Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: S.S.O. T. Jakubowska – Wójcik

Protokolant: st. sekr. D. Klimczak

po rozpoznaniu w dniu 29 września 2014r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa J. G. i T. G.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej Oddział w Polsce

o zadośćuczynienie

1.  zasądza od (...)Spółki Akcyjnej Oddział w Polsce na rzecz J. G. kwoty:

a)  120000 (sto dwadzieścia tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 20 kwietnia 2013r. do dnia zapłaty;

b)  10000 (dziesięć tysięcy) zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 20 kwietnia 2013r. do dnia zapłaty;

c)  1883 (tysiąc osiemset osiemdziesiąt trzy) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

2.  zasądza od (...)Spółki Akcyjnej Oddział w Polsce na rzecz T. G. kwoty:

d)  70000 (siedemdziesiąt tysięcy) zł tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lutego 2013r. do dnia zapłaty;

e)  15000 (piętnaście tysięcy) zł tytułem odszkodowania z ustawowymi odsetkami od dnia 1 marca 2014r. do dnia zapłaty;

f)  3413 (trzy tysiące czterysta trzynaście) zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego;

3.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

4.  nakazuje pobrać od (...)Spółki Akcyjnej Oddział w Polsce na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 11158,68 (jedenaście tysięcy sto pięćdziesiąt osiem 68/100) zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa;

5.  nie obciąża powodów kosztami sądowymi od oddalonej części powództwa.

Sygn. akt II C 1737/13

UZASADNIENIE

W pozwie wniesionym w dniu 23 grudnia 2013r., skierowanym przeciwko pozwanemu (...)S.A. Oddział w Polsce, powodowie wnieśli o zasądzenie od pozwanego:

► na rzecz powódki J. G. – kwoty 170.000 zł, w tym 120.000 zł tytułem zadośćuczynienia i 50.000 zł tytułem odszkodowania, wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 kwietnia 2013r. do dnia zapłaty - za doznaną przez powódkę krzywdę w związku ze śmiercią córki w dniu 10 września 2012r. i znaczne pogorszenie sytuacji życiowej;

► na rzecz powoda T. G. - kwoty 90.000 zł, w tym 70.000 zł tytułem zadośćuczynienia i 20.000 zł tytułem odszkodowania wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lutego 2013. do dnia zapłaty - za doznaną przez powoda krzywdę w związku ze śmiercią siostry.

Nadto powodowie wnieśli o zasądzenie na ich rzecz od pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych. /pozew – k. 2 – 6/.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powodów kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz kosztów wniesienia opłaty skarbowej w wysokości 17 zł. W uzasadnieniu pozwany wskazał, iż nie kwestionuje, że powodowie doznali szkody niemajątkowej wskutek zdarzenia z dnia 10 września 2012 r. jednakże nie zgadza się z wysokością żądania powodów, uznając je za wygórowane i nieodpowiednie, a w szczególności za niewykazane. Poza tym wykraczają poza kompensacyjną funkcję zadośćuczynienia. /odpowiedź na pozew – k. 60 – 72/.

W dalszym toku procesu strony podtrzymały swoje dotychczasowe stanowiska w sprawie /protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 270 – czas nagrania – 00:54:38, 00:58:12/.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 10 września 2012 r. ok. godz. 15:13, na skrzyżowaniu ulic (...) doszło do wypadku komunikacyjnego, w wyniku którego śmierć poniosła córka powódki J. G. i siostra powoda T. A. Z.. Będąc pieszą, została potrącona na przejściu dla pieszych przez kierującego pojazdem marki N. (...) B. K. /notatka urzędowa – k. 146, odpis skrócony aktu zgonu - k. 17, odpisy skrócone aktów urodzenia – k. 141, 142/.

Wyrokiem Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi z dnia 24 czerwca 2013r. sprawca wypadku B. K. został uznany za winnego dokonania zarzucanego mu czynu tj. nieumyślnego spowodowania wypadku drogowego /wyrok Sądu Rejonowego dla Łodzi - Śródmieścia w Łodzi z dnia 24.06.2013r. – k. 269 – 270 załączonych akt Sądu Rejonowego dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi w sprawie VI K 1794/12/.

A. Z. w dacie zgonu miała 43 lata. Z zawodu była pielęgniarką. Przed śmiercią mieszkała wraz z mężem i synem w Ł. przy ulicy (...). Powódka J. G. mieszka w Ł. przy ul. (...). Córka odwiedzała ją bardzo często – dwa, trzy razy w tygodniu, a gdy powódka była chora – przychodziła do niej codziennie. Gdy nie przychodziła do matki, kontaktowała się z nią telefonicznie. W każdy weekend oraz święta A. Z. przyjeżdżała do matki z rodziną, bądź zabierała matkę do siebie. W efekcie powódka bardzo niewiele czasu spędzała sama.

