Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 grudnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2012 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W.

przeciwko E. M. i J. M. (1)

o zapłatę

na skutek apelacji pozwanych od wyroku Sądu Okręgowego w Krakowie

z dnia 28 czerwca 2012 r. sygn. akt I C 135/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że uchyla nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Krakowie w dniu 22 października 2010r. sygn. akt INc 315/10 w części dotyczącej kwoty 75.053,42zł (siedemdziesiąt pięć tysięcy pięćdziesiąt trzy złote i czterdzieści dwa grosze) oraz odsetek od tej kwoty i w tym zakresie powództwo oddala, znosząc wzajemnie między stronami koszty procesu;

2.  oddala apelację w pozostałym zakresie;

3.  znosi wzajemnie między stronami koszty postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I A Ca 1209/12

UZASADNIENIE

Strona powodowa - Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w W. domagała się zasądzenia solidarnie od pozwanych J. M. (1) i E. M. kwoty 150.106,85 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 22 czerwca 2010 r. do dnia zapłaty. Na uzasadnienie żądania wskazała, że zawarła z pozwanym J. M. (1) umowę nr (...) określającą warunki i tryb udzielenia przez Agencję pomocy finansowej w ramach projektu -Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006. Pozwana E. M. (żona pozwanego) podpisała zgodę na zawarcie przez J. M. (1) w/w umowy. Prawnym zabezpieczeniem wykonania zobowiązań wynikających z umowy był weksel niezupełny in blanco. W związku z niewywiązaniem się ze zobowiązań wynikających z umowy, strona powodowa wezwała pozwanego do zapłaty sumy wekslowej w kwocie 150.106,85 zł i wypełniła weksel.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 22 października 2010r., w sprawie I Ne (...), Sąd Okręgowy w Krakowie orzekł, że pozwani J. M. (1) i E. M. w ciągu dwóch tygodni od doręczenia nakazu powinni zapłacić solidarnie stronie powodowej Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa z siedzibą w W. kwotę 150.106,85 zł (sto pięćdziesiąt tysięcy sto sześć złotych osiemdziesiąt pięć groszy) z ustawowymi odsetkami od dnia 22 czerwca 2010r. do dnia zapłaty wraz z kwotą 5.494 zł (pięć tysięcy czterysta dziewięćdziesiąt cztery złote) tytułem kosztów postępowania albo wnieść w tymże terminie do tut. Sądu zarzuty.

W zarzutach od nakazu zapłaty pozwani wnieśli o uchylenie nakazu zapłaty i oddalenie powództwa. Podnieśli, że strona powodowa wypełniając weksel działała w złej wierze, bowiem aneksem nr (...) z dnia 28 września 2005 r. doszło do zmiany przedmiotu umowy, gdyż nie uwzględniała zmiany umowy w dniu 28 września 2005r, na którą E. M. nie wyraziła zgody. Pozwani podnosili również, że nie doszło po ich stronie do naruszenia zapisu § 5 umowy, gdyż pozwany dokonał przekształcenia formy prawnej dotychczas prowadzonej działalności. Ponadto odnośnik 3 do wskazanego zapisu umowy dopuszcza odstąpienie od rygoru zakazu przenoszenia własności przedmiotu umowy. W następstwie zaś wniesienia całego dotychczas prowadzonego przedsiębiorstwa do spółki komandytowej nie nastąpiła sprzeczność z celem i przeznaczeniem projektu. Po przekształceniu wystąpiła tożsamość i kontynuacja działalności gospodarczej prowadzonej przez J. M. (1). W dniu 1 kwietnia 2008 r. zawarta została umowa spółki komandytowej, do której J. M. (1), jako komplementariusz, wniósł w całości dotychczas prowadzone przedsiębiorstwo. Nastąpiło zatem określone w art. 55 ¹ k.c. przejęcie przez spółkę komandytową wszelkich składników majątkowych i niemajątkowych dotychczasowego przedsiębiorstwa pozwanego. Ostatecznie zastosowanie powinien znaleźć § 12 pozwalający zachować część dofinansowania w razie spełnienia warunków w nim określonych.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Okręgowy w Krakowie utrzymał w mocy nakaz zapłaty wydany przez Sąd Okręgowy w Krakowie z dnia 22 października 2010 roku, sygn. akt I Nc (...), którym pozwani E. M. i J. M. (1) zobowiązani zostali do solidarnej zapłaty na rzecz strony pozwanej (...) w W. kwoty 150.106,85 wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu w kwocie 5.494 zł.

