Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 02 czerwca 2014 r.

Sąd Rejonowy w Ostrołęce IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca SSR Monika Jankowska

Protokolant sekretarz A. W.

po rozpoznaniu w dniu 02 czerwca 2014 r. w Ostrołęce

na rozprawie sprawy z odwołania J. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych O/P.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych O/P. Inspektorat w C.

z dnia 03 czerwca 2013 r. znak: (...), nr sprawy (...) -

dotyczącej ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i zasiłku macierzyńskiego -

zaskarżonej przez J. K. w części dot. podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego

O R Z E K A :

zmienia zaskarżoną decyzję w części i ustala podstawę wymiaru świadczeń z tytułu zasiłku macierzyńskiego za okres od dnia 16 marca 2013r. do dnia 30 sierpnia 2013r. na kwotę 7.571,88 zł (siedem tysięcy pięćset siedemdziesiąt jeden złotych 88/100).

Sygnatura akt IV U 190/13

UZASADNIENIE

W dniu 13.08.2013 r. do Sądu Rejonowego w Ostrołęce wpłynęło odwołanie J. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 03.06.2013 r., znak: (...), nr sprawy (...), ustalającej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego za okres od 28.02.2013 r. do 05.03.2013 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 16.03.2013 r. do 30.08.2013 r. w kwocie 414,00 zł. Odwołująca skarżyła ww. decyzję jedynie w zakresie ustalenia podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych podniósł, że zgodnie z art. 48 ust. 1 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Zaś wobec treści art. 49 ustawy, organ rentowy wskazał, iż podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi najniższa podstawa wymiaru składek dla ubezpieczonych prowadzących działalność gospodarczą, określona w art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, bez względu na wysokość kwoty zadeklarowanej, gdyż prawo do świadczeń odwołującej powstało w pierwszym miesiącu po przystąpieniu do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, które nie trwało przed urodzeniem co najmniej jeden pełny miesiąc kalendarzowy. (k. 89 – 90).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. K. była zatrudniona na podstawie umowy o pracę zawartej w dniu 28 grudnia 2009 roku z (...) S.A. w W., na okres od 01 stycznia 2010 roku do 31 marca 2010 roku w pełnym wymiarze czasu pracy. Następnie zawarła z pracodawcą kolejną umowę o pracę na okres od 01 kwietnia 2010 roku do 31 grudnia 2011 roku, a następną na okres od 01 stycznia 2012 roku do 31 grudnia 2012 roku, w obu przypadkach również w pełnym wymiarze czasu pracy.

Wobec przedstawionego zaświadczenia lekarskiego o stanie ciąży i dacie przewidywanego porodu, pracodawca oświadczył, iż umowa zawarta na czas określony do 31 grudnia 2012 roku na mocy art. 177 § 3 K.p. ulega przedłużeniu do dnia porodu.

Porozumieniem zawartym w dniu 27 lutego 2013 roku strony rozwiązały umowę o pracę ze skutkiem na dzień zawarcia porozumienia. Odwołująca podlegała zatem ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu stosunku pracy do dnia 27.02.2013 r.

J. K. z dniem 28 lutego 2013 roku rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie sprzedaży detalicznej prowadzonej przez domy sprzedaży wysyłkowej lub Internet.

W dniu 06 marca 2013 roku, odwołująca zgłosiła się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, oraz dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 28 lutego 2013 roku. Odwołująca złożyła w dniu 11 marca 2013 roku deklarację ZUS DRA za miesiąc luty 2013 wskazując podstawę wymiaru składek 313,39 złotych. Tego samego dnia dokonała zapłaty kwoty 99,97 tytułem składki na ubezpieczenie społeczne.

W dniu 06 marca 2013 roku odwołująca się złożyła do ZUS deklarację za miesiąc marzec 2013 roku, w której wskazała jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne kwotę 9.220,00 złotych, składaka za ten miesiąc, tj. 2.941,18 złotych została opłacona w terminie.

J. K. w okresie od 28 lutego do 05 marca 2013 roku była niezdolna do pracy, od 16 marca 2013 roku do 31 sierpnia 2013 roku przebywała na urlopie macierzyńskim.

Decyzją z dnia 03.06.2013 r., znak: (...), nr sprawy (...), organ rentowy ustalił odwołującej podstawę wymiaru zasiłku chorobowego i macierzyńskiego za wskazane powyżej okresy na kwotę 414,00 zł.

