Pełny tekst orzeczenia

WYROK CZĘŚCIOWY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 września 2014 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach III Wydział Cywilny Odwoławczy w składzie:

Przewodniczący - Sędzia SO Henryk Brzyżkiewicz

Sędzia SO Gabriela Sobczyk (spr.)

Sędzia SR (del.) Marcin Rak

Protokolant Monika Piasecka

po rozpoznaniu w dniu 4 września 2014 r. w Gliwicach

na rozprawie

sprawy z powództwa E. J.

przeciwko J. J. (1)

o alimenty

na skutek apelacji pozwanego

od wyroku Sądu Rejonowego w Gliwicach

z dnia 22 stycznia 2014 r., sygn. akt IV RC 329/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie 1 w ten sposób, że:

a)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki tytułem skapitalizowanych alimentów za okres od 6 czerwca 2013r. do 31 grudnia 2013r. kwotę 1270 zł (tysiąc dwieście siedemdziesiąt złotych);

b)  zasądza od pozwanego na rzecz powódki alimenty w kwocie po 400 zł (czterysta złotych) miesięcznie płatne z góry do dnia 25 każdego miesiąca, począwszy od 1 stycznia 2014r. do 25 marca 2014r.;

2.  oddala apelację odnośnie roszczeń alimentacyjnych za okres do 25 marca 2014r. w pozostałej części.

SSR (del.) Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Gabriela Sobczyk

UZASADNIENIE

Powódka E. J. wniosła w dniu 6 czerwca 2013 r. pozew, domagając się zasądzenia od swego męża J. J. (1), alimentów w wysokości po 1.000 złotych miesięcznie. W uzasadnieniu powódka podniosła, iż od kwietnia 2013 roku została pozbawiona przez męża środków do życia. Ponadto utrzymuje mieszkanie oraz od półtorej roku leczy się w poradni psychiatrycznej.

Pozwany J. J. (1) na rozprawie w dniu 08 listopada 2013 roku wniósł o oddalanie powództwa.

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 22 stycznia 2014r. Sąd Rejonowy w Gliwicach zasądził od pozwanego J. J. (1) na rzecz powódki E. J. alimenty w kwocie po 400 złotych miesięcznie od dnia 01 czerwca 2013 r. płatne do rąk uprawnionej E. J. do dnia 25-go każdego miesiąca z 13 % odsetkami w razie zwłoki, a na przyszłość z odsetkami ustawowymi, oddalił powództwo w pozostałej części, nakazał pobrać od pozwanego J. J. (1) na rzecz Skarbu Państwa (Kasa Sądu Rejonowego w Gliwicach) kwotę 246 złotych tytułem kosztów sądowych; nadto wyrokowi w punkcie 1 nadał rygor natychmiastowej wykonalności.

Sąd Rejonowy ustalił, że E. J. i J. J. (1) zawarli związek małżeński w dniu 24 kwietnia 2001 roku w G.. Ze związku małżeńskiego strony nie mają dzieci. Powódka ma dwoje pełnoletnich dzieci z pierwszego małżeństwa.

Sąd Rejonowy ustalił, że postanowieniem Prokuratury Rejonowej Gliwice – Zachód w Gliwicach z dnia 11 września 2013 roku w sprawie 2 Ds. 1149/13 zastosowano wobec J. J. (1) podejrzanego o popełnienie przestępstwa z art. 207 § 1 kk i art. 157 § 2 i 4 kk przy zast. art. 11 § 2 kk i inne – środek zapobiegawczy w postaci dozoru Policji i zobowiązano go do stawiennictwa 4 razy w tygodniu w Komisariacie Policji w K.. Jednocześnie nakazano podejrzanemu opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzoną żona E. J. w terminie 12 godzin, na okres trzech miesięcy tj. do dnia 11 grudnia 2013 roku. Nadto nakazano podejrzanemu J. J. (1) kontaktowania się z pokrzywdzoną żoną E. J., synem żony K. B. oraz córką żony Ż. B.. W dniu 11 października 2013 roku Prokuratura Rejonowa Gliwice – Zachód w Gliwicach przesłała do Sądu Rejonowego w Gliwicach Wydział IX Karny akt oskarżenia przeciwko J. J. (1) oskarżonemu o popełnienie przestępstwa z art. 207 § 1 kk i inn.

