Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Łódź, dnia 10 października 2014 r.

Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Paweł Filipiak

Protokolant:sekr. sąd. Sylwia Lewy

po rozpoznaniu w dniu 30 września 2014 r. w Łodzi

sprawy z powództwa M. K.

przeciwko (...) Spółce Akcyjnej w W. Oddział (...) w Ł.

o podwyższenie renty

1.  podwyższa rentę wyrównawczą ustaloną w ugodzie sądowej zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2005 roku w sprawie II C 716/03 z kwot po 921,64 (dziewięćset dwadzieścia jeden 64/100) złotych miesięcznie do kwot:

a)  1.372,44 (jeden tysiąc trzysta siedemdziesiąt dwa 44/100) złotych miesięcznie w okresie od sierpnia 2009 roku do grudnia 2009 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

b)  1.442,44 (jeden tysiąc czterysta czterdzieści dwa 44/100) złotych miesięcznie w okresie od stycznia 2010 roku do lutego 2010 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

c)  1.422,61 (jeden tysiąc czterysta dwadzieścia dwa 61/100) złotych miesięcznie w okresie od marca 2010 roku do grudnia 2010 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

d)  1.523,61 (jeden tysiąc pięćset dwadzieścia trzy 61/100) złotych miesięcznie w okresie od stycznia 2011 roku do lutego 2011 roku, , z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

e)  1.510,28 (jeden tysiąc pięćset dziesięć 28/100) złotych miesięcznie w okresie od marca 2011 roku do grudnia 2011 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

f)  1.579,28 (jeden tysiąc pięćset siedemdziesiąt dziewięć 28/100) złotych miesięcznie w okresie od stycznia 2012 roku do lutego 2012 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

g)  1.535,52 (jeden tysiąc pięćset trzydzieści pięć 52/100) złotych miesięcznie w okresie od marca 2012 roku i na przyszłość, z ustawowymi odsetkami w zakresie rat renty za okres od marca 2012 roku do maja 2012 roku od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, natomiast w zakresie pozostałych rat od 11-go dnia każdego miesiąca, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty ;

2.  podwyższa rentę na zwiększone potrzeby ustaloną w ugodzie zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2005 roku w sprawie II C 716/03 z kwot po 380 (trzysta osiemdziesiąt) złotych miesięcznie do kwot:

a)  po 735 (siedemset trzydzieści pięć) złotych miesięcznie okresie od sierpnia 2009 roku do czerwca 2013 roku, z ustawowymi odsetkami w zakresie rat za okres od sierpnia 2009 roku do maja 2012 roku od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, a od pozostałych rat od 11-go dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

b)  po 825 (osiemset dwadzieścia pięć) złotych miesięcznie w okresie od lipca 2013 roku i na przyszłość, z ustawowymi odsetkami od 11-go dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

3.  oddala powództwo w pozostałej części;

4.  nie obciąża powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu oraz nieuiszczonych kosztów sądowych;

5.  zasądza od (...) Spółki Akcyjnej w W. Oddziału (...) w Ł. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 2.590 (dwa tysiące pięćset dziewięćdziesiąt) złotych tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sygn. akt II C 1240/12

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 17 sierpnia 2012 roku skierowanym przeciwko (...) S.A. Oddziałowi Okręgowemu w Ł. powódka M. K. wniosła o:

1. podwyższenie renty wyrównawczej w następujący sposób:

- za okres od 1 sierpnia 2009 roku do 31 grudnia 2009 roku o kwotę 1.285,20 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.206,64 zł miesięcznie;

- za okres od 1 stycznia 2010 roku do 28 lutego 2010 roku o kwotę 1.388,85 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.310,49 zł miesięcznie;

- za okres od 1 marca 2010 roku do 31 grudnia 2010 roku o kwotę 1.369,02 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.290,66 zł miesięcznie;

- za okres od 1 stycznia 2011 roku do 28 lutego 2011 roku o kwotę 1.515 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.436,64 zł miesięcznie;

- za okres od 1 marca 2011 roku do 29 lutego 2012 roku o kwotę 1.501,61 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.432,25 zł miesięcznie;

- od 1 marca 2012 roku i na przyszłość na kwotę 1.452,21 zł miesięcznie, tj. do wysokości 2.373,85 zł miesięcznie –

wszystkie powyższe kwoty z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty;

2. podwyższenie renty na zwiększone potrzeby od dnia 1 sierpnia 2009 roku i na przyszłość o kwotę 719 zł miesięcznie, tj. do wysokości 1.200 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty;

3. zasądzenie od strony pozwanej na rzecz powódki kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

Uzasadniając swoje roszczenie, powódka wskazała, iż w dniu 21 grudnia 1989 roku uległa wypadkowi komunikacyjnemu, w wyniku którego doznała rozległych obrażeń natury neurologicznej i chirurgicznej. Sąd Wojewódzki w Łodzi wyrokiem z dnia 30 września 1992 roku w sprawie o sygn. akt II C 31/91 zasądził od pozwanego na rzecz powódki zadośćuczynienie oraz rentę uzupełniającą, obejmującą rentę wyrównawczą oraz rentę na zwiększone potrzeby. Powódka podała, że od momentu wydania wyroku zwiększeniu uległy jej potrzeby oraz przeciętne miesięczne wynagrodzenie krajowe brutto.

