w B. wydał decyzję o przyznaniu M. R. kredytu inwestycyjnego na modernizację gospodarstwa rolnego w wysokości 300000zł w konsorcjum z (...) Bankiem (...) S.A. we W., którego udział w finansowaniu tego kredytu miał wynieść 295000zł. Decyzją tą wskazano, że kredyt ma być spłacony w ciągu ośmiu lat, kapitał miał być płacony w ratach rocznych począwszy od roku 1996, zaś odsetki miesięcznie począwszy od 30.06.1995r.

W bliżej nieokreślonej dacie zostało sporządzone pismo zatytułowane ocena zdolności kredytowej M. R., pod którym widnieje podpis i pieczątka zastępcy dyrektora Banku (...) K. P.. W piśmie tym wskazano, że stopień ryzyka kredytowego w przypadku udzielenia kredytu w kwocie 300000zł można określić jako umiarkowany. Z planu modernizacyjnego gospodarstwa rolnego wynika, że kredytobiorca będzie w stanie spłacić kredyt wraz z odsetkami w terminach umownych. Wnioskodawca jest długoletnim klientem Banku (...) w B., posiada rachunek bieżący, często korzysta z kredytów bankowych, z których terminowo się wywiązuje wobec banku.

dowód: karta dokumentacyjna kredytu wraz z opinią Komitetu Kredytowego i decyzją k. 46-46v;

ocena zdolności kredytowej k. 53;

W dniu 12 kwietnia 1995r. pomiędzy Bankiem (...) w B. (bank inicjujący) a (...) Bankiem (...) S.A. we W. (bank uczestniczący) zawarta została umowa konsorcjum bankowego, której celem było wspólne udzielenie kredytu w wysokości 300000zł na sfinansowanie modernizacji gospodarstwa rolnego M. i U. R. (1) (punkt 1 umowy). Kredyt miał być udzielony ze środków obu banków, tj. kwota 5000zł ze środków banku inicjującego, a kwota 295000zł ze środków banku uczestniczącego (punkt 2 umowy). Umową tą postanowiono, że interesy stron jako wspólnego wierzyciela reprezentować będzie bank inicjujący (punkt 3.2 umowy). Strony postanowiły, że spłata kredytu nastąpi w ośmiu ratach w wysokości po 37500zł płatnych w terminie do dnia 31 marca każdego roku począwszy od roku 1996 (punkt 9 umowy) a jego zabezpieczenie będzie stanowić hipoteka na nieruchomości, cesja plisy ubezpieczeniowej i przewłaszczenie na nowo nabytym sprzęcie (punkt 10 umowy).

Umowa konsorcjum była czterokrotnie aneksowana. Zmieniano między innymi terminy spłat rat, terminy i wysokość odsetek. Aneksem nr (...) z dnia 12.04.1995r. dodano do punktu 10 umowy postanowienie o zabezpieczeniu kredytu w postaci poręczenia osób fizycznych.

dowód: umowa konsorcjum bankowego z 12.04.1995r. k. 12-14, 116-120; aneksy nr (...) do umowy konsorcjum k. 121-128;

W dniu 12 kwietnia 1995r. W. B. wraz z żoną M. B. złożyli Bankowi (...) w B. pisemne oświadczenie, iż poręczają za zobowiązania M. R. i U. R. (1) z tytułu kredytu inwestycyjnego udzielonego na podstawie umowy nr (...) w wysokości 300000zł wraz z odsetkami oraz za wszelkie zobowiązania mogące powstać w przyszłości. Jednocześnie zobowiązali się, iż wykonają zobowiązania z tytułu poręczenia kredytu niezwłocznie po zawiadomieniu ich przez Bank o opóźnieniu w spłacie kredytu przez zapłatę sumy zobowiązania bądź w sposób i terminach podanych przez Bank.

