Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 sierpnia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Kaliszu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący SSO Ewa Nowakowska

Protokolant Alina Kędzia

po rozpoznaniu w dniu 13 sierpnia 2014 r. w Kaliszu

odwołania B. W.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 12 marca 2014 r. Nr (...)

w sprawie B. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o świadczenie przedemerytalne

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. z dnia 12 marca 2014 r. znak (...) w ten sposób, że przyznaje B. W. świadczenie przedemerytalne od 4 grudnia 2013 r.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 12.03.2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych w O. odmówił B. W. prawa do świadczenia przedemerytalnego, gdyż do dnia ustania zatrudnienia z przyczyn dotyczących zakładu pracy tj. do 31.12.2012 r., w którym zatrudniony był przez okres ponad 6 miesięcy nie udowodnił wymaganych 35 lat okresów uprawniających do emerytury, a tylko 34 lata i 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, bowiem odmówiono mu zaliczenia okresu pracy w gospodarstwie ogrodniczym żony K. od 01.05.1980 r. do 01.08.1991 r., gdyż nie wykazał by w tym czasie podlegał ubezpieczeniu w ZUS jako osoba współpracująca z żoną, ani by podlegał ubezpieczeniu rolniczemu od 01.01.1983 r.

Odwołanie od tej decyzji wniósł do Sądu B. W., domagając się jej zmiany i przyznania prawa do świadczenia przedemerytalnego po zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego okresu pracy w gospodarstwie ogrodniczym żony (prowadzącej działy specjalne) w zakresie brakującym do 35 lat, a przypadającym na przestrzeni od 01.05.1980 r. do 01.08.1991 r. Powołał się przy tym na dowody dotyczące wymiaru podatku z działów specjalnych i potwierdzające jego uprawnienia do świadczeń leczniczych.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Sąd ustalił i co następuje:

B. W. urodził się w dniu (...)

Do wniosku o świadczenie przedemerytalne dołączył kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych z dnia 03.12.2013 r. w którym wskazał, że po okresie zatrudnienia od 01.09.1967 r. do 30.04.1980 r. (z przerwą na służbę wojskową) w okresie od 01.08.1991 r. do 03.01.1994 r., od 01.10.1994 r. do 30.11.1994 r. i od 01.01.1995 r. do 01.02.1998 r. prowadził działalność gospodarczą, a od 04.01.1994 r. do 30.04.1994 r. oraz od 02.02.1998 r. do 30.04.2004 r. i następnie od 01.10.2005 r. do 31.12.2007 r. i od 01.01.2008 r. do 31.08.2011 r. podlegał ubezpieczeniu w KRUS.

Poza sporem jest, że w zatrudnieniu B. W.pozostawał następnie od 01.04.2011 r. do 31.12.2012 r. u D. W.- PPHU (...). Stosunek pracy został rozwiązany z przyczyn leżących po stronie pracodawcy (k 27 ar).

Zasiłek dla bezrobotnych odwołujący się pobierał od 16.01.2013 r., w dniu 16.07.2013 r. minęło 6 miesięcy pobierania zasiłku i w tym czasie nie odmówił żadnej propozycji pracy. (K 29 ar).

Poza sporem jest, że odwołujący się wykazał na dzień 31.12.2012 r. 20 lat, 5 miesięcy i 25 dni okresów składkowych, 2 miesiące nieskładkowych i 13 lat 3 miesiące i 25 dni uzupełniających z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym.

Ubezpieczeniu społecznemu z tytułu działalności gospodarczej odwołujący się podlegał w okresach od 01.08.1991 r. do 03.01.1994 r. i od 01.10.1994 r. do 01.02.1998 r.

Ubezpieczeniu w KRUS, jako małżonek rolnika, z mocy ustawy podlegał oraz opłacał składki z tego tytułu w okresie: od 04.01.1994 r. do 30.09.1994 r., od 02.02.1998 r. do 30.09.2004 r., od 1.01.2005 r. do 31.12.2007 r. i od 01.01.2008 r. do 31.08.2011 r. (zaświadczenie KRUS z 14.02.2012 r. K 23 ar).

Łącznie po uzupełnieniu w/w okresami ubezpieczenia rolniczego zaliczono odwołującemu się 34 lata i 18 dni.

B. W. domagał się zaliczenia brakującego okresu z tytułu pracy w działach specjalnych prowadzonych przez żonę K. w P. na przestrzeni od 01.05.1980 r. do 01.08.1991 r.

