Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2014 roku

Sąd Okręgowy w Sieradzu Wydział I Cywilny

  w następującym składzie:

  Przewodnicząca: Sędzia SO Joanna Składowska

  Protokolant: sekr. sąd. Joanna Wołczyńska- Kalus

  po rozpoznaniu w dniu 16 października 2014 roku w Sieradzu

na rozprawie

  sprawy z powództwa M. R.

  przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarządowi (...) w B.

  o odszkodowanie

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz powódki M. R. kwotę 69 960 (sześćdziesiąt dziewięć tysięcy dziewięćset sześćdziesiąt) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 02 czerwca 2012r. do dnia zapłaty;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powódki 946 (dziewięćset czterdzieści sześć) złotych z tytułu częściowego zwrotu kosztów procesu;

IV.  nakazuje pobrać od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w B. na rzecz Sądu Okręgowego w Sieradzu kwotę 5 568,80 (pięć tysięcy pięćset sześćdziesiąt osiem i 80/100) złotych z tytułu zwrotu wydatków;

V.  nakazuje ściągnąć z zasądzonego w pkt I świadczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Sieradz kwotę 3 270,58 (trzy tysiące dwieście siedemdziesiąt i 58/100) złotych z tytułu zwrotu wydatków.

Sygn. akt I C 95/12

UZASADNIENIE

W pozwie skierowanym do Sądu Okręgowego w Sieradzu w dniu 12 kwietnia 2012r. (data wpływu) powódka M. R. wniosła o zasądzenie od Skarbu Państwa - (...) Zarządu (...) w B. kwot:

- 40 000,00 złotych tytułem zwrotu kosztów niezbędnych do rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego położonego na działce nr (...) w miejscowości A. gmina Ł.,

- 70 00,00 złotych tytułem odszkodowania w związku z ograniczeniem sposobu korzystania i zmniejszeniem wartości nieruchomości położonej w miejscowości A., składającej się z działek o nr (...) , dla której Sąd Rejonowy w Łasku prowadzi księgę wieczystą (...),

wraz z odsetkami ustawowymi za zwłokę od daty doręczenia pozwanemu odpisu pozwu do dnia zapłaty oraz kosztami procesu.

W odpowiedzi na pozew strona pozwana – Skarb Państwa (...) Zarząd (...) w B. zastępowany przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniosła o oddalenie powództwa w całości podnosząc między innymi, że uchwała Sejmiku Województwa (...) z 9 lutego 2010r. nr (...) nie ogranicza sposobu korzystania z nieruchomości powódki. Pozwany zarzucał ponadto, że strona powodowa nie dowiodła,
a nawet nie uprawdopodobniła spadku wartości nieruchomości, a tym bardziej istnienia związku przyczynowego pomiędzy wprowadzeniem uchwały a rzekomą utratą wartości. Odnosząc się do kwestii dochodzonego odszkodowania z tytułu kosztów rewitalizacji akustycznej budynku, pozwany podkreślił, że zaproponowana w pozwie kwota ma charakter dowolny, nie została oparta na jakimkolwiek, choćby szacunkowym, zestawieniu koniecznych pracy i ich kosztów, bowiem powódka nie podjęła żadnych działań w tym zakresie i nie zostały również przeprowadzone pomiary hałasu. Przy tym nie jest wykluczone, że budynek mieszkalny także przed dniem wejścia w życie uchwały nie spełniał norm wynikających z obowiązujących wcześniej przepisów (odpowiedź na pozew - k. 120 - 127).

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

M. R. jest właścicielem nieruchomości położonej w miejscowości A. gmina Ł., składającej się z działek o nr (...) łącznej powierzchni 0,7759 ha, dla której Sąd Rejonowy w Łasku prowadzi księgę wieczystą (...),

(bezsporne, odpis księgi wieczystej - k. 7 - 9)

W dniu 09 lutego 2010r. Sejmik Województwa (...) podjął uchwałę
Nr (...) w sprawie utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania lotniska Ł.
(Dz. U. Woj. (...) Nr 2010.88.689 z 29 marca 2010 roku). Przedmiotowa uchwała weszła w życie 12 kwietnia 2010r. Na jej podstawie obszar ograniczonego użytkowania został podzielony na dwa podobszary oznaczone symbolami A (podobszar, którego granicę wewnętrzną wyznacza granica terenu lotniska, zewnętrzną natomiast wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy - przedział czasu od godz. 22.00 do 6.00 - wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 50 dB) i podobszar B (granicę wewnętrzną wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy, wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 50 dB, zewnętrzną granicę podobszaru B wyznacza izolinia równoważnego poziomu dźwięku A dla pory nocy, wyrażonego wskaźnikiem hałasu L AeqN = 45 dB).