/pozew - k. 3-8/

W odpowiedzi na pozew z dnia 11 października 2012 roku pozwany nie uznał powództwa oraz wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od powódki kosztów postępowania procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego, wskazując na brak przesłanek do przyjęcia, że zarobki powódki byłyby zdecydowanie wyższe, a ponadto powódka nie wykazała, że jej stan zdrowia uległ istotnemu pogorszeniu, który skutkowałby zwiększeniem się zakresu potrzeb.

/odpowiedź na pozew - k. 146/

Na rozprawie w dniu 13 czerwca 2014 roku pełnomocnicy stron zgodnie oświadczyli, że wyrażają zgodę na ustalenie dodatkowych dochodów powódki z pracy chałupniczej możliwych do uzyskania przez szwaczki na rynku (...) w wysokości 10% przyjętego przez Sąd wynagrodzenia.

/protokół rozprawy z 13.06.2014 r. – k. 255 – adnotacja 00:17:14/

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 21 grudnia 1989 roku w G. powódka uległa wypadkowi komunikacyjnemu, na skutek którego doznała bardzo ciężkich obrażeń czaszki i mózgu. Ich następstwem jest organiczne uszkodzenie mózgu (encefalopatia) z zaburzeniami świadomości charakteru.

/opinia biegłych sądowych z zakresu neurologii i chirurgii - k. 92, 93, 121v-123 załączonych akt o sygn. II C 37/91/

Prawomocnym wyrokiem z dnia 30 września 1992 roku wydanym w sprawie o sygn. akt II C 37/91, Sąd Wojewódzki w Łodzi zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 79.790.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz zasądził tytułem renty uzupełniającej:

a)  za okres od 1 stycznia do 31 marca 1990 roku kwotę po 2.448.100 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami od kwoty 717.000 zł od dnia 2 marca 1991 roku, od kwoty 137.049 zł od dnia 19 czerwca 1990 roku, od kwoty 1.212.217 zł od dnia 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

b)  za okres od 1 kwietnia do 30 czerwca 1990 roku kwotę po 1.631.440 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami od kwoty 717.000 zł od dnia 2 marca 1991 roku, od kwoty 137.049 zł od dnia 19 czerwca 1992 roku, od kwoty 429.000 zł od dnia 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

c)  za okres od 1 lipca do 30 września 1990 roku kwotę po 1.950.684 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami od kwoty 717.000 zł od dnia 2 marca 1991 roku, od kwoty 100.112 zł od dnia 19 czerwca 1992 roku, od kwoty 497.524 zł od dnia 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

d)  za okres od 1 października do 31 grudnia 1990 roku kwotę po 2.159.256 zł miesięcznie z ustawowymi odsetkami od kwoty 717.000 zł od dnia 2 marca 1991 roku, od kwoty 100.112 zł od dnia 19 czerwca 1992 roku, od kwoty 706.096 zł od dnia 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

e)  za okres od 1 stycznia do 31 marca 1991 roku kwotę po 1.668.585 zł miesięcznie, a w tym kwotę 800.000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 2 marca 1991 roku, kwotę 706.096 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 25 lipca 1992 roku, a w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

f)  za okres od 1 kwietnia do 31 października 1991 roku kwotę po 1.668.585 zł miesięcznie, a w tym kwotę po 800.000 zł miesięcznie, płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminu płatności każdej z rat, kwotę 706.096 zł z ustawowymi odsetkami po dniu 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia wyroku,

g)  za okres od 1 listopada do 31 grudnia 1991 roku kwotę po 1.776.861 zł miesięcznie, a w tym kwotę po 800.000 zł miesięcznie, płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminu płatności każdej z rat, kwotę 1.400.000 zł z ustawowymi odsetkami płatnymi po dniu 25 lipca 1992 roku, w pozostałej zaś części z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia wyroku,

h)  za okres od 1 stycznia do 31 lipca 1992 roku kwotę po 3.317.768 zł miesięcznie, a w tym kwotę po 800.000 zł miesięcznie, płatnych do dnia 15-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami od uchybienia płatności rat, a od kwoty 1.643.100 zł z odsetkami po dniu 19 czerwca 1992 roku, a kwotę 874.688 zł z odsetkami płatnymi po dniu 25 lipca 1992 roku,

i)  od dnia 1 sierpnia 1992 roku i na przyszłość kwotę po 3.616.568 zł miesięcznie płatnych od dnia 15-go każdego miesiąca z ustawowymi odsetkami od uchybienia terminu płatności każdej z rat.

/wyrok - k. 157-158 załączonych akt o sygn. II C 37/91/

Sąd Wojewódzki w Łodzi w trakcie procesu w oparciu o opinie biegłych ustalił, że trwały uszczerbek na zdrowiu powódki wynosi łącznie 75 %, z czego:

- 60 % z przyczyn neurologicznych,

- 15% z przyczyn chirurgicznych z uwzględnieniem ubytków pooperacyjnych powłok czaszki.