Jak wynika z zaświadczenia Starostwa Powiatowego w P. z dnia 04.12.2013 r. na małżonków K. i B. W. figurowała w ewidencji gruntów nieruchomości położona w P.:

w latach 1977-1980 o powierzchni 0,1733 ha,

w okresie od 1981 r. do 1999 r. o powierzchni 0,2048 ha,

od 2000 r. do 2009 r. o powierzchni 0,2139 ha i

od 2010 r. o powierzchni 0,21 ha. (k 37 ar)

Z karty ewidencyjnej ubezpieczonego w KRUS, wynika, że ubezpieczeniu, jako rolnik prowadzący działy specjalne, podlegała tylko K. W. i to w okresie od 01.01.1983 r. Z lat 1977-82 nie wykazano składek na ubezpieczenie rolnicze.

Odwołujący się jest wymieniony jako członek rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z K. W. w jej oświadczeniu do ustalenia składki na ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych z dnia 30.10.1988 r. (kserokopia k 5). Odwołujący się przedłożył też do akt zaświadczenia uprawniające do świadczeń leczniczych w roku 1982 i 1986 (kserokopia K 5). Nadto jest wymieniony obok żony K. w decyzjach w sprawie wymiaru podatku wyrównawczego z niektórych działów specjalnych gospodarstwa rolnego za rok 1984 oraz 1987 i zaliczek za rok 1988. Z dokumentów tych wynika, że w roku 1984 dochód z upraw i hodowli wyniósł 587.425 zł, a w 1987 r. 663.900 zł (kserokopie k 5).

Sąd zważył co następuje.

Stosownie do treści art. 2 ustęp 1 pkt. 2 ustawy z dnia 30.04. 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (Dz. U. Nr 120 poz. 1252) świadczenie przedemerytalne bez względu na wiek przysługuje osobie, która do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia, w którym zatrudniona była przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, ukończyła 55 lat życia kobieta i 60 lat mężczyzna oraz posiada okres uprawniający do emerytury, wynoszący co najmniej 30 lat dla kobiet i 35 lat dla mężczyzn.

Świadczenie przedemerytalne osobie tej przysługuje po upływie co najmniej 6 miesięcy pobierania zasiłku dla bezrobotnych, o którym mowa w ustawie o promocji zatrudnienia, jeżeli osoba ta spełnia łącznie następujące warunki:

1.  nadal jest zarejestrowana jako bezrobotna,

2.  w okresie pobierania zasiłku dla bezrobotnych nie odmówiła bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, w rozumieniu ustawy o promocji zatrudnienia, albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych,

3.  złoży wniosek o przyznanie świadczenia przedemerytalnego w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 6-miesięczny okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

Z akt ZUS wynika, że B. W. ukończył wiek 60 lat, zwolniony został z pracy z przyczyn dotyczących zakładu w dniu 31.12.2012 r., a w zakładzie tym zatrudniony był od 01.09.2011 r. W Powiatowym Biurze Pracy w P. zarejestrowany był od 08.01.2013 r. (i zarejestrowany jest nadal), a od 16.01.2013 r. pobierał zasiłek dla bezrobotnych. Z zaświadczenia PUP wynika, że zasiłek ten pobierał przez okres ponad 6 miesięczny i nie odmówił propozycji przyjęcia pracy (K 29 ar.). Odwołujący się nie wykazał natomiast 35 lat składkowych i nieskładkowych, ale 34 lata i 18 dni

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie jest obecnie okres brakujący do 35 lat, który zdaniem odwołującego się winien być uzupełniony z racji podlegania ubezpieczeniu jako małżonek rolnika –osoby wspólnie prowadzącej dział specjalny – uprawy podlegające opodatkowaniu podatkiem rolnym od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej.

Zgodnie z treścią art. 10 ust. 1 cyt. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przy ustalaniu prawa do emerytury uwzględnia się:

1.  okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki,

2.  przypadające przed 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia,

3.  okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, a przypadające przed 01.01.1983 r. jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe ustalone na zasadach określonych w art. 5-7. są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu.

W niniejszej odwołujący się domagał się ustalenia, że spełnił pierwszy z w/w przypadków tj. podlegał ubezpieczeniu społecznego rolników w okresie 01.05.1981 r. - 01.08.1991 r., za co opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki. Nie wykazał jednak tego faktu stosownym dokumentem, gdyż nie dysponował nim właściwy urząd – Burmistrz Miasta i Gminy P..