dowód: oświadczenie o poręczeniu z dnia 12.04.1995r. k. 57, 112;

przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

W dniu 14 kwietnia 1995r. Bank (...) w B. zawarł z M. R. i U. R. (1) umowę kredytu inwestycyjnego nr (...). Umową tą Bank zobowiązał się wypłacić kredytobiorcom kwotę 300000zł celem modernizacji gospodarstwa rolnego, której wartość wynosiła 378000zł. Pozostałą kwotę potrzebną do pokrycia kosztów modernizacji mieli ze środków własnych zapewnić kredytobiorcy (§ 1 umowy). Kwota 300000zł miała zostać postawiona do dyspozycji kredytobiorców od dnia 14 maja 1995r. (§ 2 umowy). M. i U. R. (1) zobowiązali się spłacić udzielony kredyt do dnia 31 marca 2003r. wraz z odsetkami (§ 5 umowy). Spłata kredytu miała nastąpić w ośmiu ratach w wysokości po 37500zł każda, płatnych do dnia 31 marca każdego roku począwszy od roku 1996 (§ 6 umowy). Strony postanowiły, iż kredyt będzie oprocentowany według zmiennej stopy procentowej stanowiącej 1,5 stopy oprocentowania kredytu redyskontowego w stosunku rocznym ustalanej przez Prezesa NBP (§ 9 umowy). Na dzień zawarcia kredytu oprocentowanie wynosiło 20% w stosunku rocznym (§ 10 umowy). M. i U. R. (1) zobowiązali się płacić odsetki od udzielonego kredytu w wysokości 20% w stosunku rocznym zaś w sytuacji gdyby należne Bankowi oprocentowanie liczone według 1,5 stopy oprocentowania kredytu redyskontowego w stosunku rocznym ustalanej przez Prezesa NBP było wyższe różnicę miała płacić Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (§ 11 umowy). Odsetki w części obciążającej kredytobiorców miały być płatne miesięcznie, począwszy od 30.06.1995r. (§ 12 umowy). Od raty kredytu niespłaconej w terminie ustalonym umową bądź wypowiedzenia umowy kredytu Bank został uprawniony do pobierania odsetek według stopy dla kredytów przeterminowanych obowiązującej w okresie, za który miały być one naliczane (§ 18 umowy). Strony postanowiły, że zabezpieczenie kredytu będzie stanowiła hipoteka na nieruchomości, cesja polisy ubezpieczeniowej oraz przewłaszczenie na nowo nabytym sprzęcie rolnym (§ 7 umowy).

dowód: umowa o kredyt inwestycyjny nr (...) z 14.04.1995r. k. 8-11, 133-140;

przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

Kwota 300000zł została wypłacona M. i U. R. (1) przez Bank (...) w B..

dowód: sąd uznał ten fakt za ustalony albowiem wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (art. 231 k.p.c.);

W dniu 31 lipca 1995r. Bank (...) w B. zawarł z M. R. umowę przewłaszczenia rzeczy oznaczonych co do tożsamości o łącznej wartości 223700zł celem zabezpieczenia wykonania zobowiązania wynikającego z umowy kredytu zawartej w dniu 14 kwietnia 1995r. Przedmioty umowy przewłaszczenia zostały wymienione w załączniku do umowy.

dowód: umowa przewłaszczenia z dnia 31.07.1995r. z załącznikiem k. 47-49;

Na przestrzeni lat 1997 – 1999 umowa kredytu inwestycyjnego nr (...) z dnia 14.04.1995r. była wielokrotnie zmieniana i na tę okoliczność sporządzano stosowne aneksy. Aneksami nr (...) strony postanowiły zmienić m.in. wysokość oprocentowania kredytu, które ostatecznie ustalono na 18% w stosunku rocznym. Zmieniono także termin zakończenia spłaty kredytu, który ustalono na 31.08.2003r. oraz terminy spłat kapitału kredytowego i odsetek w zakresie powstałej zaległości. Aneksem nr (...) z dnia 25.06.1999r. strony ustaliły, że niespłacone do tej pory odsetki, wynoszące na dzień sporządzenia aneksu kwotę 15751zł27gr zostaną spłacone w 4 ratach po 3937zł. Aneksem nr (...) z dnia 10.08.1999r. wprowadzono zmiany w zakresie terminu płatności odsetek karnych, który wyznaczono na dzień 31.12.1999r.

Pod aneksami nr (...) poręczyciele, w tym W. B. złożyli swoje podpisy. Co do aneksu nr (...) w dniu 1 sierpnia 1998r. oświadczyli, iż zapoznali się z jego treścią i wyrazili zgodę na zmianę umowy kredytu inwestycyjnego w sposób i na zasadach określonych tym aneksem.

dowód: aneksy do umowy o kredyt inwestycyjny nr (...) z dnia 14.04.1995r. nr (...) k. 103-111;

oświadczenie poręczycieli z 1.08.1998r. k. 115;

przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

W dniu 1 sierpnia 1998r. M. R. oświadczył, iż poddaje się egzekucji prowadzonej na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego w przypadku naruszenia postanowień umowy kredytu nr (...) z dnia 14.04.1995r. do kwoty 550000zł. Wyraził zgodę aby bankowy tytuł egzekucyjny został wystawiony do czasu upływu okresu przedawnienia roszczenia wynikającego z tej umowy.