Za podstawę faktyczną rozstrzygnięcia Sąd przyjął następujący stan faktyczny:

Pozwany J. M. (1) prowadził działalność gospodarczą od dnia 9 lipca 1985 r. Powodowa Agencja oraz pozwany J. M. (1) w dniu 15 lipca 2005 r. zawarli umowę nr (...) o dofinansowanie projektu w zakresie działania „Różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów" w ramach Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006" oraz Uzupełnienia Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006". Agencja udzieliła pozwanemu pomocy w wysokości 100.000 zł.

Pozwany jako beneficjent umowy zobowiązał się do realizacji projektu tj. zakupu używanej ładowarki, którego celem jest sprzyjanie zachowania zasobów przyrodniczych obszarów wiejskich. § 5 umowy przewiduje, że beneficjent zobowiązuje się do wypełnienia zobowiązań określonych w Programie i Uzupełnieniu Programu, w szczególności do nieprzenoszenia prawa własności lub posiadania nabytych dóbr, wyremontowanych, wybudowanych lub zmodernizowanych budynków lub budowli oraz ich wykorzystanie zgodnie z przeznaczeniem w ramach środków z pomocy przyznanej na podstawie umowy, przez okres 5 lat od dnia dokonania przez stronę powodową płatności końcowej. § 6 umowy dopuszczał możliwość udzielenia zgody na odstąpienie od spełnienia w/w zobowiązania na pisemny wniosek beneficjenta i na zasadach określonych w uzupełnieniu programu. Zgodnie z postanowieniem § 14 umowy zabezpieczeniem wykonania przez beneficjenta zobowiązań określonych w umowie jest weksel niezupełny (in blanco) wraz z deklaracją wekslową sporządzoną na formularzu przekazanym przez Agencję. Ponadto beneficjent zobowiązał się do zwrotu wypłaconej pomocy wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych, liczonymi od dnia wypłacenia przez Agencję pomocy na rzecz beneficjenta, w przypadku wystąpienia jednej z okoliczności wymienionych w § 11 lub zrealizowania projektu w niepełnym zakresie - w terminie 14 dni od dnia otrzymania wezwania do zapłaty (§12 umowy).

Pozwana E. M., jako małżonka beneficjenta J. M. (1), wyraziła zgodę na zawarcie przez pozwanego wyżej opisanej umowy. Pozwani podpisali weksel in blanco oraz deklarację wekslową – jako wystawcy weksla (na zabezpieczenie wykonania umowy). Dnia 28 września 2005 r. strony umowy podpisały aneks do umowy z dnia 15.07.2005 r. W § 1 wprowadzono zmiany polegające na tym, że § 4 pkt 1 otrzymał nowe brzmienie; beneficjent zobowiązał się do realizacji projektu -zakupu nowej koparko-ładowarki. Pozostałe warunki umowy nie uległy zmianie. W dniu 23 marca 2006 r. na rachunek pozwanego zostały przelane środki pieniężne w kwocie 100.000 zł.

Aktem notarialnym z dnia 4 marca 2008 r. została zawiązana spółka komandytowa pod firmą (...) J. M.. Komplementariuszem spółki jest J. M. (1), zaś wspólnikami: E. M., A. M., W. M. i T. M.. Zgodnie z § 6 komplementariusz J. M. (1) wniósł do spółki wkład w postaci przedsiębiorstwa w rozumieniu art. 55 ¹ k.c, prowadzonego pod firmą (...) J. M. (1), wpisanego do ewidencji działalności gospodarczej, a stanowiącego zorganizowany zespół składników materialnych i niematerialnych prowadzonego przedsiębiorstwa.