Przed wypadkiem powódka zatrudniona była na stanowsku szwaczki w Zakładach (...) oraz uzyskiwała dodatkowe dochody w pracy chałupniczej. Zasądzając rentę wyrównawczą za podstawę jej wyliczenia przyjęto przeciętne miesięczne wynagrodzenie krajowe netto, powiększone o kwotę z tytułu dodatkowego zarobkowania.

/uzasadnienie wyroku k. 159-163 załączonych akt o sygn. II C 37/91/

W dniu 21 kwietnia 2005 roku przed Sądem Okręgowym w Łodzi strony zawarły ugodę, na mocy której (...) S.A. Centrum Likwidacji S. Osobowych i (...) R. Oddziału Okręgowego w Ł. zobowiązał się zapłacić M. K. w miejsce obowiązku ustalonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Łodzi z dnia 20 października 1995 roku w sprawie o sygn. akt I C 264/04 następujące kwoty:

1. kwotę 25.000 zł tytułem podwyższenia renty wyrównawczej i na zwiększone potrzeby za okres od 1 czerwca 2000 roku do 30 kwietnia 2005 roku, płatną do dnia 5 maja 2005 roku,

2. na bieżąco poczynając od dnia 1 maja 2005 roku rentę na zwiększone potrzeby w kwocie po 380 zł i rentę wyrównawczą w kwocie po 921,64 zł, płatne miesięcznie z góry do 10-go każdego miesiąca z odsetkami ustawowymi w razie uchybienia terminowi którejkolwiek z rat,

3. kwotę 2.400 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

/protokół rozprawy - k. 128-129 załączonych akt o sygn. II C 716/03/

Jako podstawę reny wyrównawczej przyjęto kwotę 380 zł, co obejmowało koszty leków w kwocie 200 zł i koszty 1 godziny dziennie pomocy osób trzecich w cięższych pracach domowych.

/pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu neurologii P. S. - k 49-50 oraz uzupełniająca ustna opinia biegłego z zakresu psychiatrii J. D. - k. 104v-105 załączonych akt o sygn. II C 716/03/

M. K. ma obecnie 49 lat. Leczy się w Poradni (...) i Poradni (...). Leczenie psychiatryczne, ortopedyczne oraz neurologiczne ma charakter systematyczny.

/historia choroby - k. 24-87, 88-137, zeznania świadka A. K. - k. 175v-176/

Powódka ma problemy z pamięcią, jest nerwowa, zdarzają się jej napady agresji. Cierpi na bóle kręgosłupa, kolan, biodra, głowy, bezsenność. Bywają dni, kiedy powódka w ogóle nie wstaje z łóżka. M. K. jest sprawna fizycznie.

Powódka prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z córką. Z uwagi na zaniki pamięci powódka po wyjściu z domu ma problemy z powrotem, dlatego A. K. wraz z mężem starają się robić dla niej zakupy.

/zeznania świadka A. K. - k. 175v-176/

Powódka korzysta z rehabilitacji zarówno finansowanej przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jak i odpłatnej.

/faktura - k. 138, zeznania świadka A. K. - k. 175v-176/

M. K. otrzymuje z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych rentę z tytułu niezdolności do pracy:

- od 1 marca 2009 roku do 28 lutego 2010 roku w wysokości 465,56 zł netto miesięcznie,

- od 1 marca 2010 roku do 28 lutego 2011 roku w wysokości 485,39 zł netto miesięcznie,

- od 1 marca 2011 roku do 29 lutego 2012 roku w wysokości 498,72 zł netto miesięcznie,

- od 1 marca 2012 w wysokości 542,18 zł netto miesięcznie.

/decyzje - k. 13-14, zaświadczenia z ZUS-u - k. 15-16/

Z punktu widzenia neurologa stan zdrowia powódki w stosunku do badania przez biegłego sądowego w 2003 roku nie uległ istotnej zmianie w zakresie skutków urazu głowy. Nie stwierdza się cech niedowładu połowiczego ani innych znaczących objawów ogniskowych. Utrzymują się skargi na bóle i zawroty głowy, które są elementem rozpoznanej wcześniej encefalopatii pourazowej - mają obecnie charakter utrwalony. Po wypadku i po operacji neurochirurgicznej wyłączno profilaktycznie fenytoinę, którą powódka przyjmowała prawdopodobnie od roku 1990, następnie z niejasnych powodów lek zmieniono na Tegretol mimo, iż w rozpoznaniach w neurologicznej historii choroby nigdy nie pojawiło się rozpoznanie padaczki. W 2004 roku była hospitalizowana w Oddziale (...) w Z., gdzie rozpoznano: przewlekłe bóle głowy.

Obecne objawy ze strony układu nerwowego związane z urazem głowy mają charakter utrwalony i same w sobie nie dają podstaw do uznania pogorszenia stanu zdrowia. Okresowe bóle kręgosłupa lędźwiowo - krzyżowego pojawiły się przed kilku miesiącami i są wynikiem samoistnej choroby zwyrodnieniowej, obecnie zresztą nie stwierdza się objawów korzeniowych.

