Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział II Cywilny - Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Cholewa-Kuchta

Sędziowie: SO Katarzyna Serafin-Tabor (sprawozdawca)

SO Zbigniew Zgud

Protokolant sądowy: Piotr Łączny

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2014 roku w Krakowie

sprawy z powództwa A. B. (1)

przeciwko A. B. (2), A. B. (3) i M. B.

o opróżnienie lokalu mieszkalnego

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Olkuszu

z dnia 16 października 2012 r., sygnatura akt I C 193/09

1.  oddala apelację;

2.  przyznaje od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Olkuszu na rzecz adwokata J. C. kwotę 73,80 zł (siedemdziesiąt trzy złote osiemdziesiąt groszy) brutto tytułem wynagrodzenia za pomoc prawną udzieloną z urzędu powodowi w postępowaniu odwoławczym;

3.  odstępuje od obciążania powoda kosztami postępowania odwoławczego.

UZASADNIENIE

Powód A. B. (1) wniósł o nakazanie pozwanym A. B. (2), M. B. oraz A. B. (3) opuszczenia i opróżnienia ze swoich rzeczy lokalu posadowionego na nieruchomości położonej w G. (...) stanowiącej działkę nr (...). W uzasadnieniu wskazał, że jest wyłącznym właścicielem tej nieruchomości natomiast pozwani zona i synowie swym postępowaniem uniemożliwiają mu spokojne korzystanie z tej nieruchomości bowiem grożą mu pobiciem, nie dopuszczają go do posiadania a także nie partycypują w wydatkach związanych z utrzymaniem nieruchomości.

Pozwani wnieśli o oddalenie powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Rejonowy oddalił powództwo, orzekł o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu przez adwokat J. C. oraz odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu.

Wyrok ten zapadł w następującym stanie faktycznym.

Powód jest właścicielem zabudowanej nieruchomości położonej w G. P. składającej się z działki oznaczonej numerem (...). W domu tym mieszkają jego żona A. B. (2) oraz synowie M. B. i A. B. (3). Dom posadowiony na tej działce wybudował pod koniec lat 60 - tych powód a pozwana jako jego żona wprowadziła się tam wraz ze wspólnym dzieckiem w czerwcu 1977 roku. Na początku lat 90 - tych powód oraz pozwana rozbudowali ten dom dobudowując piętro oraz doprowadzając tam instalację CO. Z końcem 2001 roku między powodem a pozwaną zaczęło dochodzić do nieporozumień. Powód zarzucał żonie, że zdradziła go z księdzem, który pracował u nich na parafii. W dniu 19 września 2002 roku powód złożył pozew o rozwód jednak powództwo to zostało oddalone prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w Krakowie z dnia 28 listopada 2005 roku. W 2003 roku powód uderzył pozwaną, która wyprowadziła się wówczas do osobnej sypialni. We wrześniu 2002 roku powód zaatakował pozwanych siekierą. Odcinał także pozwanym wodę i gaz, tak aby nie mogli z tych mediów korzystać. Powód chciał pociąć syna A. B. (3) nożem, szczypał go dziadkiem do orzechów. Również wulgarnie odnosił się do pozwanych. Wielokrotnie z uwagi na sytuacje konfliktowe w domu powoda interweniowała Policja. W dniu 1 kwietnia 2004 roku Policja wydała postanowienie o odmowie wszczęcia śledztwa w sprawie kradzieży na szkodę powoda książeczki opłat za energię elektryczną. W toku czynności wyjaśniających ustalono, że owa książeczka znajdowała się w posiadaniu pozwanej, która regulowała opłaty za prąd, zaś sama książeczkę uzyskała za wiedzą powoda. W dniu 24 września 2004 roku Sąd Rejonowy w Olkuszu umorzył postępowanie przeciwko A. B. (1) o czyn z art. 207 § 1 k.k. wobec stwierdzenia, że A. B. (1) cierpi na przewlekłą chorobę psychiczną. Od około 2005 roku powód nie prowadzi wspólnego gospodarstwa domowego z pozwaną. W dniu 28 stycznia 2006 roku powód został przyjęty do Szpitala (...) w O. na Oddział Psychiatryczny, gdzie przebywał do 23 marca 2006 roku w związku z organicznymi zaburzeniami urojeniowymi. Tego dnia zaatakował on nożem syna M. B.. W dniach 6 marca 2006 roku oraz 5 czerwca 2006 roku lekarz J. F. wydał orzeczenie, w którym stwierdzono między innymi, że powód podał, że w dniu 28 stycznia 2006 roku i 4 czerwca 2006 roku został pobity przez syna. W dniu 30 lipca 2009 roku pozwany M. B. groził powodowi pozbawieniem życia. W dniu 2 marca 2010 roku pozwana złożyła do Sądu Okręgowego w Krakowie wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite powoda podając jako przyczynę obecny stan zdrowia powoda. W dniu 14 września 2011 roku w toku sprawy o ubezwłasnowolnienie całkowite powoda została wydana opinia sądowa psychiatryczno - psychologiczna, w której stwierdzono u powoda chorobę psychiczną o charakterze organicznych zaburzeń urojeniowych. W opinii tej wskazano, że powód jest niezdolny do czynności prawnych oraz ma wyłączoną zdolność pokierowania swoim postępowaniem. Pozwani w związku z zamieszkiwaniem w niniejszym domu ponoszą koszty zakupu opału, usług kominiarskich, wywozu nieczystości oraz opłat za wodę jak również ponosili koszty opłat za energię elektryczną. Pozwani wymienili ostatnio nowe drzwi wejściowe, bojler, kupili piec CO a także lodówkę. W październiku 2011 roku pozwany A. B. (3) zdemontował drzwi znajdujące się między pokojem powoda a jego pokojem i zamurował otwór po zdemontowanych drzwiach. Pozwani przeprowadzają także bieżące prace i wykonują potrzebne naprawy w zamieszkiwanym domu. W ostatnim czasie powód uiszcza opłaty za prąd, uiścił on także należność za gaz za wrzesień 2012 roku, za wodę i ścieki za sierpień 2012 roku oraz podatki III i IV rata.