Sąd Rejonowy ustalił ponadto, że małżonkowie od 11 września 2013 roku nie mieszkają razem i nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Powódka E. J. ma 47 lat, z zawodu jest rolnikiem. Zatrudniona jest na umowę zlecenie w (...) Sp. z o.o.” w R., z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 829 złotych netto miesięcznie (średni dochód z dziewięciu miesięcy). Dodatkowo zatrudniona jest w (...) Sp. z o.o. na umowę zlecenie, z tego tytułu otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 200 złotych netto miesięcznie (średni dochód z dziewięciu miesięcy). Powódka zamieszkuje wspólnie z dziećmi z pierwszego małżeństwa K. B. oraz Ż. B.. Syn powódki pracuje zarobkowo i z tego tytułu osiąga dochód w wysokości 1.000 złotych netto miesięcznie, natomiast córka powódki przebywa na urlopie wychowawczym. Dzieci powódki partycypują w kosztach utrzymania matki, przekazując na jej utrzymanie łączną kwotę w wysokości 500 złotych miesięcznie. Ponadto powódka ma jeszcze syna M. B., który również przekazuje powódce kwotę w wysokości 200 złotych miesięcznie. Na koszt utrzymania mieszkania składają się: opłata z tytułu czynszu w wysokości 417 złotych miesięcznie, opłata za energię elektryczną w wysokości 138 złotych co drugi miesiąc, opłata za gaz w wysokości 165 złotych co drugi miesiąc. Powódka od lipca 2013 roku korzysta z pomocy Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w K. – Punkt Interwencji Kryzysowej, gdzie uczestniczy w spotkaniach indywidualnych oraz korzysta z pomocy psychologicznej.Powódka od 2008 roku leczy się też w poradni dermatologicznej. Na zakup leków miesięcznie przeznacza kwotę w wysokości 60 złotych. W okresie od czerwca 2013 roku do sierpnia 2013 roku powódka otrzymała od pozwanego pomoc finansową w wysokości po 300 złotych miesięcznie, natomiast w październiku 2013 roku kwotę w wysokości 150 złotych. W ocenie powódki jej miesięczny koszt utrzymania opiewa na kwotę 1.000 złotych.

Odnośnie pozwanego J. J. (1) Sąd Rejonowy ustalił, że ma on 54 lata, z zawodu jest ślusarzem. Pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 3.355 złotych netto miesięcznie. Jest to jego jedyne źródło dochodu. Pozwany spłaca dwa kredyty, które zaciągnął w 2011 roku oraz w 2012 roku na łączną kwotę 40.000 złotych, a których miesięczna rata opiewa na łączną kwotę 1.080 złotych. Środki pieniężne uzyskane z kredytu pozwany przeznaczył na remont łazienki oraz na wesele córki oraz syna powódki z pierwszego małżeństwa. Pozwany zamieszkuje i prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe. Miesięczny koszt utrzymania mieszkania pozwanego wynosi 700 złotych. Pozwany leczy się na cukrzycę oraz na nadciśnienie, co wiąże się z ponoszeniem dodatkowych kosztów w wysokości 200 złotych co trzy miesiące związanych z zakupem leków. Dodatkowo ponosi opłaty związane z utrzymaniem samochodu, które wynoszą 50 złotych miesięcznie.

W tym stanie faktycznym Sąd Rejonowy powołując się na przepis dotyczący obowiązków małżonków, a to art. 27 krio wskazał, ze do obowiązku przewidzianego w tym artykule należy stosować określone przepisy o obowiązku alimentacyjnym, przy uwzględnieniu zachodzących między obu pojęciami różnic.