Od decyzji tej odwołanie do tutejszego Sądu wniosła J. K..

Postanowieniem z dnia 10.09.2013 r. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłej z zakresu rachunkowości na okoliczność ustalenia wysokości zasiłku chorobowego odwołującej za okres od 28.02.2013 r. do 05.03.2013 r. oraz zasiłku macierzyńskiego za okres od 16.03.2013 r. do 30.08.2013 r., celem wskazania podstawy wymiaru dokonanych wyliczeń oraz ich podstawy prawnej (k.92 akt).

Biegła w opinii z dnia 20.12.2013 r. wskazała dwa warianty wyliczeń podstawy wymiaru zasiłków, a co za tym idzie samych zasiłków. Biegła w pierwszym wariancie ustaliła wysokość wymiaru zasiłków w oparciu o przepisy ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, stosowane zgodnie z postanowieniami wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 maja 2012 roku (P 12/10). Drugi wariant obliczeń ukazywał założenia jakie przyjął w sprawie organ rentowy.

W dniu 21.02.2014 r. Sąd postanowił dopuścić dowód z opinii uzupełniającej biegłej z zakresu rachunkowości, celem ustosunkowania się do sposobu obliczenia wymiaru zasiłku, zgodnie z treścią załącznika do protokołu z dnia 21.02.2014 r. , złożonego przez pełnomocnika odwołującej.

Organ rentowy kwestionując ustalenia dokonane przez biegłą sądową - w wariancie, który jako podstawę wymiaru świadczeń wskazuje kwotę 7.571,88 -podniósł, iż wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 maja 2012 roku nie zmienił zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłków.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie następujących dowodów: odwołanie (k.3-12), odpowiedzi na odwołanie (k. 89 – 89v.), opinii biegłej z zakresu rachunkowości (k. 98 – 111), uzupełniającej opinii biegłej z zakresu rachunkowości (k. 128 – 132), raportów miesięczne (...) (k. 22 - 57), umowa o pracę z dnia 28.12.2009 r. z aneksem (k. 13 – 15), umowa o pracę z dnia 17.03.2010 r. z aneksem (k. 16 – 18), umowa o pracę z dnia 29.12.2011 r. (k. 19 – 20), informacja pracodawcy (k. 21), porozumienie rozwiązujące stosunek pracy (k. 58 – 59), wypis z (...) (k. 60), zgłoszenie do ubezpieczenia (k. 61,62), deklaracja rozliczeniowa (k. 63, 64, 68, 69), potwierdzenie zapłaty składek (k. 65, 66, 67, 70, 71, 72), tom akt zasiłkowych (...)/ (...).

Sąd zważył, co następuje:

W niniejszej sprawie zakres odwołania J. K. ograniczał się jedynie do ustalonej przez organ rentowy w decyzji z dnia 03 czerwca (...). podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Szczegółowe zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego określone zostały w przepisach ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. Dz.U.2014.159).

Zgodnie z art. 11 cyt. ustawy miesięczny zasiłek chorobowy wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy min. przypada w okresie ciąży. Zasiłek chorobowy przysługuje za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy. Ilekroć przy ustalaniu prawa do zasiłku chorobowego lub jego wysokości okres jest oznaczony w miesiącach, za miesiąc uważa się 30 dni.

Według art. 29 ust. 1 zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego urodziła dziecko.

Stosownie do art. 31 ust. 1 miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100 % podstawy wymiaru zasiłku. Do zasiłku macierzyńskiego stosuje się odpowiednio przepisy art. 11 ust. 4 oraz art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 i 3.

Artykuł 52 ww. ustawy wskazuje, iż przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego zastosowanie mają odpowiednio przepisy art. 36 ust. 2-4, art. 38 ust. 1, art. 42, 43, 48 ust. 1 oraz art. 49 i 50.

Według art. 48 ust. 1, podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (macierzyńskiego) przysługującego ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem stanowi przychód za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.