Poza sporem jest, że ewidencja opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych przekazana została do KRUS od 01.04.1993 r. Przekazana karta ewidencyjna dotyczyła tylko żony odwołującego się K., która podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników od 01.01.1983 r.

W okresie objętym sporem (01.05.1980 r. - 01.08.1991 r.) obowiązywała ustawa z 27.10.1977 r. o zaopatrzeniu emerytalnym i innych świadczeniach dla rolników i ich rodzin (Dz. U. z 1977 nr 32 poz. 140), a od 01.01.1983 r. ustawa z 14.12.1982 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1982 r. nr 40 poz. 268 ze zm.). Obie te ustawy wymieniały małżonka rolnika jako odrębną kategorię osób od domowników.

Dla wykazania podstaw do zaliczenia spornego okresu decydujące jest nie samo wykonywanie pracy przez odwołującego się jak by to miało miejsce w odniesieniu do domownika (czego dotyczy trzeci z w/w przypadków), ale wykazanie wartości sprzedaży dla jednostek gospodarki uspołecznionej co do okresu obowiązywania pierwszej z w/w ustaw, oraz opłacania podatku z działu specjalnego pod rządami drugiej z nich.

B. W. przedstawił do odwołania decyzje wydane na oboje małżonków w sprawie wymiaru podatku wyrównawczego od dochodów z działów specjalnych produkcji rolnej za lata 1984, 1985, 1987, 1988. Z decyzji wynika, że w roku 1984 uprawiali w szklarniach ogrzewanych kwiaty na powierzchni 320m kwadratowych, a warzywa na pow. 740m kw., a nadto kwiaty pod folią na powierzchni 100m kw. dochód do opodatkowania wyniósł 587.425zł

Ustawa z 27.10.1977 r. zaopatrzeniem emerytalny określonym ustawą obejmowała rolników, którzy wytwarzali w prowadzonych przez siebie gospodarstwach produkty rolne, sprzedawali je jednostkom gospodarki uspołecznionej i spełniali inne warunki przewidziane w ustawie. Konieczne było wytwarzanie produktów rolnych o wartości nie mniejszej niż 15.000zł rocznie, chyba, że niższa wartość sprzedaży była spowodowana klęską żywiołową lub innymi okolicznościami niezawinionymi przez rolnika. Konieczne tez było wykazanie opłacania składki na fundusz emerytalny rolników.(art.2 cyt. ustawy)

Przepisy wykonawcze – rozporządzenie Rady Ministrów z 09.12.1977 r., przewidywały wydawanie rolnikom przez jednostki gospodarki uspołecznionej dowodów sprzedaży produktów, dokonywanie rozliczenia przez określone banki i zaliczanie wartości sprzedanych produktów na poszczególnych członków rodziny rolnika. Jeżeli wartość produktów w danym roku nie przekraczała 15.000zł na każdego członka – nie zaliczało się tego roku żadnemu (§4).

W przypadku gospodarstw rolnych, w których skład wchodzą wyłącznie działy specjalne, podstawę wymiaru składki stanowił dochód szacunkowy. Załącznik do rozporządzenia wskazywał, że w przypadku warzyw w uprawie gruntowej i nasiennictwa warzyw powyżej 0,25 roczna suma dochodu szacunkowego z 1 ara wynosi 250zł. w przypadku róż w uprawie gruntowej (kwiatów i szkółek powyżej 0,24 ha) roczna suma dochodu szacunkowego określona była na 1000 zł, a co do innych kwiatów – powyżej 0,25 ha na 750 zł. W odniesieniu do kwiatów w szklarniach ogrzewanych roczna suma dochodu szacunkowego określona była na 450 zł z metra kwadratowego, a do warzyw w takich szklarniach – na 200zł. W tunelach foliowych ogrzewanych roczną sumę dochodu szacunkowego z kwiatów podano na 250zł z metra kwadratowego

Jak stanowił § 26 w razie wspólnego prowadzenia przez rolników gospodarstwa wysokość składki ustala się odrębnie dla każdego rolnika według jego udziału zgodnie z oświadczeniem zainteresowanych rolników, a w razie niezłożenia oświadczenia – wysokość składki ustala się przyjmując równość udziałów. Podstawę wymiaru składki oraz wysokość składki ustalało się w drodze decyzji naczelnika gminy (§27).

