Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 czerwca 2014 r.

Sąd Apelacyjny w Krakowie – Wydział I Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 3 czerwca 2014 r. w Krakowie na rozprawie

sprawy z powództwa Grupy (...) S.A. w W.

przeciwko (...) Sp. z o.o. w W.

o zapłatę

na skutek apelacji strony powodowej

od wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach

z dnia 26 listopada 2013 r. sygn. akt VII GC 143/13

oraz zażalenia strony pozwanej na postanowienie w przedmiocie kosztów procesu, zawarte w punkcie II opisanego wyżej wyroku

oraz zażalenia strony pozwanej na postanowienie z dnia 6 marca 2014r. w przedmiocie zabezpieczenia

1.  uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w Kielcach do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania apelacyjnego;

2.  zmienia postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 6 marca 2014r. w ten sposób, że jako sposób udzielenia zabezpieczenia wskazuje wyłącznie zajęcie rachunku bankowego obowiązanego, a w pozostałej części zażalenie oddala.

Sygn. akt I ACa 432/14

I ACz 514/14

I ACz 830/14

Uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie

z dnia 3 czerwca 2014 r.

Grupa (...) S.A. w W. domagała się w pozwie zasądzenia od (...) sp. z o.o. w W. kwoty 455.542,19 zł wraz z odsetkami ustawowymi i kosztami procesu tytułem należności za zwrócony stronie pozwanej towar (elektronarzędzia), objętych fakturami korygującymi wystawionymi przez stronę pozwaną w okresie od listopada 2012 r. do stycznia 2013 r. Jednocześnie strona powodowa podniosła, że złożone uprzednio przez stronę pozwaną oświadczenie o potrąceniu wzajemnych wierzytelności było bezskuteczne, albowiem: pozwanemu nie przysługiwały względem powoda wierzytelności z tytułu nienależnie pobranych tzw. „opłat półkowych”, a ponadto roszczenia te przedawniły się; nie było podstaw do zmiany faktur korygujących, albowiem ceny promocyjne towarów były każdorazowo negocjowane przez strony.

W dniu 18 kwietnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Kielcach wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, w którym nakazał stronie pozwanej zapłacenie stronie powodowej kwoty 455.375,07 zł z ustawowymi odsetkami szczegółowo wymienionymi w treści nakazu oraz kosztami postępowania.

Strona pozwana zaskarżając w sprzeciwie nakaz zapłaty w całości, wniosła o oddalenie powództwa w całości i zarzuciła: 1) niewykazanie części roszczenia z uwagi na niedołączenie prawidłowo poświadczonych faktur; 2) błędy rachunkowe co do wartości przedmiotu sporu; 3) brak adresu i zakresu umocowania pełnomocników strony powodowej; 4) rozliczenie kwoty dochodzonej pozwem na skutek przelewu dokonanego przez stronę pozwaną w dniu 9 listopada 2012 r. Odnośnie tego ostatniego zarzutu pozwana spółka wskazała, że w dniu 9 listopada 2012 r. nastąpiła kompensata wierzytelności strony powodowej w wysokości 458.415,35 zł z wierzytelnościami pozwanej o tej samej wartości z tytułu nienależnie pobranych „opłat półkowych”, odsetek od tych należności oraz z tytułu korekty cen na skutek zamówienia przez powodową spółkę towarów w mniejszej ilości niż uprzednio wynegocjowane. Strona pozwana z ostrożności procesowej przedstawiła do potrącenia z roszczeniem powoda wierzytelności o wartości 458.415,35 zł z tytułu: „opłat półkowych”, naliczonych odsetek, należności z „faktur korygujących plus” oraz ewentualnie dodatkowo wierzytelność o wartości 148.584,73 zł z tytułu należności wynikających z „faktur anulujących”.

W odpowiedzi na sprzeciw strona pozwana zmodyfikowała swoje żądanie w ten tylko sposób, że wniosła o zasądzenie kwoty 455.375,07 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 9 stycznia 2013 r., kwestionując jednocześnie zasadność zarzutów strony pozwanej.