A. Z. praktycznie cały czas zajmowała się powódką - robiła dla niej zakupy, gotowała, sprzątała, gdy powódka była chora opiekowała się matką, pomagała jej umyć się, kupowała jej leki, robiła zastrzyki. Pomagała jej też finansowo - średnio miesięcznie córka wspomagała powódkę kwotami 150-200 zł, czasami więcej. Z reguły powódka nie rozliczała się z córką z zakupów. Dwu lub trzykrotnie zdarzyło się, że córka wykupiła dla matki zastrzyki za kwotę 600 zł. A. Z. umawiała powódkę na wizyty u lekarzy i załatwiała formalności z tym związane. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. - k. 204 odw. - 205 – czas nagrania – 00:07:05, zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. – czas nagrania – 00:07:34, zeznania świadka C. D. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 – czas nagrania – 00:23:57, zeznania świadka A. L. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 odw. – czas nagrania – 00:43:23/.

A. Z. organizowała powódce czas, zabierała ją na wyjazdy, do siebie do domu, na cmentarz, zajmowała się organizacją świąt, to ona przygotowywała potrawy, dekoracje, ubierała choinkę, pakowała prezenty. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. - k. 204 odw. - 205 – czas nagrania – 00:07:05, zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 206 – czas nagrania – 00:29:40, zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. – czas nagrania – 00:07:34, zeznania świadka A. L. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 odw. – czas nagrania – 00:43:23/.

Przed śmiercią córki zasadniczo nikt poza nią nie pomagał powódce. T. G. przyjeżdżał do matki średnio raz w miesiącu oraz przy okazji uroczystości rodzinnych. Czasami przed śmiercią córki powódce pomagał bratanek, np. robił jej zakupy. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. - k. 204 odw. - 205 – czas nagrania – 00:07:05/.

Po śmierci córki powódce pomaga syn T. G., sąsiadka, siostrzenica i bratanek. Sąsiadka C. D. (2) obecnie odwiedza powódkę codziennie. Gdy powódka jest chora, sąsiadka gotuje jej obiady, mobilizuje ją do jedzenia, pójścia na spacer, pomaga gdy powódka potrzebuje wyjść z domu. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05, zeznania świadka C. D. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 – czas nagrania – 00:23:57/.

Siostrzenica A. F. (2) stara się odwiedzać powódkę raz w tygodniu, zwykle w soboty. Próbuje powódkę pocieszyć. Robi dla niej zakupy, czasami zabiera ją na zakupy, czasami przywozi powódce obiady, wynosi śmieci, sprząta w mieszkaniu, wstawia i rozwiesza pranie. /zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. - 269 – czas nagrania – 00:07:34/.

Bratanek powódki A. L. (2) odwiedza powódkę kilka razy w tygodniu, także robi dla niej zakupy, zawozi ją na cmentarz, gdy powódka ma takie życzenie, zabiera do siebie do domu, zaprasza na obiady. /zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 – czas nagrania – 00:07:34, zeznania świadka A. L. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 odw. – czas nagrania – 00:43:23/.

T. G. na stałe mieszka w W., nie ma samochodu, do matki przyjeżdża pociągiem. Od śmierci siostry pojawia się w Ł. częściej, ok. 2 – 3 razy w miesiącu. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05, zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. – czas nagrania – 00:07:34, zeznania świadka A. L. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 odw. – czas nagrania – 00:43:23/.

Obecnie powód bywa w Ł. częściej niż przed śmiercią siostry z uwagi na potrzebę pomocy matce. Powód podróżuje komunikacją miejską. Koszty dojazdu powoda do Ł. wzrosły dwukrotnie z uwagi na częstsze przyjazdy oraz wzrost cen biletów. Na bilet II klasy w obie strony powód wydaje od 30 do ponad 40 zł. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 205 odw. – czas nagrania – 00:29:40/.

Powód bywa u matki średnio przez dwa dni, ponadto w okresach świątecznych przyjeżdża przed świętami. Zwykle robi wtedy generalne porządki, większe zakupy, wychodzi z matką na spacery. Przed śmiercią siostry odwiedzał matkę raz w miesiącu, czasami był to weekend, a czasami sobota bądź niedziela. Powód pomagał finansowo matce przed śmiercią siostry - przekazywał kwoty rzędu 500 zł dwa razy do roku. Poza tym wyręczał w pewnych obowiązkach np. robił zakupy powódce za kwotę około 40-50 zł, wykonywał drobne naprawy w domu typu elektryczność, remont w łazience. Po śmierci siostry powód musiał przejąć wszystkie obowiązki, które dotychczas wykonywała zmarła. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 205 – 205 odw. – czas nagrania – 00:29:40, zeznania świadka C. D. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 – czas nagrania – 00:23:57/.

Obecnie to powód umawia powódce wizyty ulekarzy, przejął też drobne prace domowe takie jak pranie, sprzątanie mieszkania. Od śmierci siostry powód dzwoni do matki każdego dnia, a czasami nawet kilka razy dziennie. Nie ponosi z tego tytułu opłat, gdyż ma darmowe rozmowy z rodziną. Kiedy jest coś do załatwienia dla powódki w urzędzie, czy w banku powód musi przyjechać do Ł. w ciągu tygodnia. Czasami jeździ z matką do lekarza. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 205 odw. – czas nagrania – 00:29:40/.