Powodowa Agencja w dniu 17 marca 2009 r. dokonała kontroli - oceny związania celem ze zrealizowanym projektem przez okres pięciu lat od dokonania płatności końcowej. W wyniku kontroli stwierdzono nieprawidłowości. Do protokołu kontroli Inspektorzy załączyli odpis KRS i akt notarialny i wskazali, że beneficjent utworzył spółkę komandytową, co jest sprzeczne z zapisem § 5 umowy, zaś beneficjent nie wystąpił z wnioskiem o zmianę formy prawnej działalności. Po przeanalizowaniu protokołu kontroli, Agencja wezwała pozwanego do zwrotu wypłaconej kwoty pomocy wraz z odsetkami w wysokości określonej dla zaległości podatkowych, liczonych od dnia wypłacenia beneficjentowi przez Agencję płatności końcowej.

Zeznania świadków M. W. (k. 337v), G. D. (k. 338) oraz T. B. (k. 339) były zdaniem Sądu Okręgowego ogólnikowe i nie wniosły do sprawy istotnych informacji, albowiem świadkowie albo już nie pracują w powodowej Agencji (jak M. W., G. D.) albo nie pamiętają konkretnego przypadku pozwanego. Przytoczyli jednakże okoliczności zawierania umowy, jej warunków. Świadkowie ogólnie opisali rutynowy przebieg kontroli w ramach realizowania projektu. W ocenie Sądu, brak podstaw do kwestionowania ich wiarygodności.

Zeznania pozwanego J. M. (1) (k. 340-341) są w ocenie Sądu wiarygodne. Pozwany wskazywał na fakt korzystania i sposobu wykorzystania przedmiotowej koparki. Ponieważ jednak spór między stronami dotyczył kwestii prawnych, zeznania pozwanego w tych kwestiach, a mianowicie w zakresie oceny zrealizowania celu projektu, ważności weksla, nie mogły mieć decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Sąd nie podzielił zarzutu pozwanych o nieważności weksla, czy wypełnieniu go niezgodnie z porozumieniem. Fakt zmiany umowy z dnia 15 lipca 2005 roku, poprzez podpisanie aneksu do niej w dniu 28 września 2005 r., w zakresie przedmiotu umowy (z używanej ładowarki na nową koparko - ładowarkę) nie unieważnia pozostałych postanowień umowy. Strony nadal łączyła umowa z dnia 15 lipca 2005 r. ze zmienionym jednym jej postanowieniem - dotyczącym przedmiotu umowy. Aneks zawarty 28 września 2005 r. nie stanowi nowej, odrębnej umowy, tym bardziej, że zapisano w nim, że oprócz przedmiotu umowy - pozostałe postanowienia umowy z dnia 15 lipca 2005 r. pozostają bez zmian. Tym samym postanowienia umowne dotyczące zabezpieczenia należytego wykonania zobowiązań poprzez podpisanie weksla in blanco (§ 14) pozostają w mocy, mimo aneksowania wskazanej umowy. Weksel podpisany przez pozwanych oraz deklaracja wekslowa odnosi się do umowy z dnia 15 lipca 20005 r. zmienionej aneksem z dnia 28 września 2005 r.

Pozwana E. M. podpisała weksel in blanco, jako jego wystawca. Powoływanie się jedynie na zapis w nagłówku deklaracji, nie jest zdaniem Sądu wiążący i nie świadczy o nieważności weksla. Wiążące są bowiem podpisy pod wekslem oraz deklaracją wekslową w miejscu podpisu wystawcy weksla.

Sąd zwrócił uwagę, że weksel gwarancyjny jest powiązany z podstawowym stosunkiem prawnym. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 20 czerwca 2008 r. (IV CSK 65/08) w stosunku między wystawcą a remitentem samodzielność zobowiązania wekslowego ulega jednak osłabieniu. Jeżeli zobowiązanie wekslowe jest ważne, wystawca może, w braku skutecznych zarzutów wekslowych, podnieść zarzuty oparte na stosunku podstawowym i na ich podstawie podważać zarówno istnienie, jak i rozmiar zobowiązania wekslowego ze względu na jego związek ze stosunkiem podstawowym. Spór przenosi się wówczas na płaszczyznę stosunku prawa cywilnego, który w związku z zarzutami wystawcy podlega badaniu przez sąd oceniający zasadność orzeczenia.