Wskazał, że celem spoczywającego na małżonkach obowiązku przewidzianego w art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego jest zaspokojenie uzasadnionych potrzeb poszczególnych jej członków przy zachowaniu zasady równej stopy życiowej. Obowiązek małżonków do zaspokajania potrzeb rodziny powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i gaśnie z chwilą jego ustania.

Obowiązek ten ciąży wzajemnie na małżonkach J. pomimo, iż znajdują się oni w separacji faktycznej , albowiem okoliczność, że małżonek pozostający w separacji faktycznej uzyskuje własne dochody nie pozbawia go roszczenia do współmałżonka na podstawie art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego o zaspokojenie swych potrzeb w zakresie odpowiadającym zasadzie równej stopy życiowej małżonków.

Odnosząc te wywody do niniejszej sprawy Sąd Rejonowy częściowo uwzględnił argumenty powódki. Wskazał, że powódka znajduje się w trudniejszej sytuacji finansowej niż pozwany. Pozwany pobiera świadczenie emerytalne w wysokości 3.355 złotych netto. Natomiast powódka osiąga miesięczny dochód w łącznej wysokości około 1.000 złotych netto.

Miał jednak na uwadze, iż powódka oprócz dochodu z tytułu wykonywanej pracy zarobkowej dodatkowo otrzymuje pomoc ze strony córki oraz dwóch synów w łącznej wysokości 700 złotych miesięcznie, a nadto okoliczność, że pozwany w czerwcu, lipcu i sierpniu przekazał na jej utrzymanie kwotę w wysokości po 300 złotych miesięcznie. Wskazał,. że skoro powódka zamieszkuje i prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z pełnoletnimi dziećmi, które w żaden sposób nie partycypują w kosztach utrzymania mieszkania, to w konsekwencji czego wszelkie koszty związane z jego utrzymaniem spoczywają na powódce. Sąd Rejonowy wskazał, że pozwany ma większy dochód od powódki, ale spłaca dwa kredyty zaciągnięte na zorganizowanie wesel dzieci powódki z pierwszego małżeństwa, a których miesięczna rata opiewa na łączną kwotę 1.080 złotych. Ponadto miesięcznie na utrzymanie mieszkania przeznacza kwotę w wysokości 700 złotych oraz dobrowolnie przez okres trzech miesięcy przekazał powódce kwotę w wysokości 300 złotych miesięcznie. W tych okolicznościach w ocenie Sądu Rejonowego żądana przez powódkę kwota alimentów w wysokości 1.000 złotych miesięcznie jest kwotą zupełnie nie przystającą do możliwości majątkowych i zarobkowych pozwanego.

Z wyraźnego brzmienia art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego bez wątpienia wynika obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny według „swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych”, zatem zdaniem Sądu Rejonowego należy mieć na uwadze nie tylko istniejącą sytuację obojga małżonków, ale także możliwości zarobkowe. Wskazał, że z art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego można wywieść zasadę egalitaryzmu, ale nie może być ona rozumiana w ten sposób, że niezależnie od konkretnych okoliczności sumuje się dochody małżonków, dzieli je na dwie równe części i zasądza stosowną sumę dla tego, który uzyskuje mniejsze dochody. Okoliczności przedmiotowej sprawy, takie jak nieprowadzenie wspólnego gospodarstwa czy spłacanie kredytów zaciągniętych przez strony pozwalają na stwierdzenie, że obowiązek przyczyniania się do zaspakajania potrzeb rodziny jest przez pozwanego w części zaspokajane.

W tej sytuacji Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego J. J. (1) na rzecz powódki E. J. alimenty w kwocie po 400 złotych miesięcznie poczynając od dnia 01 czerwca 2013 roku tj. od dnia założenia pozwu, a w pozostałej części oddalił uznając je za wygórowane.

Orzeczenie o kosztach oparł o przepis art. 98 kpc. Na mocy art. 333 § 1 kodeksu postępowania cywilnego wyrokowi w części zasądzającej alimenty nadano rygor natychmiastowej wykonalności.