Poczynając od 01.01.1983 r. obowiązywała ustawa z 14.12.1982 r. (Dz. U. 40 poz. 268 ze zm.). Zgodnie z art.1 ust 1 tej ustawy ubezpieczenie społeczne rolników indywidualnych obejmowało rolników indywidualnych, a stosownie do art. 2 za rolnika uważało się nie tylko osobę prowadzącą gospodarstwo lub dział specjalny ale i jego małżonka. Z podlegania ubezpieczeniu zwalniało w myśl art.3 ustawy pozostawanie w zatrudnieniu w wymiarze czasu pracy nie niższym niż połowa lub posiadanie ustalonego prawa do emerytury lub renty (ewentualnie użytkowanie wyłącznie gruntów stanowiących własność związków wyznaniowych).

W początkowej wersji za dział specjalny uważało się jednostkę o produkcji specjalistycznej o rocznej wartości produkcji rolniczej odpowiadającej równowartości co najmniej 50q żyta, podlegającej opodatkowaniu podatkiem gruntowym o powierzchni gruntów nie przekraczającej 0.5 ha.

Po zmianie stanu prawnego od 01.01.1989 r. przez dział specjalny rozumiało się uprawy i hodowle podlegające opodatkowaniu podatkiem rolnym od dochodów z działów specjalnych bez względu na powierzchnię użytkowanych gruntów (tj. w każdym przypadku gdy uprawa lub hodowla podlega opodatkowaniu dział specjalny).

Zgodnie z przepisami wykonawczymi do w/w ustawy z 14.12.1982 r. tj z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z 28.03.1983 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U. z 1983 r. nr 21 poz. 94) naczelnik gminy prowadził ewidencję okresów ubezpieczenia i opłacania składek na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Rolników każdej z osób objętej ubezpieczeniem, a na podstawie prowadzonej ewidencji potwierdzał następnie okresy ubezpieczenia oraz dane niezbędne do ustalenia prawa i wysokości świadczeń przysługujących z ubezpieczenia społecznego oraz kwot opłaconych składek od hektarów przeliczeniowych i od działów specjalnych.

Podobnie jak w poprzednim stanie prawnym przy wymiarze składek z działów specjalnych stosowało się odpowiednio normy dochodu szacunkowego określone w przepisach o podatku rolnym (§ 27ust3 rozporządzenia). Naczelnik gminy wymierzał składkę w drodze decyzji po ustaleniu, że rolnik, jego małżonek i domownicy podlegają ubezpieczeniu (§ 29)

Naczelnik gminy rozliczał też składki z właściwym miejscowo oddziałem ZUS w ciągu 30 dni od terminu płatności każdej raty kwartalnej. (§29c rozporządzenia)

Stosownie do §3 rozporządzenia warunek sprzedaży produktów rolnych wymagany do uzyskania prawa do i ustalenia wysokości emerytury lub renty, uważało się za spełniony – w stosunku do osoby prowadzącej dział specjalny – jeżeli osoba ta wytworzyła i sprzedała jednostkom gospodarki uspołecznionej produkty rolne o wartości nie mniejszej niż odpowiadająca 1/5 norm dochodu szacunkowego z prowadzonego działu specjalnego, określonego w załączniku do rozporządzenia.

Zgodnie z § 27 ust.1 cyt. rozporządzenia rolnik był obowiązany opłacać składkę na Fundusz Ubezpieczenia Społecznego rolników zarówno za siebie jak i za małżonka oraz za domowników, a także z każdego hektara przeliczeniowego gruntów, z wyłączeniem gruntów, na których prowadzone są działy specjalne oraz od dochodu szacunkowego z działów specjalnych prowadzonych w ramach gospodarstwa rolnego lub od dochodu szacunkowego z działów specjalnych prowadzonych na obszarze mniejszym niż 0,5 ha, których roczna wartość produkcji rolniczej odpowiada równowartości co najmniej 50q żyta.

Załącznik zawierający wykaz działów specjalnych, w których roczna wartość produkcji rolniczej odpowiada równowartości 50 q żyta oraz norm dochodu szacunkowego przewidywał w odniesieniu do kwiatów w szklarniach ogrzewanych o powierzchni powyżej 25 m kw. roczną sumę dochodu szacunkowego w wysokości 1500zł, co do warzyw w takich szklarniach i na takiej powierzchni – 400 zł, a co do kwiatów w tunelach foliowych ogrzewanych roczna sumę dochodu szacunkowego w kwocie 350 zł.