W czasie ostatnich wakacji powódka spędziła u syna w W. 6 tygodni, wcześniej także zdarzało się, że wyjeżdżała do niego na dwa – trzy tygodnie. Powód był u matki w Ł. przez cały czerwiec i lipiec 2014r. /zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. 269, czas nagrania – 00:07:34/.

Powódka utrzymuje się z emerytury w wysokości 1.450 zł. Od śmierci córki wysokość świadczenia wzrosła nieznacznie. Obecnie finansowo pomaga jej powód. Gdy odwiedza matkę, raz – dwa razy w miesiącu, przekazuje powódce kwoty 200 - 300 zł. Czasem wykupuje dla niej leki. Przed śmiercią córki zakres pomocy powoda był mniejszy /ok. 100 zł/, większą pomoc na rzecz powódki świadczyła córka. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05/.

Powódka jest osobą schorowaną, po przebytym mikrowylewie, nie słyszy na jedno ucho, cierpi na zawroty głowy, boi się sama wychodzić z domu, wszelkie sprawy poza domem załatwia syn. Powódka nie wychodzi sama z domu od czterech lat. Na spacery udaje się z sąsiadką, wcześniej to córka zabierała ją na spacery. Powódka leczy się w Szpitalu (...), gdzie ma lekarza pierwszego kontaktu i wszystkich specjalistów. Do lekarza wozi ją kuzyn albo powódka zamawia taksówkę. Czasami towarzyszy jej sąsiadka albo siostrzenica. Kiedy żyła A. Z., na wizyty do lekarzy powódkę woził zięć. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05, zeznania świadka C. D. - protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 269 – czas nagrania – 00:23:57, karta informacyjna leczenia szpitalnego powódki w oddziale laryngologii – k. 31 – 32, karta informacyjna leczenia szpitalnego w oddziale ginekologii – k. 34, zaświadczenie lekarskie z dnia 29.10.2012r. – k. 37, zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia z 16.01.2013r. – k. 38 – 38 odw./.

Powódce bardzo brakuje córki, z którą mogła porozmawiać na wszystkie tematy. Mimo, że ma dobre relacje z zięciem, zięć raczej nie pomaga jej, gdyż ma swoje obowiązki i musi opiekować się synem. T. G. opłaca powódce wszystkie rachunki, czynił to także przed śmiercią siostry, ale wtedy robiła to także A. Z.. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05/.

Od lutego 2013r. powódka leczy się w (...) ZOZ MSW w Ł.. Korzysta z wizyt u psychiatry i zażywa przepisane przez niego leki. /zeznania powódki – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 204 odw. 205 – czas nagrania – 00:07:05, dokumentacja leczenia psychiatrycznego powódki – k. 187 – 188, 191 – 193, dokumentacja leczenia psychologicznego powódki – k. 189 - 190/.

Powódka jest przygnębiona, smutna, czuje się samotna, często płacze. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 206 – czas nagrania – 00:29:40, zeznania świadka A. F. – protokół rozprawy z dnia 29.09.2014r. – k. 268 odw. – czas nagrania – 00:07:34/.

Śmierć córki i okoliczności, w jakich do niej doszło, stanowiły dla powódki niewątpliwe sytuację o charakterze stresogennym, skutkującą powstaniem reakcji żałoby z typowymi dla niej objawami. Jak wynika z dokumentacji medycznej powódki i przeprowadzonego badania, reakcja ta przybrała postać tzw. reakcji powikłanej, będącej w istocie zespołem depresyjnym. Taką też diagnozę postawiono w toku podjętego przez powódkę leczenia psychiatryczno - psychologicznego. Zastosowane leki były adekwatne do postawionego rozpoznania, częste zmiany zlecanych środków wynikały z obserwowanych objawów ubocznych (np. reakcji alergicznej) lub ich niskiej skuteczności. Zwraca uwagę zlecanie leków o silnym działaniu psychotropowym (m.in. promazyna, sulpiryd).

Aktualny stan psychiczny powódki wskazuje na utrzymywanie się zaburzeń depresyjnych, a tym samym na potrzebę kontynuowania leczenia farmakologicznego i psychoterapii. Czynnikiem mogącym negatywnie wpływać na efektywność terapii antydepresyjnej, jest współwystępowanie chorób i zaburzeń somatycznych rzutujących negatywnie na ogólny stan zdrowia powódki i pogarszających jej funkcjonowanie.

Relacje osobiste między powódką a jej zmarłą córą miały charakter bliskich, pozytywnych emocjonalnie więzi wewnątrzrodzinnych. Śmierć córki A. Z. była dla powódki wydarzeniem psychotraumatyzującym, skutkującym wystąpieniem reakcji żałoby, która następnie przybrała postać zaburzeń depresyjnych wymagających terapii psychiatryczno-psychologicznej. /pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K. – k. 241 – 242/.