Uchwała Sejmiku Województwa (...) Nr (...) ogranicza właścicieli działek położonych w obszarze ograniczonego użytkowania w ten sposób, że nie mogą oni skutecznie dochodzić zaniechania emisji hałasu przez lotnisko. Ponadto w obszarze A wymieniona uchwała wprowadziła zakaz (§ 8, § 9):

- przeznaczania terenu pod zabudowę mieszkaniową jedno i wielorodzinną, zagrodową i zamieszkania zbiorowego oraz mieszkaniowo – usługową,

- tworzenia terenów rekreacyjno – wypoczynkowych,

tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk,

- przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- budowy budynków jedno i wielorodzinnych oraz zamieszkania zbiorowego, zagrodowych, mieszkaniowo – usługowych, szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży,

- zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części na budynki mieszkalne jedno i wielorodzinne oraz zamieszkania zbiorowego, mieszkaniowo – usługowego oraz na zabudowę zagrodową i na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży.

W podobszarze A dopuszcza się zmianę sposobu użytkowania budynków w całości lub w części na cele mieszkaniowe oraz budowę nowych budynków mieszkalnych jednorodzinnych jako towarzyszących innym funkcjom, na warunkach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, a w przypadku braku planu miejscowego na warunkach określonych w decyzji o warunkach zabudowy (§10).

Natomiast w obszarze B wprowadzono zakazy:

- tworzenia stref ochronnych A uzdrowisk,

- przeznaczenia terenu pod budowę: szpitali, domów opieki społecznej, obiektów związanych ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działających w porze nocy,

- zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych w całości lub części
na szpitale, domy opieki społecznej oraz obiekty związane ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, działające w porze nocy.

W § 11 uchwały wprowadzono także następujące wymagania techniczne dotyczące budynków:

- w budynkach nowo projektowanych należy zapewnić izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów, zgodnie
z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych,

- w budynkach istniejących należy zastosować zabezpieczenia zapewniające izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi ścianach zewnętrznych, dachów
i stropodachów, zgodnie z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród
w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych.

(dowód: opinia biegłego z zakresie szacowania nieruchomości K. N. wraz z załącznikami - k. 385 - 506)

Miejscowość A.nie posiada aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego, co wynika z art. 87 ust. 3 ustawy z 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jedn. Dz. U. z 2012r. poz. 647 z późn. zm.), na podstawie którego obowiązujące w dniu wejścia w życie ustawy miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego uchwalone przed dniem 1 stycznia 1995r. wygasły w dniu 31 grudnia 2003r. Na datę wejścia w życie uchwały o wprowadzeniu strefy ograniczonego użytkowania obowiązywało na tym terenie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przyjęte uchwałą Rady Gminy w Ł.nr (...)z 29 marca 2000r. ze zamianami wprowadzonymi uchwałą nr (...)z 06 lutego 2008r. Z informacji w nim przedstawionych wynika, że miejscowość A.usytuowana jest w strefie III południowej, a nieruchomość powódki w pasie na głębokość około 90 metrów od drogi znajduje się na terenie zabudowy mieszkaniowo – usługowej i zagrodowej o niskiej intensywności, natomiast obszar w głębi stanowią grunty rolne.

Aktualnie obowiązuje studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy przyjęte uchwałą Rady Gminy w Ł. nr (...) z 21 września 2012r., które podtrzymuje dotychczasowe funkcje.

Działki nr (...) znajdują się w podobszarze A, za wyjątkiem wschodniej części działki nr (...) (klin o powierzchni 513 mkw), która znajduje się w podobszarze B, przy drodze krajowej nr (...), w odległości 1,5 km od lotniska. W sąsiedztwie znajduje się zabudowa mieszkaniowa i zagrodowa z rozlokowanymi wśród niej obiektami handlowo – usługowymi.

Na terenie działki nr (...) znajduje się murowany budynek mieszkalny (parterowy z poddaszem użytkowym), powstały na skutek adaptacji w roku 2005 budynku gospodarczego wzniesionego w latach 60 – tych XX wieku.

