Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Toruniu IX Wydział Karny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący:SSO Aleksandra Nowicka (spr.)

Sędziowie:SO Andrzej Walenta

SO Lech Gutkowski

Protokolant: st. sekr. sąd. Anna Ryłow

przy udziale Prokuratora Prokuratury Okręgowej w Toruniu Bożeny Mentel

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2013r.

sprawy I. K. oskarżonego z art. 189§ 1 kk i art. 280§ 1 kk i art. 275§1 kk i art. 282 kk i art. 245 kk w zw. z ar. 11 §2 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego

od wyroku Sądu Rejonowego w Brodnicy VII Zamiejscowy Wydział Karny z/s w Golubiu - Dobrzyniu z dnia 28 marca 2013 r., sygn. akt VII K 101/13

I.  zaskarżony wyrok utrzymuje w mocy, uznając apelację za oczywiście bezzasadną;

II.  zwalnia oskarżonego z obowiązku poniesienia kosztów sądowych w postępowaniu odwoławczym, a całością wydatków powstałych w tym postępowaniu obciąża Skarb Państwa.

IX Ka 287/13

UZASADNIENIE

I. K. został oskarżony o to, że w dniu 19 września 2012 roku w (...), pow. (...), oraz na terenie powiatu (...), woj. (...), działając z góry powziętym zamiarem i w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu z co najmniej dwoma innymi mężczyznami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, pozbawił wolności M. K. w ten sposób, iż dwóch mężczyzn, z którymi współdziałał, podstępem, podszywając się za funkcjonariuszy Policji wykonujących czynności procesowe w sprawie rzekomego nielegalnego handlu paliwem, doprowadziło M. K. do wejścia do ich samochodu, a następnie po zakuciu M. K. w kajdanki założone na rękach, przeszukaniu go i zaborze w celu przywłaszczenia pieniędzy w kwocie 5.880 złotych, telefonu komórkowego marki S. (...) wartości 2.700 złotych i plastikowego etui z zawartością dokumentów w postaci dowodu osobistego, prawa jazdy, karty bankomatowej (...)i dowodu rejestracyjnego pojazdu marki (...) nr rej. (...), dowiozło M. K. w umówione miejsce w kompleksie leśnym a miejscowości Ż., gm. L., gdzie razem z dwoma wskazanymi mężczyznami, grożąc M. K. pozbawieniem życia oraz spowodowaniem postępowania karnego, doprowadził wymienionego do rozporządzenia własnym mieniem w postaci wierzytelności pieniężnej w kwocie 150.000 złotych należnej od S. W. - poprzez zmuszenie go do napisania oświadczenia, z którego wynikało, że S. W. nie ma u niego zaległości pieniężnej, a następnie do podpisania drugiego oświadczenia podobnej treści, po czym, w celu zmuszenia M. K. do zaniechania przez niego powiadamiania organów o powyższym czynie, ponownie groził mu spowodowaniem postępowania karnego związanego z rzekomym handlem narkotykami, a uderzając go kilkakrotnie rękoma i kopiąc, zmusił go do chwycenia dłonią rękojeści przedmiotu wyglądającego jak broń palna;

tj. o przestępstwo z art. 189 § 1 kk i art. 280 § 1 kk i art. 275 § 1 kk i art. 282 kk i art. 245 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk

Sąd Rejonowy Brodnicy Wydział Zamiejscowy z siedzibą w Golubiu -Dobrzyniu wyrokiem z dnia 28 marca 2013 roku (sygn. akt VII K 101/13):