Sąd Rejonowy zważył, że powództwo o eksmisję nie zasługiwało na uwzględnienie. Na przeszkodzie jego uwzględnieniu w stosunku do pozwanej stał bowiem art. 28 ¹ k.r.o. zaś co do pozwanych zasady współżycia społecznego. Argumentował, że pozwana jest żoną powoda oraz mimo przykrych doświadczeń ze strony powoda wykazuje nadal zainteresowanie jego osobą a także co najmniej partycypuje w kosztach utrzymania zajmowanego domu, dokonuje niezbędnych napraw i remontów, w których pomagają jej synowie. Sąd Rejonowy wskazał, że w jego ocenie powód jest stroną, która jest głównie agresywna, wywołuje kłótnie i awantury w domu a za ten stan rzeczy odpowiada w znacznej mierze choroba psychiczna powoda natomiast zachowanie pozwanych pomimo, iż czasami sprzeczne z przyjętymi normami społecznymi, jest w istocie zasadniczo odpowiedzią na agresję ze strony powoda i zagrożenie, które on stwarza swym nieprzewidywalnym zachowaniem. Powołując art. 5 k.c. podał, że pozwana nie jest w stanie samodzielnie egzystować w przedmiotowym domu, gdyż po pierwsze jest osobą, która nie może samodzielnie się poruszać a po drugie boi się dalszych agresywnych zachowań ze strony powoda w związku z czym zdana jest na pomoc synów, którzy stanowią jej oparcie i obronę przed agresywnymi i nieobliczalnymi zachowaniami ze strony powoda.

Apelację wniósł powód, który powyższy wyrok zaskarżył w całości zarzucając mu naruszenie:

- art. 5 k.c. poprzez jego błędną wykładnię polegającą na przyjęciu, że orzeczenie eksmisji sprzeciwiałoby się zasadom współżycia społecznego, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy jednoznacznie wskazuje, że nie zachodzą przesłanki z tego artykułu;

- art. 13 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy poprzez jego niezastosowanie w sytuacji, gdy materiał dowodowy wykazał, że pozwani w sposób rażący i uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czynili uciążliwym korzystanie z innych lokali w budynku;

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawne danie wiary zeznaniom pozwanych i odmowę dania wiary zeznaniom powoda.