Także powód T. G. miał bardzo dobre relacje ze zmarłą siostrą. A. Z. odwiedzała brata w W., zdarzało się, że była u niego dwa razy w miesiącu, powód spotykał się z siostrą za każdym razem, gdy był w Ł.. Widywali się, zatem ok. 3-4 razy w miesiącu. Ponadto rodzeństwo, co najmniej trzy razy w tygodniu utrzymywało kontakt telefoniczny, siostra bywała często powiernikiem powoda. Rodzeństwo było ze sobą bardzo zżyte, zwłaszcza po śmierci ojca. Powód miał wtedy 16 lat. Powód nie ma własnej rodziny. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 205 odw.– czas nagrania – 00:29:40/.

Po śmierci siostry powód wykazywał mniejszą aktywność zawodową, wskutek czego jego zarobki zmniejszyły się. T. G. jest operatorem filmowym, świadczy pracę w oparciu o umowy o dzieło przy produkcjach filmowych. Po śmierci siostry bywa, że woli spędzać czas z matką niż w pracy. W dwa miesiące po śmieci siostry powód odbył wizytę u lekarza I kontaktu, który wystawił mu skierowanie do psychiatry. Powód skorzystał z dwóch wizyt u psychiatry, ostatniej pół roku temu. Recepty na zaordynowane leki /Escitalopran activis/ obecnie wypisuje mu lekarz z przychodni rejonowej. Powód nie korzystał z pomocy psychologa, o swoich problemach woli porozmawiać z przyjaciółmi. /zeznania powoda – protokół rozprawy z dnia 21.05.2014r. k. 205 odw. – czas nagrania – 00:29:40, dokumentacja leczenia psychiatrycznego powoda – k. 211 – 213, 216 – 216 odw./.

Relacje wewnątrzrodzinne powoda ze zmarłą siostrą miały charakter pozytywnych emocjonalnie więzi, zacieśnionych sytuacją wynikającą z przedwczesnej śmierci ich ojca. Nagła śmierć siostry była powodem pogorszenia się stanu emocjonalnego powoda, zmuszając go do szukania wsparcia lekarskiego i pomocy psychiatryczno-psychologicznej, z której korzysta do chwili obecnej. Postawiona diagnoza wskazuje, że stwierdzone zaburzenia mają podłoże stresogenne (sytuacyjne) i przybrały obraz zaburzeń adaptacyjnych typu depresyjnego; u powoda rozpoznano także nadciśnienie samoistne.

Za przyczynę stwierdzonych u T. G. dysfunkcji psychicznych należy uznać stres spowodowany nagłą śmiercią siostry. Czas trwania i nasilenie tego rodzaju zaburzeń zależą od wielu różnych czynników i uwarunkowań - w przypadku powoda wykazują one tendencję do stopniowego zmniejszania intensywności zwłaszcza, że zostało podjęte specjalistyczne leczenie. W ich przebiegu nie doszło do pogorszenia funkcjonowania w życiu codziennym lub zawodowym powoda; szczegółowa analiza linii życiowej powoda w okresie przed i po wydarzeniu, którym była śmierć siostry, nie jest możliwa do przeprowadzenia i obiektywnej oceny bez np. wywiadu środowiskowego, opinii z miejsca pracy, obserwacji w tym kierunku dokonanych przez lekarza prowadzącego, itp.

Więzi łączące powoda ze zmarłą siostrą A. Z. były bliskie, serdeczne i pozytywne emocjonalnie. Reakcja powoda na nagłą śmierć siostry przybrała formę stresogennych zaburzeń adaptacyjnych, wymagających wsparcia psychiatryczno-psychologicznego. /pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K. – k. 234 – 235/.

W dacie zdarzenia pojazd sprawcy szkody ubezpieczony był od odpowiedzialności cywilnej w pozwanym towarzystwie ubezpieczeniowym /okoliczność bezsporna/.

T. G. dokonał zgłoszenia szkody pismem z dnia 3 grudnia 2012 r. żądając zadośćuczynienia za śmierć siostry w wysokości 100.000 zł. Pozwany w pismach z dni 10 stycznia 2013r. oraz 19 lutego 2013 r. nie uznał roszczenia i nie wypłacił na rzecz powoda jakiejkolwiek kwoty. /kserokopia pisma (...) Sp. z o.o. z dnia 3 grudnia 2012r. – k. 19 - 20, kserokopia pisma (...)z dnia 10 stycznia 2013 r. – k. 21, kserokopia pisma (...)z dnia 19 lutego 2013 r. – k. 22, kserokopia pisma (...) Sp. z o.o. z dnia 14 marca 2013r. – k. 23 - 24, kserokopia pisma (...)z dnia 22 marca 2013 r. - k. 25/.