I.  uznał oskarżonego I. K. za winnego tego, że w dniu 19 września 2012 roku w (...), pow. (...), oraz na terenie powiatu (...), woj. (...), działając z góry powziętym zamiarem i w krótkich odstępach czasu, wspólnie i w porozumieniu z co najmniej dwoma innymi mężczyznami, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, pozbawił wolności M. K. w ten sposób, iż dwóch mężczyzn, z którymi współdziałał, podstępem, podszywając się za funkcjonariuszy Policji wykonujących czynności procesowe w sprawie rzekomego nielegalnego handlu paliwem, doprowadziło M. K. do wejścia do ich samochodu, a następnie po zakuciu M. K. w kajdanki założone na rękach i przeszukaniu go dowiozło M. K. w umówione miejsce w kompleksie leśnym a miejscowości Ż., gm. L., gdzie razem z dwoma wskazanymi mężczyznami, grożąc M. K. pozbawieniem życia oraz spowodowaniem postępowania karnego, doprowadził wymienionego do rozporządzenia własnym mieniem w postaci wierzytelności pieniężnej w kwocie 150.000 złotych należnej od S. W. - poprzez zmuszenie go do napisania oświadczenia, z którego wynikało, że S. W. nie ma u niego zaległości pieniężnej, a następnie do podpisania drugiego oświadczenia podobnej treści, po czym, w celu zmuszenia M. K. do zaniechania przez niego powiadamiania organów o powyższym czynie, ponownie groził mu spowodowaniem postępowania karnego związanego z rzekomym handlem narkotykami, a po kilkakrotnych uderzeniach rękoma i kopaniu, zmusił go do chwycenia dłonią rękojeści przedmiotu wyglądającego jak broń palna, tj. przestępstwo z art. 189 § 1 kk i art. 282 kk i art. 245 kk w zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk i za to w myśl art. 11 § 3 kk na mocy art. 282 kk wymierzył mu karę 2 (dwóch) lat i 6 (sześciu) miesięcy pozbawienia wolności;

II.  na mocy art. 63 § 1 kk na poczet orzeczonej kary pozbawienia wolności zaliczył oskarżonemu okres zatrzymania do dnia 20 września 2012 roku godz. 14.15 do dnia 22 września 2012 roku godz. 12.15, uznając, iż stanowi to dwa dni rzeczywistego pozbawienia wolności;

III.  na mocy art. 415 § 1 kpk w zw. z art. 415 kc zasądził od oskarżonego I. K. na rzecz pokrzywdzonego M. K. kwotę 5.000 złotych (pięciu tysięcy złotych) z ustawowymi odsetkami od dnia 20 lutego 2013 roku do dnia zapłaty tytułem częściowego zadośćuczynienia za krzywdę, zaś w pozostałym zakresie powództwo oddalił;

IV.  zasądził od oskarżonego na rzecz Skarbu Państwa (Sądu Rejonowego w Brodnicy) kwotę 400 (czterystu) złotych tytułem opłaty sądowej i obciążył go wydatkami poniesionymi w sprawie w kwocie 90 (dziewięćdziesięciu) złotych.

Od powyższego wyroku apelację wniósł obrońca oskarżonego zaskarżając wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucił:

1.  obrazę przepisów prawa materialnego tj. art. 245 kk poprzez przyjęcie, że działanie oskarżonego stanowi także przestępstwo użycia przemocy lub groźby bezprawnej w celu wywarcia wpływu na świadka,

2.  obrazę przepisów prawa materialnego poprzez nie dokonanie zmiany kwalifikacji prawnej czynu zarzuconego oskarżonemu jako stanowiącego przestępstwo z art. 191 §1 kk,

3.  rażącą niewpółmierność kary zastosowanej wobec oskarżonego.

Powołując się na powyższe zarzuty obrońca wniósł o wymierzenie oskarżonemu kary do dwóch lat pozbawienia wolności i warunkowe zawieszenie jej wykonania.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja obrońcy oskarżonego była pozbawiona słuszności.

Rozstrzygnięcie sądu meriti jest wynikiem rzetelnej i poprawnej oceny dowodów, które potwierdziły winę oskarżonego w zakresie przypisanego mu czynu.

Obrońca nie kwestionując ustaleń faktycznych przyjętych za podstawę wyroku nie zgodził się z materialno- kamą oceną zachowania oskarżonego podnosząc, że brak jest podstaw do uznania, że swoim zachowaniem wyczerpał także znamiona czynu z art. 245 kk. Skarżący zarzuca obrazę przepisów prawa materialnego pod postacią art. 245 kk poprzez jego zastosowanie oraz przepisu art. 191 §1 kk poprzez jego nie zastosowanie jednak wbrew podniesionym zarzutom, sąd I instancji w omawianym zakresie nie popełnił błędu. Sąd Rejonowy prawidłowo ustalił, iż oskarżony - działając wspólnie i w porozumieniu z innymi osobami - groził pokrzywdzonemu M. K. spowodowaniem postępowania karnego związanego z rzekomym handlem narkotykami oraz zastosował względem niego przemoc w postaci uderzeń rękoma i kopnięć czym zmusił go do chwycenia dłonią rękojeści przedmiotu wyglądającego jak broń palna. Powyższe działania oskarżony podejmował w celu zmuszenia pokrzywdzonego do zaniechania powiadomienia organów ścigania o jego czynie. Groźby i przemoc miały na celu przestraszenie pokrzywdzonego aby nie zawiadamiał on policji i nie składał w przyszłości obciążających oskarżonego zeznań. Ta część zachowania oskarżonego niewątpliwie wyczerpuje znamiona występku z art. 245 kk.