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2013 r. Sąd Okręgowy w Kielcach oddalił powództwo i zasądził od strony powodowej na rzecz pozwanej kwotę 7217 zł tytułem kosztów procesu.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że strona powodowa współpracowała z pozwaną w zakresie zakupu głównie elektronarzędzi. W trakcie współpracy wielokrotnie dochodziło z różnych przyczyn do zwrotów towaru. W takich przypadkach pozwany wystawiał faktury korygujące i rozliczał się kwot wynikających z faktur korygujących z powodem. W związku ze zwrotem towarów pozwany wystawił faktury korygujące załączone do pozwu na łączną kwotę 455.375,07zł. Ceny promocyjne towarów były każdorazowo ustalane pomiędzy pozwanym a powodem, co następowało głównie w wyniku wymiany korespondencji drogą elektroniczną. Pozwany przesyłał do powoda ofertę z oznaczeniem produktu i ceną jednostkową, a powód na tej podstawie dokonywał zamówienia towaru u pozwanego. Ceny na fakturach źródłowych, do których pozwany wystawił przedmiotowe faktury korygujące, zostały ustalone pomiędzy stronami i były wpisane na fakturach źródłowych w prawidłowej wysokości. Strony każdorazowo określały, jaki towar będzie objęty promocją i prowadziły negocjacje dotyczące cen towarów objętych promocją z załączonych ofert cenowych pozwanego. Ceny zakupu towaru na fakturach źródłowych odpowiadają cenom ustalonym przez strony. Wezwaniem z dnia 29 listopada 2012 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty części kwoty dochodzonej pozwem. W odpowiedzi na wezwanie do zapłaty, pozwany w piśmie z 20 grudnia 2012 r. podnosił, że należność wynikająca z ww. faktur korygujących została rozliczona przez pozwanego poprzez potrącenie z wierzytelnością rzekomo przysługującą pozwanemu z tytułu pobrania przez powoda innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, tj. wierzytelnością wynikającą z naruszenia art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji z 16 kwietnia 1993 r. Sposób rozliczenia został szczegółowo przedstawiony w specyfikacji do przelewu z 9 listopada 2012 r. przygotowanej przez pozwanego. Powód nie zgodził się ze stanowiskiem pozwanego wyrażonym w piśmie z 20 grudnia 2012 r. i nie uznaje potrącenia za skuteczne, ponieważ faktury kwestionowane przez pozwanego zostały rzecz powoda za faktycznie wykonane przez powoda usługi, a zatem pozwanemu nie przysługuje żadne roszczenie w stosunku do powoda z tytułu naruszenia art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Nadto powód podnosił, że wszystkie kwoty wynikające z faktur wskazanych przez pozwanego na stronach 5-7 specyfikacji z 9 listopada 2012 r., pozycje od 208 do 279 zostały pobrane przez powoda ponad 3 lata temu, a więc uległy przedawnieniu z upływem lat trzech. Wyrokiem z dnia 4 października 2013 r. Sąd Okręgowy w Kielcach w sprawie sygn. akt VII GC 345/12 z powództwa (...) sp. z o. o. w W. przeciwko Grupie (...) S.A. w W. o zapłatę zasądził od Grupy (...) S.A. w W. na rzecz (...) sp. z o. o. w W. kwotę 518 409,61 zł z ustawowymi odsetkami.

W ocenie Sądu Okręgowego roszczenie powoda było w pełni udokumentowane załączonymi do pozwu dokumentami, lecz zgłoszony przez pozwanego w sprzeciwie zarzut potrącenia wzajemnych wierzytelności okazał się skuteczny. Wierzytelność strony powodowej powstała w związku ze zwrotem towarów, na które strona pozwana wystawiła faktury korygujące załączone do pozwu, na łączną kwotę 455 375,07 zł. W rozpoznawanej sprawie do potrącenia z wierzytelnością dochodzoną przez powoda pozwany przedstawił wierzytelności, z tytułu tzw. „opłat półkowych”. W ocenie Sądu Okręgowego strona pozwana skutecznie wykazała istnienie swojej wierzytelności w stosunku do powoda. Wierzytelność strony pozwanej została stwierdzona wyrokiem z dnia 4 października 2013 r. Sądu Okręgowego w Kielcach w sprawie sygn. akt VII GC 345/12, którym Sąd zasądził od Grupy (...) S.A. w W. na rzecz (...) sp. z o. o. w W. kwotę 518.409,61 zł z ustawowymi odsetkami. W tej sytuacji istnienie wierzytelności pozwanego nie budziło wątpliwości Sądu pierwszej instancji.