Podnosząc powyższe zarzuty domagał się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej mu z urzędu. W uzasadnieniu w szczególności wskazał, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, że eksmisja pozwanych z nieruchomości będącej własnością powoda sprzeciwiałaby się zasadom współżycia społecznego albowiem pozwani swym zachowaniem przekreślają wszelkie więzy łączące ich z powodem.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od powoda na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja podlegała oddaleniu.

Na wstępie wskazać należy, że Sąd Okręgowy akceptuje ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Rejonowy i przyjmuje je za podstawę rozstrzygnięcia apelacyjnego. Zarzut obrazy art. 233 § 1 k.p.c. nie był zasadny albowiem Sąd pierwszej instancji wyjaśnił dlaczego podstawą ustaleń faktycznych dotyczących wzajemnych stosunków stron uczynił zeznania pozwanych odmawiając wiary zeznaniom powoda. Apelacja nie wykazała natomiast, aby przy ocenie materiału dowodowego Sąd Rejonowy uchybił zasadom logiki czy kojarzenia faktów. Wobec tego zarzut ten uznać należy za gołosłowny zwłaszcza, że na jego poparcie nie została przedstawiona żadna argumentacja. Podzielić należy ocenę Sądu Rejonowego, że zeznania pozwanych korelują ze sobą i obrazują genezę konfliktu między stronami. Wynika z nich, że konflikty i awantury generuje przede wszystkim powód a za tę sytuację odpowiada w szczególności choroba psychiczna, na którą cierpi natomiast zachowanie pozwanych, którzy bywają agresywni względem powoda jest w istocie odpowiedzią na agresję ze jego strony i zagrożenie, które stwarza swym zachowaniem. Zeznania pozwanych w tym zakresie znajdują potwierdzenie w pozostałym materiale dowodowym zgromadzonym w sprawie, w szczególności w zeznaniach świadków J. D. (k. 172 - 173), W. B. (k. 173 - 174) i M. W. (k. 174 - 175). Przechodząc do zarzutów dotyczących naruszenia prawa materialnego wskazać należy, że zarzuty te nie mogły zostać uznane za zasadne. Sąd Rejonowy nie naruszył bowiem dyspozycji art. 13 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (t.j. Dz. U. z 2014r., poz. 150). Materiał dowodowy zgromadzony w sprawie nie dał bowiem podstaw do ustalenia, że pozwani wykraczają w sposób rażący lub uporczywy przeciwko porządkowi domowemu, czyniąc uciążliwym korzystanie przez powoda z innych lokali w budynku. Jak już wyżej zaznaczono, ich czasami agresywne zachowanie względem powoda jest odpowiedzią na wcześniejszą agresję z jego strony a zatem podejmowane jest w geście samoobrony. Podkreślić należy, że wersja powoda, że pozwani nie dopuszczają go do posiadania nieruchomości i niszczą jego sprzęty jest sprzeczna z całokształtem materiału dowodowego, z którego wynika fakt przeciwny, a mianowicie, że pozwani w trosce o zdrowie i życie powoda dokonali w szczególności wymiany pieca centralnego ogrzewania albowiem dalsze jego użytkowanie groziło wybuchem. Wreszcie za bezzasadny uznać trzeba zarzut obrazy art. 5 k.c. Apelacja powoda została skierowana przeciwko całości rozstrzygnięcia jednakże z uzasadnienia wynika, że w istocie kwestionował on oddalenie powództwa w stosunku do pozwanych z powołaniem się na klauzulę zasad współżycia społecznego. Zauważyć trzeba, że w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz sądów powszechnych wypracowano stanowisko, że w sprawach o wydanie nieruchomości na podstawie art. 222 § 1 k.c., zastosowanie art. 5 k.c. jest co do zasady wyłączone, a jeśli je dopuścić, to całkiem wyjątkowo i po dokonaniu oceny całokształtu okoliczności danego wypadku w ścisłym powiązaniu nadużycia prawa z konkretnym stanem faktycznym (por. np. wyrok z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94, niepubl. SIP Lex nr 82293, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 21 listopada 2012 roku, I ACa 1065/12, niepubl. SIP Lex nr 1280317). Jako argument uzasadniający powyższe stanowisko wskazywano, że