W tym samym dniu także W. B. oświadczył, iż poddaje się egzekucji z całego swojego majątku w przypadku naruszenia postanowień umowy kredytu nr (...) z dnia 14.04.1995r. do zapłaty kwoty stanowiącej wymagalną wierzytelność banku obejmującej niespłaconą kwotę kredytu wraz z odsetkami umownymi i kosztami do kwoty 550000zł.

dowód: oświadczenie M. R. z dnia 1.08.1998r. k. 52;

oświadczenie W. B. z dnia 1.08.1998r. k. 114;

(...) Bank (...) S.A., w porozumieniu z Bankiem (...) w O. Oddział w B., wyraził zgodę na zapłatę przez W. B. jednorazowo kwoty 200000zł tytułem częściowego spełnienia świadczenia wynikającego z umowy kredytu inwestycyjnego nr (...) z dnia 14.04.1995r. w konsekwencji czego odpowiedzialność powoda z tytułu poręczenia tego kredytu miała zostać ograniczona do kwoty 50000zł. Mimo iż W. B. zamiast żądanej kwoty w grudniu 2000r. zapłacił 188000zł strony pozwane wyraziły zgodę na ograniczenie jego odpowiedzialności.

dowód: fakt ten nie wymagał dowodu wobec przyznania przez strony (art. 229 k.p.c.);

Bank (...) w O. Oddział w B. wniósł do Sądu Okręgowego we Wrocławiu pozew w postępowaniu nakazowym o zasądzenie solidarnie od M. R., U. R. (1), W. B. i M. B. kwoty 50000zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu. Pozew został wpisany do repertorium Nc za rok 2004 pod numerem 340. W dniu 14 czerwca 2004r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu wydał nakaz zapłaty zgodnie z żądaniem pozwu. Na skutek zarzutów zgłoszonych między innymi przez W. B. został wydany w dniu 22 lutego 2005r wyrok, którym Sąd Okręgowy we Wrocławiu utrzymał w stosunku do W. B. ww. nakaz w mocy. W postępowaniu tym Bank (...) w O. dochodził roszczeń wynikających z umowy kredytu inwestycyjnego nr (...) z dnia 14.04.1995r.

dowód: akta Sądu Okręgowego we Wrocławiu sygn. I C 783/04, zwłaszcza nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 14.06.2004r., wyrok z dnia 22.02.2005r.;

przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

Bank (...) w O. wszczął przeciwko W. B. postępowanie egzekucyjne celem przymusowego wykonania zobowiązania zasądzonego nakazem zapłaty wydanym przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu w dniu 14 czerwca 2004r. w sprawie I Nc 340/04 a następnie utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego we Wrocławiu dnia 22 lutego 2005r. (sygn. akt I C 783/04), które prowadził Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Oleśnicy R. C.. W dniu 13 listopada 2007r. W. B. sprzedał działki nr (...) położone we wsi K. o łącznej powierzchni 6,4 ha, dla których Sąd Rejonowy w Oleśnicy prowadzi księgi wieczyste nr (...). Z uzyskanej ceny kwota 57969zł42gr została zapłacona Komornikowi na poczet prowadzonej egzekucji. Na dzień 25 stycznia 2009r. zadłużenie powoda wynosiło w sumie 40752zł83gr. Egzekucja była między innymi prowadzona z nieruchomości W. B. o powierzchni 1,87 ha położonej we wsi K., dla której Sąd Rejonowy w Oleśnicy prowadzi księgę wieczystą nr (...). Postanowieniem z dnia 20 października 2011r. Sąd Rejonowy w Oleśnicy udzielił przybicia nabywcy tej nieruchomości za cenę 27973zł50gr.