Apelację od tego wyroku złożył pozwany, domagając się jego zmiany w punktach 1,3 i4, a zatem w części uwzględniającej roszczenie pozwu. Zarzucił temu wyrokowi naruszenie art. 27 krio poprzez zasądzenie na rzecz powódki alimentów pomimo że pozwany dobrowolnie stale pokrywał większą część wydatków stron oraz poprzez naruszenie zasady równej stopy życiowej małżonków, a także poprzez przyjęcie, ze obowiązek przyczyniania się

Do zaspokajania potrzeb rodziny istnieje pomimo separacji faktycznej bezdzietnych małżonków, wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w zaskarżonej części oraz o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania sądowego, w tym kosztów zastępstwa procesowego. Ewentualnie wniósł o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji i o zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego kosztów postępowania sądowego.

W uzasadnieniu skarżący wskazał, że stałe wydatki pozwanego opiewają na kwotę 2030zł
( w tym utrzymanie mieszkania, leki i utrzymanie samochodu). Pozwany przekazywał żonie od czerwca 2013r. do nadal pieniądze na pokrycie połowy czynszu za wspólne mieszkanie. We wrześniu 2013r. przekazał 150z l, a do października 200zł ze wskazaniem, ,że kwota ta ma być przeznaczona na czynsz. Zatem koszty ponoszone przez powódkę z tego tytułu są niższe. Wskazał, że porównanie dochodów i wydatków pozwanego i powódki wskazuje, że on jest w gorszej sytuacji.

Skoro pozwany pokrywał dobrowolnie wspólne zobowiązania w postaci spłaty kredytów i części należności czynszowych, to zdaniem skarżącego roszczenie powódki jest nieuzasadnione. Licząc zarobek powódki i 700 zł jakie powódka otrzymuje od dzieci pozwany wskazał, że posiadane przez nią środki pozwalają jej na zaspokojenie potrzeb i nie są do tego konieczne alimenty od pozwanego.

Odnosząc się do istniejącej pomiędzy stronami separacji faktycznej pozwany przyznał, że w postępowaniu karnym zastosowanie wobec niego środek zapobiegawczy w postaci nakazania opuszczenia mieszkania i zakazu kontaktowania się z powódką, który został przedłużony o kolejne 3 miesiące. Powołał się w związku z tym na orzecznictwo, że w przypadku separacji faktycznej małżonków postulat podobnej stopy życiowej małżonków realizuje się w minejszym stospniu niż w przypadku małżonków nadal pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym. Skarżący wskazał, że długotrwała separacja i wzajemna niechęć stron do podjęcia wspólnego pożycia mogą uzasadniać nawet zupełne odejście od podobnej stopy życia małżonków.

Podniósł ponadto, że powódka prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z dorosłymi dziećmi, a ich dochody nie zostały uwzględnione przy ustalaniu stopy życiowej powódki.

Powódka wniosła o oddalenia apelacji. Wskazała na to, ze nie otrzymuje świadczeń od dzieci, bowiem córka i syn wyprowadzili się z jej mieszkania, a syn M. B. mieszka daleko i ma swoją rodzinę. Od grudnia 2013r. mieszka sama i sama ponosi koszty utrzymania siebie i mieszkania. Odnośnie kredytów podniosła, ze pozwany zaciągnął je dobrowolnie. Zarzuciła też, że istniejąca separacja faktyczne jest zawoniona przez pozwanego.

W postępowaniu apelacyjnym Sąd Okręgowy powziął z urzędu wiadomość, że pod sygn. I RC 336/14 Sądu Okręgowego w Gliwicach zawisła sprawa o rozwód pomiędzy E. i J. J. (1). Z akt tych wynika, że pozew E. J. wpłynął w dniu 26 marca 2014r.