Stosownie do art. 49 ustawy jeżeli niezdolność do pracy powstała w pierwszym miesiącu kalendarzowym ubezpieczenia chorobowego, podstawę wymiaru zasiłku stanowi:

- najniższa podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4 - dla ubezpieczonych, dla których określono najniższą podstawę wymiaru składek;

- kwota przychodu określona w umowie przypadająca na pierwszy miesiąc kalendarzowy ubezpieczenia, po odliczeniach, o których mowa w art. 3 pkt 4, a jeżeli kwota ta w umowie nie została określona, kwota przeciętnego miesięcznego przychodu innych ubezpieczonych, z którymi płatnik składek zawarł takie same lub podobne umowy - dla ubezpieczonych wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia.

Podkreślić trzeba, iż art. 37 ust. 1 określa zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących ubezpieczonym będącym pracownikami, jeżeli niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

W przedmiotowym stanie faktycznym sporną kwestię stanowiła podstawa prawna, która warunkowała wysokość wymiaru podstawy zasiłku macierzyńskiego, jaki przysługiwał odwołującej.

W ocenie Sądu, przystępując do rozważań w tym zakresie należy zwrócić uwagę na stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, jakie wyrażone zostało w wyroku z dnia 24 maja 2012 roku (P 12/10), którego sentencja została ogłoszona dnia 01 czerwca 2012 roku w Dz. U. z 2012r., poz. 622, gdzie TK stwierdził, iż art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (…), w zakresie, w jakim nie przewidują odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 tej ustawy przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu, w sytuacji gdy było ono poprzedzone ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, został uznany za niezgodny z art. 32 ust. 1 w związku z wynikającą z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasadą sprawiedliwości społecznej.

Podkreślić należy, iż TK uzasadniając swój wyrok wskazał, iż dotychczasowa regulacja przywołanych przepisów pozbawiona odesłania do odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 powoduje, iż w zależności od tytułu ubezpieczenia, osoby ubezpieczone traktowane są w zróżnicowany sposób, przy czym wadliwość konstrukcji prawnej ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w pozycji uprzywilejowanej stawia osoby ubezpieczone z tytułu stosunku pracy, podczas gdy objęci dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym, nawet jeżeli w okresie bezpośrednio poprzedzającym dany tytuł ubezpieczenia, byli przez lata ubezpieczeni jako pracownicy, to mimo wszystko otrzymają zasiłek niższy niż gdyby wciąż pracowali, a nawet gdyby nie byli już pracownikami, a nie podjęliby prowadzenia działalności gospodarczej.

Zgodnie z dalszym uzasadnieniem orzeczenia, w sytuacji, w której z dwóch ubezpieczonych, od których wynagrodzeń latami potrącane były składki na ubezpieczenie chorobowe w jednakowej wysokości, jeden - ten pozostający niezmiennie w zatrudnieniu - otrzyma świadczenie znacząco wyższe od drugiego, który zmienił tytuł ubezpieczenia, zadeklarował przychód zbliżony do dawniejszego wynagrodzenia i opłacił od niego należną składkę. W takiej sytuacji, choć obaj ci ubezpieczeni w równym stopniu zasilali i nadal zasilają fundusz chorobowy działający w ramach Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, są traktowani nierówno pod względem możliwych do uzyskania świadczeń. Tego rodzaju zróżnicowanie wg Trybunału Konstytucyjnego musi być uznane za sprzeczne z zasadą równości i jawnie niesprawiedliwe.

Przenosząc powyższe na płaszczyznę stanu faktycznego niniejszej sprawy wskazać należy, iż J. K. do dnia 27 lutego 2013 r. była stale ubezpieczona z tytułu pozostawania w stosunku pracy. Od dnia 28 lutego 2013 r. została objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym w związku z prowadzoną pozarolniczą działalnością gospodarczą, składając odpowiednią deklarację oraz terminowo opłacając składkę. Nie ma zatem wątpliwości, iż odwołująca była ubezpieczona stale (bez przerw), przy czym w dniu 28 lutego 2013 r. nastąpiła jedynie zmiana tytułu tego ubezpieczenia.

Wobec stanowiska przedstawionego przez Trybunał Konstytucyjny i wyraźnego wskazania, iż „z chwilą publikacji niniejszego wyroku w Dzienniku Ustaw zaskarżone przepisy, w zakresie objętym wyrokiem, tracą domniemanie konstytucyjności i powinny być stosowane przez organy państwa, a w szczególności przez sądy w sposób zgody z Konstytucją ” uznać należy, iż wyliczenie podstawy wymiaru zasiłków odwołującej, tak jak uczyniono to w zaskarżonej decyzji, narusza konstytucyjną zasadę sprawiedliwości społecznej, godząc bezpośrednio w interesy odwołującej.