dowód: postanowienie Sądu Rejonowego w Oleśnicy z 20.10.2011r. k. 39;

zawiadomienie o wszczęciu postępowania egzekucyjnego z dnia 13.07.2006r. k. 41;

akt notarialny sporządzony w dniu 13.11.2007r. przez notariusza A. Ł. z Kancelarii Notarialnej w O. wpisany do repertorium A pod numerem (...) k. 42-44;

zaświadczenie Komornika Sądowego k. 45;

przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

W. B. w latach 90-tych ubiegłego wieku prowadził gospodarstwo rolne o wielkości ok. 16 ha. Uprawniał głównie truskawki, maliny, ogórki. Prowadził również przedsiębiorstwo owocowo – warzywne, przetwórnię. Obrót przetwórni wynosił niędzy 1000000zł a 2000000zł. Wobec dużych mocy przerobowych i zawartych kontraktów handlowych zawierał umowy z rolnikami posiadającymi gospodarstwa rolne w regionie, którzy dostarczali jemu owoce. Jednym z rolników, z którym podjął współpracę był M. R., któremu zapewnił zbyt owoców. Zaprzestał prowadzenia działalności gospodarczej w roku 2003.

Powód znał M. R. i wiedział, że ten prowadzi gospodarstwo rolne oraz posiada hurtownię i chłodnię. Powód wiedział mniej więcej, jakie M. R. może uzyskiwać dochody z tytułu zbiorów owoców, ale nie znał całokształtu jego sytuacji finansowej. W. B. na prośbę M. R. udzielił mu poręczenia kredytu na modernizację jego gospodarstwa rolnego.

W. B. wielokrotnie poręczał kredyty innym rolnikom, którzy z nim współpracowali. Poręczał w ramach pomocy. Poza tym powód zaciągał zobowiązania kredytowe na prowadzone inwestycje, posiadał wiele kredytów, w tym w Banku (...) w B.. Miał kredyty na milionowe kwoty.

dowód: przesłuchanie powoda W. B. k. 322;

W wyniku przekształcenia Bank (...) w B. stał się Bankiem (...) w O. Oddział w B..

dowód: fakt ten nie wymagał dowodu wobec przyznania przez strony (art. 229 k.p.c.);

(...) Bank (...) S.A. zmienił firmę na Bank (...) S.A.

dowód: fakt ten nie wymagał dowodu wobec przyznania przez strony (art. 229 k.p.c.);

Sąd zważył, co następuje:

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się na dowodach z dokumentów i przesłuchaniu powoda W. B..

Na wniosek pełnomocników stron pozwanych Sąd pominął dowody z przesłuchania tych stron.

Sąd oddalił wnioski powoda o zobowiązanie stron pozwanych do przedłożenia dokumentów wymienionych w pozwie i dalszych pismach procesowych albowiem okoliczności na udowodnienia istnienia, których W. B. domagał się dopuszczenia dowodu z tych dokumentów, tj. kwestia oceny działań stron pozwanych przy udzielaniu kredytu M. i U. R. (1) została dostatecznie wyjaśniona (art. 217 § 2 k.p.c.).

W. B. wytaczając powództwo domagał się zasądzenia kwoty 1980500zł, w tym:

-kwoty 980500zł tytułem zwrotu kwot, które jako poręczyciel zapłacił na rzecz stron pozwanych tytułem wykonania umowy kredytu inwestycyjnego nr (...) zawartej w dniu 14 kwietnia 1995r. przez strony pozwane z M. R. i U. R. (1), tj. 200000zł zapłaconej w grudniu 2000r., 57969zł42gr zapłaconej 13 listopada 2007r. i 27973zł50gr zapłaconej 20 października 2011r. wraz z ustawowymi odsetkami za okres od dnia zapłaty do dnia 1.01.2013,

-zaś kwoty 1000000zł tytułem korzyści jakich nie osiągnął przez okres 7 lat i nie osiągnie do ukończenia przez siebie 75 lat w konsekwencji tego, że celem zaspokojenia wierzytelności pozwanych był zmuszony sprzedać nieruchomości rolne o powierzchni 6,4 ha, na którą składają się dopłaty z Unii Europejskiej do areału i do upraw truskawek i malin oraz dochodu jaki mógł uzyskać z uprawy truskawek.

Przyczynami, z powodu których powód domagał się zasądzenia ww. kwot było to, że jego zdaniem zawierając w dniu 14 kwietnia 1995r. umowę kredytu inwestycyjnego nr (...) z M. i U. R. (1) strony pozwane nie sprawdziły czy kredytobiorcy mają zdolność spłaty zaciągniętego w kwocie 300000zł kredytu. Poza tym zdaniem powoda nie jest ważne poręczenie, które zostało udzielone przed podpisaniem umowy kredytu na osobnej kartce papieru, tj. poza umową kredytu.