Wyrok powyższy zaskarżyła w całości apelacją strona powodowa, zarzucając naruszenie prawa procesowego, mające istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie: 1) art. 233 §1 k.p.c., poprzez naruszenie przez Sąd pierwszej instancji swobodnej oceny dowodów, polegające na dokonaniu błędnych ustaleń faktycznych na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, w konsekwencji prowadzącego do błędnych konkluzji, że: a) pozwany złożył w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzut potrącenia wierzytelności objętych wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 4 października 2013 r.; b) pozwany złożył zarzut potrącenia kwoty 607.000,08 zł z tytułu opłat półkowych i kwoty 185.528,17 zł z „faktur korygujących plus” oraz niezależnie i dodatkowo kwoty 148.584,73 zł z tytułu „faktur anulujących”, zamiast prawidłowo – jak to wynika ze sprzeciwu – że zarzut potrącenia obejmował jedynie kwotę 607.000,08 zł, w skład której wchodziły wyszczególnione wyżej wartości oraz kwota 269.186,58 zł, wynikająca z wystawionej przez pozwanego noty obciążeniowej nr (...) tytułem pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży; 2) art. 236 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. poprzez dopuszczenie dowodu z wyroku Sądu Okręgowego w Kielcach wydanego w sprawie VII GC 345/12 z dnia 4 października 2013 r. bez oznaczenia faktów, dla stwierdzenia których dowód ten został powołany.

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości wraz z kosztami postępowania, ewentualnie o uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji z uwzględnieniem kosztów postępowania apelacyjnego.

Strona pozwana wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego. Jednocześnie pozwana spółka zaskarżyła zawarte w powyższym wyroku rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu, zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a to art. 98 §3 k.p.c. w zw. z §2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu przez zasądzenie przez Sąd I instancji na rzecz pozwanego kosztów zastępstwa procesowego w kwocie odpowiadającej jednokrotności stawki minimalnej, określonej w §6 pkt 7 powyższego rozporządzenia, podczas gdy duży nakład pracy pełnomocnika, jak również złożony charakter sprawy i znaczny wkład pracy pełnomocnika w jej wyjaśnienie oraz rozstrzygnięcie uzasadniał zasądzenie wyższej kwoty. Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kwoty 21.617 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa, w miejsce kwoty 7217 zł, ewentualnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Kielcach.

W uwzględnieniu wniosku strony powodowej złożonego po wydaniu zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy w Kielcach postanowieniem z dnia 6 marca 2014 r. zabezpieczył roszczenie pieniężne przysługujące uprawnionemu – Grupie (...) S.A. w W. przeciwko obowiązanemu – (...) sp. z o.o. w W. co do sumy zabezpieczenia wynoszącej 522.521,06 zł poprzez zajęcie: wierzytelności przysługujących obowiązanemu od Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Południe M. W., w związku z prowadzonym na rzecz obowiązanego postępowaniem egzekucyjnym w sprawie KM 199/14 oraz wierzytelności z rachunku bankowego obowiązanego i wierzytelności z tytułu czynszu wypłacanego obowiązanemu za wynajem lokalu, czynszu dzierżawnego za użytkowanie nieruchomości obowiązanego, otrzymanych od obowiązanego pożyczek, ubezpieczenia majątkowego, należnych obowiązanemu zobowiązań, dostawy płodów rolnych, kontraktacji na umowę płodów rolnych, wpłaconych przez obowiązanego kaucji niezapłaconych należności na rzecz obowiązanego oraz innych zobowiązań wobec pozwanego.

W ocenie Sądu Okręgowego w okolicznościach wyegzekwowania przez obowiązanego całości należności stwierdzonej wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 20 lutego 2014 r. w sprawie I ACa 1590/13, uprawniony uprawdopodobnił swoje roszczenie pieniężne oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Wykazał bowiem, że brak zabezpieczenia uniemożliwi lub znacznie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.