Ustosunkowując się do kwestii naruszenia przez pozwanego zapisu umowy § 5 stanowiącego o zakazie przenoszenia własności lub posiadania przedmiotu umowy, Sąd wskazał, że w żadnej mierze nie ma w sprawie zastosowania odnośnik nr 3 w § 5. Po pierwsze bowiem odnośnik 3 odnosi się jedynie do słowa posiadania, a nie poprzedzającego go słowa własności. Po wtóre odnosi się jedynie do możliwości przenoszenia posiadania przedmiotu projektu, jeśli służy on świadczeniu usług na rzecz osób trzecich, zaś beneficjent projektu prowadzi działalność gospodarczą polegającą na świadczeniu tych usług tym właśnie przedmiotem.

W ocenie Sądu I Instancji wniesienie przedsiębiorstwa pozwanego, jako aportu do spółki, jest zbyciem tego przedsiębiorstwa. Odbyło się w drodze czynności prawnej - zawiązania spółki komandytowej poprzez zawarcie umowy w formie aktu notarialnego. Zatem doszło do przeniesienia własności przedmiotowej koparki na inny podmiot. Dotychczasowym właścicielem była osoba fizyczna - J. M. (1), zaś nowym - spółka komandytowa. Zawiązanie nowej spółki nie stanowi jedynie zmiany formy organizacyjnej prowadzonej działalności, skoro powstał w wyniku działania i z udziałem pozwanych oraz innych osób nowy podmiot w obrocie prawnym. Spółka jest odrębnym podmiotem prawa, mającym swe przymioty, mimo że występuje w niej jako wspólnik pozwany J. M. (1). Na marginesie Sąd wskazał, że pozwani mogli zgodnie z postanowieniem § 6 ust. 3 umowy zwrócić się do Agencji o wyrażenie zgody na odstąpienie od spełniania zobowiązań, o których mowa w § 5 (zakazu nieprzenoszenia prawa własności i posiadania), czego nie uczynili.

Przesądzając kwestię naruszenia zakazu nieprzenoszenia własności przedmiotu Sąd uznał, że po stronie Agencji powstało prawo żądania zwrotu udzielonej pomocy pieniężnej. Powodowa Agencja żądając zwrotu całej kwoty udzielonej pomocy uznała, że nie zostały spełnione przesłanki z § 12.2 umowy przewidującego, że beneficjent zachowa prawo do części pomocy pomimo wystąpienia okoliczności m.in. określonej w § 5. Postanowienie umowne przewiduje wymóg spełnienia łącznie dwóch przesłanek - aby został osiągnięty i zachowany cel projektu oraz aby na podstawie przedłożonej dokumentacji można było stwierdzić, że część projektu została zrealizowana zgodnie z umową.

Sąd zgodził się, że część projektu została zrealizowana zgodnie z umową, jednakże cel projektu nie został zachowany i osiągnięty. Celem projektu było sprzyjanie zachowaniu zasobów przyrodniczych obszarów wiejskich. Zgodnie z Uzupełnieniem Sektorowego Programu Operacyjnego „Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004-2006" (stanowiącego załącznik do rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 8 września 2004 roku - Dz. U. z 2004 r., Nr 207, poz. 2117 z późn. zm.) w ramach działania 2.4 „różnicowanie działalności rolniczej i zbliżonej do rolnictwa w celu zapewnienia różnorodności działań lub alternatywnych źródeł dochodów" wspierane będą projekty związane z realizacją inwestycji służących podjęciu lub rozwijaniu przez rolników, domowników, a także osoby prawne prowadzące działalność rolniczą dodatkowej działalności zbliżonej do rolnictwa. Z dokumentów dotyczących spółki komandytowej (...) (KRS, akt zawiązania spółki) nie wynika, że spółka prowadzi działalność rolniczą. Celem projektu było udzielenie pomocy rolnikowi - J. M. (1) w prowadzeniu działalności. Skoro beneficjentem projektu stał się w efekcie inny podmiot, nie spełniający wymogów przyznania pomocy w ramach Programu, nie sposób tym samym mówić, iż cel projektu został osiągnięty.

Zdaniem Sądu, nie może przesądzać o tej kwestii fakt zapisów w protokole kontroli o zgodności realizacji projektu z wnioskiem, albowiem w uwagach inspektorzy zaznaczyli, że załączają akt notarialny spółki komandytowej z uwagi na wątpliwości co do stanu prawnego przedmiotowej koparko-ładowarki w związku z powstaniem spółki komandytowej i wniesieniem do niej aportu. Inspektorzy Agencji mogli ocenić jedynie sytuację faktyczną zastaną u pozwanego, zaś podjęcie ostatecznych wniosków i decyzji należało do Agencji. O kosztach procesu orzeczono na podstawie art. 98 kpc.