(dowód: opinia biegłego z zakresie szacowania nieruchomości K. N. wraz z załącznikami - k. 385 - 506)

Aktualnie izolacyjność akustyczna trzech pokojów na parterze jest zbyt mała. Pokoje na piętrze spełniają wymagania w stopniu minimalnym.

Dla zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego w domu powódki należy wykonać następujące prace:

1/ w trzech pokojach na parterze należy wymienić okna:

a.  w pokoju z aneksem kuchennym należy wymienić 4 okna i drzwi tarasowe oszklone na okna/drzwi o klasie akustycznej OK2-32,

b.  w pozostałych pokojach należy wymienić okna na okna o klasie akustycznej OK2-29.

Przy wymianie okien dopuszcza się zastosowanie nawiewników okiennych. W takim przypadku należy zastosować nawiewniki o wartości parametru Dn,e,A2 ² równej co najmniej 40 dB. W przypadku nawiewnika regulowanego jego parametr Dn,e,A2 powinien spełniać to wymaganie dla wszystkich położeń z zakresu roboczego,

2/ zaleca się wyposażyć w klimatyzatory dwa pokoje na parterze oraz dwa pokoje na poddaszu mieszkalnym.

Dopuszcza się zastosowanie klimatyzatorów, których maksymalny poziom dźwięku A w pomieszczeniu nie przekracza 30 dB.

(dowód: opinia uzupełniająca biegłych z Politechniki (...) w zakresie akustyki budowlanej - k. 357-365).

Wartość rynkowa działki zabudowanej nr (...) wynosi 341 700,00 złotych. Ze względu na usytuowanie w podobszarze A w stosunku do niezbudowanych części nieruchomości występują ograniczenia w zakresie przeznaczenia nieruchomości oraz sposobu wykorzystania. Wskaźnik spadku wartości dla podobszaru A wynosi 9,9%.

W odniesieniu do działki nr (...)spadek wartości rynkowej wynosi 14 390 złotych i wynika z pozbawienia jej możliwości zabudowy mieszkaniowej po wejściu w życie uchwały nr (...)Sejmiku Województwa (...). Powierzchnia objęta ograniczeniami wynosi (...).

(dowód: opinia biegłego K. N. - k. 385 - 506 ).

Wartość robót niezbędnych dla zapewnienia odpowiedniego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego stanowi kwotę brutto 21 740,00 złotych.

(dowód: opinia biegłego K. N. - k. 385 - 506)

Powyższych ustaleń Sąd dokonał na podstawie dowodów z powołanych dokumentów, których prawdziwości nie kwestionowała żadna ze stron, a Sąd nie znalazł żadnych podstaw, by czynić to z urzędu. Ponadto wykorzystano sporządzone na potrzeby niniejszego postępowania opinie biegłych. Opinie te są jasne, wewnętrznie niesprzeczne oraz naukowo i logicznie uzasadnione, a także w pełni z sobą korelują i wzajemnie się uzupełniają. Zostały wydane po dokonaniu oględzin nieruchomości i analizie dotyczących ich stanu prawnego dokumentów, z uwzględnieniem zasad fachowej wiedzy i doświadczenia zawodowego.

Sąd nie podzielił zarzutów strony pozwanej sformułowanych wobec opinii K. N. (2). Biegły w opinii uzupełniającej szczegółowo odniósł się do tych zarzutów, podtrzymał i uzasadnił swoje stanowisko. Biegły zwrócił uwagę, iż niezbędna jest analiza transakcji rynkowych nie tylko w aspekcie czasowym (przed i po wejściu w życie uchwały), ale również lokalizacyjnym (w strefie oddziaływania lotniska i poza nią). Uchwała Sejmiku sankcjonuje bowiem występujący, lecz dotychczas nieuregulowany stan uciążliwości. W zakresie doboru materiału porównawczego, ze względu na nietypowy charakter nieruchomości, biegły rozszerzył zasięg obszarowy badanego rynku w oparciu o § 26 rozporządzenia Rady Ministrów z 21 września 2004r. w sprawie wyceny nieruchomości i sporządzania operatu szacunkowego, wskazując na porównywalność rynków i niwelację różnic lokalizacyjnych poprzez zastosowanie współczynników korygujących. Podkreślił, że miejscowość A. może być zaliczana do terenów podmiejskich, dobrze skomunikowanych z regionem, a okolice nie mają charakteru rolniczego, jak podkreślał pozwany, lecz rekreacyjno – mieszkalny. Sąd nie dostrzegł jakichkolwiek błędów merytorycznych, ani też błędów logicznych w rozumowaniu biegłego i nie znalazł powodów do wzywania biegłego na rozprawę, czego domagała się strona pozwana.