Brak jest danych na to, aby ograniczenie w życiu codziennym, będące następstwem obrażeń odniesionych przez powódkę w wypadku komunikacyjnym 21 grudnia 1989 roku, były bardziej nasilone niż w 2004 roku, tj. kiedy to powódka była badana przez biegłego sądowego neurologa. Ograniczenia te z punktu widzenia neurologa wynikały głównie z przeciwwskazań do wykonywania prac na wysokości i przy maszynach w ruchu.

Z punktu widzenia neurologa powódka ze względu na stan zdrowia obecnie nie wymaga pomocy i opieki osób trzecich.

Obecnie u M. K. nie stwierdza się niedowładu połowiczego. Może ona wymagać rehabilitacji i leczenia sanatoryjnego (w ramach świadczeń NFZ), ze względu na dolegliwości bólowe kręgosłupa lędźwiowego, a więc dolegliwości bez związku z wypadkiem.

Powódka wymaga okresowego przyjmowania leków przeciwbólowych i nootropowych, których koszt miesięczny nie przekracza sumy 60 zł. Zlecany jej nadal lek przeciwpadaczkowy (ale stosowany również przez psychiatrów jako „stabilizator” nastroju) Tergretol , który jest refundowany (30 tab. 7,03 zł = miesięcznie 14,06)

W przypadku powódki nasilenie choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa nie jest tak wielkie, aby powodowało jej niezdolność do pracy oraz trwały uszczerbek na zdrowiu. Choroba zwyrodnieniowa może być przyczyną okresowych niezdolności do pracy. Zawód wykonywany przez powódkę predysponuje sam w sobie do występowania zmian zwyrodnieniowych, ale poziom tych zmian jest na tyle niewielki, że nie powoduje niezdolności do pracy, bez względu na to, czy jest to choroba samoistna, czy też następstwo wypadku.

/pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu neurologii A. N. - k. 192-193 wraz z ustną opinią uzupełniającą protokół rozprawy z 13.06.2014 r. – k. 254v – adnotacja 00:01:37/

Następstwem wypadku z dnia 21 grudnia 1989 roku był m.in. uraz czaszkowo-mózgowy doznany przez powódkę, skutkujący obrażeniami mózgu oraz struktur kostnych czaszki i powstaniem encefalopatii pourazowej z zaburzeniami charakterologicznymi. Dysfunkcje te stanowiły wskazania do leczenia psychiatryczno-neurologicznego. W 2004 roku powódka była hospitalizowana w Klinice (...). Pourazowy niedowład połowiczy ustąpił i już w 2003 roku biegły neurolog nie stwierdził jego obecności - podobnie w 2013 roku, co uznane zostało za dowód braku progresji zaburzeń neurologicznych.

Stan psychiczny M. K. nie uległ natomiast poprawie. Jak wynika z zapisów historii choroby z PZP dysfunkcje psychiczne, będące skutkiem urazu czaszki z 1989 roku, utrzymywały się przez cały czas. Ponadto od 2004 roku do terapii włączono nowe leki, co wskazuje na pojawienie się innych niż do 2004 roku zaburzeń (chlorprothixen i coaxil są lekami przeciwdepresyjnymi, chlorprothixen jest ponadto lekiem o działaniu antypsychotycznym). Środki te powódka przyjmuje nadal, co należy uznać za dowód utrzymywania się i utrwalenia zaburzeń stanowiących wskazanie do ich stosowania. Istnieją też nadal wskazania do stosowania leków nootropowych.

O ile zatem stan neurologiczny powódki nie uległ istotnym zmianom w porównaniu ze stanem w 2004 roku, to jej stan psychiczny wykazywał tendencję do pogarszania się: pojawiły się objawy depresyjne, nasiliły się zaburzenia emocjonalne (zachowania agresywne, których nie było wcześniej), utrwaliły się zaburzenia funkcji poznawczych, zwłaszcza w zakresie pamięci, spłycony jest krytycyzm. Wyniki testu MMSE (otępienie lekkiego stopnia) wskazują ponadto, że do zmian charakterologicznych dołączyło się upośledzenie funkcji poznawczych, których nie stwierdzono podczas badania psychiatrycznego w 2004 roku, kiedy to rozpoznano u powódki encefalopatię pourazową z zaburzeniami charakterologicznymi bez cech otępiennych.

Następstwem urazu czaszki doznanego przez M. K. w wypadku z dnia 21 grudnia 1989 roku jest encefalopatia pourazowa ze zmianami charakterologiczno-otępiennymi (zespół psychoorganiczny).

Rodzaj i nasilenie obecnie stwierdzonych zaburzeń wynikających z obecności zespołu psychoorganicznego wykazują ilościowe i jakościowe pogorszenie. Nie ma dowodów na to, że ich obecność wynika z innych, niż związanych z urazem, przyczyn.