W toku postępowania dowodowego ustalono, iż w dniu 12 kwietnia 1995r. W. B. oraz jego żona M. B. złożyli pisemne oświadczenie, którym solidarnie poręczyli za zobowiązania M. R. i U. R. (1) z tytułu kredytu inwestycyjnego udzielonego tym osobom przez Bank (...) w B. na podstawie umowy nr (...) w wysokości 300000zł wraz z odsetkami oraz za wszelkie zobowiązania mogące z tego tytułu powstać w przyszłości. Umowa kredytu inwestycyjnego nr (...) została zawarta z M. i U. R. (1) w dniu 14 kwietnia 1995r., czyli dwa dni po zawarciu umowy poręczenia.

Zgodnie z art. 876 k.c. przez umowę poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Jak wynika z treści art. 878 k.c. można poręczyć za dług przyszły do wysokości z góry oznaczonej. Długiem przyszłym jest zatem zobowiązanie, które jeszcze nie istnieje w chwili zawarcia umowy poręczenia. Gdy dłużnik główny nie jest zobowiązany do oznaczonego pod względem treści i przedmiotu świadczenia.

Składając w dniu 12 kwietnia 1995r. oświadczenia woli o poręczeniu zobowiązania M. i U. R. (1) powód i jego małżonka poręczyli właśnie za dług przyszły. Poręczenie to dotyczyło długu przyszłego, którego wysokość została z góry oznaczona. Mianowicie w treści poręczenia wskazano, iż poręczenie dotyczy zobowiązania do zapłaty należności głównej w kwocie 300000zł, odsetek oraz innych należności wynikających z umowy nr (...) zatem naliczonych zgodnie z jej postanowieniami. Takie postanowienia pozwalają na jednoznaczne wskazanie jaki jest zakres długu, a tym samym zakres zobowiązania poręczyciela.

Względem wierzyciela poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny, chyba że umówiono się inaczej (art. 881 k.c.). Solidarność bierna, o której mowa w art. 881 k.c. polega na tym, że wierzyciel wraz z nadejściem wymagalności długu może dochodzić spełnienia świadczenia, według swego wyboru, albo od dłużnika głównego, albo od poręczyciela, łącznie albo od każdego z nich z osobna w całości lub części (art. 366 § 1 k.c.). Do momentu pełnego zaspokojenia wierzyciela zarówno dłużnik główny jak i poręczyciel pozostają zobowiązani (art. 366 § 2 k.c.). W konsekwencji spełnienie świadczenia przez poręczyciela zwalnia dłużnika głównego z obowiązku świadczenia wobec wierzyciela. Poręczyciel w takiej sytuacji wstępuje w prawa zaspokojonego wierzyciela do wysokości spełnionego świadczenia, uzyskując roszczenie do dłużnika głównego o spełnienie świadczenia, chyba że co innego wynika ze stosunku, jaki łączy wierzyciela z dłużnikiem głównym lub z umowy poręczenia (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.). Częściowe spełnienie świadczenia przez poręczyciela nie pozbawia wierzyciela w pierwszeństwie zaspokojenia co do pozostałej części świadczenia przed poręczycielem (art. 518 § 3 k.c.).

W świetle powołanych przepisów na W. B. jako poręczycielu ciążył obowiązek wykonania za M. i U. R. (1) zobowiązania wynikającego z zawartej przez nich w dniu 14 kwietnia 1995r. umowy o kredyt inwestycyjny skoro kredytobiorcy zadłużenia swego nie spłacili. Zgodnie bowiem z treścią art. 353 k.c. zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel ma prawo żądać spełnienia świadczenia a dłużnik ma obowiązek świadczenie spełnić. W konsekwencji złożenia przez W. B. i Bank (...) w B. a następnie strony umowy kredytu inwestycyjnego numer (...) ww. oświadczeń woli powstały stosunki zobowiązaniowe, z których wynikał obowiązek określonego zachowania polegający na zapłacie stronom pozwanym świadczenia pieniężnego w wysokości ustalonej zgodnie z postanowieniami umowy kredytu.