J. G. zgłosiła szkodę pozwanemu pismem z dnia 7 marca 2013 r. żądając zadośćuczynienia w kwocie 150.000 zł, odszkodowania w wysokości 15.000 zł i renty w wysokości po 800 zł miesięcznie. Decyzją z dnia 19 kwietnia 2013r. pozwany przyznał powódce zadośćuczynienie w wysokości 8.000 zł /kserokopia pisma (...) Sp. z o.o. z dnia 07.03.2013r. – k. 26 - 28, kserokopia pisma pozwanego z dnia 19.04.2013r. – k. 29-30/.

Dokonując ustaleń faktycznych Sąd oparł się na powołanych dowodach, w szczególności: dowodach z dokumentów - niebudzących wątpliwości, co do ich zgodności z rzeczywistym stanem rzeczy i niekwestionowanych przez którąkolwiek ze stron, zeznaniach świadków i powodów oraz na opiniach biegłego psychiatry, które w pełni wyjaśniły konieczne do rozstrzygnięcia kwestie. Przedłożone przez biegłego opinie są wyczerpujące, rzetelne oraz udzielają odpowiedzi na postawione pytania. Sporządzone zostały zgodnie z wymaganiami fachowości i niezbędną wiedzą medyczną. Nie były kwestionowane przez żadną ze stron.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Źródłem odpowiedzialności strony pozwanej jest umowa obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody wyrządzone ich ruchem. Umowa taka podlega przepisom art. 805 - 828 Kodeksu cywilnego oraz ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych /tekst jedn. Dz. U. z 2013r. nr 950/. Zasada odpowiedzialności strony pozwanej za zaistniały wypadek nie była przez nią kwestionowana.

Podstawą prawną zasądzenia, na rzecz powodów zadośćuczynienia za krzywdę w związku ze śmiercią A. Z. jest art. 446 § 4 k.c.

Nowelą do kodeksu cywilnego z dnia 30 maja 2008 r., która weszła w życie 3 sierpnia 2008 r. (Dz.U. nr 116, poz. 731), ustawodawca dodał § 4 do istniejącego art. 446 k.c. Dodany przepis stanowi podstawę zasądzenia zadośćuczynienia najbliższym za śmierć członka rodziny, jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego. Wprowadzenie nowego § 4 do art. 446 jest m.in. reakcją ustawodawcy na wystąpienie Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 17 października 2006 r., skierowane do Ministra Sprawiedliwości, w którym zawarł on sugestię, ażeby „w celu zwiększenia ochrony ofiar wypadków komunikacyjnych - w kodeksie cywilnym zamieszczony został przepis o zadośćuczynieniu pieniężnym za krzywdę z powodu śmierci osoby najbliższej” (Komentarz do art. 446 kodeksu cywilnego [w:] M. Olczyk Komentarz do ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw – LEX/el. 2008).

Dodanie do art. 446 paragrafu 4 umożliwiło najbliższym członkom rodziny zmarłego żądanie zadośćuczynienia, jednakże jedynie wtedy, gdy śmierć poszkodowanego nastąpiła w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Zadośćuczynienie na tej podstawie może być przyznane jedynie w takich sytuacjach, gdy wystąpiła szkoda niemajątkowa, krzywda. Dla powstania roszczenia o zadośćuczynienie obojętne jest, czy zdarzenie powodujące szkodę niemajątkową także wyrządziło szkodę majątkową. Zadośćuczynienie za krzywdę ma rekompensować szkodę niemajątkową. Istotą szkody niemajątkowej jest naruszenie czysto subiektywnych przeżyć człowieka. Krzywda moralna zaś to pewnego rodzaju uszczerbek dotykający subiektywnej sfery osobowości człowieka, którą jednak nie są objęte przeżycia poszkodowanego będące refleksem doznanej szkody majątkowej. (podobnie Z. Radwański, Zadośćuczynienie pieniężne..., s. 166)

Sąd orzekający w niniejszej sprawie stoi na stanowisku, iż dla zasądzenia zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. nie wystarczy śmierć osoby najbliższej, ale powinny zachodzić jeszcze dodatkowe okoliczności, wskazujące na to, że śmierć poszkodowanego stała się dla jego najbliższych źródłem udręczeń moralnych. Wysokości zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową nie da się tak skrupulatnie określić jak przy wynagradzaniu szkody majątkowej. Niemniej jednak kwota zadośćuczynienia winna być tak oznaczona, by uwzględniała panujące stosunki społeczno-ekonomiczne w oparciu o kryteria doświadczenia i kolidujących ze sobą w danej sprawie interesów - bez aspiracji zapłaty jakiejś ceny cierpienia. Wszystko to pozwala stwierdzić, iż kwota zadośćuczynienia powinna być odpowiednia i rekompensować doznaną krzywdę za naruszenie prawa do życia w rodzinie. Przy zasądzeniu zadośćuczynienia z art. 446 § 4 k.c. należy kierować się kryteriami i zasadami wypracowanymi na gruncie art. 445 § 1 k.c.