Ograniczenia w życiu codziennym spowodowane są zakłóceniem funkcji odpowiedzialnych za sprawność funkcjonowania psychicznego (zaburzenia pamięci, osłabienie krytycyzmu, labilność emocjonalna, rozproszenie uwagi, stany depresyjne, reakcje agresywne).

Pomoc i opieka innych osób jest wskazana w sytuacjach, w których powódka nie potrafi sobie poradzić (przyjmowanie leków, nadzorowanie spraw finansowych, obsługa urządzeń i sprzętu gospodarstwa domowego, itp.). Powódka ma zmniejszony napęd psychomotoryczny, kiedy występują zaburzenia depresyjne.

Stan emocjonalny powódki jest bardzo zmienny. Zaburzenia uwarunkowane są w dużej mierze organicznym uszkodzeniem mózgu.

M. K. nadal wymaga psychofarmakoterapii - koszt leczenia zależy od rodzaju zlecanych leków i ich dawkowania: obecnie stosowane (coaxil, chlorprothixen. nitrazepam) to wydatek około 90 zł miesięcznie.

Z uwagi na organiczne podłoże zaburzeń i dotychczasowy ich przebieg, rokowanie co do stanu zdrowia psychicznego powódki nie wydaje się pomyślne. Są okresy, w których zaburzenia lękowe nasilają się, ale też okresy, kiedy nasielnie tych objawów ulega zmniejszeniu, ale cały czas jest to stan chorobowy.

/pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu psychiatrii J. K. - k. 204 wraz z ustną opinią uzupełniającą protokół rozprawy z 13.06.2014 r. – k. 254v -255 – adnotacja 00:05:47/

Aktualnie powódka cierpi na okresowe bóle i zawroty głowy oraz bóle kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego i bóle stawów kolanowych w przebiegu samoistnej choroby zwyrodnieniowej narządu ruchu, które wystąpiły około 2010 roku. Choroba zwyrodnieniowa jest wynikiem fizjologicznego zużycia tkanek, ma charakter przewlekle postępujący, przebiegający z okresowymi dolegliwościami bólowymi nasilającymi się po przeciążeniach statyczno - dynamicznych, a przy znacznym zaawansowaniu z ograniczeniami ruchomości stawów.

Pogorszenie stanu zdrowia powódki wynika z rozwoju samoistnej choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa oraz stawów kolanowych i nie ma związku z przebytym w 1989 roku urazem czaszkowo-mózgowym.

Ograniczenia w wykonywaniu czynności codziennych wymagających długotrwałego stania lub chodzenia, częstego schylania się oraz dźwigania ciężarów powyżej 10 kg, wynikają z samoistnej choroby zwyrodnieniowej narządu ruchu i nie mają związku ze skutkami przebytego w 1989 roku urazu głowy.

Powódka ze względu na samoistna chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa i stawów kolanowych wymaga pomocy osób trzecich w wymiarze 3 godzin tygodniowo.

W przypadku M. K. istnieją wskazania do korzystania z rehabilitacji ambulatoryjnej lub sanatoryjnej celem zwolnienia rozwoju zmian zwyrodnieniowych w stawach kręgosłupa i kolanowych oraz zmniejszenia dolegliwości bólowych, a więc nie mają związku ze skutkami przebytego w 1989 roku wypadku. Cykle fizjoterapeutyczne 10 dniowe powinny być stosowane 2 x w roku lub zamiennie 1 x w roku 21 - dniowa rehabilitacja sanatoryjna. Rehabilitację ambulatoryjną NFZ refunduje w pełnym zakresie jednak ze względu na limity finansowe na kolejne cykle trzeba oczekiwać 2 - 4 miesięcy. W ramach 21-dniowego turnusu rehabilitacyjnego NFZ refunduje zabiegi podstawowe oraz część kosztów hotelowo-żywieniowych. Kuracjusz wnosi opłatę klimatyczną średnio 3 zł za każdy dzień pobytu oraz pozostałą część kosztów hotelowo-żywieniowych, które zależą od standardu sanatorium oraz pory roku i wynoszą w sezonie 227 zł - 794 zł, a poza sezonem 200 zł - 630 zł.

W okresach nasilenia dolegliwości bólowych kręgosłupa i stawów kolanowych powódka powinna przyjmować niesterydowe leki przeciwbólowe, które są refundowane, ich miesięczny koszt nie przekracza 15 zł.

/pisemna opinia biegłego sądowego z zakresu rehabilitacji medycznej G. B.- k. 220-223/

Stawka (...) Komitetu Pomocy (...) za jedną godzinę usług opiekuńczych w dni powszednie od lipca 2009 roku do czerwca 2013 roku wynosiła 9,50 zł, a od lipca 2013 roku do chwili obecnej wynosi 11 zł.

/ pismo z (...) Komitetu Pomocy (...) k. 140/

Średnie miesięczne wynagrodzenie szwaczki zatrudnionej w (...) Spółdzielni Pracy (...) wynosiło:

- w 2000 roku – 1.200 zł netto,

- w 2001 roku – 1.206 zł netto,

- w 2002 roku – 1.209 zł netto,

- w 2003 roku – 1.303 zł netto,

- w 2004 roku – 1.194 zł netto.