W toku przeprowadzonego postępowania dowodowego ustalono, iż tytułem wykonania swego zobowiązania wynikającego z umowy poręczenia W. B. zapłacił kwotę 273943zł42gr (188000zł + 57969zł92gr + 27973zł50gr). W rozpoznawanej sprawie powód domagał się między innymi zwrotu tej kwoty. Ponieważ jak to wcześniej wyjaśniono zapłata ta nastąpiła w wykonaniu istniejących stosunków obligacyjnych jego żądanie nie może zostać uwzględnione, chyba że udowodniłby, iż stosunek poręczenia nie powstał albo miało miejsce zdarzenie prawne w następstwie, którego kredytodawca ma obowiązek zwrócić poręczycielowi to co od niego otrzymał. Jeszcze obowiązek naprawienia szkody będący następstwem zdarzenia, za które ustawa czyni kogoś odpowiedzialnym w świetle art. 361 k.c. może objąć straty, które poszkodowany poniósł i utracone korzyści, które mógł osiągnąć gdyby szkody jemu nie wyrządzono.

Kwestie związane z istnieniem umowy poręczenia zawartej przez powoda były już przedmiotem oceny Sądu Okręgowego we Wrocławiu w sprawie z powództwa Banku (...) w B. przeciwko między innymi W. B. o zapłatę kwoty 50000zł z ustawowymi odsetkami a toczącej się pod sygnaturą I C 783/04. W sprawie tej Sąd uwzględnił w całości żądanie pozwu skierowane przeciwko W. B.. Przesłanką zasądzenia świadczenia przez Sąd jest ustalenie, że istnieje stosunek prawny, z którego wynika obowiązek spełnienia dochodzonego roszczenia. Zatem Sąd orzekający w tamtej sprawie ocenił zgłaszane przez W. B. zarzuty pod kątem istnienia i ważności nawiązanej przez strony umowy poręczenia. Zgodnie z treścią art. 365 k.p.c. Sąd orzekający w niniejszej sprawie jest związany prawomocnym wyrokiem wydanym w sprawie I C 783/04. Nie może zatem dokonać odmiennych ustaleń faktycznych.

Gdy idzie o zdarzenie prawne w następstwie, którego kredytodawca miałby obowiązek zwrócić poręczycielowi to co od niego otrzymał to W. B. nigdy nie podnosił aby taki fakt miał miejsce.

Biorąc pod uwagę uzasadnienie żądania pozwu można uznać, iż powód domaga się zasądzenia kwoty 1980500zł tytułem odszkodowania, w tym zapłaconej wierzycielom kwoty 273943zł42gr tytułem straty zaś kwoty 1000000zł tytułem utraconych korzyści. Pozostała kwota to skapitalizowane odsetki liczone przez powoda w wysokości ustawowej za okres od dnia dokonania przez powoda płatności do dnia 1.01.2013r. Do przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej oprócz szkody należy jednak jeszcze zdarzenie wyrządzające szkodę i związek przyczynowy pomiędzy tym zdarzeniem a szkodą. W przypadku art. 416 k.c., stanowiącego podstawę prawną żądania W. B., zdarzenie wyrządzające szkodę musi być zawinione przez organ osoby prawnej, z którego zachowaniem wiąże się wystąpienie szkody. Jak wynika z pozwu, dalszych pism procesowych oraz przesłuchania powoda zdarzenia wyrządzającego szkodę upatruje on w tym, iż jego zdaniem kredyt został udzielony z naruszeniem wszelkich obowiązujących przepisów prawnych i już w chwili rozpatrywania wniosku kredytowego winna zapaść decyzja odmowna. Działania takie naruszały zasady zaufania względem instytucji publicznej jaką jest bank.

Ustawa wiąże obowiązek naprawienia szkody wyłącznie z bezprawnym zachowaniem sprawcy. Ustalenie bezprawności zachowania polega na zakwalifikowaniu czynu sprawcy jako zakazanego, na podstawie norm określonych przez system prawny. W przepisie art. 416 k.c. nie wskazano zakresu tych norm. W doktrynie i judykaturze za bezprawne przyjmuje się czyny zakazane przez obowiązujące przepisy prawne. Chodzi o przepisy prawne nakładające powszechny obowiązek określonego zachowania, a więc nakazujące lub zakazujące generalnie oznaczonym podmiotom określonych zachowań w określonych sytuacjach, a nie tylko w ramach stosunku prawnego łączącego strony. Za bezprawne uznaje się także zachowania sprzeczne z zasadami współżycia społecznego albo dobrymi obyczajami, a więc normami moralnymi powszechnie akceptowanymi w całym społeczeństwie lub grupie społecznej, nakazującymi lub zakazującymi określonego zachowania, mimo iż nie jest ono nakazane lub zakazane normą prawną.