W niniejszej sprawie nie ma wątpliwości, iż zmarła A. Z., była dla powodów najbliższym członkiem rodziny - dla J. G. – córką, dla powoda T. G. – starszą siostrą. Powodowie byli silnie związani ze zmarłą, po jej śmierci ich życie zmieniło się diametralnie, szczególnie powódki. Powodowie utracili wsparcie i codzienną możliwość kontaktu z A. Z.. Jej nagła śmierć była poważnym urazem psychicznym zarówno dla matki, jak i dla brata.

Przede wszystkim zauważyć należy, że spośród dwojga dzieci J. G., to właśnie zmarła córka poświęcała powódce najwięcej czasu i zaangażowania, mieszkała w niedużej odległości od matki i w jej domu bywała praktycznie codziennie. Pomagała powódce w domowych obowiązkach i czynnościach higienicznych, wychodziła z matką na spacery, robiła zakupy. Równocześnie pomagała powódce finansowo – za zrealizowane zakupy, bowiem niejednokrotnie nie brała od matki pieniędzy. Ponadto, z uwagi na swoje kwalifikacje i umiejętności zawodowe, potrafiła otoczyć powódkę fachową opieką medyczną. Zmarła samodzielnie wykonywała czynności medyczne takie jak wykonywanie zastrzyków, ponadto umawiała powódkę na wizyty u lekarzy i towarzyszyła jej podczas tych wizyt. Obecnie o pomoc powódka musi zwracać się do sąsiadów bądź dalszej rodziny.

Zmiana w życiu J. G. po śmierci A. Z. przejawiła się w utracie wsparcia i pomocy ze strony córki w rozmaitych sytuacjach życiowych, w organizowaniu codziennych spraw, w utracie szansy na pomoc w przyszłości, gdy byłaby ona szczególnie pożądana ze względu na wiek lub stan zdrowia powódki. Pozbawiona wsparcia ze strony córki, powódka musiała też utracić poczucie bezpieczeństwa i stabilizacji, wynikające z dotychczasowego pożycia razem z córką, na którą mogła do tej pory liczyć w każdej sytuacji.

Strata córki wywołała także zmiany w sferze zdrowia psychicznego J. G.. W oparciu o opinię biegłego lekarza psychiatry Sąd ustalił, że śmierć córki i okoliczności, w jakich do niej doszło, stanowiły dla powódki niewątpliwe sytuację o charakterze stresogennym, skutkującą powstaniem reakcji żałoby z typowymi dla niej objawami. Jak wynika z dokumentacji medycznej powódki i przeprowadzonego badania, reakcja ta przybrała postać tzw. reakcji powikłanej, będącej w istocie zespołem depresyjnym. Taką też diagnozę postawiono w toku podjętego przez powódkę leczenia psychiatryczno - psychologicznego. Aktualny stan psychiczny powódki wskazuje na utrzymywanie się zaburzeń depresyjnych, a tym samym na potrzebę kontynuowania leczenia farmakologicznego i psychoterapii.

W przypadku powoda T. G., reakcja na nagłą śmierć siostry przybrała formę stresogennych zaburzeń adaptacyjnych, wymagających wsparcia psychiatryczno -psychologicznego. T. G. łączyła z siostrą bardzo silna więź emocjonalna. Pomimo zamieszkiwania w innych miastach, rodzeństwo pozostawało ze sobą praktycznie w stałym kontakcie, powód mógł z siostrą rozmawiać o wszelkich sprawach, konsultować życiowe decyzje. Rodzeństwo widywało się przy każdej możliwej okazji. Razem z matką świętowali wszystkie rocznice, spędzali razem każde święta. Jak wynika z opinii psychiatry, relacje wewnątrzrodzinne powoda ze zmarłą siostrą miały charakter pozytywnych emocjonalnie więzi, zacieśnionych sytuacją wynikającą z przedwczesnej śmierci ich ojca. Nagła śmierć siostry była powodem pogorszenia się stanu emocjonalnego powoda, zmuszając go do szukania wsparcia lekarskiego i pomocy psychiatryczno-psychologicznej, z której korzysta do chwili obecnej. Postawiona diagnoza wskazuje, że stwierdzone zaburzenia mają podłoże stresogenne (sytuacyjne) i przybrały obraz zaburzeń adaptacyjnych typu depresyjnego. U powoda rozpoznano także nadciśnienie samoistne. Za przyczynę stwierdzonych u niego dysfunkcji psychicznych należy uznać stres spowodowany nagłą śmiercią siostry.

Mając powyższe na względzie Sąd uznał, że żądane przez powodów kwoty zadośćuczynienia tj. 120.000 zł w przypadku powódki i 70.000 zł w przypadku powoda, są w pełni adekwatne do rozmiarów doznanych przez nich krzywd i cierpień moralnych w związku ze śmiercią córki i siostry.