ochrona własności jest zasadą konstytucyjną i z tej przyczyny należy odrzucić zbyt liberalne stosowanie w tym zakresie klauzuli generalnej określonej w art. 5 k.c., zwłaszcza wobec wprowadzonej przez ustawodawcę regulacji art. 320 k.p.c., która w szczególnie uzasadnionych wypadkach pozwala sądowi odroczyć spełnienie przez pozwanego świadczenia objętego żądaniem właściciela. Ponadto należy mieć również na uwadze przepisy ustawy o ochronie praw lokatorów, które pozwalają na przyznanie osobom eksmitowanym uprawnienia do lokalu socjalnego z zasobów mieszkaniowych właściwej gminy. W pierwszej kolejności przypomnieć należy, że pozwana jest małżonką powoda w związku z czym w oparciu o art. 28 ^{( 1 )}k.r.o. jest uprawniona do korzystania ze spornego domu. Fakt ubezwłasnowolnienia powoda w toku niniejszego postępowania – na który powołał się jego pełnomocnik w toku rozprawy odwoławczej- nie niweczy skutku wynikającego z przywołanego przepisu, albowiem art. 53 par. 1 k.r.o. wprowadza jedynie przymusowy ustrój rozdzielności majątkowej, a nie prowadzi do rozwiązania małżeństwa. Art. 28 ^{( 1 )}k.r.o. zamieszczony został w dziale „Prawa i obowiązki małżonków” i reguluje powyższe kwestie niezależnie od panującego między małżonkami ustroju majątkowego. Materiał dowodowy sprawy nie wykazał natomiast, aby to pozwana była inicjatorką konfliktu istniejącego między stronami oraz, aby podejmowała jakiekolwiek działania uniemożliwiające wspólne zamieszkiwanie przez strony w niniejszym domu. W związku z tym nie istnieją żadne racjonalne powody, które zasadnym czyniłyby orzeczenie jej eksmisji. Przeciwko natomiast eksmisji pozwanych M. B. i A. B. (3) przemawia wzgląd na zasady współżycia społecznego. Pozwani stanowią oparcie dla swej matki i świadczą jej pomoc w sprawach życia codziennego. Pozwana ma bowiem chory staw biodrowy i z tej przyczyny ma problemy z poruszaniem się a także z wykonywaniem prostych czynności, w szczególności z ubiorem. Ponadto stanowią dla niej ochronę przed nieobliczalnymi i agresywnymi atakami ze strony powoda. Nadto należy mieć na uwadze, że pozwani wraz ojcem w spornym domu zamieszkują już od dzieciństwa, a ich zachowanie względem niego czasami przybierające formę agresji jest w znacznej mierze reakcją na zachowanie samego powoda. Pozwani dbają o stan techniczny domu dokonując w nim niezbędnych napraw a także troszczą się o stan zdrowia powoda. Ponadto pozwany A. B. (3) został ustanowiony opiekunem prawnym powoda, który został ubezwłasnowolniony całkowicie w związku z czym, mając na uwadze również względem racjonalności, niesłusznym byłoby orzeczenie jego eksmisji, gdyż zamieszkując wraz ojcem i matką będzie miał optymalne warunki do prawidłowego sprawowania pieczy nad powodem a także będzie stanowił oparcie dla swej schorowanej matki.

Mając powyższe na uwadze Sąd Okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację - punkt 1 sentencji.

O kosztach postępowania odwoławczego orzekł Sąd Okręgowy na podstawie art. 102 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. odstępując od obciążania powoda obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania odwoławczego, mając na uwadze, że przyczyna zarówno konfliktu jak i zainicjowania niniejszej sprawy jest natury zewnętrznej, albowiem jest nią choroba na którą cierpi powód.

O kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym orzekł Sąd Okręgowy na podstawie art. 29 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 roku prawo o adwokaturze (t.j. Dz. U. z 2014r., poz. 635 ze zm.) przyznając od Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Olkuszu na rzecz adw. J. C. kwotę 73,80 zł brutto zgodnie z § 10 pkt 1 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 2 ust. 3 w/w rozporządzenia - punkt 3 sentencji. Wniosek o przyznanie wynagrodzenia kuratorowi powoda skutecznie złożony winien zostać w postępowaniu, w którym kurator ten został ustanowiony.

Ref. SSR M. L.