Uwzględniając fakt, iż odwołująca nabyła prawo do zasiłku chorobowego i macierzyńskiego już po opublikowaniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego, podstawę wymiaru jej zasiłków winno się wyliczać stosując art. 52 i 48 powoływanej ustawy w sposób zgodny z Konstytucją.

Wobec tego, podstawa wymiaru zasiłku odwołującej winna być obliczona w oparciu o zadeklarowaną wysokość przychodu w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, a zatem w miesiącu lutym 2013 r. Biorąc pod uwagę, iż niezdolność do pracy powstała w dniu 28 lutego 2013 r. i tylko za ten dzień opłacono składkę ubezpieczeniową, to mnożąc tę wartość przez 28 dni miesiąca otrzymamy kwotę 8.774,92 zł (z uwagi na konieczność uzupełnienia zadeklarowanej kwoty, o przychód jaki zostałby osiągnięty w całym miesiącu). Z uwagi na to, iż kwota stanowiąca podstawę wymiaru musi zostać pomniejszona o 13,71% (art. 3 pkt 4), to ostatecznie kwota stanowiąca podstawę wymiaru wyniesie 7.571,88 zł.

Wypada zaznaczyć, że o d 1 grudnia 2013 roku przepis art. 49 ustawy zasiłkowej otrzymał nowe brzmienie, wprowadzone ustawą z dnia 21 czerwca 2013 roku o zmianie ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. poz. 996). Powołany przepis reguluje zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków przysługujących osobom niebędącym pracownikami (np. przedsiębiorcom, zleceniobiorcom), które nabyły prawo do zasiłku przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia. podstawę wymiaru zasiłków dla ubezpieczonych niebędących pracownikami, którzy stali się niezdolni do pracy z powodu choroby przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego stanowi "uzupełniona" podstawa wymiaru składki, tj. w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą - pełna zadeklarowana przez ubezpieczonego kwota podstawy wymiaru składek (po odliczeniu 13,71%), nieograniczona do faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu w tym miesiącu kalendarzowym, pod warunkiem, że okres jego ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu. Powyższe stosuje się również przy ustalaniu podstawy wymiaru świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku macierzyńskiego i zasiłku opiekuńczego (art. 52 ustawy zasiłkowej).

Uwzględniając treść orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 maja 2012 roku oraz aktualnie obowiązujące zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłku dla ubezpieczonego nie będącego pracownikiem, wskazującego na to, że podstawę wymiaru zasiłków dla ubezpieczonych niebędących pracownikami, którzy stali się niezdolni do pracy z powodu choroby przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego stanowi "uzupełniona" podstawa wymiaru składki, tj. w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą - pełna zadeklarowana przez ubezpieczonego kwota podstawy wymiaru składek (po odliczeniu 13,71%), nieograniczona do faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu w tym miesiącu kalendarzowym, pod warunkiem, że okres jego ubezpieczenia chorobowego rozpoczął się nie później niż 30 dni od ustania ubezpieczenia chorobowego z innego tytułu, zgodnie z opinią biegłej, wysokość zasiłku w niniejszej sprawie wynosi brutto:

- chorobowego za okres 28 luty – 05 marca 2013 roku – 1.514,40 złotych,

- macierzyńskiego za okres 16 marca 2013 roku – 30 sierpnia 2013 roku – 42.403,20 złotych,

- podstawa wymiaru zasiłku wynosi 7.571,88 złotych.

Zasadność odpowiedniego – konstytucyjnego stosowania powyższych przepisów do stanów faktycznych powstałych po publikacji wyroku TK oraz po dokonaniu zmiany przepisów (art. 49 ust.2 i art. 52 ustawy zasiłkowej), zyskała potwierdzenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. uzasadnienie wyroku z dnia 03 października 2013 r., II UK 96/13, LEX nr 1391551).

Wobec dokonanych ustaleń, Sąd uznał odwołanie J. K. za uzasadnione i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w P. Inspektorat w C. z dnia 03.06.2013 r., znak: (...) zmienił w części – tj. tej części, od której wniesiono odwołanie i ustalił podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego na kwotę 7.571,88 zł.

SSR Monika Jankowska