Apelację od tego wyroku wnieśli pozwani, zarzucając:

I. naruszenie przepisów prawa materialnego tj. art. 65 § 1 i 2 kc w związku z art. 63 § 1 i §2 , 68 Kc i art. 10 Ustawy prawo wekslowe w związku z postanowieniami Umowy o dofinansowanie projektu, nr (...)- (...)- (...) z dnia 15 lipca 2005r, zmienionej Aneksem nr (...)
z dnia 28 września 2005 r., w szczególności § 5 pkt. 1 wraz z przypisem 3, § 12
ust. 1 i 2 i § 13 ust. 4 polegające na :

1) w stosunku do E. M.:

a) bezpodstawnym przyjęciu, iż jest ona biernie legitymowana i ponosi odpowiedzialność za nie wykonanie umowy, pomimo wykazania, że nie wyrażała ona zgody na zawarcie umowy o treści wynikającej z Aneksu nr (...) i przyjęciu, że po stronie E. M. ma miejsce odpowiedzialność na podstawie weksla wręczonego w dniu 15 lipca 2005 r.,

2) w stosunku do J. M. (1):

a) niewłaściwej interpretacji postanowień § 5 pkt 1 wraz z przypisem 3,
dotyczącej ograniczeń w przenoszeniu własności, poprzez niezasadne uznanie,
iż pozwany naruszył normę określoną w tym punkcie umowy, pomimo
zastrzeżenia wyjątku określonego w treści przypisu 3, zawierającego zezwolenie
na przekształcenia własnościowe,

b/ niewłaściwej interpretacji umowy w części dotyczącej określenia „celu projektu" polegające na przyjęciu , iż cel umowy nie został osiągnięty i zachowany,

c/ nie zastosowaniu § 12 ust. 2 umowy, przyznającego pozwanemu jako beneficjentowi umowy uprawnienie do zachowania części przyznanego dofinansowania także w przypadku przeniesienia własności przedmiotu umowy ( § 11 pkt 8 umowy),

II. naruszenie przepisów postępowania polegające na przekroczeniu granic swobodnej oceny dowodów ( art. 233 § 1 kpc) poprzez uznanie za nieistotne dowodów w postaci: zeznań świadków M. W., G. D. i T. B., zeznań pozwanego i protokołu kontroli z dnia 17.03.2009 r. pomimo wynikania z nich jednoznacznych faktów, iż pozwany w sposób właściwy wykonywał obowiązki określone umową z zaznaczeniem wyłącznie uwagi dotyczącej wniesienia urządzenia, jako składnika przedsiębiorstwa, do nowo zakładanej spółki.

Na tej podstawie wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 22 października 2012r w całości i oddalenie powództwa, ewentualnie zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uchylenie w stosunku do E. M. nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 22 października 2012 r. ( I Ne (...)) i oddalenie powództwa w całości oraz w odpowiedniej części w stosunku do J. M. (1), ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji oraz o zasądzenie od strony powodowej na rzecz pozwanych kosztów postępowania za postępowanie odwoławcze.

Sąd Apelacyjny w Krakowie po rozpoznaniu apelacji zważył, co następuje:

Apelacja jest częściowo uzasadniona, a to w zakresie w jakim kwestionuje niezastosowanie § 12 ust. 2 umowy łączącej strony, przyznającego pozwanemu jako beneficjentowi umowy uprawnienie do zachowania części przyznanego dofinansowania, także w przypadku przeniesienia własności przedmiotu umowy (§ 11 pkt 8 umowy z 17.05.2005r), jeżeli są spełnione określone warunki.

W pozostałym zakresie apelacja jest bezzasadna.

W pierwszym rzędzie należy zwrócić uwagę, że roszczenie powoda oparte jest na wekslu gwarancyjnym niezupełnym, który na podstawie porozumienia wekslowego zawartego w dokumencie p.t. „Deklaracja do weksla niezupełnego” z dnia 15 lipca 2005r” (k.20) został wypełniony przez powoda.