/zaświadczenie k. 117 załączonych akt o sygn. II C 716/03/

Przeciętne wynagrodzenie w gospodarce narodowej wynosiło:

- w 2000 roku - 1.924 zł brutto (1.318 zł netto),

- w 2001 roku - 2.062 zł brutto (1.416 zł netto),

- w 2002 roku - 2.133 zł brutto (1.465 zł netto),

- w 2003 roku - 2.202 zł brutto (1.508 zł netto),

- w 2004 roku - 2.290 zł brutto (1.562 zł netto).

- w 2009 roku - 3.103 zł brutto (2.228 zł netto),

- w 2010 roku - 3.225 zł brutto (2.313 zł netto),

- w 2011 roku - 3.400 zł brutto (2.435 zł netto),

- w 2012 roku - 3.521 zł brutto (2.519 zł netto).

/www.old.stat.gov.pl/

Od 2012 roku wynagrodzenie operatora maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych wynosi 2.451 zł brutto (1.774 zł netto).

/www.old.stat.gov.pl/

Pismem z dnia 27 marca 2012 roku powódka wystąpiła do strony pozwanej o podwyższenie renty wyrównawczej i renty na zwiększone potrzeby.

W odpowiedzi na w/w wniosek strona pozwana pismem z dnia 30 maja 2012 roku poinformowała powódkę, że podwyższyła jej wysokość renty na zwiększone potrzeby do kwoty 481 zł, począwszy od 1 maja 2009 roku, nie znajdując podstaw do podwyższenia renty wyrównawczej ponad wypłaconą kwotę 921,64 zł (wynikającą z ustaleń ugody z 2005 roku).

/pismo k. 141/

Ustalając powyższy stan faktyczny, Sąd oparł się na powołanych dowodach, w szczególności biegłych sądowych z zakresu neurologii, psychiatrii i rehabilitacji. Wydane przez biegłych lekarzy opinie Sąd uznał za rzetelne i wyjaśniające wszystkie konieczne do rozstrzygnięcia kwestie. Zostały one wykonane zgodnie z tezami dowodowymi w oparciu o analizę akt sprawy, wszelkie zaś zgłaszane przez strony wątpliwości zostały wyjaśnione w ustnych opiniach uzupełniających złożonych na rozprawie przez biegłego z zakresu psychiatrii i neurologii.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo jest częściowo uzasadnione.

Odpowiedzialność pozwanego w niniejszej sprawie za skutki wypadku z dnia 21 grudnia 1989 roku jest bezsporna i wynika z wyroku wydanego przez Sąd Wojewódzki w Łodzi w dniu 30 września 1992 roku w sprawie o sygn. akt II C 37/91.

W ocenie Sądu w niniejszej sprawie roszczenie powódki o podwyższenia kwoty renty wyrównawczej i na zwiększone potrzeby ustalonych w ugodzie zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2005 roku w sprawie o sygn. akt II C 716/03. zasługiwało na uwzględnienie co do zasady, aczkolwiek nie mogło się ostać w żądanej w pozwie wysokości.

Zgodnie z art. 907 § 2 k.c. jeżeli obowiązek płacenia renty wynika z ustawy, każda ze stron może w razie zmiany stosunków żądać zmiany wysokości lub czasu trwania renty, chociażby wysokość renty i czas jej trwania były ustalone w orzeczeniu sądowym lub w umowie.

Źródłem obowiązku płacenia renty wynikający z ustawy może dotyczyć rent odszkodowawczych przyznawanych na podstawie art. 444 k.c. i 446 k.c. Z istoty unormowania zawartego w art. 907 § 2 k.c. wynika ograniczenie materialnej prawomocności wyroku w takim znaczeniu, że wyrok orzekający o obowiązku świadczenia renty wiąże materialnie tylko w okolicznościach przyjętych za podstawę orzeczenia, z tym, że zmiana może nastąpić jedynie w razie zmiany stosunków w stosunku do stanu, w jakim orzekano o rencie. W wypadku renty zasądzonej na podstawie art. 444 § 2 k.c. nowe okoliczności stanowiące podstawę stwierdzenia zmiany stosunków mogą dotyczyć zarówno sfery osobistej uprawnionego do renty lub zobowiązanego z tego tytułu, jak i zjawisk o charakterze obiektywnym, przy czym w każdym z tych wypadków decydujące znaczenie mają ich gospodarcze następstwa (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2014 roku o sygn. akt IV CSK 444/13). Zmiana stosunków, o której stanowi art. 907 § 2 k.c., nie musi być istotna, ale powinna uwzględniać sytuację majątkową stron, a także zmiany w zakresie stosunków, które stały się podstawą przyznania renty. W sprawie o podwyższenie renty odszkodowawczej ustalonej ugodą sądową istotne dla rozstrzygnięcia sprawy są okoliczności dotyczące zmiany stosunków po zawarciu ugody, a nie ustawowe przesłanki odpowiedzialności pozwanego za szkodę (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 czerwca 2000 roku o sygn. akt V CKN 47/00).