W rozpoznawanej sprawie W. B. upatrywał przyczyny wyrządzenia jemu szkody w nieprawidłowości udzielenia kredytu, za który poręczył. Chodzi zatem o zaniechanie osób udzielających kredytu skoro powód zarzuca, iż bank nie sprawdził dostatecznie i nie zweryfikował kredytobiorcy. W przypadku zachowań polegających na zaniechaniu obowiązek ciążący na określonym podmiocie musi w sposób wyraźny wynikać z przepisu prawa. Jednak zachowania stron pozwanych w okresie udzielania kredytu M. i U. R. (1) nie można ocenić jako bezprawnego. Z żadnej normy powszechnie obowiązującej nie wynika zakaz albo nakaz zawierania umów kredytu. Przepisy prawa bankowego zarówno obecnie jak i w czasie zawierania przez strony pozwane umowy kredytu z M. i U. R. (1) określały zasady przyznawania kredytów i zawierania umów kredytu. Są to jednak przepisy określające relacje stron w danym stosunku prawnym. Nie nakładają zaś powszechnego obowiązku określonego zachowania. Zatem zachowania, które byłoby z nimi sprzeczne nie można uznać za bezprawne.

Przepisy prawa bankowego z dnia 31 stycznia 1989r. (Dz.U. nr 21, poz. 4) w brzmieniu obowiązującym w chwili zawierania przez strony pozwane umowy kredytu z M. i U. R. (1) stanowiły, iż bank uzależnia przyznanie kredytu, jego wysokość, termin, oprocentowanie od zdolności kredytowej kredytobiorcy, rozumianej jako zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty oraz od przedłożenia przez kredytobiorcę dokumentów i informacji niezbędnych dla dokonania oceny tej zdolności (art. 28 ust. 1). Jednak bank mógł też udzielić kredytu osobie prawnej niemającej zdolności kredytowej pod warunkiem przedstawienia przez nią programu uzdrowienia gospodarki, którego realizacja zapewnia, według oceny banku, uzyskanie zdolności kredytowej w określonym terminie (art. 28 ust. 3). W celu zapewnienia zwrotu kredytów banki mogły żądać od kredytobiorców zabezpieczenia przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym oraz zwyczajami przyjętymi we współpracy z bankami zagranicznymi (art. 30). Takiego właśnie zabezpieczenia w postaci poręczenia zażądały strony pozwane zawierając umowę kredytu nr (...). Wbrew twierdzeniom powoda przed udzieleniem tego kredytu przeprowadzono analizę zdolności kredytowej M. i U. R. (1), za których zobowiązanie poręczył powód. Jak wynika z materiału dowodowego, w szczególności dokumentów przedłożonych przez samego powoda, strony pozwane przeprowadziły postępowanie w sprawie zdolności kredytowej M. R.. Sporządzona została ocena zdolności kredytowej podpisana przez zastępcę dyrektora Banku (...) K. P., gdzie oceniono stopień ryzyka kredytowego w kwocie 300000zł jako umiarkowany. Ponadto sporządzona została karta dokumentacyjna kredytu konsorcjum bankowego, w której opisano parametry kredytu i jego spłatę. Powołany został Komitet Kredytowy, którego opinia była pozytywna. Decyzję o przyznaniu kredytu podjął Zarząd Banku (...) w B.. W ocenie Sądu w świetle powyższych ustaleń nie można mówić o nieprawidłowościach w udzieleniu przedmiotowego kredytu M. i U. R. (1). Czyli nie miało także miejsca naruszenie przepisów określających relacje stron w tym konkretnym stosunku prawnym.