Postanowienie powyższe zaskarżyła zażaleniem strona pozwana, wnosząc o jego uchylenie i zarzucając naruszenie przepisów postępowania, a to art. 730 ¹ §1 i 2 k.p.c. i art. 243 k.p.c. w związku z tym, że powód nie mógł uprawdopodobnić swojego roszczenia w sytuacji, w której Sąd Okręgowy już oddalił jego powództwo, pomimo istnienia jakiegokolwiek interesu prawnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja okazała się skuteczna o tyle, że doprowadziła do uchylenia zaskarżonego wyroku, albowiem Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa, nierozpoznanie istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji zachodzi wtedy, gdy sąd ten, w wyniku stwierdzenia istnienia przesłanki unicestwiającej roszczenie pozwu lub żądanie zgłoszone w zarzucie przez pozwanego, nie rozpoznał merytorycznie sprawy, a więc nie zbadał podstawy merytorycznej dochodzonego roszczenia lub zarzutu pozwanego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 2013 r., I CZ 87/13, LEX nr 1415183). W rozpoznawanej sprawie pozwany wnosząc o oddalenie powództwa, zarzucił wygaśnięcie wierzytelności strony powodowej na skutek skutecznie dokonanego potrącenia, ewentualnie zgłosił zarzut potrącenia tych samych wierzytelności z wierzytelnością objętą żądaniem pozwu. Strona pozwana utrzymywała, że przysługiwały jej, ewentualnie na wypadek uznania za nieskuteczną kompensaty dokonanej w dniu 9 listopada 2013 r. – nadal przysługują, wierzytelności w łącznej kwocie 607.000,08 zł, w tym: 269.186,58 zł z tytułu nienależnie pobranych przez stronę powodową od pozwanej tzw. „opłat półkowych”, 185.523,17 zł z tytułu należności objętych tzw. „fakturami korygującymi plus”, 3439,92 zł tytułem kosztów dostaw, 265,68 zł jako dwukrotnie policzonej należności (te wszystkie wartości były przedmiotem rozliczenia z 9 listopada 2013 r.) oraz 148.483,69 zł z tytułu tzw. „faktur anulujących” (w tym 118.483,69 zł potrąconych w przyjętym przez powoda przelewie z 28 grudnia 2012 r. oraz 30.101,04 zł – nierozliczonych w tym przelewie). W żadnym jednak wypadku przedstawione do potrącenia wierzytelności strony pozwanej wskazane wyżej nie są tożsame z wierzytelnościami objętymi wyrokiem Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 4 października 2013 r., sygn. akt VII GC 345/12 oraz częściowo go modyfikującym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 20 lutego 2014 r., sygn. akt I ACa 1590/13, na co słusznie zwróciła uwagę apelacja. Okoliczność ta była i pozostała w niniejszej sprawie bezsporna, a nadto wynika z dokumentów przedłożonych do akt. W szczególności pismo strony pozwanej do powodowej z dnia 20 grudnia 2012 r. oraz specyfikacja do przelewu z dnia 9 listopada 2012 r. nie pozostawia wątpliwości co do odrębności wierzytelności potrąconych w dniu 9 listopada 2012 r. oraz tych dochodzonych w sprawie VII GC 345/12 (k. 379, k. 380-386). Godzi się także zauważyć, że z ogólnej sumy wierzytelności zgłoszonych do potrącenia w sprawie niniejszej, opłaty uznawane przez stronę powodową za pobrane nienależnie za przyjęcie towaru do sprzedaży stanowiły jedynie część.

W konsekwencji powyższych rozważań dojść należało do przekonania, że Sąd pierwszej instancji uznając skuteczność potrącenia wierzytelności strony pozwanej, które w rzeczywistości do potrącenia przedstawione nie zostały, nie odniósł się w żadnym zakresie do zarzutów zgłoszonych w sprzeciwie od nakazu zapłaty, a zatem nie rozpoznał istoty sprawy. Co więcej, nie zostało wyjaśnione, czy zasadny jest podniesiony z kolei przez stronę powodową zarzut przedawnienia wierzytelności z tytułu tzw. „opłat półkowych” oraz odsetek od tychże.

Odnośnie pozostałych zarzutów apelacji, choć nie miały one znaczenia dla rozstrzygnięcia Sądu drugiej instancji, zauważyć należy, że w istocie ogólną sumą wierzytelności, którą strona pozwana wskazywała jako zdatną do potrącenia była kwota 607.000,08 zł. Z kolei co do zarzutu obrazy przepisów art. 236 k.p.c. w zw. z art. 232 k.p.c. wskazać trzeba, że strona powodowa nie zgłosiła w tym zakresie stosownego zastrzeżenia do protokołu w trybie art. 162 k.p.c., a nadto nie zostało wykazane, aby uchybienie to miało jakikolwiek wpływ na prawidłowość kwestionowanego orzeczenia.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 386 §4 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.