W ślad za opinią biegłych sądowych Sąd przyjął, że M. K. od 2004 roku wymaga stosowania leków przeciwbólowych, nootropowych, leku padaczkowego, których miesięczny koszt wynosi łącznie 75 zł. oraz psychofarmakoterapii w kwocie 90 zł miesięcznie. Zatem łączny koszt stosowania przez powódkę leków związanych z przedmiotowym wypadkiem wynosi 165 zł miesięcznie.

Z uwagi na stan psychiczny powódki, problemy z pamięcią, należy uznać, iż pomoc i opieka innych osób jest wskazana w sytuacjach, w których M. K. nie potrafi sobie poradzić, tj. przyjmowanie leków, nadzorowanie spraw finansowych, obsługa urządzeń i sprzętu gospodarstwa domowego. W przypadku samodzielnego opuszczenia domu, istnieje obawa, że nie będzie w stanie do niego wrócić z uwagi na zaniki pamięci. Powódka ma zmniejszony napęd psychomotoryczny, kiedy występują zaburzenia depresyjne. W ugodzie zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2006 roku w sprawie II C 716/03 jako podstawę reny wyrównawczej przyjęto kwotę 380 zł, co obejmowało m.in. koszty pomocy osób trzecich w cięższych pracach domowych w wymiarze 1 godziny dziennie. Od 2004 roku stan psychiczny powódki wykazywał tendencję do pogarszania się: pojawiły się objawy depresyjne, nasiliły się zaburzenia emocjonalne utrwaliły się zaburzenia funkcji poznawczych, zwłaszcza w zakresie pamięci. W związku z tym Sąd uznał, że powódka od 2009 roku wymaga pomocy osób trzecich w wymiarze 2 godziny dziennie. Uwzględniając natomiast stawki (...) Komitetu Pomocy (...) za jedną godzinę usług opiekuńczych (od lipca 2009 roku do czerwca 2013 roku 9,50 zł, a od lipca 2013 roku do chwili obecnej 11 zł), ustalono, iż od sierpnia 2009 roku do czerwca 2013 roku koszty opieki wyniosły 570 zł, a od lipca 2013 roku do chwili obecnej koszty te wynoszą 660 zł.

W związku z powyższym podwyższono powódce rentę na zwiększone potrzeby ustaloną w ugodzie zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2005 roku w sprawie II C 716/03 z kwot po 380 zł miesięcznie do kwot:

a)  po 735 zł miesięcznie okresie od sierpnia 2009 roku do czerwca 2013 roku, z ustawowymi odsetkami w zakresie rat za okres od sierpnia 2009 roku do maja 2012 roku od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, a od pozostałych rat od 11-go dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat;

b)  po 825 zł miesięcznie w okresie od lipca 2013 roku i na przyszłość, z ustawowymi odsetkami od 11-go dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

Podwyższając renty wyrównawczą ustaloną w ugodzie sądowej Sąd jako podstawę wynagrodzenia powódki przyjął wynagrodzenie pracownika na podobnym stanowisku, jaki zajmowała powódka przed wypadkiem z dnia 21 grudnia 1989 roku, tj. operatora maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych. Brak jest podstaw do przyjęcia wynagrodzenia przeciętnego w gospodarce, bowiem jak wynika z załączony akt sprawy o sygn. II C 716/03, w której strony zawarły ugodę sądową, w ugodzie uwzględniono niższe i proporcjonalnie obniżające się z czasem wynagrodzenie szwaczki zatrudnionej w (...) Spółdzielni Pracy (...) tj.: w 2000 roku – 1.200 zł netto, w 2001 roku – 1.206 zł netto, w 2002 roku – 1.209 zł netto, w 2003 roku – 1.303 zł netto, w 2004 roku – 1.194 zł netto. Tym samym istnieje możliwość ustalenia hipotetycznych zarobków powódki. Z tych samych względów rozpoznawanej sprawie brak jest także podstaw do przyjęcia wynagrodzenia najniższego.

Ustalając wysokość renty wyrównawczej przysługującej powódce porównano wynagrodzenie szwaczki zatrudnionej w (...) Spółdzielni Pracy (...) z wysokością przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w latach 2000-2004. Z powyższego porównania wynika, że wynagrodzenie szwaczki w 2000 roku wynosiło 91% ogólnego wynagrodzenia, w 2001 roku 85%, w 2002 roku 82%, w 2003 roku 86%, a w 2004 roku 76%. A zatem wynagrodzenie osób zatrudnionych na stanowisku szwaczki spadało z wynagrodzenia wynoszącego około 90 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, do poziomu około 75% wynagrodzenia przeciętnego. Zaznaczyć także należy, iż miały miejsce tendencje wzrostowe wysokości zarobków szwaczek, skoro od 2012 roku wynagrodzenie operatora maszyn do produkcji wyrobów włókienniczych wynosi 1.774 zł netto, czyli 70% wynagrodzenia przeciętnego.