W myśl art. 359 § 1 k.c. odsetki od sumy pieniężnej należą się tylko wtedy, gdy to wynika z czynności prawnej albo z ustawy, z orzeczenia sądu lub decyzji innego właściwego organu. W niniejszej sprawie źródłem roszczenia o odsetki jest przepis art. 481 § 1 k.c., zgodnie, z którym dłużnik, który nie spełnia świadczenia w odpowiednim terminie dopuszcza się opóźnienia i wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego. Należy podkreślić, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym staje się wymagalne dopiero po wezwaniu dłużnika do wykonania świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 1973 r. I CR 55/73, niepublikowane).

Dłużnik ma obowiązek spełnić świadczenie pieniężne w chwili, gdy wskazana została jego wysokość i dopiero od tej chwili można mówić o „świadczeniu pieniężnym" w rozumieniu art. 481 k.c. Dla prawidłowego określenia daty początkowej płatności odsetek konieczne jest ustalenie, przy zastosowaniu zasad art. 481 § 1 k.c., jaka część ze zgłoszonych roszczeń była zasadna, co do wysokości w dacie ich wymagalności. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 19 września 1995 r., I ACr. 393/95, OSA 1995/9/66)

Należy w tym miejscu wskazać, że ubezpieczyciel winien zlikwidować szkodę w terminie 30 dni od dnia otrzymania zgłoszenia szkody. Jednak w przypadku, gdyby wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności albo wysokości świadczenia w tym terminie było niemożliwe, świadczenie powinno być spełnione w terminie 14 dni od dnia wyjaśnienia tych okoliczności (art. 14 ust.1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003r., o ubezpieczeniach obowiązkowych (…), powołanej wyżej)

W rozpoznawanej sprawie odsetki od w/w kwot zadośćuczynienia Sąd zasądził, zgodnie z żądaniem pozwu, mając na uwadze, iż powódka dokonała zgłoszenia szkody pismem z dnia 7 marca 2013r. /k. 114/, zaś powód pismem z dnia 3 grudnia 2012r. /k. 138/. W tej sytuacji żądanie zasądzenia odsetek od przyznanych kwot zadośćuczynienia na rzecz powódki od dnia 20 kwietnia 2013r. a na rzecz powoda – od 20 lutego 2013r. było w pełni zasadne.

Materialnoprawną podstawę żądań powodów w zakresie odszkodowań stanowi natomiast przepis art. 446 § 3 k.c., zgodnie, z którym Sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej.

Przesłanką przyznania odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. jest wystąpienie szkody majątkowej w postaci znacznego pogorszenia sytuacji życiowej. Za sytuację życiową w rozumieniu art. 446 § 3 k.c. należy przyjąć ogół czynników składających się na położenie życiowe jednostki, także trudno wymierzalne wartości ekonomiczne (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 lipca 1976 roku IV CR 271/76). Pogorszenie sytuacji życiowej polega nie tylko na pogorszeniu obecnej sytuacji materialnej, lecz także na utracie realnej możliwości samej stabilizacji warunków życiowych lub ich realnego polepszenia. Pogorszenie się sytuacji życiowej musi być obiektywnym i przyczynowo uzasadnionym wynikiem śmierci osoby najbliższej, a nie wynikać tylko z subiektywnych reakcji i ich życiowych konsekwencji (por. wyrok Sądu Najwyższego z 4 listopada 1980 roku, sygn. akt IV CR 412/80).

Pogorszenie sytuacji życiowej obejmuje niewątpliwie wszelkie szkody obecne i przyszłe, które choć w pewnym stopniu dają się ocenić materialnie. Często z utratą osoby najbliższej wiążą się szkody trudno uchwytne, jak np. utrata wzajemnej pomocy, opieki, wychowania. Szkody takie mają wprawdzie charakter niematerialny, ale można uznać ich wymiar majątkowy, ponieważ niektóre czynności z zakresu opieki, pomocy mogą być wykonane odpłatnie przez inne osoby. Ich ścisłe wyrażenie w pieniądzu nie jest możliwe, stąd możliwość zasądzenia „stosownego” odszkodowania.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie zostały spełnione przesłanki określone w powołanym przepisie, zarówno w odniesieniu do J. G., jak i T. G.. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwala na stwierdzenie, że na skutek śmierci A. Z. po stronie obojga powodów nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej. Przede wszystkim zauważyć należy, że zmarła A. Z. wspierała powódkę nie tylko wykonując prace domowe i sprawując opiekę, ale także w sposób materialny. Z uwagi na to, że powódka utrzymywała się (i nadal się utrzymuje) jedynie z emerytury w wysokości ok. 1.400 zł, córka wielokrotnie wyręczała ją w zakupach, nabywała dla niej leki oraz artykuły żywnościowe, za które nie brała od matki pieniędzy. Dwu lub trzykrotnie zdarzyło się, że wykupiła dla matki zastrzyki za kwotę 600 zł. Średnio miesięcznie A. Z. wspomagała powódkę kwotami 150-200 zł, czasami więcej. Wielokrotnie, w zasadzie w każdy weekend, zabierała matkę do siebie, także i w ten sposób odciążając ją w codziennych wydatkach. Na wizyty do lekarzy często woził powódkę zięć. Obecnie, po śmierci córki, powódka nawet nie oczekuje tego od niego. Zdaje sobie, bowiem sprawę, że sam także musi sprostać wielu nowym obowiązkom po śmierci żony. Dlatego też powódka aktualnie na wizyty do lekarzy jeździ taksówką. Śmierć A. Z. spowodowała także pogorszenie stanu zdrowia powódki, bowiem do chorób i zaburzeń somatycznych dołączył się zespół depresyjny. Wymaga on korzystania z pomocy psychologicznej i zażywania leków. Sąd szacunkowo przyjął, że powódka na taksówki wydaje około 50 zł, zaś na leczenie mające związek ze śmiercią córki około 250- 300 zł miesięcznie.