Przy ponownym rozstrzyganiu sporu Sąd pierwszej instancji rozpozna zgłoszone w sprzeciwie od nakazu zapłaty zarzuty. W pierwszej kolejności należy ustalić, czy na skutek oświadczenia o potrąceniu wierzytelności, wskazanych w piśmie z dnia 9 listopada 2012 r. doszło do umorzenia wierzytelności powoda dochodzonych pozwem. W tym celu zbadać trzeba, czy stronie powodowej przysługiwały te wierzytelności, czy potrącenie było dopuszczalne w świetle art. 502 k.c. Sygnalizacji wymaga także brak de facto poczynienia ustaleń w zakresie sposobu negocjowania cen między stronami, szczególnie w warunkach promocyjnych oraz niewyjaśnienie aktualności obniżek cen w sytuacji niedochowania umówionej ilości zamówionego towaru. W zależności od poczynionych ustaleń Sąd Okręgowy rozważy następnie konieczność rozpoznania skuteczności złożonego w rozpoznawanej sprawie przez stronę pozwaną oświadczenia o potrąceniu pozostałych wierzytelności.

Z uwagi na uchylenie wyroku w całości, także w zakresie rozstrzygnięcia o kosztach procesu, zażalenie strony pozwanej, kwestionujące wysokość kosztów zastępstwa procesowego, stało się bezprzedmiotowe.

Częściowo uzasadnione okazało się natomiast zażalenie strony pozwanej na postanowienie Sądu Okręgowego w Kielcach z dnia 6 marca 2014 r. w przedmiocie udzielenia zabezpieczenia. Wobec uchylenia wyroku oddalającego powództwo, nieaktualny stał się główny zarzut zażalenia dotyczący nieuprawdopodobnienia roszczenia. W istocie bowiem strona powodowa przedłożonymi przy pozwie dokumentami w postaci faktur uwiarygodniła istnienie wierzytelności w dochodzonej pozwem wysokości względem pozwanej spółki. Podniesiony przez zobowiązanego zarzut wygaśnięcia zobowiązania na skutek potrącenia wymaga oceny całokształtu zebranego w sprawie materiału dowodowego przy zastosowaniu reguł z art. 233 §1 k.p.c. Strona powodowa uprawdopodobniła także swój interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Przedłożone zawiadomienia o zajęciu wierzytelności w sprawach KM 11524/13 i KM 11466/13 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Mysłowicach K. S. świadczą o prowadzeniu przeciwko pozwanej spółce egzekucji postanowień zabezpieczających na rzecz innego podmiotu, co może świadczyć o tym, że wykonanie w przyszłości ewentualnie zapadłego na korzyść powoda wyroku, będzie co najmniej utrudnione.

W powyższej sytuacji stwierdzić należało, że powodowa spółka uprawdopodobniła zarówno swoje roszczenie, jak i interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia, czyniąc zadość przepisom art. 730 ¹ §1 i 2 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie podzielił natomiast poglądu Sądu pierwszej instancji co do sposobu zabezpieczenia. Odnośnie zajęcia wierzytelności przysługujących pozwanej spółce egzekwowanych w postępowaniu KM 199/14 Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie M. W. zauważyć należy, że postępowanie to zostało umorzone przed złożeniem wniosku o udzielenie zabezpieczenia (k. 1587), w związku z wyegzekwowaniem całości świadczenia. Z kolei żądanie zajęcia pozostałych (poza wierzytelnością z rachunku bankowego) wierzytelności strony pozwanej nie mogło zostać uwzględnione, a to z uwagi na ogólnikowość wniosku w tym zakresie. Uprawniony nie skonkretyzował w najmniejszym stopniu, z tytułu jakich stosunków prawnorzeczowych czy obligacyjnych obowiązanemu mają przysługiwać wierzytelności podlegające zajęciu, co jest istotne z punktu widzenia przepisów art. 736 §1 pkt 1 k.p.c. oraz art. 738 k.p.c., a także nie pozwala Sądowi na dokonanie oceny pod kątem art. 730 ¹ §3 k.p.c.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny na podst. art. 386 §1 k.p.c. w zw. z art. 397 §2 k.p.c. orzekł jak w punkcie 2. sentencji wyroku.