Z tego powodu na rozprawie w dniu 4 września 2014r. zawieszono postępowanie odnośnie alimentów za okres od 26 marca 2014r.- na podstawie art.445 §2kpc.

Tym samym w dniu 4września 2014r Sąd Okręgowy rozpoznał apelację jedynie odnośnie roszczeń dochodzonych za okres do 25 marca 2014r. Wydany w sprawie w tym dniu wyrok jest wyrokiem częściowym, który w zw. z treścią art.108§1kpc nie zawiera rozstrzygnięcia o kosztach.

Rozpoznając w tej części apelację Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja w części zasługiwała na uwzględnienie.

Ustalenia faktyczne Sądu Rejonowego wymagały pewnej modyfikacji i uzupełnienia. Jako przyznane przez powódkę uznać należało powołane przez pozwanego ( i potwierdzone dokumentami) okoliczności, iż dobrowolnie wpłacał on pewne kwoty na koszty utrzymania mieszkania, które niewątpliwie mieszczą się w granicach jego obowiązku z art. 27 krio.

I tak zbiorczo należy wskazać (częściowo powtarzając ustalenia Sądu Rejonowego), że pozwany przekazał powódce:

- w czerwcu 2013r. kwotę 300zł,

- w lipcu 2013r. kwotę 300zł,

- w sierpniu 2013r. kwotę 300zł,

-w październiku 2013r. 150zł,

- w listopadzie 2013r. 200 zł

-w grudniu 2013r. 200 zł.

W styczniu 2014r. już po wydaniu zaskarżonego wyroku pozwany w dniu 23 stycznia przekazał powódce kwotę 200 zł, a w lutym 2013r.także kwotę 200zł. . Te wpłaty Sąd Okręgowy uznał za stanowiące wykonanie obowiązku wynikającego z wyroku z dnia 22 stycznia 2014r., zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności. Zatem przypadające po wydaniu wyroku wpłaty nie mogły spowodować zmiany zaskarżonego wyroku.

W ocenie Sądu Okręgowego inaczej sprawa się ma z wpłatami dokonanymi przed wydaniem wyroku. W tej części bowiem pozwany do dnia zamknięcia rozprawy i wydania wyroku przez Sąd Rejonowy wykonał swoje zobowiązanie z art. 27 krio. Zatem konieczne było w zw. z treścią art. 316§1kpc ich uwzględnienie przy orzekaniu.

Z powyższym uzupełnieniem Sąd Okręgowy przyjmuje ustalenia Sądu Rejonowego za własne.

W pierwszej kolejności oceniając zasadność apelacji Sąd Okręgowy odniósł się do podniesionych w niej zarzutów naruszenia art. 27 krio.

Niezasadnie w niniejszej sprawie pozwany powołując się na orzecznictwo wywodzi, że istniejąca obecnie pomiędzy stronami separacja faktyczna przemawia przeciwko uwzględnieniu powództwa. Jakkolwiek sprawa karna nie jest jeszcze zakończona, to jednak nie sposób uznać, aby zastosowany wobec pozwanego środek zapobiegawczy miał zwolnić go z obowiązku z art. 27 krio. Strony mieszkają osobno od krótkiego okresu czasu, nadto z przyczyn niezależnych od ich woli. Zatem w ocenie Sądu Okręgowego niejako wymuszona przez postanowienie Prokuratora wyprowadzka pozwanego nie uzasadnia oddalenia powództwa w niniejszej sprawie.

Podobnie uiszczanie przez dzieci powódki dobrowolnie pewnych kwot na jej rzecz nie stanowi okoliczności zwalniającej pozwanego od świadczenia na podstawie art. 27 krio na rzecz powódki. Obowiązek dostarczania przez współmałżonka środków utrzymania z art. 27krio wyprzedza obowiązek alimentacyjny dzieci( vide: art. 132krio i odpowiednio poprzez wykładnię a minori ad maius 130 krio).