Skarżący zarzuca, iż w dacie zdarzenia pokrzywdzony nie występował w roli procesowej świadka a więc nie mogło dojść do wywarcia na niego wpływu o jakim mowa w w/w przepisie. Zdaniem obrońcy ochroną przewidzianą w art. 245 kk objęta jest osoba, której status świadka został nadany stosowną decyzją organów procesowych, lecz z tak sformułowanym zarzutem nie można się zgodzić.

W związku z tym, że w kodeksie postępowania karnego brak jest legalnej definicji pojęcia "świadek", istniały kontrowersje w określeniu statusu "świadka" związane z tym, czy chodzi o "świadka" jako osoby, która ma formalny status świadka, czy też w znaczeniu szerszym. Wyróżnić bowiem należy świadków w znaczeniu materialnym (faktycznym) oraz świadków w znaczeniu formalnym (procesowym). Pierwszą grupę stanowią osoby, których spostrzeżenia oparte są na ich własnych wrażeniach zmysłowych, natomiast druga grupa odnosi się do osób, które zostają wezwane przez organ procesowy do przekazania w trybie procesowym posiadanych przez siebie wiadomości dotyczących określonych faktów.

W orzecznictwie lat ostatnich wyraźnie zwycięża koncepcja szerszego pojęcia wyrazu "świadek" użytego w art. 245 kk i Sąd Okręgowy akceptuje tę koncepcję. Na gruncie art. 245 kk "świadkiem" jest zarówno osoba, której nadano już taki status procesowo, czyli złożyła już zeznania, czy też została powołana czy wezwana do ich złożenia, jak również osoba, która była świadkiem czynu i posiada wiadomości potrzebne dla rozstrzygnięcia sprawy. W takiej sytuacji nie ma znaczenia, czy postępowanie przygotowawcze lub sądowe już się toczy, czy też postępowanie zostanie zainicjowane właśnie zeznaniami takiej osoby (tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2009 r„ IV KK 225/08, OSNKW 2009/6/44, OSP 2010/2/19, Biul. SN 2009/5/16; por. też wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w wyroku z 12 października 2006 r., sygn. akt: II AKa 272/06, (KZS 2007, Nr 3, poz. 50).

Przepis art. 245 § 1 kk chroni nie tylko świadków w ujęciu formalnym, ale i materialnym, mających informacje o zdarzeniu będącym przedmiotem oceny w danym postępowaniu, i którzy mogą być dopiero wezwani w charakterze świadka w celu złożenia zeznań. Za szerokim rozumieniem znamienia "świadek" przemawia zarówno przedmiot ochrony wskazanego przepisu, tj. dobro wymiaru sprawiedliwości, jak i wzgląd na bezpieczeństwo konkretnego człowieka dysponującego określoną wiedzą na temat czynów będących przedmiotem prawnokarnego wartościowania.

Z powyższych względów Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko sądu meriti w zakresie wyczerpania przez oskarżonego znamion czynu z art. 245 kk. Zakwalifikowanie czynu oskarżonego z art. 191 § 1 kk, co postuluje skarżący, nie oddałoby bezprawia charakteryzującego czyn oskarżonego. Oskarżony podejmował przestępcze zachowania w postaci przemocy i gróźb wobec pokrzywdzonego, który niewątpliwie był świadkiem w rozumieniu art. 245 kk (miał wiedzę o przestępstwie), co przekonało o zasadności kwalifikacji jego zachowania z tego właśnie przepisu. Przestępstwo z art. 245 kk jest zaś regulacją szczególną wyłączającą stosowanie art. 191 § 1 kk w myśl zasady specjalności.

Bezzasadny okazał się też zarzut rażącej surowości wymierzonej oskarżonemu kary.

Sąd Rejonowy przy wymiarze kary prawidłowo ustalił okoliczności obciążające i łagodzące i prawidłowo ocenił ich wpływ na wymiar kary. Kierując się wszystkimi dyrektywami o jakich mowa w art. 53 kk (a nie tylko wybranymi przez skarżącego), sąd odwoławczy doszedł do wniosku, że wymiar kary pozbawienia wolności orzeczony w sprawie odpowiada stopniowi winy oskarżonego i stopniowi społecznej szkodliwości jego czynu. Rozstrzygnięcie w przedmiocie kary nie jest w żadnym razie nadużyciem uprawnień sądu meriti.