Mając na uwadze powyższe rozważania oraz uwzględniając dodatkowe dochody z pracy chałupniczej możliwe do uzyskania przez szwaczki na rynku (...) w wysokości 10%, na co strony wyraziły zgodę, hipotetyczne dochód powódki wynosi:

- w 2009 roku 1.838 zł, tj. 1.671 zł (2.228 zł x 75%) + 167 zł,

- w 2010 roku 1.908 zł, tj. 1.735 zł (2.313 zł x 75%) + 173 zł,

- w 2011 roku 2.009 zł, tj. 1.826 zł (2.435 zł x 75%) + 183 zł,

- w 2012 roku 2.078 zł, tj. 1.889 zł (2.519 zł x 75%) + 189 zł.

Przy ustaleniu wysokości renty wyrównawczej M. K. należy również uwzględnić fakt otrzymywania przez nią z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych renty z tytuły niezdolności do pracy:

- od sierpnia 2009 roku do lutego 2010 roku 465,56 zł netto miesięcznie,

- od marca 2010 roku do lutego 2011 roku 485,39 zł netto miesięcznie,

- od marca 2011 roku do lutego 2012 roku 498,72 zł netto miesięcznie,

- od marca 2012 roku 542,18 zł netto miesięcznie.

Wobec powyższego Sąd podwyższył powódce rentę wyrównawczą ustaloną w ugodzie sądowej zawartej przed Sądem Okręgowym w Łodzi w dniu 21 kwietnia 2005 roku w sprawie II C 716/03 z kwot po 921,64 zł miesięcznie do kwot:

a)  1.372,44 zł miesięcznie (1.838 zł - 465,56 zł) w okresie od sierpnia 2009 roku do grudnia 2009 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

b)  1.442,44 zł miesięcznie (1.908 zł- 465,56 zł) w okresie od stycznia 2010 roku do lutego 2010 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

c)  1.422,61 zł miesięcznie (1.908 zł - 485,39 zł) w okresie od marca 2010 roku do grudnia 2010 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

d)  1.523,61 zł miesięcznie (2.009 zł - 485,39 zł) w okresie od stycznia 2011 roku do lutego 2011 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

e)  1.510,28 zł miesięcznie (2.009 zł - 498,72 zł) w okresie od marca 2011 roku do grudnia 2011 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

f)  1.579,28 zł miesięcznie (2.078 zł - 498,72 zł) w okresie od stycznia 2012 roku do lutego 2012 roku, z ustawowymi odsetkami od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty;

g)  1.535,52 złotych miesięcznie (2.078 zł - 542,18 zł) w okresie od marca 2012 roku i na przyszłość, z ustawowymi odsetkami w zakresie rat renty za okres od marca 2012 roku do maja 2012 roku od dnia 30 maja 2012 roku do dnia zapłaty, natomiast w zakresie pozostałych rat od 11-go dnia każdego miesiąca, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat renty.

Odnosząc się do żądania zasądzenia odsetek w zakresie renty wyrównawczej i na zwiększone potrzeby, Sąd zważył, iż termin spełnienia świadczenia przez dłużnika, którym jest zakład ubezpieczeń, w ramach ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, oznaczony jest przez przepis art. 14 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych (Dz. U. 2013, poz. 392), zgodnie z którymi zakład ubezpieczeń wypłaca odszkodowanie w terminie 30 dni licząc od dnia złożenia przez poszkodowanego lub uprawnionego zawiadomienia o szkodzie. Jedynie w przypadku gdyby wyjaśnienie w powyższym terminie okoliczności niezbędnych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości odszkodowania okazało się niemożliwe, odszkodowanie wypłaca się w terminie 14 dni od dnia, w którym przy zachowaniu należytej staranności wyjaśnienie tych okoliczności było możliwe (…). W rozważanej sprawie pełnomocnik powódki wystąpił doi strony pozwanej o podwyższenie renty wyrównawczej i renty na zwiększone potrzeby w dniu 27 marca 2012 roku. Nie zachodziły przy tym żadne szczególne okoliczności, które uniemożliwiłyby stronie pozwanej wyjaśnienie okoliczności koniecznych do ustalenia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń albo wysokości świadczenia, a tym samym pozwany powinien spełnić świadczenie w terminie wyznaczonym przez przepis art. 14 ust. 1 ustawy. Żądanie zasądzenia odsetek w zakresie rat renty za okresy od sierpnia 2009 roku do maja 2012 roku od dnia 30 maja 2012 roku jest w pełni uzasadnione, natomiast od pozostałych rat od 11-go dnia każdego miesiąca do dnia zapłaty, na wypadek uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat.

O kosztach procesu Sąd rozstrzygnął na podstawie art. 100 zd. 1 k.p.c. Powódka wygrała sprawę w 38%.

Nieuiszczone koszty sądowe wyniosły w sprawie 6.821,55 zł. Z uwagi na fakt, iż pozwany uległ w 38 % , Sąd zasądził od niego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 2.590 zł (6.821,55 zł x 38 %) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Z uwagi na trudną sytuację materialną i zdrowotną, Sąd na zasadzie art. 102 k.p.c. nie obciążył powódki obowiązkiem zwrotu kosztów procesu oraz nieuiszczonych kosztów sądowych.