Weksel posiada wszystkie ustawowe elementy warunkujące jego ważność jako papieru wartościowego. Został podpisany przez obydwu pozwanych jako wystawców. Przy nazwisku pozwanej, ani w innym miejscu na wekslu (również odwrotnej stronie) nie znajduje się jakakolwiek wzmianka wskazująca, że pozwana podpisała weksel jako poręczyciel. Brak też jakiejkolwiek wzmianki o umowie, czy deklaracji wekslowej. Również na deklaracji wekslowej nie ma wzmianki o poręczeniu. W prawdzie w nagłówku drukiem umieszczono tylko nazwisko pozwanego, nie mniej na wstępie umieszczono napis: „Ja /My niżej podpisany/podpisani wystawca/y weksla” . Pozwana zatem podpisała ewidentnie dokument dotyczący wystawcy weksla i w takim charakterze podpisała się na wekslu.

Deklaracja wyraźnie odwołuje się do zawartej umowy z dnia 15 lipca 2005r i upoważnia Agencje do wypełnienia weksla w wypadku niedotrzymania terminu zapłaty zobowiązania z tej umowy.

Aneks z dnia 28 września 2005r został zawarty na prośbę pozwanego i dotyczy tylko dodania wyrazu „nowej” przy słowach „koparko-ładowarki”. W § 2 wyraźnie zastrzeżono, że „pozostałe warunki umowy nie ulegają zmianie”. Najważniejsze jednak jest to, że kwota pomocy ze strony Agencji, a więc ewentualna wartość zobowiązania do zwrotu, nie uległa zmianie. W tym stanie rzeczy słusznie uznano, że zmiana umowy nie jest istotna, więc zobowiązanie wekslowe dotyczy umowy z dnia 15.07.2005r jako całości.

Zobowiązanie wekslowe ma wprawdzie charakter abstrakcyjny, jednakże ten abstrakcyjny charakter ulega osłabieniu w przypadku weksla niezupełnego, zwłaszcza gdy z roszczeniem występuje pierwszy wierzyciel (remitent). Wiąże go bowiem porozumienie wekslowe zawarte z dłużnikiem, którego treść w niniejszej sprawie odzwierciedla deklaracja wekslowa.

Zarówno w doktrynie jak i w judykaturze przyjmuje się, że porozumienie wekslowe jest klasyczną umową prawa cywilnego, do której stosuje się odpowiednio przepisy części ogólnej kodeksu cywilnego oraz części ogólnej prawa zobowiązań. Porozumienie wekslowe jest w istocie umową posiłkową konkretyzującą wierzytelność wekslową.

Wypełnienie weksla in blanco niezgodnie z porozumieniem wekslowym nie stanowi przesłanki formalnej unieważniającej weksel. Zatem weksel in blanco wypełniony niezgodnie z porozumieniem ale w sposób odpowiadający wymaganiom co do formy przewidzianej w art. 1 lub 101 Prawa wekslowego, jest uważany za weksel ważny (trasowany lub własny w rozumieniu Prawa wekslowego). Upoważnienie do wypełnienia weksla jest prawnokształtujące. W razie niezgodnego z porozumieniem wekslowym wypełnienia weksla, nie powstaje zobowiązanie wekslowe o treści wyrażonej w tym wekslu lub powstaje w rozmiarze mniejszym.

Przedmiotowy weksel wystawiono dla zabezpieczenia wierzytelności wynikających z istniejącego pomiędzy powodem a pozwanym stosunku zobowiązaniowego. Ten stosunek podstawowy istniejący między wystawcami a remitentem, będący przyczyną wystawienia weksla może skutkować zarzutami mającymi wpływ na treść zobowiązania wekslowego.

Stosownie do art. 65 § 2 kc, w umowach należy raczej badać zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu, co oznacza, że dosłowne brzmienie umowy musi ustąpić przy jej wykładni zgodnemu zamiarowi stron. Musi to być jednak zgodny zamiar obu stron, nie tylko zamiar jednej strony. Należy także podkreślić, że dyrektywa zawarta w art. 65 § 2 kc dotyczy tylko wykładni, mającej na celu wyeliminowanie negatywnych skutków wynikających z nieudolności językowej przy redagowaniu umowy i nie można przy jej wykorzystaniu zmieniać treści umowy.