W. B. zarzucił, że poprzez udzielenie kredytu M. i U. R. (1), którzy następnie go nie spłacili w wyniku czego zobowiązanym do jego zapłaty stał się powód jako poręczyciel została naruszona zasada zaufania do instytucji publicznych. Określanie banków mianem instytucji zaufania publicznego odnosi się do postrzegania ich jako instytucji pod specjalnym nadzorem państwa , którym system prawny wyznacza ramy działania w sposób znacznie bardziej szczegółowy, niż innym podmiotom gospodarczym. Oczywiście łączą się z tym podwyższone wymagania co do profesjonalizmu działania. Tak rozumiane zaufanie publiczne z reguły jest kreowane lub przynajmniej wzmacniane przez państwo w drodze jego gwarantowania, a konkretnie gwarantowania wiarygodności osób lub instytucji mających być obdarzonymi zaufaniem publicznym. Ustawodawca zatem winien stwarzać spójny system regulacji, gwarantujący bezpieczeństwo środkom powierzanym bankom przez ich klientów, a z drugiej strony uniemożliwiający bankom sprzeniewierzanie powierzonych im środkom. Służy temu między innymi wcześniej przedstawiona regulacja uzależniająca przyznanie kredytu od zdolności kredytowej zdefiniowanej jako zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w terminach określonych w umowie z bankiem. Dzięki uzależnieniu kredytu od zdolności do jego spłacenia, bank w szczególności udzieli go przedsiębiorcy, którego działalność i plany biznesowe dają wysokie prawdopodobieństwo spłaty. W ocenie Sądu w okolicznościach niniejszej sprawy brak jest uzasadnienia dla stwierdzenia, iżby zostały naruszone jakiekolwiek zasady współżycia społecznego czy dobre obyczaje, w szczególności zaś zasada zaufania do instytucji publicznej, za którą uznawane są banki.

Istotą poręczenia jest umocnienie pozycji prawnej wierzyciela, który może szukać zaspokojenia swojej wierzytelności także z majątku poręczyciela, wówczas gdy dłużnik nie wykona swojego świadczenia. Wobec niewykonania zobowiązania przez kredytobiorców M. i U. R. (1), pozwany Bank (...) w O. zażądał spełnienia świadczenia przez powoda, który ów kredyt poręczył. Podkreślić w tym miejscu trzeba, iż bank udzielający kredytu nie ma nigdy pewności, iż kredytobiorca, nawet w pełni wypłacalny w chwili jego udzielania, spłaci kredyt w całości. Wzmocnieniu tej pewności służy właśnie szereg instrumentów prawnych zabezpieczeń, w tym poręczenie. W świetle materiału dowodowego zgromadzonego w aktach sprawy nie można uznać, iż uzależnienie udzielenia M. i U. R. (1) kredytu od zawarcia z powodem umowy poręczenie poręczenia było bezprawne.

Tak samo powód poręczając za spłatę kredytu (co wynika z samej istoty poręczenia), winien był liczyć się z możliwością ewentualnego ryzyka ponoszenia odpowiedzialności wobec banku w przypadku braku spełnienia zobowiązania kredytowego przez M. i U. R. (1). Ponadto należy zauważyć, że sam powód był aktywnym uczestnikiem obrotu prawnego z bankami. Jak sam zeznał, wielokrotnie poręczał kredyty innych osób, z którymi współdziałał w zakresie prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej. W tym kontekście nie sposób uznać, iż powodowi obce były praktyki i zasady udzielania kredytów oraz form ich zabezpieczenia. Powód nadto dobrowolnie podpisał oświadczenie o poręczeniu kredytu.

Wobec nie wykazania bezprawnego charakteru działania stron pozwanych zbędnym było badanie zaistnienia dalszych przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej gdyż brak już jednej z ww. przesłanek wyklucza w ogóle możliwość przypisania odpowiedzialności za zdarzenie, z którego wynikła szkoda albowiem muszą one wystąpić łącznie.

W tych okolicznościach należało oddalić powództwo W. B..

Rozstrzygnięcie o kosztach zawarte w punkcie II wyroku oparto na treści art. 102 k.p.c. albowiem sytuacja życiowa powoda, w tym materialna, przemawia za odstąpieniem od obciążenia powoda kosztami zastępstwa procesowego stron pozwanych. Powód nie byłby w stanie uiścić tych kosztów, nie tylko wobec nadmiernego uszczerbku w kosztach niezbędnego utrzymania, ale również wobec obiektywnej niemożliwości ich poniesienia. Powód nie posiada bowiem żadnych środków finansowych. Na mocy art. 113 ust. 4 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity Dz.U. z 2010r. nr 90, poz. 594 z późn. zm.) w związku z art. 100 tej ustawy w punkcie III wyroku obciążono Skarb Państwa Sąd Okręgowy we Wrocławiu kwotą 99025zł stanowiącą brakującą opłatę sądową od pozwu, od uiszczenia której powód został zwolniony albowiem W. B. przegrał sprawę i w świetle art. 98 k.p.c. brakującymi kosztami sądowymi nie można było obciążyć stron pozwanych.