W odniesieniu do zarzutów strony pozwanej wobec opinii Politechniki (...), zauważyć należało, że biegli oparli się na dokumentach, których prawdziwości strona pozwana nie zakwestionowała i byli - wbrew twierdzeniu strony pozwanej - uprawnieni do czynienia niezbędnych dla wydania opinii ustaleń, jeżeli nie wiązało się to z oceną materiału dowodowego, która jest wyłączną domeną sądu orzekającego. Natomiast niezbędne pomiary hałasu i ich wyniki znalazły swoje odzwierciedlenie w opinii głównej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo M. R. zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Stosownie do treści art. 129 ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz. 150 z późn. zm.), w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości jej właściciel może żądać odszkodowania za poniesioną szkodę. Szkoda obejmuje również zmniejszenie wartości nieruchomości. Przesłankami wynikającej z powyższej regulacji odpowiedzialności są: wejście w życie rozporządzenia
lub aktu prawa miejscowego powodującego ograniczenie sposobu korzystania
z nieruchomości, szkoda poniesiona przez właściciela nieruchomości, jej użytkownika wieczystego lub osobę, której przysługuje prawo rzeczowe do nieruchomości i związek przyczynowy między wprowadzonym ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości a szkodą.

W niniejszej sprawie powódka wskutek wprowadzenia obszaru ograniczonego użytkowania, obejmującego stanowiącą jej własność nieruchomość poniosła szkodę polegającą na ograniczeniu w sposobie korzystania z niej, a w konsekwencji zmniejszeniu jej wartości, niezależnie od szkody związanej z kosztami rewitalizacji akustycznej budynku mieszkalnego. Wskutek ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania uchwałą Sejmiku Województwa (...) Nr (...) w podobszarze A, na terenie którego usytuowane są działki nr (...), wprowadzono ograniczenia dotyczące w szczególności zakazu zabudowy i zmiany sposobu użytkowania, co powoduje degradację funkcji urbanistycznej. Wskazać należy także, że w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania pozostaje nie tylko obniżenie wartości nieruchomości, będące następstwem ograniczeń przewidzianych bezpośrednio w treści uchwały o utworzeniu obszaru (zwłaszcza dotyczących ograniczeń zabudowy), lecz także obniżenie wartości nieruchomości wynikające z tego, że wskutek wejścia w życie rozporządzenia doszło do zawężenia granic własności (art. 140 k.c. w zw. z art. 144 k.c.), a tym samym ścieśnienia wyłącznego władztwa właściciela względem nieruchomości położonej na obszarze ograniczonego użytkowania. Powódka nie może bowiem skutecznie dochodzić zaniechania immisji w postaci generowania przez lotnisko nadmiernego hałasu, czyli realizować uprawnień związanych z podejmowaniem działań ochronnych wobec swojej własności (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 18 listopada 2010 r., I ACa 884/10, lex 756735).

Wobec powyższego oraz mając na uwadze opinię biegłego rzeczoznawcy K. N., Sąd Okręgowy ustalił wartość szkody z tego tytułu na kwotę 48 220 złotych.

Stosownie do treści art. 136 ust. 3 w/w ustawy, w razie określenia na obszarze ograniczonego użytkowania wymagań technicznych dotyczących budynków szkodą, o której mowa w przepisie art. 129 ust. 2 ustawy, są także koszty poniesione w celu wypełnienia tych wymagań przez istniejące budynki.