Sąd Rejonowy słusznie zaakcentował wysoki stopień winy oskarżonego i równie wysoki stopień szkodliwości społecznej jego czynu. Oskarżony wyczerpał znamiona kilku przepisów ustawy karnej a w czasie zdarzenia podejmował różnorodne czynności wykonawcze, w tym pozbawienie pokrzywdzonego wolności, grożenie mu, stosowanie względem niego przemocy. Oskarżony działał wspólnie i w porozumieniu z co najmniej dwoma innymi osobami a jego zachowanie było zaplanowane, poprzedzone obserwacją pokrzywdzonego. Zdarzenie zostało przemyślane w szczegółach - sprawcy podawali się za funkcjonariuszy policji celem „zwabienia” pokrzywdzonego do samochodu, posługiwali się przedmiotem przypominającym broń palną, na którym zresztą pokrzywdzony - będąc zmuszony przez napastników poprzez zadawanie ciosów i kopnięć -pozostawił swoje odciski palców.

Okolicznościami łagodzącymi są częściowe przyznanie się do winy oraz dotychczasowa niekaralność oskarżonego. Okoliczności tym sąd meriti nadał właściwe znaczenie trafnie uznając, że wobec rangi okoliczności obciążających uprzednia nienaganna postawa oskarżonego oraz jego postawa w procesie nie mogła mieć decydującego wpływu na kształt orzeczenia o karze. To, że oskarżony nie wszedł do tej pory w konflikt z prawem nie przekonało o konieczności złagodzenia wymierzonej mu w niniejszej sprawie kary ze względu na ciężar gatunkowy popełnionego czynu oraz wysoki stopień jego winy.

Obecnie nie można przyjąć, że wymierzenie oskarżonemu kary w innym kształcie aniżeli orzeczona przez Sąd Rejonowy spełniłaby wobec niego cele wychowawcze.

Obrońca stara się wykazać, że sytuacja rodzinna oskarżonego i konieczność zapewnienia przez niego opieki i utrzymania swoim dzieciom uzasadniała jego łagodniejsze potraktowanie, jednakże ten argument nie przekonuje. Sytuacja osobista oskarżonego związana z koniecznością zapewnienia bieżących środków utrzymania swojej rodzinie nie mogła przemawiać za rezygnacją z wymierzenia mu kary w kształcie przyjętym przez sąd meriti. Oczekiwanie, że sygnalizowana przez obrońcę potrzeba otoczenia przez oskarżonego opieką swoich najbliższych doprowadzi do złagodzenia orzeczenia o karze było oczekiwaniem oczywiście nieuprawnionym skoro oskarżony decydując się na popełnienie przestępstwa sam doprowadził do sytuacji, że przez okres pobytu w zakładzie karnym nie będzie mógł sprawować opieki nad dziećmi. W tym kontekście stwierdzić należy, ze oskarżony zachował się co najmniej niefrasobliwie, a wręcz nieodpowiedzialnie. Okoliczność, że posiada rodzinę na utrzymaniu nie powstrzymała go przed naruszeniem prawa, a powinien liczyć się z konsekwencjami swojego działania oraz z tym, że konsekwencje te dotkną jego samego, ale też osoby dla niego najbliższe i od niego finansowo zależne.

Biorąc pod uwagę powyższe, żądanie skarżącego domagającego się zmiany zaskarżonego wyroku poprzez złagodzenie orzeczenia o karze w wymiarze do 2 lat pozbawienia wolności oraz warunkowego zawieszenia jej wykonania było całkowicie nieuzasadnione.

Z uwagi na powyższe jak również po stwierdzeniu, iż w toku postępowania Sąd Rejonowy nie dopuścił się żadnych uchybień mogących stanowić bezwzględne przyczyny odwoławcze będących podstawą do uchylenia lub zmiany wyroku z urzędu, Sąd Okręgowy zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

O kosztach sądowych za postępowanie odwoławcze Sąd Okręgowy orzekł na podstawie art. 634 kpk w zw. z art. 624 § 1 kpk, zwalniając oskarżonego z obowiązku ich uiszczenia a obciążając wydatkami postępowania odwoławczego Skarb Państwa.