W przypadku profesjonalistów powinno się także zastosować bardziej rygorystyczne wymagania odnośnie sporządzania umów. Dopuszczenie badania zgodnego zamiaru stron, będących profesjonalistami, odmiennego co do istotnych postanowień umowy od tekstu pisemnego godziłoby w bezpieczeństwo obrotu. Z tych względów zasadne jest przyjęcie, że w razie zawarcia przez przedsiębiorców umowy w formie pisemnej nie można się powoływać na to, iż zgodnym zamiarem stron było zawarcie odmiennych istotnych postanowień umowy niż te, które zostały pisemnie wyrażone.

Przedstawiony przez stronę powodową weksel, deklaracja wekslowa i umowa z 15.07.2010r nie budzą wątpliwości co do treści.

W § 5 beneficjent zobowiązał się do wypełniania zobowiązań określonych w Programie i Uzupełnieniu Programu, w szczególności do nieprzenoszenia prawa własności lub posiadania nabytych dóbr oraz ich wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem w ramach środków pomocy przyznanej na podstawie umowy przez okres pięciu lat. Przy słowie „posiadania” uczyniono odnośnik, iż zakaz nie dotyczy zobowiązań zaciąganych zgodnie z zakresem prowadzonej działalności gospodarczej, które nie są sprzeczne z celem i przeznaczeniem projektu, jeżeli przedmiot projektu służy świadczeniu usług na rzecz osób trzecich. Dotyczy to zatem umów najmu czy dzierżawy na rzecz osób trzecich. Jednocześnie umowa przewidywała możliwość wyrażenia zgody przez Agencję na wniosek beneficjenta.

Przeniesienie własności i posiadania koparko-ładowarki na rzecz innego podmiotu – również w ramach przeniesienia własności przedsiębiorstwa, jako wkładu do nowoutworzonego podmiotu prawa, wymagało niewątpliwie zgody Agencji. Nie było to zwykłe przekształcenie formy prawnej prowadzonej dotychczas działalności przez pozwanego i jego żonę. Poszerzony został bowiem w sposób niezwykle szeroki zakres działalności gospodarczej oraz skład osobowy o dorosłe dzieci.

Biorąc pod uwagę szczególny charakter umowy, której przedmiotem jest wydatkowanie pieniędzy publicznych – bez ekwiwalentu i co do zasady bez obowiązku zwrotu – zdaniem Sądu Apelacyjnego wskazana jest w tym zakresie rygorystyczna wykładnia umowy, aby nie dopuścić do sytuacji, gdyby z pomocy publicznej korzystały osoby nieuprawnione lub nawet uprawnione, ale niezgodnie z celem umowy (programu).

Z drugiej strony postanowienia umowy wiążą obie strony i jeśli umowa przewiduje dla beneficjenta pewne uprawnienia, w razie zaistnienia określonych w umowie warunków, to należy przyjąć, że Agencja nie może postąpić dowolnie, według swojego uznania, lecz powinna również przestrzegać tych postanowień.

W tej sytuacji należy zwrócić uwagę na treść § 12 ust. 2 umowy, według którego beneficjent zachowuje prawo do części pomocy pomimo, wystąpienia okoliczności uzasadniających jej zwrot, jeżeli spełnione są następujące warunki:

1/ został osiągnięty i zachowany cel projektu;

2/ na podstawie przedłożonej dokumentacji można stwierdzić, że część projektu została zrealizowana zgodnie z umową.

W niniejszej sprawie zarzuty Agencji sprowadzały się jedynie do przeniesienia własności przedmiotowej koparko-ładowarki na spółkę (...) J. M. z siedziba wK. Pracownicy Agencji dokonujący kontroli u pozwanego w dniu 17 marca 2009r nie stwierdzili jakichkolwiek innych uchybień co do ewentualnego niezrealizowania choćby części projektu zgodnie z umową lub aby nie został osiągnięty i zachowany cel projektu. Jedyny zarzut strony powodowej dotyczący te kwestii sprowadzał się do twierdzenia, że nie ma dowodu, iż powstała spółka komandytowa prowadzi działalność rolniczą, skoro nie wynika, to z przedmiotu przedsiębiorstwa.

Przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe wykazało, że koparko-ładowarka nadal wykorzystywana jest w ten sam sposób, tyle, że obecnie w ramach działalności spółki czyli do przetwarzania żużla. Spółka komandytowa prowadzi nadal tę samą działalność gospodarczą co uprzednio J. M. (1) pod firmą (...)- J. M.” w tym również proekologiczna w zakresie zbierania odpadów, w tym niebezpiecznych, ich obróbka, usuwanie i przetwarzanie. Nie ma zatem najmniejszych wątpliwości, że cel umowy, który został określony w umowie jako „Sprzyjanie zasobów przyrodniczych obszarów wiejskich” był realizowany do czasu utworzenia spółki i nadal po jej powstaniu. Biorąc pod uwagę datę wypłaty środków pieniężnych (23.03.2006r), to na dzień orzekania przez Sąd I Instancji upłynął wymagany okres 5 lat. Kontrola natomiast miała miejsce w dniu 17 marca 2009r, poczym nastąpiło wezwanie do zapłaty ( czyli przed upływem trzech lat). W tej sytuacji Sąd uznał, że beneficjent zachował prawo do połowy pomocy na podstawie § 12 umowy łączącej strony zawartej w dniu 15 lipca 2005r.

Argument strony powodowej o braku działalności rolniczej spółki komandytowej nie może odnieść skutku. Wszak udzielona pozwanemu pomoc na podstawie Programu do którego odwołała się umowa, miała na celu również zapewnienie osobie prowadzącej gospodarstwo rolne uzyskanie możliwości uzyskiwania dochodów z innych działań niż prowadzenie gospodarstwa rolnego ( § 1 pkt 3 Umowy), przy czym umowa, ani program nie zastrzegały jakiejś konkretnej formy prawnej tej działalności.

Z wniosku o dotację wynika, ze pozwany J. M. (1) w 2005 r prowadził gospodarstwo rolne oraz pozarolniczą działalność gospodarczą i dotacja została udzielona na zakup urządzenia do prowadzonego przedsiębiorstwa nie zajmującego się działalnością rolniczą. To nie w rolnictwie miała być wykorzystywana koparko- ładowarka. Działalność gospodarcza prowadzona była przez pozwanego na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej. Wykorzystywanie urządzenia w ramach tego przedsiębiorstwa było realizacją celu założonego w umowie. W aktach sprawy znajduje się zaświadczenie Wójta Gminy K. z dnia 26.04.2005 r. o wpisie pozwanego J. M. (1) do ewidencji działalności gospodarczej i przedmiocie tej działalności. Cel wykorzystania nowej koparko-ładowarki w miejsce używanej ładowarki był stronie powodowej znany, a nadto zaakceptowała.

Założeniem Programu i umowy jest również stworzenie dodatkowych możliwości dochodowych dla osób prowadzących gospodarstwa rolne. Niezależnie od formy prawnej prowadzenia działalności, cel umowy jest zachowany , jeśli osoba prowadząca gospodarstwo rolne uzyskuje dochody z innej działalności przy użyciu dotowanego przedmiotu. Nie bez znaczenia jest również to, że spółka zachowała swój charakter rodzinny poprzez skład osobowy (małżonkowie i ich dzieci).

Niesłusznie zatem Sąd przyjął, że zachowanie celu umowy miałoby miejsce tylko wówczas, gdyby spółka komandytowa założona przez pozwanego prowadziła

gospodarstwo rolne. Stanowi to naruszenie idei pomocy rolnikom przez umożliwienie im uzyskiwanie dochodów ze źródeł pozarolniczych. Jest też poza sporem, że pozwany prowadził i prowadzi nadal gospodarstwo rolne, a przedmiotowe urządzenie objęte dofinansowaniem służy mu nadal osiąganiu dochodów z innych źródeł, jako, że w spółce osobowej prawa handlowego dochody spółki traktowane są jako dochody wspólników.

Biorąc pod uwagę przedstawione argumenty Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok na podstawie art. 386 § 1 kpc.

Biorąc pod uwagę częściowe uwzględnienie powództwa jak i apelacji, koszty postępowania za obie instancje wzajemnie zniesiono na podstawie art. 100 kpc.