Jako pewne dane co do dochodu z działu specjalnego w niniejszej sprawie należy przyjąć dane dotyczące roku 1984, bo tylko co do niego jest pełna informacja o powierzchni i rodzaju upraw, a także co do tego, że uprawy były zakontraktowane. Dochód z produkcji kwiatów w ogrzewanej szklarni wyliczono na 394.550 zł, z warzyw w tej szklarni na 134.375 zł, a z kwiatów w ogrzewanej folii na 58.500 zł w skali roku. W sumie dochód do opodatkowania wyliczony został na kwotę 587.425 zł.

Zestawienie dochodu wyliczonego przez urząd skarbowy z rocznymi sumami dochodu szacunkowego wskazuje, że spełnione zostały kryteria dochodowe warunkujące podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych przez rolnika prowadzącego dział specjalny.

B. W. nie uzyskał zaświadczenia potwierdzającego, że podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych gdyż Burmistrz Miasta i Gminy P. nie dysponuje niezbędnymi dokumentami mogącymi bezspornie potwierdzić fakt prowadzenia działów specjalnych. Jednocześnie zastrzeżono w postanowieniu o odmowie wydania zaświadczenia z 25.03.2014 r., że dokument ten nie stwierdza, że dana osoba nie podlegała ubezpieczeniu z tytułu prowadzenia działów specjalnych.

Omówiona decyzja co do roku 1984 wskazuje, że co najmniej w tym roku małżonkowie W. osiągnęli z tego tytułu dochód warunkujący podleganie ubezpieczeniu rolniczemu z działów specjalnych. Z zeznań B. W. wynika, że praca w ogrodnictwie wiążąca się z koniecznością starannego opalania szklarni i folii wymusiła na nim rezygnację z zatrudnienia już w 1980 r. i do czasu pogorszenia się koniunktury około 1990r stanowiła jedyne jego zajęcia. Wszystkie uprawy kwiatów i warzyw były zakontraktowane, bo wiązało się to z otrzymywaniem przydziału na opał. Dochód z ogrodnictwa był stosunkowo dobry, skoro służył utrzymaniu całej rodziny. Składki na ubezpieczenie rolnicze opłacali oboje z żoną.

Według orzecznictwa Sądu Najwyższego małżonek rolnika mógł zostać wyłączony z ubezpieczenia rolniczego jeśli wykazał, że nie współuczestniczy z żoną czy mężem w prowadzeniu gospodarstwa i nie prowadzi z nim wspólnego gospodarstwa domowego (np. w sprawie IIUNR 132/87, czy IIIUZP 11/87)

Jeśli więc zachowały się dowody, że ubezpieczeniu rolniczemu z tytułu prowadzenia działu specjalnego podlegała żona odwołującego się, to należy wnosić, że co najmniej w roku 1984 gdy wspólnie opodatkowani byli podatkiem rolnym od dochodów z tego działu specjalnego i osiągnęli wymagany poziom dochodu- jako małżonek rolnika B. W. podlegał też z mocy prawa ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych skoro nie mieszkał odrębnie, nie prowadził innej aktywności zawodowej ale pracował w działach specjalnych. Od podlegania temu ubezpieczeniu mogłoby uwolnić go tylko wykazanie braku związku z gospodarstwem.

W tych okolicznościach brak dowodów opłacania składek na ubezpieczenie rolnicze nie może stanowić przeszkody w zaliczeniu brakującego okresu do stażu ubezpieczeniowego. Odwołujący się nie może ponosić ujemnych skutków zaniedbań organów, na których zaniedbania nie miał wpływu (patrz wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13.12.2012 r. II UK 132/12 LEX 1294665).

W ocenie sądu odwołujący się po doliczeniu brakującego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w 1984 r. spełnia wszystkie warunki do uzyskania świadczenia przedemerytalnego.

Stosownie do art. 7 ust.1 ustawy o świadczeniach przedemerytalnych prawo do świadczenia przedemerytalnego ustala się na wniosek osoby zainteresowanej od następnego dnia po złożeniu wniosku wraz z dokumentami, o których mowa w ust.3

Wniosek taki B. W. złożył w dniu 03.12.2013 r. świadczenie należało więc przyznać mu od 04.12.2013 r.

Zaskarżona decyzja podlegała więc zmianie i zgodnie z art. 477 ¹⁴ § 1 kpc orzeczono jak w wyroku.