Tym samym kwoty uiszczane przez dzieci powódki nie uzasadniają uznania, że roszczenie powódki wobec pozwanego jest nieuzasadnione. Nadmienić należy, że do listopada i grudnia 2013r. dwoje dorosłych dzieci powódki mieszkało wraz z nią, zatem kwotę 500zł jaką otrzymywała ona od nich w tym czasie uznać należy raczej jako ich udział w kosztach utrzymania wspólnie zajmowanego mieszkania czy kosztach prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego (wyżywienie, środki czystości itp.). Jako taka kwota ta zapewne w części pomniejszała koszty utrzymania mieszkania ponoszone przez powódkę, nie może ona jednak wpływać na zakres obowiązku pozwanego/

Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że w świetle okoliczności niniejszej sprawy uzasadniony jest wniosek Sądu Rejonowego, iż pozwany w kwocie 400 zł powinien przyczyniać się do utrzymania pozwanej. Kwota ta uwzględnia wszystkie okoliczności niniejszej sprawy, nie będąc dla pozwanego nadmiernym obciążeniem. Od stycznia 2014r. pozwana zamieszkuje sama, zatem po opłaceniu kosztów mieszkania i mediów na zaspokojenie jej potrzeb, przy uwzględnieniu alimentów we wskazanej wysokości pozostanie jej kwota 800 zł. pozwanemu zaś po odjęciu od jego dochodu płaconych rat kredytów
(1080zł), opłaceniu mieszkania (700zł) oraz alimentów na rzecz powódki( 400zł) pozostanie kwota 1170zł, z której pozwany musi jeszcze opłacić media i wyższe niż u powódki należności za leki. Tym samym alimenty we wskazanej wysokości zapewnią stronom zachowanie równej stopy życiowej.

Nadmienić należy, ze zasadnie Sąd Rejonowy uwzględnił na korzyść pozwanego okoliczność, że zaciągnął on kredyty na pokrycie kosztów wesel dwojga dzieci powódki. Obciążenie ratalne z tego tytułu zasadnie zostało przez Sąd Rejonowy uwzględnione przy orzekaniu.

Uznając zatem kwotę 400zł jako właściwą miesięczną wysokość, w jakiej ma być realizowany obowiązek pozwanego wobec powódki objęty orzekaniem w niniejszej sprawie, Sąd Okręgowy za okres od 6 czerwca 2013r (data wniesienia powództwa) do grudnia 2013r. skapitalizował należne powódce roszczenie, odejmując od kwoty należnej kwotę już przez pozwanego uiszczoną za ten okres dobrowolnie. W efekcie ustalił, że za okres od 6 czerwca 2013r. do 31 grudnia 2013r. do zapłaty na dzień 22 stycznia 2014r.( dzień zamknięcia rozprawy i orzekania przez Sąd Rejonowy)1270zł. Przy obliczeniu tej kwoty Sąd Okręgowy uwzględnił, że powódka dochodziła odnośnie czerwca 2013r. jedynie należności od 6 czerwca 2013r, zatem stosunkowo obliczono należną za czerwiec kwotę na 320zł, co po uwzględnieniu dokonanej przez pozwanego wpłaty daje do zapłaty kwotę 20zł, za lipiec pozostała do zapłaty kwota 100zł, za sierpień -100 zł, za wrzesień- 400zł, za październik- 250zł za listopad i grudzień 2013r. po 200zł.

Zmieniając zaskarżony wyrok Sąd Okręgowy miał też na względzie, że powódka nie zgłosiła w pozwie żądania odsetkowego, zatem nie było podstaw do zasądzenia na jej rzecz odsetek
(art. 321§1kpc). w tym też zakresie zmieniono zaskarżony wyrok w części dotyczącej należności za okres począwszy od stycznia 2014r.

Z tych powodów na podstawie art. 386§1kpc orzekając w części dotyczącej należności alimentacyjnych za okres do 26 marca 2014r. Sąd Okręgowy orzekł jak w sentencji.

SSR(del.) Marcin Rak SSO Henryk Brzyżkiewicz SSO Gabriela Sobczyk