Uchwała Sejmiku Województwa (...) nr (...) wprowadziła wymóg zastosowania w istniejących budynkach zabezpieczeń zapewniających izolacyjność ścian zewnętrznych, okien, drzwi w ścianach zewnętrznych, dachów i stropodachów, zgodnie
z Polskimi Normami dotyczącymi izolacyjności przegród w budynkach oraz izolacyjności akustycznej elementów budowlanych. Obowiązek naprawienia szkody po stronie pozwanej polega zatem na uiszczeniu odpowiedniej sumy pieniężnej, odpowiadającej wartości prac koniecznych do wykonania wskazanych nakładów rewitalizacyjnych. Poniesienie tych nakładów pozwoli na uniknięcie hałasu przekraczającego poziomy normatywne,
a tym samym na korzystanie z budynku zgodnie z jego przeznaczeniem. Ewentualne podwyższenie komfortu jako „skutek uboczny” rewitalizacji nie może w ocenie Sądu uzasadniać obniżenia należnego odszkodowania, bowiem właściciel budynku mieszkalnego winien otrzymać pełną rekompensatę kosztów utworzenia w nim warunków zapewniających ochronę przed szkodliwymi dla zdrowia skutkami hałasu. Potencjalne podwyższenie standardu budynku jest również niejako kompensowane przez obniżenie atrakcyjności rynkowej wynikające z położenia w strefie, w której występują określone niedogodności. Trzeba pamiętać, że ogólnie obowiązujące przepisy prawa budowlanego nie przewidują wobec inwestorów żadnych obowiązków i sankcji w razie niezapewnienia właściwego klimatu akustycznego budynku mieszkalnego. Źródłem powstania obowiązku odszkodowawczego jest wprowadzenie konieczności sprostania określonym wymogom przekraczającym obowiązujące w budynkach istniejących poza strefą ograniczonego użytkowania. Z tego względu koszty związane z zapewnieniem w budynku powoda właściwego klimatu akustycznego są bezpośrednim uszczerbkiem związanym z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania.

Budynek przeznaczony na potrzeby mieszkaniowe wymaga ochrony akustycznej, podlegając tym samym ochronie przed hałasem na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Budynek powódki nie spełnia obowiązujących wymogów i nie zapewnia należytego klimatu akustycznego. W celu ochrony akustycznej konieczne jest poczynienie nakładów, których łączne koszty biegły określił na kwotę 21 740 złotych. Zakres koniecznych do wykonania w tej mierze prac wynikał bezpośrednio z opinii Politechniki (...), natomiast K. N., określając jedynie następczo ich wartość, przyjął rozwiązania uwzględniające stan istniejący w dacie sporządzania opinii, zapewniające spełnienie wymagań akustycznych przy optymalizacji kosztów, a co istotne z punktu widzenia zarzutów strony pozwanej, przyjęta wartość wynikała z pomniejszenia łącznej wartości prac - 27 744 złotych o wartość robót niezbędnych w celu zapewnienia izolacyjności akustycznej wg wymogów standardowych - 6 000 złotych.

W związku z tym Sąd uznał, iż M. R. przysługuje odszkodowanie w łącznej wysokości 69 960 złotych, natomiast w pozostałym, zakresie powództwo podlega oddaleniu.

O odsetkach od zasądzonego roszczenia Sąd orzekł na podstawie art. 481 § 1 k.c., zasądzając je od dnia 02 czerwca 2012 roku – tj. od dnia następnego od doręczenia pozwu stronie pozwanej. Termin spełnienia świadczenia odszkodowawczego nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, jego wymagalność należy określać zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania zobowiązania. Zatem roszczenie odszkodowawcze staje się pieniężnym po skonkretyzowaniu jako żądania zapłaty określonej sumy. Opóźnienie w zapłacie po takim wezwaniu rodzi roszczenie o zasądzenie odsetek ustawowych, zgodnie z art. 481 § 1 k.c.

Żaden przepis ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku prawo o ochronie środowiska, (art. 129 – 136), która stanowi podstawę odpowiedzialności pozwanego, nie przewiduje konieczności ustalenia przez sąd wysokości odszkodowania. Wyrok sądu w tym zakresie nie ma charakteru konstytutywnego, nie jest zatem źródłem zobowiązania pozwanego do zapłaty, pozostaje nim ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości. Szkoda powstaje w dacie wejścia w życie uchwały wprowadzającej strefę ograniczonego użytkowania i w sprawie niniejszej brak jest podstaw do przyjęcia, że ustalona kwota odszkodowania odbiega w jakimkolwiek stopniu od wartości szkody właśnie z tej daty, co mogłoby stanowić podstawę zasądzenia odsetek od daty wyrokowania.

O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 100 k.p.c., przy uwzględnieniu, że powódka wygrał sprawę w 63 %

O zwrocie wydatków poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa, Sąd orzekł
na podstawie art. 113 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, nakazując je pobrać stosunkowo do wyniku sprawy - odpowiednio - w kwocie 3 270,58 złotych od powódki z zasądzonego roszczenia i w kwocie 5 568,80 złotych od pozwanego. Zgodnie bowiem z treścią art. 94 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Skarb Państwa nie ma obowiązku ponoszenia jedynie opłat sądowych, co nie dotyczy poniesionych w toku procesu wydatków.