Jeszcze bardziej wyraźne jest pogorszenie sytuacji życiowej T. G., albowiem to powód z chwilą śmierci siostry zmuszony był przejąć opiekę nad schorowaną matką oraz koszty z tym związane. Powód obecnie raz – dwa razy w miesiącu, przekazuje matce kwoty 200 - 300 zł. Czasem wykupuje dla niej leki. Przed śmiercią siostry zakres tej pomocy był mniejszy (ok. 100 zł miesięcznie), większą, bowiem pomoc na rzecz matki świadczyła córka. Powód na stałe mieszka w W.. Do powódki przyjeżdża pociągiem. Od śmierci siostry pojawia się w Ł. częściej - ok. 2 – 3 razy w miesiącu z uwagi na potrzebę pomocy matce. Koszty dojazdów powoda do Ł. wzrosły prawie dwukrotnie (40 zł x 3 = 120 zł, wcześniej 40 zł). Śmierć A. Z. spowodował także pogorszenie stanu zdrowia powoda i związaną z tym konieczność farmakoterapii.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że odszkodowanie odpowiadające zakresowi, w jakim pogorszyła się sytuacja życiowa powodów w przypadku J. G. winno wynosić 10.000 zł, zaś w przypadku T. G. – 15.000 zł. Odsetki od zasądzonej na rzecz powódki kwoty odszkodowania Sąd zasądził analogicznie jak w przypadku zadośćuczynienia. Natomiast w przypadku powoda, mając na uwadze, iż w zgłoszeniu szkody powód nie domagał się odszkodowania i po raz pierwszy zgłosił takie żądanie dopiero w pozwie, odsetki zasądzono od dnia następnego po dniu doręczenia pozwanemu odpisu pozwu, które miało miejsce w dniu 28 lutego 2014r. /k. 59/.

Powództwo w pozostałym zakresie podlegało oddaleniu, jako bezzasadne. W szczególności za nadmiernie wygórowane Sąd uznał roszczenia powodów w zakresie odszkodowania mając na uwadze obecny, ściśle majątkowy charakter odszkodowania.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 k.p.c., biorąc pod uwagę to, iż powódka wygrała proces w 76 %, a powód – w 94 %. Zasądzeniu na rzecz powodów podlegały koszty procesu – na rzecz powódki w kwocie 1.883 zł, na rzecz powoda – 3.413 zł. Powódka poniosła koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.608,50 zł, a powinna w wysokości 1.734,12 zł /7.225,50 zł x 24 %/. Różnica między kosztami poniesionymi a należnymi wynosi, zatem ok. 1.883 zł. Powód z kolei poniósł koszty zastępstwa procesowego w wysokości 3.608,50 zł, a powinien w wysokości 433,53 zł /7.225,50 zł x 6 %/. Różnica między kosztami poniesionymi a należnymi wynosi, zatem 3.183,47 zł. Nadto powód uiścił część opłaty od pozwu w wysokości 500 zł, a powinien uiścić z tego tytułu 6 % należnej opłaty, czyli 270 zł /4.500 zł x 6 %/. W tej sytuacji powodowi należy się zwrot opłaty od pozwu w wysokości 230 zł. Łącznie, zatem do zasądzenia na rzecz powoda tytułem kosztów procesu była kwota 3.413 zł /3.183 zł + 230 zł/.

Na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t. jedn. Dz. U. 2014r, poz. 1025) Sąd nakazał pobranie od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 11.158,68 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych od uwzględnionej części powództwa. Na kwotę tę składają się następujące kwoty: 6.460 zł brakującej opłaty od pozwu J. G. /8.500 zł x 76%/, 363,39 zł tytułem brakujących wydatków dotyczących J. G. /568,94 zł x 76 % - 69 zł/, 4.000 zł tytułem brakującej opłaty od pozwu T. G. oraz 335,29 zł tytułem brakujących wydatków /430,10 zł x 94 % - 69 zł = 335,29 zł/.

Z uwagi na charakter sprawy oraz sytuację majątkową powodów, na podstawie art. 102 k.p.c., Sąd nie obciążył ich kosztami od oddalonej części powództwa.